Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
узрушаньне-ня, предл.-ню, отгл. ймя суіц. —нарушенне. Будуць лі на лісьцях дзельчых паложаны якія абавязкі, зарукі а ня ўзрушаньню таго двелу, тагды тыя зарукі кажны подле свайго абавязку з рассудку праўнага заплаціці вінен бу-дзець. Ст. 370.
узрушэньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к узрушыць I, 1. нарушенне.
2. отгл. ймя суіц. к узрушыцца I,—душевная тревога(волненне, С.). Нсл. 55. Ад узру-шэньня захварэў. Нсл. Ён аж калаціўся ўвесь ад неспадзеўнага ўзрушэньня і таго пачуцьця, што так неўспадзеўкі запа-ламіла яго. Сачанка: Ліст да маці(Беларус, Но. 177).
•рушацца-аюся-аешся, 1. трогаться с места, Нсл. 569. двнгаться, передвнгаться, перемеідаться. Рушайцеся! Нсл.
2. отправляться в путь. РушайцесЯ разам у дарогу. Нсл. 569.
рўшыцца-шуся-шышся, повел.-шся-шма-ся, несоверш. й соверш. 1. прнйтн в двнженне. Таго дня на зямлі ўсе рэчы рушыліся. Кіт. 95а5. Лёд рушыўся. Нсл. 569.
2. отправнться в путь. Адтуль рушыўся. Кіт. 112а7. Ня рушся з двара. Нсл. 569.
3. беспоколться. Ня рушся гэтым, мала што бывае. Нсл. 569.
зрушацца-аюся-аешся, несоверш.—тро-гаться с места, Нсл. 219. сдвнгаться(с места), перемеіцаться. Якое ёсьць месца, ня зрушайся. На адным месцу й камень абрастае. Послов. Нсл. Соверш. зрушыцца-шуся-шышся, 1. тронуться с места, Нсл. 219. сдвннуться(с места), переместнться. Зрушышся зь месца ды потым ня знойдзеш ні такога, ні сякога. Нсл.
2. надорваться. Нсл. 569. Зрушыўся бедны падымаючы над сілу. Нсл.
парушацца-аюся-аешся, несоверш. 1. беспоконться. He парушайся дарма. Нсл. 476.
2. трогаться в путь. Нсл.476. Парушайцеся раней. Нсл. Соверш. парўшыцца-іпуся-шышся, 1. побеспоконться, обеспоко-нться, Парушыўся дужа, пачуўшы гэта ліха. Нсл. 569. Дарма парушыўся, можа й няпраўду сказалі. Нсл. 476.
2. тронуться с места, Нсл. сдвннуться в путь. Рана парушыліся мы ў дарогу. Нсл. 569. Усі падводы парушыліся з двара. Нсл. 476.
вырушацца-аюся-аеійся—трогаться с места вдруг, выезжать с тяжестямн(н без ннх, С.). Нсл. 93. Вырушайся із сваім возам. Нсл. Соверш. вьірушыцца. Нсл. 93.
узрушацца-аюся-аешся, несоверш. 1. тревожнться, возмуіцаться(волноваться, МГсл.). Нсл. 55. Ня ўзрушайся гэтаю ведамкаю, можа й ня праўда. Нсл.
2. возмуіцаться, негодовать.
узрўшыцца-шуся-шышся, 1. встрево-жнться, взволноваться. Узрушыўся дар-ма. Нсл. 55.
2. возмутнться. Нсл. 55. Дарма ўзрушыўся на мяне. Нсл.
3. расстрогаться, вообіце выйтн нз обычного равновесня. Гсл.
4. подняться, восстать. Урад ураду ку пайманызю таковага сказанага помач даваці павінен, але ўрад месцкі і места, у каторым ся то дзеяці будзець, проці такому непаслушнаму або праціўнаму ўзрушыціся маюць, яка бы такоеы свавольнік пойман і да вязеньня дан і подле сказьні ўрадовае каран быў. Стт. 206. •рушына-ны-не, ж.—чурка прн нгре в ’ЗрухІ’ХгорОДКН). НК.: Нгры, 37.
