Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•сакавьі-вая-вое—сочный. Гсл.; Ар.; Еўлічы. Сакавыя яблыкі. Гсл. См. сакавіты, сакаўны.
«сакратарства-ва, предл.-ee, ср.—дело-пронзводство.
•сакратар-ра, ж. сакратарка-ркі—секре-тарь, секретарша. Ар.
•Сакрамэнт-шу, м.—Св. Тайны, прнчас-тне. Г.; Ар.
•сакрэт-тпу’, .«.—секрет. Ар.; Аляксандраьа Гар.; Шсл. Нейкія ў іх там сакрэты завяліся. Ст.
•сакрэтны-ндя-нае—секретный. Ар. •салодкая грызь-зі, ж. 1. букв.—лакрнца. Нсл. 599.
2. перен. выпрашнванне с помоіцю лестн, льстнвые подходы, Гсл. лесть, просьба, прнправленная лестью. Нсл. 599.Падлезда мяне із салодкаю грызьзю, я й паслухала яго. Нсл.
•салодкі-кая-кае—сладкнй. Ар.; Растсл.; Шсл.; Нсл. 599; Лагавая Аз. (Ксл.); Нсл. 598; Бранск. п.(Будде: Т.-Орл. слов.). Ня будзь НІ горкі, НІ салодкі, бо горкага праплююць, а салод-кага праглынуць. Послов. Загай Пух. (Шсл.). Салодкая рэпа. Нсл.
саладок—сладок. Нсл. Мядок саладок. Прс. Нсл. Сравн. cm. салодшы—слаіце., Нсл. Прев. cm. найсалодшы—самый сладкяй, сладчайшнй. Ты выбраў найсалодшы яблык. Нсл. Уменьш. саладкавы—сладко-ватый. Нсл. Саладкавы хлеб. Нсл. Адсе-джаная букатка хлеба саладкава. Нсл. 380( под адседжаны). He давай хлебу адседжавацца: адседзіцца, саладкаў будзе. Нсл. 380( под адседжавацца). Сравн. cm. саладкаўшы. Нсл. 599. Мой яблык салад-каўшы за твой. Нсл. Ласкат. саладзёнькі. Ар. Увелйч. саладзюсенькі. Ар. Нареч.
соладка—сладко. Ар. Сравн. cm. саладзёй. Ар. Уменьш. саладкава—сладковато. Лас-кат. саладзёнька. Ар. Уве.шч. саладзю-сенька. Ар.
•салома-мы, ж.—солома. Кіт. 73аі2.
•салоны-ная-нае, прйлаг.—соленый. Ар.; Нсл. Гуркоў салоных бочка — деаццаць грошай. Стт. 474. Вада ў мору салоная. Просьле салонага піць хочацца. Нсл. Нареч. солана.
•сала-ла, предл.-ле, ср.—сало. Уменьш. салца-ца, предл.-цу—сальце. Ар.; Мал.; Вял. •саладоўня-нг, ж.—солодовенный завод. •саладоўнік, (НК: Под. пос. 46)—конднтер.
саладўха
1018
высалупіць
•саладўха-ўхг-у'се, ж.—кулага, Ксл.; післ. нзвестный в Велнколнтве квас. Ар. Калі вы паясьце гэтую саладуху, што нава-дзілі паўцэбра? Ст. Саладуха ўдалася салодкая. Сьвярдлы Беш. (Ксл.).
•саладушнік-wa, предл.-Іку, зват.-іку, зват-іча, м.—пряннк(род пряннка, С.), дела-ется нз пшеннчной мукн с прнмесью патокн. Лук’янова Бельск. п.(Дсл. подаляскаш). •саладзёць-ёю-ёеш-ёе, несоверш.—стано-внться слаіце.
•саладзіня-ні-нг, ж.—сладость. Ар.
•саладзіць-джў, салодзіш-дзе, несоверш., што—сластнть, делать сладкнм. Ар. Соверш. засаладзіць—засластнть. Ар.; Шсл. Так засаладзіў, аж горка стала. Ст.
