Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. убой. Гсл.; Нсл. 571.
на рэз — на убой. Гсл. Падкарміць сьвіньню, вала на рэз. Нсл. 571.
• рэзаць, рэжу-жаш-жа; повел. рэж, рэжма, несоверш., nepex. 1. резаТЬ. Ар.
2. загрызать(о хйіцных жйвотных), загнать быстрой ездой(лошадь).
3. пйлйть(о дровах). Ар. Рэзаць дровы. Ар. Соверш. зарэзаць, зарэжу-жаш-жа, а) зарэзать.
б) (о хйіцных жйвотных)—загрызть.
Дсл. 249; Ар. Жарабка пралетка ваўкі зарэзалі. Нсл. 525(под пралетак). 1 зарэзаў яе (казу) воўк. Багуш.: Дзядаіна.
в) погубнть, довестн да бедностй. Дсл. 249. г) о влйянйй болезнй, холода, бедностн. Дсл. 249. Небыты зарэзалі. Дсл. Маразы сёлета зарэзалі. Дсл. Ганячка зарэзала. Тм.
д) превзойтй кого-л. в чем-л. Дсл. 249. Зарэжа ў касе якога любя касца. Дсл.
соверш. парэзаць. Парэзала ўсі дровы. Ар. Соверш. урэзаць, а) несколько отрезать, уменьшйть, укоротнть. Ар. Даўгая дош-ка, трэба яе ўрэзаць. Ст.
б) отрезать. Шсл. Урэж імне хлеба. Ст. Урэж імне палатна із сувою.
урэзаць палец і пад.—ранйть чем-л. режуіцйм, порезать. Ар.
4. резать резку. Будзем рэзаць сечку ў новай сячкарні. Ар.
абразіць-аю-äeiu-äe; повел.-ай-айма, nepex.. несоверш. 1. обрезывать. Ар.
абрэзаць
1000
рэчышча
2. обрезывать, очліцать картофель(от кожнцы, С.). Шсл. Абразала бульбу на вЯЧЭру. Дукарка Сьміл. (Шсл.). Соверш. абрЭ-заць-жу-жаш-жа, 1. обрезать. Ар.
2. очйстйть картофель от -кожнцы. Шсл. адразаць-йю-яеш-йе, несоверш.—отре-зывать. Ар. Соверш. адрэзаць—отрезать. Ар.
як адрэзаў—наотрез. мгсл.
заразлць-аю-аеш-ае, несоверш. 1. мучлть, терзать разнымй способамй. Заплата заразае. Дсл. 249. Раськідон сын заразае. Тм. Заднія коні заразаюць. Тм. Гнятучка заразае. Тм.
2. прйводйть до гнбелн йлй до бедностй. зарэзаць, соверш. к заразаць 1, 2.
зразаць, несоверш. к зрэзаць. Соверш.
зрэзаць, 1. спйлйть(дерево). Бясл. Мы зрезалі сосну. Варсл.
2. победйть в ссоре. Варсл. Енжа цябе на сечку зрэзаў. Варсл.
нарэзаць, соверш. 1. (к рэзаць 3)—напй-лйть дров.
2. соверш.(к рэзаць 4). Нарэзалі сечкі досыць. Ар.
3. надрезать.
•рэзацца, рэжуся-жышся, несоверш. 1. резаться, разделаться на частй под действйе режуіцего орудня, йнструмента.
2. страд. к рэзаць.
зразацца-яеііца, несоверш. к зрэзацца. Соверш. зрэзацца, зрэжацца, 1. йсступйть-ся от долгого употребленйя. Варсл. Гэты нож ужо зрэзаўся, трэба купляць новы. Варсл.
2. вступйть в ожесточенный спор, ссору; схватнться. Вось зрэзаліся гэтыя бабы, ледзь біцца не схапіліся. Варсл.
•рэзьгіны(рэзьгіны, Ар.)-Нйў, едйнств. ч. нет.—веревочная сетка состояіцая йх двух сетчаных полукругов с деревянымн ободамй, служлт для носкй сена, соломы скоту. Ар.; Ксл.; Шсл. Прынясі ў рэзьгінах салому. Мікалаёва Куз. (Ксл.). Прынёс жарабку нанач рэзьгіны мурагу. Ст.