•рушэньне,—cm. nod рушаць.
рўшыць
1007
ручацца
•рўшыць,—см. под рушаць.
•рўшыцца,—см. под рўшацца. fpyra-уты-уце, ж„ бот.—рута. Ар. •руцня-мг-ні, ж.—горсть вытрепанной(н очшцанной, Нсл.) пенькн(льна, Гсл.). Нсл. 569; Гсл. Дзьве руцні пянкі day каляды. Нсл. Уменьш. руценька-нькі-ньцы—горсть вы-трепанного н очесанного льна(пенькн, С.). Нсл. 569. Шэсьць руценяк кужалю прадала. Нсл.
• руць, област.—ПЛакать. Растсл.
•руцьвяны-нйя-нйР, прйлаг. к рута; нз руты. Надвечар прылёт у зацішша руцьвяных траў. Салавей: Снла, 54.
• руч-чы, ж. 1. удобство. Нсл. 569. Няма ручы імне туды заходзіць. Нсл. См. рука 2. 2. порука, ручательство другого. Нсл. 569. Дам табе грошы, але ня ў рукі, а за руч. Нсл.
•ручай-йю, пребл.-аю, зват. ручаю; мн. ч.-аі-аёў-аём, мн. ч., предл.-аёх, м.—ручей. Гсл.; Ксл.; Шсл.; Нсл. 569. Піў, прыпаўшы ніцма да ручаю. Гілевіч(Б. Голас, Но. 71). КоНІ ходзяць за ручаём. Нсл. Вада з ручаю. Нсл. Ад таго мосту налева ў ручай. а.з.р.і, 1518 г. Ня вельміся тож і брыдкі, глядзеўся ў ЧЫСтым ручаю. ЧЧ.(Б. Студіс П-і, 1969, 73). Цурчыць вада ў цурочках, булькоча ў ручаёх. Гсл. А далей цячэць ручай. Маза-лава Куз. (Ксл.). Там трэба пераяжджаць цераз ручай. Ст. Ручаём ізь яго пот льлецца. Ст. Трэба з ручая напіцца. Рапан: Прык. 103. Пачуем шаптаньне й звон ручая. Гарун (ст. "Восенскі сьпеў”). А скрыпіца галасіла смутнай восені дажджом, адчувалася ў ёй сіла, што лілася ручаём. С. Музыка, 67.
ручаіна-ны, едйнств. ч. к ’’ручай”—ручей. Шсл. А ладная ручаіна цячэць. Ст. Уменьш. ручаёк,ручайка, пребл-йкў, зват.ручайку; мн. ч., äam.-ÜKOM, мн. ч., предл.-йкох. 3-пад гор, з-пад даліныручаёк бяжыць. У тым ручаі дзевачка ўмывалася. Красновічы Сураск.(Сержп.: Отчет, 12). Ласкат. ручайка-к/, пребл.-ку; мн. ч.-ю, м. Цячэць ручайка вось. Гарун(ст. ’’Ноктурно”).
• ручайка-йкі-йцы, ж. 1. мера льна, пенькн, пучок полотна, который можно захватнть в одну руку. Шсл.
2. полное ннтей веретено, НК.: Очеркн, 153. веретено пряжн, Гсл. небольшое верётено, на которое обыкновенно прядут. Нсл. 569. Напрала тры ручайкі і наклала ў пячурку сушыць. Пацкава Сян. (Ксл.). Сканчаць верацяно ручайку—окончнвать пряденне на отдельном веретене. нк.: Очеркн, Но. 311.
ручаечка, (Нсл. 5б9)-чкі-чцы, уменьш. к ручайка 1, 2. Каб дзе дастаць ручаечку пянькі на пута. Ст.
•ручайнік-гкй, пребл.-йку, зват. ручайніча, м.—горшок с двума ручкамн. Ксл. Ручай-нік стаіць у шапе. Пожыню Сян. (Ксл.).
•ручаньне,—см. под ручаць.
•ручасьцік-гкй, предл.-іку, зват. ручасьціча, м. — ручайнік. Кел. Сёстра купіла ручасьцік малака. Хадулава Куз. (Ксл.).
