Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
рымсьце, безлйч.—хочется(позывает, подмывает, С.). Нсл. 563. Яму рымсьціць сказаць гэта. Нсл. Соверш. зарымсьцела. Нсл. 563. Яму рымсьціць, зарымсЫрла пабегчы туды. Нсл.
урьімсьціцца-грі(цд—удержаться. Аж ня ўрымсьціцца жальба мая, асьцюком у верш яна. Лебедзь41.
•рынак-як^, предл. й зват.~нку, м. 1. (место РОЗННЧНОЙ торговлн, С.)—рынок. МГсл.; Ар.; Шсл. Купляй на рынку, а прадавай дома. Послов. С. Дукора Сьміл. (Шсл.).—ТОЛ-кучка. МГсл.
•рында-ды, дат., предл.-дзе, ж. 1. неряха. Ксл.; Сакуны4і. Ганьніна ндвестка чыстая рында. Бі кложа Беш. (Ксл.).
2. лень, беспечность, неряшество. Сакуны 41, перевод Сербова.
•рынкавы-вая-вае, прйлаг. к рынак,— рыночный. Нсл. 570. Рынкавы хлеб. Нсл.
1011 рыпёць
рынуць
•рынуць-ну-неш-не; повел. рынь, рыньма, соверш., 1. перех.—бросять с досады йлй от небреженйя. Ар.; Нсл. 563. Рынуў ложку на зем дый пабег. Нсл. Кіну, рыну ўсё дый пайду ў прочкі. Тм.
2. перех.—оставйть(бросйть, С.). Нсл. 563. На каго ты рынуў хату, дзеці? Нсл.
рынуты, прш. к рынуць 1, 2. Добрая рэч, але рынута без дагляду. Нсл. 563. Хата рынута напята. Тм.
3. бросять в кого-л., чем-л. Нсл. 563. Рынь на яго каменям. Нсл. Рынуў слаўцом, як ПЯрцОМ. Послов. Нсл.
4. бросйться. Шсл. Рынуў галавою воб-зямлю. Ст.
зрынуць, соверш., nepex. 1. нйзвергнуть, столкнуть. Ар.; Гсл.; Нсл. 218. Ня піхайся, часам із полу зрынеш яго. Нсл.
2. свергнуть, лйшйть властй. Прйч. зрынуты, 1. нйзвергнутый. Снапы зры-нуты з асеці. Нсл. 218.
2. сложенный,(лйшенный властй, С.). Нсл. 218. Зрынуты з войтаўства. Нсл.
нарынуць-нр-неш-не, соверш., 1. набежать co всех сторон. Нсл. 317. Жыды нарынулі да возу, нікога ня пушчаюць купляць. Нсл.
2. напасть. Нсл. 317. Чаго вы ўсі на мяне аднаго нарынулі? Нсл.
прырьІнуЦЬ-нр-НСШ-Не, соверш. 1. перех. —всунуть, Нсл. 509. всучять, навязать. Чужое дзяцё імне прырынулі карміць. Нсл.
2. набежать во множестве(нахлынуть, С.) Нсл. 509. Вада прырынула й грэблю разарвала. Нсл. А потым прырынуў вялікі груд уцекачоў Горадзенскае губэрні. Дзьве Душы, 26. Безлйч прырынула—явнлась необходймость (очень захотелось, сроч-но понадобялось, прнспнчнло, С.) Нсл.509. Ці імне прырынула рабійь гэта, глядзець вас? Нсл.
урынуць-«р-неій-«е, соверш., перех. 1.
вбросйть, Нсл. 70. ввергнуть. мгсл. Уры-нуць у яму што. Нсл.
2. нрон.—много дать. Нсл. 749. Урынула грош убогаму, якая шчодрая паня! Нсл.
3. бросдть кому на рукя, прнкннуть. Нсл. 749, заставять, прннуднть прйнять что-л. протйв волн; навязать. Чужую работу імне ўрынулі ў рукі. Нсл.
•рынуцца-нуся-нешся, соверш. 1. стремн-тельно бросяться. Нсл. 563. Рынуўся спаць, не разьдзяваўшыся. Нсл.
