Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
3. находяіднйся в среднне, средннй. НК: Пособ. 94. Серадоваю дарогаю едзь. Нсл. Серадавы жыхар. НК: Пасоб. 94.
4. средннй по возрасту, Ксл. средннх лет. НК: Под. пос, 32. Ен быў яшчэ серадавы чалавек. Мікалаёва Куз. (Ксл.). Серадоў чалавек. нк.
•серада-ды-дзё, ж.—среда(день). Ар.; Се-вер(Раст.: Северск, 30); Гсл.
• серадаваць, -дўю-дўеш-дўе, несоверш. —жнть умеренно, посредственно. Нсл. He шкадуе, хто серадуе. Послов. Нсл.
•серадавік-/<а, м.—средннх лет. Нсл. Каня серадавіка дастаў сабе. Нсл.
•серадня, нареч.—посредн дня, в полдень, около полдня. Ар.
•сёран-ну(-на, Нсл.), м.—наст, снег, замер-зшнй после оттепелл, Нсл. 630; Ксл.; Гсл. оледенелая корка на поверхностн снега. Па серане йдучы, не правалюешся. Нсл. За ноч зрабіўся серан такі, што можна йсьці. Аськершчына Беш. (Ксл.). Уменьш.
серанок-нга. Ксл. Серанком добра ехаць. Сянно (Ксл.). Уменый. СІрынОК-НКД. НК: Под. пос., Но. 96.
•сёрань-ню, м.—твердый снег. Ксл. Ідзець серань. Асінаўка Беш. (Ксл.).
•сердаво-eä, ср.—злоба. Ксл. Сердаво яго дужа даўгое. Даўгое Беш. (Ксл.).
•сердаваць, сярдўю-ўеш-ўе, несоверш. на каго-што—серднться(злнться, Ксл.) Шсл.; Нсл. 578. Я дужа сярдую на сябе, што ня суздолю рабіць. Сьліжыкі Куз. (Ксл.). Ня варта надта ўжо сердаваць на мяне, калі й так мо’ сказаў што. Ст. Досіць табе сердаваць на мяне. Нсл. Няхай дзед сабе сярдуе'. я яму цяпер ня служка. С. Музыка 118. Отгл. ймя суіц. сердаваньне-ня—дейс-твне сердяіцегося, гнев, Нсл. действне по гл. сердаваць-цца. Пакінь сердаваньне, сердаваньням не паможаш. Нсл. Соверш. засердаваць. Браты засердавалі. Краму-шоўка н.(Демнд.: Веров, 92). Засердаваў на чарта. Мікольск(Демнд.: Веров. 186, I, 100). Засердаваў Дзямян і пачаў біць іх. міколь-ск М.(Демнд.: Веров. 112).
сердавацца
1027
усьсёсьці
•сердавацца, сярдўюся-ўешся на каго-што—гневаться. Нсл. 78. Hi зашта сярдуешся ты на мяне. Нсл. Соверш.
засердавацца. Нсл.—начать сердйться, гневаться. Hi зашта засердаваўся ты на мяне. Нсл. Тут Сымон усердаваўся ды стаў Хайма трасьці. С. Музыка, 124.
•сёрка-А/, ж.—сера. Шсл. Сярнічкі ізь серкі. Ст. Выкалупаў із вух серку. Ст.
•сёркі-коў, мн. ч.—спйчкй. Ксл. Загарэліся серкі Ü патухлі. Шарыпіна Беш. (Ксл.).
•сёрнік-ка, м.—спйчка. Гсл. См. сярнічка.
•сёрніца-цы-цы, ж.—маленькая чашечка с серой, служаіцая для вздувандя огня. В серу обмакйвают концы тонкйх лучннок й высушлвают йх. Такая лучйнка, будучй прнложена к тлеюіцему труту( "цыр ", С.), быстро воспламеняется. Сержпутовскнй (Жнв Старнна, 1909, 1,
•сёсьці, сяду, сядзеш, сядзе, соверш. —сесть. Ар.; Навікі Беш. (Ксл.); Нсл. 630. Несоверш. сядаць-аю-аеш-йе—садйться. Нсл. 630. Сядай, госьць будзеш. Погмор. Нсл.