•ручавінны-нйя-нйе, прйлаг. к ручавіна. НК.: Очеркн, 509.
•ручаць-йю-йегй-йе; повел.-ай-айма, несо-верш.—уверять в чем, как бы давая руку в знак верностн, Нсл. 569. ручаться. Ручаю табе, што гэта будзе. Нсл. Отгл. ймя суіц. ручаньне-ня, предл.-ню—ручательство, порука. Нсл. 569. Па твайму толькі ручаньню веру яму. Нсл.
заручаць-йю-йегй-йе; повел.-ай-айма, несо-верш. 1. каго ЗЬ КІМ,—обручать. Ар.; Нсл. 183; Гсл.; Ксл. Заручаць, заручыць маладых. Нсл. 2. каго ў чым,—удостоверять поданнем рукн, Нсл. 183. ручаться, гарантнровать. Як ня верыць, калі ён заручае, заручыў мяне ў тым. Нсл. Соверш. заручыць-чў-чыш-ча, каго з кім, 1. обручнть. Нсл. 183; Смаленш. Заручылі дзеўку супроць паня-дзелку. Алексінічы Сян. (Ксл.).
2. удостовернть. Нсл. 183.
заручоны-нйя-чое—обрученный. Дсл. Дзеўка заручона. Дсл. Прйч. зарўчаны-ная—обрученный-ная. Нсл. 183; Ар. Зару-чаную няма чаго адбіваць. Нсл. Ды, заручаная дзевачка, ды падай татухну вадзіцы, з халоднае крыніцы. (Жнв.Старнна, 1910, 1, 95).
заручэньне, 1. домашнее обрученне. Нсл. 183.
2. ручательство. Нсл. 183. Заручэньне ягонае ня вернае. Нсл.
паручаць-йю-йеш-йе; повел.-ай-айма, несо-верш., каму—поручать.
паручьіііь-чў-чыш-ча, каму, 1. соверш. к паручаць,—поручнть. Паручыў каму другому мовіці. Стт. 238. Рэч сваю пару-чыла брацьці сваей панятам троцкім. Суд. Akt. 1534 г.(Барысёнак: Адвакатура, 112). Напісаўшы, колькі словаў на таблічцы, аддаў яе Пятрону, каторы паручыў яе якга аднесьці да дому Вініца. Тат.: Кво вадыс, 90. Прйч. паручаны—порученный.
2. соверш. к ручаць,—поручнться.
прыручаць-йю-йегй-йе; повел.-ай-айма, несоверш., перех.—отдавать на рукн, препо-ручать(вверять, С.). Нсл. 509. Прыручаю табе мае дзеці. Нсл. Соверш. прыручыць-чў-шыш-ча—препоручнть(ввернть, С.). Нсл. 509. Прыручыў яму ўсю гаспадарку. Нсл. Прйч. прыручаны—препорученный. Отгл. ймя суіц. прыручэньне-НЯ, предл-ню—препоручённе. Нсл. 509. Прыручэньне сваіх справаў. Нсл.
прыпаручаць-й/о-йеій-йе, несоверш. Квятк. 145.
•ручацца-аюся-аешся, несоверш.—пода-вать руку прн встрече, здороваться. Ксл. 3 царом яны ручаліся за руку. Глебаўск. Сян. (Ксл.).
.заручацца
1008
рыгаць
заручацца, возвр., несоверш.—совершать помолвку, Нсл. 183. обручаться. Ня так заручаюцца, заручыліся яны, як людзі: заручыліся дый разлучыліся. Нсл. Соверш. ЗаруЧЫЦЦа—обруЧНТЬСЯ. Ар.; Нсл. 183. Каралеўна зараз ізь ім заручылася.
зручаецца, соверш. зручылася, безлйч. —открывается удобство(удобный слу-чай, С.). Нсл. Ня зручаецца, ня зручылася ніколі ехаць блізка каля цябе. Нсл. Заехаўся б, каліб зручылася. Нсл.