2. (стремйтельно бросяться, С.) устре-мнться (куда-л. йлй за чем-л., С.). Нсл. 563; Гсл.; Шсл. Народ рынуўся з царквы. Нсл. Вада рынулася пераз грэблю. Тм. Рынуўся ўцякаць, але яго тут жа задзяржалі. Ст. Кінуў вобзем раськірэку-мяліцу, рынуўся кабылу лавіць. Гарэцкі: Песьні, 59. Had гасьцінцам, вырваўійыся з-за лесу, раўлі бамбавікі. Людзі рынуліся хавацца ў лесе. Дудзіцкі(”Бацьк.”, Но. 1-2/437-438).
3. бросйться(йз досады йлй печалй, Нсл.). Нсл. 563; Гсл.; Шсл. Із злосьці рынуўся ў ваду. Нсл. Рынуўся на яго біцца. Нсл. Пачуўшы гэта, воб зямлю рынуўся. Тм.
4. упасть. Нсл. 563; Ксл. Яўхім, як спало-хаўся — рынуўся воб зямлю. Яноўшчына Беш. (Ксл.). Павярнуўся неасьцярожна дый рынуўся з полу. Нсл. Ня лезь сюды, бо рынешся галавою. Ст.
зрьінуцца-нуся-негдся, юверш.—нязпры-нуться, спать(упасть, С.). Нсл. 219. Зрынуц-ца з полу, зь печы. Нсл.
нарьінуцца, соверш.—напасть. мгсл.
разрынуцца, соверш. 1. разваллться, (Гсл.) сйдя йлй лежа. Нсл. 551. Няўвага гэты, як сьвіньня разрынуўся на пасьцелі. Нсл.
2. растолстеть. Нсл. 551. Разрынуўся, як бочка. Нсл.
урынурцл-нуся-нешся, Соверш. 1. ввер-нуться(ввалйться, С.). Нсл. 70. Урынуцца ў студню. Нсл. Як стаяў, урынуўся ў раку. Нсл. 749.
2. ворваться(вторгнуться, С.) Нсл. 70. Воўк урынуўся ў стаду. Нсл.
•рып, рь'іпу, предл. й зват. рыпе, м.—СКрйП. Растсл.; Даль. Дні пайшлі памалу, нудна, як арба, ЯК рып калёс. Крушына: Лебедзь, 53. •рьіпаньне,—<-л. под рыпаць.
• рыпаць, -аю-аеш-ае, несоверш., чым —скрдпеть чем-л. Шсл.; Гсл. Ня рыпай ты дзьвярмі! Ст. Отгл. ймя суіц. рыпаньне-ня, предл.-ню—скрйпенне. Ксл. На вуліцы нейкае рыпаньне. Падрэзы Чаш. (Ксл.). Однкрт. рыпнуць-ну-неш-не—скрйпнуть. Толькі ж я канём на двор, а дзевачка дагадалася, у высок цягром захавалася дзьвярамі да ня стукнула, чабатамі да НЯ рыпнула. Семяшкова Стдуб.(Косіч 234). Рыпнулі дзьверы. Гарун: Варажба. РыпнулІ вароты. Капыловіч: Хлеб. Рыпнулі дзьверы. Цялеш: Дзесяць 55.
парыпаваць—несколько скрйпеть вре-мя от временн. Цяжка было разабраць — ці то боты парыпаваюць у яго, ці то сьнег пад падошвамі. Капыловіч: Хлеб.
•рыпацца-дюся-лешся, несоверш. 1. ёрзать, двнгаться, неспокойно сядеть. Гсл.
2. намерйваться йдтй(намерйваться предпрннймать что-л., С.). Шсл. Сядні і ня рыпайся нікуды. Ст. Соверш. рьіпнуцца-нуся-нешся. Шсл. Рыпнуўся пайсьці, але адзяржаўся. Ст.
•рЫпеЦЬ-ПЛЮ-ПІШ-ПІрЬ, несоверш.—скрн-петь. Растсл.; Вят. (Даль.), скрйпеть(об обувй), Шсл. скрнпеть вообіце. Надзеў новыя боты, дык рыпяць. Ст. На назе галёш рыпіць. Гарун. Рыпелі косьці дзер-ваў. Пушча(Калосьсе, Но. 1/18, 1939 г., стр. 16). Рыпела столь (ад блізкое гарматнае страляніны). Дудзіцкі(Бацькаўшчына, Но. 376-377). На зялезе рыпіць намерзлае палозьзе. Клішзвіч: в. Каліна. На назе сафіян рыпіць. a ў баршчу чорт кіпіць, зн. пуста. Вост.