падсалоджаваць, -джую-джуеш-джуе, несоверш.—подслаіцнвать. Шсл..; Ар. Падса-лоджаваць ня трэба, і так соладка. Ст.
падсаладзі'ць, соверш.—подсластнть. Шсл.; Ар. Падсаладзіўшы, сталі есьці, а так не хацелі. Ст.
•саладжавы-вая-вае—слаіцавый. Ар.
•саладжэльня-нг-ш, ж.—конднтерская.
•саладжэньнік-гла, предл.-іку, зват.-іча, м.—конднтер.
•саладжэнікі( одйн саладжэнік)-каў, м., неол.—пнрожные.
•саламаха-хг, ж.—род кушання нз мукн. пнз.
•саламяны-ная-нае—соломенный. Ар.; Шсл. He напаткаў саламяных стрэхаў. Шакук Сьлед 13. Саламяная страха яшчэ крапчэйшая, як якая з гонтаў. Ст.
•салашна-ны-ны, ж.—сало, Гсл. соленое сало. Гсл.
•салапяка—кі, обіц. 1. нмеюіцнй-іцая прнвычку высовывать язык. Ар.; Гсл. Разявякаў, салапякаў зыбралася шмат. Купала.
2. ротозей, с глуповатым вндом, Шсл. слюнтяй, слюнявый, разння. Гсл. Вось дзе салапяка: пазірае й ня бача! Ст.
3. нмеюіцнй прнвычку высовывать язык. Гсл.
асалапелы. Стаяць асалапелыя. ЗСД 34. Дзе-ня-дзе ўзьляціць асалапелая пера-пёлка. зсд 120. Л. упяў у яго свой асалапелы пагляд. Тм. 259. Недалужна кідаліся туды-сюды асалапелыя ваякі. Тм. 306.
•салавёй-ўя, м.—соловей. Ар.
•салавёйка-кз, м.—соловушка. Досыць, досыць, салавейка, у кусьце шчабятаці; хочуць цябе салавейку зь сьвету жжыць. Міхайлавец Стдуб.(Косіч 10). Ды едзь ты, MOÜ татухна, у гарадочак, купі ты мне, татухна, салавейку. Бародзінка імгл.(Косіч 235). Ох ты, татачка, салавеечка, не ’ддавай дачкі замуж. Росуха імгл.(Косіч 40). •салётра-юры-ры, ж., хйм.—селнтра. Ар. I горкай салетрай лёг сьнег затварожаны. Крушына: Творы, 17.
• салёнка-нкі-нцы; мн. ч.,род.-нак, ж.
—счяіценный от кожнцы варённый картофель. Растсл.; пнз.
•салёпа-лы, ж.—салоп. Ар.
•салядэра-ры-ры, бот., ж.—сераделла. Ар. •салянка-нкі-нцы, ж. 1.—солонка. Ар.; Шсл. Hadaü соль у салянцы. Ст.
2. 1/6 бочкн. Гордз. Ак.
3. мера сыпучнх тел в 4 четвернка. Ксл. Пасадзіў дзьве салянкі бульбы. Луб’ева Аз. (Ксл.).
•салявік-ка, м.—соляной мешок. Войш.
Уменьш. салявічок-чка. Войш.
•саліць-лю, соліш-ле, несоверш., перех.—со-лнть. Соеерш. пасалі'ць-лю-ліш-ле, перех. —посолнть. Соверш. прысаліць-лю-ліш-ле, перех.—немного добавнть солн, Шсл. посолнть немного нлн дополннтельно. Прысаліце крыху капусты: смачней будзе. Ст.
дасаляць-яю-яеш-яе, неюверш. 1. солнть дополннтельно.
2. досаждать, надоедать. Нсл. 143, Даса-ляеш, дасаліў ты імне, як воміг у горле. Нсл.