2. "крошні” з густымй ячеямй, так что в нйх задержнвается мелкое сено. нк.: Очеркн, 362.
•рэзь, рэзі, ж.—(режушая, Ар.) боль в жйвоте. Ар.; Гсл.; Нсл. 571. Рэзь замучыла. Нсл. Каб цябе рэзь рэзала. Ар.
•рэзьнік-іка, предл.-Іку, Зват.-іча, м. 1. мяснйк. Гсл. См. разьнік.
2. ржаной пйрог. Север.(Косіч 43).
•рэзьніца-чы-чьб ж.—мясная лавка. Гсл. Ср. разьніца.
•рэзьвіны-ноў, едйнств. ч. нет.—прйСПО-собленне йз двух согнутых дугою палок, переплетенных тонкймй веревочкамй, для ношенйя сена, соломы й т.п., Гсл. прйбор(прйспособленйе, Растсл.) для носкй сена. Растсл.; пнз. Ср. рэзьгіны.
•рэжа-жы-жы—сетчатае вязанье йз тоненькой бйчевкй, нмеюіцее ячейв двас небольшйм квадр. вершка; употребля-ется в "абарцу” (заставной рыболовный СНаряд). НК.: Очеркн, 500.
•рэйка І-йкі-йцы, ж.—легкве с'сердцем й печеньню, вынутое йз убйтого жйвот-ного. Нсл. 562. Рэйку пакладзі ў крупеню. Нсл.
•рэйка П-йкІ-йцы, ж.—рельс. Ар.; Ксл.; Шсл.; Гсл. Цягнік бяжыць па рэйках. Бешанковічы (Ксл.). Рэйкі паклалі, зараз машына будзе хадзіць. Ст. Радаснае, цёплае, сьвятло залівала вуліцы, блішчэла на плінтусавых масткох, трамвайных рэйках і вокнах дамоў. Дзьве Душы, 190.
•рэлякі-йў, едйнств. ч. нет.—качелй. Я на рэляках калыхалася. Рылавічы(пнз. 44). См. рэлі.
•рЭЛІ-йў, едйнств. ч. нет.—Качелй. Растсл.; пнз. См. рэлякі.
•рэмень-меня—длннная полоса кожй, ремень. Ар.; Раст.: Северск. 137. Уменый. рэменьчык-кй—ремешок. Ар.
•рэнда-ды-дзе, ж„ област.—аренда. Дсл.; Сеўск.(Преобр.). Аддаў двор у рэнду. Малю-кіна Парэцк. (Дсл.). Ляндар дзяржыць на рэндзе зямлю і не даець нічога за зямлю. Дсл.(под арендатор). См. ранда. Яго гэта возера? Ён узяў яго ў рэнду. Цялеш: Дзесяць, 78.
•рэпа-тгы-пе, ж.—репа. Ар. Едйнств. ч. рэпіна-ны-не. НК.: Очеркн, 421.
рэпка-кг, дат., предл. рэпцы, ж. І.ум. крэпа. Ар.; Шсл. Маленькая рэпка парасла. Ст.
2. колеснко в прялку 6лйз катушкй. Берашоўцы Беш. (Ксл.).
3. маленькое толстое сплошное колесо в машйне. Шсл. Пас ськідаецца з рэпкі. Ст. •рэпацца-аюся-аеійся, 1. трескаться. Растсл.
2. перен.—злнться. Растсл. Соверш. парэпацца —потрескаться. Прйч. парэпаны. Успом-неў яе рукі, тыя рукі, якія яго абдымалі — чорныя, парэпаныя рукі гаротніцы-працаўня. Сачанка: Лістдамаці. Беларус, Но. 177. •рэў, рэву, предл. й зват. рэве, м. 1. рёв.