(Даль). Цэлы дзень рыпелі дзьверы. С. Музыка, 132. Сьнег рыпіць пад нагамі. Цялеш:
лрарыпёць
1012
рычаль
Дзесяць, 24. РыПЯЦЬ МйСЬНІЦЫ. Лойка: Л. песьня. Асьвер на ветру рыпіць. Тм. Соверш. прарыпёць—проскрнпеть. Масьніцы прарыпелі. Лойка: Л. песьня. Узноў прары-пелі смолкія масьніцы. Тм.
•рыпнуць,—см. под рыпаць. •рыпнуцца,—см. под рыпацца.
•рыпўчы, -чая-чае—скрнпучнй(скрн-пяіцнй, С.). Даль.
•рыса-сы-се, ж.—черта. Гсл.; Шсл. Правядзі добра рысу, каб знаць было. Ст. Уметш. рыска-скі-сцы—черточка. Шсл. Я нябачу, дзе тут тая рыска. Ст.
•рысаваньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к рысаваць,—черченне.
•рысаваць-сўю-сўеш-сўе, несоверш.—чер-тнть. Бяз рук, бяз ног, a рысуе(мароз). Любічы Беш. (Ксл.).
•рысўнак-НКй, предл. й зват.-нку, м.—чер-теж. Юльчын рысунак дужа прыгожы. Санікі Беш. (Ксл.).
•рысьнік-і'ка, м.—особый род полотенца. Аш. Уменьш. рысьнічак-чка. Аш.
•рышт—канава. Гсл.
•рыштаНТ-НП7а, предл. й зват.-нце, м. 1. арестант. Дсл.(под арестанту, Ар.; Ксл. Павялі, як рыійтанта. Бешанковічы (Ксл.).
2. перен.—разбойннк. Дсл.(под арестант) Ар. Рыштант такі неў магату бярэцца. Дсл.(«ой арестант).
•рыштатка-ткі-тцы, ж.—арестантка. Ар.
•рыштанцкі- кая- кае—аре стантс кнй. Ар.
•рыштаваньне-ня, предл.-ню, мн. ч.-ні-няў, ср.—леса прн постройке. Ар.; Ксл.; Шсл. Страха гатова, здыймай рыштаваньне. Пятніцкая Беш. (Ксл.). Ськінуўся з рышта-ванызя ды на сьмерць забіўся. Ст. На рыштаваньне трэба лесу прыгатаваць. Нсл. 563. Без рыштаваньня ніяк не дастанеш столі. Нсл. Высака! Ня улезеш без рыштаваньня. Тм. I рыштаваньне тваё паляціць, і ты галаву зломіш. Тм.
•рыштаваць І-тўю-тўеш-тўе; зват.-туй-туйма, несоверш., каго—арестовывать; Ар. Соверш. рыштаваць—арестовать. Ар.; зсд 237; Шсл.; МГсл.; Ксл. Маўчы валей, а то як міленькага рыштуюць. Ст. За што яго рыштавалі? Мігава Куз. (Ксл.). Деепр. наст. вр. арыштаваны—арестованный. Ар. Сотні арыштаваных уходзілі ў лясы. Хмара(Б. Ускалось, 1955, Но. 5, 12). Соверш. заарышта-варь-тўю-тўю-тўеш-тўе; зват.-тўй-тўйма, перех.—задержать, арестовать. Ксл. Абабраў школу ды ўцёк, але ў Віцёбску заарыштавалі. Храпавічы Куз. (Ксл.) Отгл. ймя суіц. заарыштаваньне-ня, предл.-ню—задержанне, взятне под стра-жу. Нсл.
прырыштоваваць-ву'ю-вуеій-вуе; зват,-вуй-вуйма, несоверш.. перех.—задержнвать под арестом. Нсл. 209. Прырыштоваваць, прырыштаваць тавар, коні. Нсл. Соверш.