сесьці кукярэчкі—сесть на корточкн. Ар. асёсьці, асяду-дзеш-дзе, 1. опустйться к
Нйзу, Нсл. 371. осёсть. Хлеб у дзяжы асядае, асеў. Нсл.
2. окружчть, садясь вокруг кого-чего-л. Нсл. 371. Пшчолы вулей аселі. Нсл.
3. осесть, поселнться где-л. To ў Сібір спачатку зьехаў, а цяпер вунь у Салі-горску асеў. Марціновіч(Беларус, Но. 159).
асядаць, несоверш. к асесьці 1, 2. Нсл. 371. Няшчасьце асядае мяне. Нсл.
асёсьціся, асядуся, асядзешся, соверш. 1. утратать решйтельность, самоуверен-ность. Дсл. Мой сын сморгаўся ехаць на Украіну, а як бацька прашпарта ня даў, асеўся. Дсл.
2. соверш. к асядацца. Нсл. 371. Несоверш. асядацца—быть окружаему. Нсл. 371. 3 моладу асядаецца, асеўся дзецьмі. Нсл, абсёсьці, -сядзе-сядзем-сядзеце-сядуць;
прош. вр. -сеў-села, 1. обсесть, сесть кругом кого-чего-л. Ці цябе, братка, дробны дзетачкі абселі. Дсл.
2. деепр. наст. вр.—ОКруЖйТЬ, ОСаДйТЬ, Нсл. 354. окружнть в нападенйй. Ксл. Абселі мяне і выйці няма куды. Нсл. Як абселі мяне сабакі ў Крынках — ледзь вырваўся. Крынкі Выс. (Ксл.).
абсядёць-ае-ае.м-аейе, несоверш. к абсесь-ці, 1. обседать.
2. окружать, осаждать, Нсл. 354; Дсл. окружать в нападенйй. Ксл. 3 усіх месцаў абсядаюць мяне злыя людзі. Нсл. Абсядае Мар’ячку чужая радзіма. Дсл. Абсяда-юць неба хмары су ўсіх бакоў. Тм. Соверш. абсёсьціся, 1. окруждть себя чем, кем. Дсл. Абсеўся дзецьмі, як у жыка навокал лапак. Дсл.
2. угомоннться, успокойться. Дсл. Варка па вуліцы брыкала — заручэнца шукала; йяпер абселася. Дсл.
Соверш. абсёдзіцца-джуся-дзішся—успо койться, сделаться оседлым на более йлй менее продолжй-тельное время. Дсл. Абседзіўся рой на сосьне. Дсл. Абседзілася купленая курка. Тм. Абседзілігч мы ў яас.
адсесьціся, адсёдзіцца-Чітетать оі долгого снденйя в печй(о хлебе). Нсл. 381. Скарынка ў хлебе адселася. Нсл. 381. Ср. адседзіцца 2. Несоверш. адсядацца—отста-вать(о хлебе) Нсл. 381.
2. от долгого сйденйя в печй уждаться, терять хорошйе качества. Нсл. 380. He давай хлебу адседжавацца: адседзіцца} саладкаў будзе і скарынка адхліпне. Нсл. адседжавацца, несоверш. к адседзіцца 1, 2. даседзйуь-джу-дзіш-дзе, соеерш.—досй-деть. Нсл. 143. Даседжуй свой час, даседзь яшчэ гадзіну. Нсл. Несоверш. даседжаваць-джую-джуеш-джуе—доснжнвать. Нсл 143. Курыца даседжуе яйцы. Нсл.
даседзіцца-йлсуея-дзгшся. соверш.—до-сндеться. Ар. He даседзішся, пакуль ён прыдзе. Нсл. 143. Несоверш. даседжавацца-джуюся-джуешся—сндеть до окончанйя чего йлй в ожйданйй чего. Нсл. 143. Доўга ты даседжуешся. Нсл.