дасаліць, соверш. к дасаляць 1, 2. Трэба троху дасаліць крышаны. Ст.
•салўп, салып, отгл. частйца,—ОЗН. МГНО-венное высовыванне н прятанне языка прн сопрнкосновенлн к нему губ. Нсл. 600. He тваё дзела тут мяшацца! Тваё дзела салуп, салып ды ў рот—т.е. подлязывать языком свой HOC. Нсл.
•салупайла-лы, обіц.—лнзоблюд. Нсл. 599. Вытні па лобе ложкаю салупайлу гэта-га, каб ня лізаў міскі. Нсл.
• салупаць-Дю-аеш-аг, несоверш., каго-што. 1. высовывать язык. Нсл. 599. He салупай языка. Нсл.
2. шалнть, свойственно детям, высовы-вая н прятая язык. Перастань салупаць, дзеўкі язык адрэжуць. Нсл. Отгл. ймя суіц. салупаньне-ня, а) высовыванне языка нз шалостн. Нсл. Салупаньням дражніцца. Нсл.
б) облнзыванне тарелок, блюд н проч. Нсл. Салупаньням не наясіся. Нсл.
3. каго-што,—лнзать. Нсл. Соверш. паса-лупаць, каго-што—поллзать. Нсл. 600. Рукасты кот пасалупаў сьмятанку. Нсл. салупнўць, -нў-нёш-нёць-нём-ніцё, однкр. к салупаць 1, 2. Салупні язык. Нсл.
высалупаць-аю-аеш-ае, несоверш., каго-што—выставлять на показ, высовывать. Нсл. Высалупаць язык, пуза. Нсл. Матка ўсюдых высалупае сваю дачку. Нсл.
высалупіць-ялю—высунуть(язык). пнз., соверш. к салупаць, высалупаць, каго-што—выставнть на показ, высунуть. Нсл. 96, 900. Чаго ты стаіш, высалупіўшы вочы? Нсл. Высалупі язык, пакажы што ў цябе на ім. Нсл. Нашто ты высалупіла свае дзеці людзём на падзіў? Нсл. Прйч. высалуплены—выставленный наружу,
высалупацца
1019
самакрўтка
обнаженный. Нсл. Дзеці бегаюць з выса-лупленымі пузёнкамі. Нсл.
высалупацца, возвр.—выставлять себя на показ, высовываться. Нсл. 96. Арэхі яшчэ не высалупаюцца, ня высалупіліся зь місачак. Нсл. Высалупаецца перад наро-дам. Нсл. Соверш. высалупіцца, возвр.—выс-тавнть себя на показ, высунуться. Нсл. Соверш. высалупіцца, возвр.—выставять себя на показ, высунуться. Нсл. Высалу-піўся перад народ, як бы што добрае. Нсл. Мароз высалупіўся. Нсл.
высалупіцца—вылезть на глаза, пока-зать себя. Гсл. Высалупілася, як пата-роча. Гсл.
• салўпка-лкі, обіц.—малый-ая ”салу-пайла". Нсл. 600. Вытры носік гэтаму салупку. Нсл.
• сальнік-і'ка, предл.-іку, зват.-іча, м. 1. свннья н боров, откармляваемые наубой - преймуіцественно; поросёнок, как буДуіЦйЙ саЛЬНЙК. НК: Очеркн, II, 5553.
2. торговец салом. Шсл. Сальніку прадаў свайго парсюка. Ст.
•салца,—см. под сала.
•салып,—см. под салуп.
•салыпаць-аю-аеій-ае—высовывать й прятать язык. Гсл. См. салупаць.
•самота-ты, ж. 1. уеднненне. Гсл.
2. йнднвйдуальность. Гсл. •самотнасьць-ір, ж. 1. уедйнённость.
2. субьектйвность. Гсл.