прырыштаваць-тўю-тўеш-тўе; зват-туй-туйма—задержать под арестом. Нсл. 509; Ар. Деепр. наст. вр. прырыштавЙНЫ —задержанный под арестом. С. Аш. Коні прырыштаваныя выпусьцілі. Нсл. 509. Отгл. ймя суіц. прырыштаваньне-ня, предл,-ню—задержанне под арестом. Аш. Пры-рыштаваньне коняй. Нсл. 509.
•рыштаваць \1-тўю-тўеш-тўе, несоверш. што—устранвать подмосткн(прн пос-тройке зданнй, ремонте нх н т.п., С,). Нсл. 563; Гсл.; Ар., устранвать леса прн пост-ройке. Дарма рыштуеш дошкі, будаваць далей не дазволяць. Нсл. Соверш. падрыш-таваць што. Нсл. 563., сооруднть леса до какого-л. места. Падрыштаваў пад самую страху. Нсл.
•рыштавацца-тўюся-тўешся; зват.-тўй-ся-тўймася, несоверш. 1. подмаіцнваться, Нсл. 563. тоже, что рыштаваць II. Рышту-ецца, падрыштаваўся, каб узьлезьці. Нсл. 2. перен.—пролазннчать. Нсл. 563. Куды ты рыштуешся, падрыштаваўся? Гэта не табе клюваць. Нсл.
падрыштавацца, соверш. к "рыштавацца” в обойх знач.
•рышчыцца-ыі^я, несоверш.—о суке: бегать с собакою-самцом. Сука некуды пабегла рышчыцца. Ст.
парышчыцца—нметь случку (о суке). Шсл. Парышчылася наша сука. Ст.
• рытм-Л/у, предл. й зват.-ме—рйТМ. •рьітміка-гкі-іццы, ж. 1. рнтмнка. *рыцар-ара, предл. й зват.-apy, м.—рыцар. He назавуць яго рыцарам. Кіт. 1615.
•рыцараў-авй-авй—прннадлежаіцнй ры-царю.
•рыцарскі-кггя-кае—свойственный ры-царю.
•рыцына-ны-не, ж.—касторовое масло. Ар.; Шсл.; Ксл.; МГсл. РьіЦЫНу ПІЦЬ дужа прыкра. Бешан ковічы (Ксл.). У лячэльні імне далі ад жывата рыцыны. Ст.
•рыцынавы-вая-вае—касторовый.
•рыць, рыю, рыеш, рые; зват. рый, рыйма, несоверш. 1. рыть (о свянье). Ар. Парсюк рые. Ар.
2. перен.—быть недовольну(брезгать,- С.) предлагаемым. Нсл. 570. Калі ты рыеш, як сьвіньня, то нічога ня возьмеш. Нсл.
•рычаль-ля, предл.-ЛЮ, зват. рычалю; мн. ч. рычалі-лёў-ём-лі-ямі-ёх, м.—небольшой ручей между берегом н речным болотом. Ксл. Во вадзянік, дык вадзянік, ці даўно быў дома, аж гляджу ўжо лове рыбу ў рычалі. Глебаўск Сян. (Ксл.1.
собіла
1013
сок
•собіла, прошл. вр. ср. рода от СобІЦЬ—уГО-разднло. Гсл. Собіла ж табе лўчыць у гэткае балота. Гсл. Як табе собіла зрабіць гэта? Глебаўск Сян. (Ксл.). I собіла ж яму гэту цацку вымесьці. Ст. (Шсл, 54). Собіла яму гэтак жарнуцца галавою! Крамяні Пух. (Шсл. 93). Собіла яму набегчы на дзяцё. Ст. (Шсл. 193). Пану собіла зручна прадаць колькі вагонаў заляжалага сукна. Лынькоў: Сустрэчы. Собіла ж яму аддаць гэтыя тры залатоўкі. Тм. 116. I собіла ж нам наскочыць на іх. Тм. Собіла ж Юстапу на такі благі час ды з такім смачным мясам... якраз лучыць. нз. 30. Юр’ю собіла пазнаёміцца з маскоўскай лубянкай. А'кула, 492.
КНІГІ ОНЛАЙН