засёсьці—сесть, задержаться где-л. на более йлй менее продолжйтельное время. Няго ж табе, кума мая, дома няма дзела, што ты з маім чалавекам у карчме засела. Несоверш. засядаць.
засесьці дарогу—устронть на дороге засаду. Стт. 1529, чл. Есьлі б каторы шляхціч каму іному дарогу засеў або заступіў... хочучы іх зраніць або злупіці або забіць. Стт. 1529 г., уп, 16.
заседзець, соеерш. Курыца зьнесла колькі яец ды заседзела, а мы й не абачылі. Малашкавічы Клім (Бясл.).
засёдзіцца, соверш. к заседжавацца. Ар.; Нсл. 188. Заседзішся, час за табой страці-лі. Нсл.
заседжавяцца-джуюся-джуешся, несо-верш. к заседзіцца. Нсл. 188; Ар.
ісьсёсьці, ісьсяду, ісьсядзеш, ісьсядзе; прош. вр. ісьсёў, ісьсёла- ісьсёлі; повел. ісьсядзь, ісьсядзьма, соверш. з каго, з чаго—слезть с лошадн. Борзда ісьсеў із каня ў том часе на зямлю. Кіт. 11262. Несоверш. ісьсядаць-а/о-гі?’"-/"’
выседзіць, соверш. 1. высндеть, просд-деть, пробыть где-л. какое-л. время.
2. высйдеть птенцов. Прйч. выседжаны-ная-нае—высйженный.
высёджаваць, -джую-джуеш-джуе —выснжйвать. Ар.
усьсёсьці, усьсяду-дзеш-дзе, на каго, што, соверш., перех. к сядзець,—воссесть, сесть веерхом. Ксл. Быццам сам чорт усьсеў на яго. Навігі Віц. (Ксл.) Мужык і шляхціч на каня ўсьсядзе. Верш Сыракомлі.
сётка
1028
сяброўка
•сётка-w, ж. 1. сеть. Ар.
2. вязанный женскнй платок. Ксл. Дужа прыгожая сетка. Вульлянавічы Сян. (Ксл.).
уклеічная сетка—прямая, ордннарная сеть с густымн ячейкамн, лншь бы в ннх могла входнть головка уклен. НК: Очеркн, 503. Уменьш. сётЯЧКЯ-ЧКІ, ж..
•сеты-тая-тае—сеянный. Сета, сета на новае лета. Росуха імгл.(Косіч 59).
•сёвер-ду, м.—северный ветер. Ксл. Па северу хадзіў— прахаладаўся. Красьніца Чаш. (Ксл.). Ср. СІвер.
•Северані'н-на, Севяранка-лг, ж.—муж-чнна, женіцнна северского племенн белоруского народа. Уменьш. Сяўрўк-ка, мн. ч.-кі. Сяўрук на вясельлю бываў, Сяўрук і гарэлку піваў. Чартовічы Сур. Север.(Шэйн, II, 178).
•северлць-аю-аеш-ае—трескаться от ветра(о ногах, руках). Ногі севераюць. Ар. Соверш. пасёвераць—потрескаться от ветра. Ар. Рукі пасевералі. Ар. Лыткі пасевераўшы да крыві. я. г-кі: Казкі, Но. з, стр. 14.
• сець-аднапрадка—сеть, прядуіцаяся особенным образом. Дсл. Закінулі сець-аднапрадку. Дсл.
•сёчянкя-нкі-нцы, ж.—рубленные овоіц-ные отбросы, для корма свнней н птнц. НК: Под. пос. 36.
•сёчава-ea, ср.—внд корыта. Ксл. Папраў сечава, aто няма ў чым сьвіньням храп ’я насячы. Бешанковічы (Ксл.).
•сёчкя-чкі-чцы, ж. 1. резак, Шсл. тяпка, орудне с короткой рукояткой, употреб-ляемое для рубкн корнеплодов н травы. Ар. Сечкаю пасячы бульбу. Ст. Пpыняd сечку, насячы сьвіньням ахрап ’я. Краўцова Гар. (Ксл.).