•сам, самога, самому, ж. сама, самое, ср. само, самога; мн. ч. самы, самых,
Употребляют с предметом йлй лйчным местой-менйем для указанйя лйца, которое лйчно, непо-средственно участвует в действйй — сам, самого. Хтобы паніжаў Пана Бога, паніжыць Пан Бог яго самога. Кіт. 3067. Вялікая атрута яму самому той грэх. Тм. І37а5. Самы паехалі. Пск., Пушк. (Ч. 9). Мне самому вельмі жадалася. Пск., Пушк. (Ч. 28).
2. вежлввое обраіденяе вообіце, особенно еслй поставлено во мн. ч., но относйтся к одному; однако менее вежлнвое, нежелн Ваша, Вашэць, Вашэця. Як сам маешся? Добра сам кажаш. Куды самі йдзіце?
3. сам, самога, ж. сама, самае в см. суіц. —хозянн, хозяйка(дома, Нсл., т.е вежлч-вое названне хозянна, хозяйкн, С.) Ксл.; Нсл. 51. А сам до'Аа? Лужасна Куз. (Ксл.). Сам цябе зваў да сябе. Нсл. Ідзі да самога. Нсл. Без самога ня дам. Нсл. А скажы імне, Вашаііь, — пытае падарожны: "Як я прышоў да гэтага сяла, дык імне людзі казалі, што сам маеш хлеб і даеш кажнаму, хто просе, а потым, як той пад’есьць, дык сам яго кіям б’еш.” Я. Г-і. Нясі да самой. Нсл. Як сама скажа, так і будзе. Нсл. Папытайся ў самой. Нсл. Сам[само, сама, самы] пры сабё—о нормальном фйзйческом состоянйй. Мы самы пры сабе. Гальшаны Аш.
само ў сябе—велйчйною с себя, Ксл. обыкновенной велйчнны. Я сядні бачыў ваўка само ў сябе. Сянно (Ксл.).
•сама, нареч.—йменно(подчеркйванйе). A натыкаліся сама тады, калі здавалася, што наперадзе чысты прахон. ЗСД252. См. дыкжэ.
•самаазначаньне-ня, предл.-чю, ср.—са-моопределенне. Благое, браце, благое тваё самаазначаньне, — казаў Гаршчок Абдзіраловічу. Дзьве Душы 165.
•самаазначацца-аюся-аешся, несоверш. —самоопределяться. Соверш. самаазна-чыцца—самоопределнться.
•самагрэй-эю, м.—самовар. Ксл. Надабе, мусіць, ставіць самагрэй. Берашова Сян. (Ксл.).
•самагўбства-ва; мн. ч.-вы-ваў, ср.—само-убнйство. Гсл.
•самагўбца-ды, обі^.—самоубййца. Гсл. •самагўк-уку, неол., м.—гласный(звук). •самахоць, нареч.—добровольно. Гсл.; Нсл. 573; Войш. Можа тый самахоць аддасьць ім луку. ЗСД 96. He захацелі самахоць здавацца. ЗСД 132. Самахоць пайшоў у некруты. Нсл. Еўка самахоць пайшла гэткай сьцюжаю. Ар. См. самахоцьцю. •самахоцьцю, нареч.—добровольно. Нсл. 573. Самахоцьцю пайшоў у некруты. Нсл. См. самахоць.
•самахвоць, нареч.—добровольно. Ксл. Самахоць ірваліся на вайну. Пятніцкая Беш. (Ксл.). См. сама-хоць-хоцьцю.
•самадўм-ліа, предл.-му, зват.-уме, м.—тот, кто все делает по свойм мыслям, не слушая нй совета, нй прнказанйя друго-го. Нсл. 572, — самадыйнік. Самадум наш ні ў кога ні аб чым ня пытаецца, усё пасвойму робе. Нсл. Архіп у нас вялікі самадум. Даргейкі Сян. (Ксл.).
•самадўмам, сваім адўмам, нареч.—само-управно. Ар.; Войш.
•самадьія-ыг-ыг, ж.—йзвол, самоуправс-тво.
КНІГІ ОНЛАЙН