паручацца-аюся-аешся, несоверш.—пору-чать себя. 3 тым ся ласцы й міласьці Вашых Міласьцяй паручаю. Стт. 7. Соверш. паручыцца-чуся-чышся—поручнть себя. •ручэйка-йкі-йцы, ж.—горсть волокна. Mix.
•руЧНПС-wd, предл.-Ікў, зват.-ІЧО, мн. ч., дат.-КОМ, мн. ч., предл.-КОХ, м.—ПОЛОТеНЦе. Ар.; НК.: Очеркн, 142; ПНЗ; Гсл.; Ксл. РучНІК Закарэў уЖО. Пятніцкая Беш. (Ксл.). Дзе ручнік, рукі абцерці? Петрычка Аз. (Ксл.). Дайце чысты ручнік уцерціся. Ст. Уменьш. ручнічок-чка, предл.-чкў, зват. ручнічку; мн. ч., дат.-ЧКОМ, мн. ч., предл.-ЧКОХ. РучНІЧКОМ уцерся. Пісараўка Імгл.(Сержп.: Отчет 7).
•ручніковы-вая-вде, прйлаг. к ручнік. Ручніковая снова. НК.: Очеркн, 158.
•ручны-ная-нае, пршаг. к рука. На ручныя палцы дуць. Кіт. 71612.
•ручво-ea; мн. ч.-вы-ваў, ср.—самое глу-бокое теченне рекн, фарватер. Цымборскі.
•рўчыць, (Шсл.), ручыць, (Ар.; Гсл.)-Ч1\ безлйч.—вестнсь удачно(рукой), Шсл.
везтн, ндтн на руку, счастлнвнться. Гсл. Яму ў усімручыць. Гсл. Мяляну нярўчыць на статак, усё здыхае: то конь, то карова. Ст. Соверш. парўчыла, Шсл., пару-чыла, Ар.—пошло удачно(рукой). Шсл. Суседу паручыла-. завяліся ў яго добрыя сьвіньні. Ст.
•ручыцца, безлйч.—вестнсь удачно. Шсл. Нешта ня ручацца нам сьвіньні. Ст.
•рыба-бы-бе, ж., собйр.—рыба. Ар. Раман-ка вудзіў рыбу. Цэлеш(Ярылаў агонь).
хадзіць (ісьці) ў рыбу—ходнть (ндтн) ловнть рыбу. Учора хадзілі ў рыбу. Дсл.
рыбіна-ны-не—одна рыба. Рыбіну з пуд злавіў. Нсл. 570. Уменьш. рыбка-бкг-бцьг. Ар.
рьібачка-чкг-чцы, уменьш. к рыбка. Ар. Ласкат. рыбульКа-Ю, дат.. предл. рыбулЬЦЫ, ж. Галасіла маці над дачкой у хаце: ”Ах, мая дачушка! А мая ж рыбулька, а мая ж ты ппгушка, а мая ж зязюлька". Гарун: Два каханьні.
•рыбак-ака, предл.-акў, зват.-ача; мн. ч.-кі-коў-ком-коў-камі-кох, м.—рыбак. Ар.; Альшані Беш. (Ксл.). См. рыбнік I. Уменый. рыбачок-чка, предл.-чкў, зват. рыбачку; мн. ч„ дат.-ЧКОМ, мн. ч., предл.-ЧКОХ. Ар.
•рыбаліць-лю-ліш-ле, несоверш'.—занн-маться рыболовством, рыбачнть.
•рыбалка-лкг, dam. й зват.-лку, м.—рыбак, рыболов. Нсл. 570. У рыбалкі дастанеш сьвежае рыбы. Нсл.
•рыбацкі-кая-кде, прйлаг. крыбак,—ры-бачнй. Нсл. 570. Рыбацкія сеці. Нсл. Рыбацкая адвага. Тм.
«рыбацтва-ва, предл.-ee, ср. 1. рыболов-ство. Нсл. 570. Рыбацтвам займаецца. Нсл. 3 аднаго рыбацтва не пражывеш. Нсл. 2. рыбачнй промысел, рыбачество.
КНІГІ ОНЛАЙН