2. мелко порезанная солома(клевер н т.п., Ар.) для корма скота. Ар.; Шсл. Цэлы воз нарэзалі сечкі. Ст.
•сёчянкя-нкі-нцы, ж. 1. нзрубленные "сечкаю "стеблн огородных растеннй для корма свнней. Нсл. 631; НК: Очеркн 81. Сечанкаю прыкормлюем сьвіньні. Нсл. Дзеці за даўгі дзень насеклі з крапівы й макрыцы сечанкі сьвінызям. Гарэцкі: Песьні, 12.
2. свнной корм нз рубленных овоіцей. НК: Пособ., Но., 35.
3. нзрубленная солома для кормлення лошадей н коров, резка. Нсл. 631. Сечанку падмешуем у вавес. Нсл.
• сёлета,(Растсл.; ПНЗ; Цс. Католіна Росл. у. Рапст.: Смоленск 139)—B ЭТОм(в текуіцем, Ар.; Гсл.) году, Шсл.; Ар.; Гсл. этого года(теку-шего года), Ар.; Гсл. сего года. Ар.; Нсл. 577; Ар.; Гсл. Сёлета надабе ждаць сухога лета. Навікі віц. (Ксл.). Сёлета быў благі ўраджай. Павульле. Судзі, Божа, табето, хоць ня сёлета, дык на толета. Севершч. (Косіч 241). Сёлета на жыта будзе ўра-джай. Раўнапольле Сьміл. (Шсл.). Сёлета жарабіласякабыла. Нсл.
•сёлетак-тка—самец жнвотное(телено к, жеребенок, козленок) роднвшееся в текуіцем году. Ар. Жарабок сёлетак. Нсл. •сёлеташак — сёлетак. Нсл. Бычок сёлеташак. Нсл. Уменый. сёлетачак-чка. Нсл. Жарабочак сёлетачак. Нсл.
•сёлетка-пгкг, ж.—роднвшаяся в этом году, Нсл. жнвотное самка(телка, жере-бенок, козленок, ягненок) роднвшееся в текуіцем году. Ар. Цяліца сёлетка. Нсл. Сёлетка прапала ў лесе. Лужасна Куз. (Ксл.).,—жнвотное(обыкновенно телка) роднвшееся В ЭТОМ ГОДу. НК: Очеркн, Но. 40; Ар.
•сёлеташка-шкі — сёлетка. Нсл. Цяліцу сёлеташку прадаў. Нсл.
•сёлетаіпні — сёлетні. Нсл. Сёлеташняя вясна ўся была дажджлівая. Нсл.
•сёлетні-няя-няе—текуіцего года, Ар.; Ксл. относяіцлйся к нынешнему году. Нсл.; Гсл. Сёлетняе жыта неумалотнае. Беліца Сян. (Ксл.). Сёлетняга жніва. Нсл.
• сёмка-кг, ж.—семерка в нгральных картах. Нсл. Кладзі званковую сёмку. Нсл. •Сёмуха-хі. ж. 1. пятннца седьмой неделн после Пасхн, празднуемая простолю-дннамн как Духовская пятннца. Нсл. Сьвятая Сёмуха гнаі возе, гнаі возе ды Бога просе. йз волоч. песнн, Нсл.
2. праздннк Св. Тройцы. Ар.; Шсл. На Сёмуху буду жаніць сына. Ст.
•сёмы-мая-мае—седьмой. Нсл.; Ар. Сёмы дзень, як паехаў. Нсл.
•сёрб-бу; мн. ч. сярбы-боў-бом-бьі-бамі-бох. м. 1. глоток(напнтка, С.) Нсл. 577. Адным сёрбам выпіў. Нсл. Гэта яму на адзін сёрб мала. Нсл. Пазваў да аднаго сёрбу. Нсл. Жарэць у сем сярбоў з аблізам. Віраўляны Гар.(Ксл. под аблІЗ).
КНІГІ ОНЛАЙН