2. дйкйй, грозный рев, рык, рычанне. Жнеі пачулі рэў медзьвядзя. Яны аба-чылі, што зь лесу выходзе мядзьведзь і дзіка равець. Я. Г.: Лемантар, 78.
•рэўза-зы-зе, ж.—неряха. Бр.; Ксл. Ходзе, ЯК рэўза. Слабада Чаш. (Ксл.).
•р эч, рэчы, мн. ч„ род.рэчаў, ж. 1. веіць. Ар.; Даўганы Меж. (Ксл.); Гсл. Павымай усі рэчы 3 возу. Нсл.
2. предмет, дело. Гел.; Нсл. 562. Адну рэч забыўся табе сказаць. Нсл. Гэта іншая рэч. Тм.
•рэчны-ная-нае—речной. БНсл.
•рэчышча-ча, предл.-чы, мн. ч.-чы-чаў, ср.—русло. Есьлі бы рака гвалтам інуды пашла, тагды старое рэчышча маець быці граніцаю. Стт. 364.
рэчыцца
1001
руднік
• рэчыцца—случнться. Шсл. Мо’ дзе рэчыцца дастаць у людзёў лепшае сяўбы, а сваёй пакуль сеяць ня буду. Ст.
нарэчыцца — натолкнуться(неожйдан-но найтл, обнаружнть кого-что-л., встре-тйть кого-что-л., С.). Шсл. Добра, што нарэчыліся свае людзі, a то ўтапіў бы каня з возам у раццэ. Ст.
•рлаваць,—см. под ірлаваць.
•ру&-ба, м.—грубой рубец у шнтья. Шсл. Дождж намачыў аж да руба. Ст.
•руба-бы, ж.—порог(рекй). Цымборскі.
•рубаКа-КІ, дат.-Ку, вйн.-ку, предл.-ку, м. —работнлк, работаюіцйй с плеча, без размышленля. Нсл. 567. Рубаку гэтага няма чаго пасылаць на далікатную работу. Нсл.
•рубанак-нка, предл. й зват.-нку, м.—фуга-нок. Шсл. Рубанкам спусьціў дошку. Ст. •рубавйць-бўю-бўеш-бўе; повел.-бўй-бўй-Md, несоверш., перех.—разрушать С ПОМО-іцью топора, разбнрать строенне по прежней рубке. Нсл. 567. Жыд наняў нас пераставіць хату ягоную старую, казаў рубаваць нам яе; мы разрубавалі, а ён лесу не прыгатаваў, вось і сядзім без работы! Нсл. Соверш. разрубаваць. Нсл. 567.
•рубёль-бля, предл.-блю, зват.рўблю; мн. ч-лі-лёў-лём-лі-лямі-лёх, м.—жердь для увязкй снопов йлй сена, соломы. На зарубы забрасывают веревкй й, потянув прнжнмают содержнмое воза. Рубля забыўся ўзяць із сабою: няма як уціснуць воза. Ст.
2. рубль. Нсл. 567; Ар.; Шсл.; Ксл. Два рублі аддаў, а рубель яшчэ ё. Асінаўка Беш. (Ксл.). Зарабіў цэлага рубля. Ст. Даў кухару пяць рублёў. Н. Афанасьев 1, 1913, 210. Уменый. рубёльчык-ьжа. Ар.; Шсл. Ня лёгка дас-таўся гэты рубельчык. Ст.
•рубёц-бца, предл.-бцў, зват.-бча; мн. ч„ дат.-бцом, мн. ч., предл-бцох, ж.—рубец у шнтья. Ар.; Ксл. Гануля, зарубі імнерубец. Машкі Сян. (Ксл.).
• рубі'ха, дат., предл. рубісе, ж.—деревян-ный брусок с насечкамн для катанля белья. Ксл. Прынясірубіху качаць хусьце. Спаская Сір. (Ксл.). См. рубін.
• рубін-нд, предл. йзват.-не, м. 1. деревянный брусок с насечкамй для катання белья. Ксл. Маці пайшла з хусьцям і забылася рубІН. Зайцава Сур. (Ксл.). См. рубіха.
•рўбІН (камень) II—рубйН.
• рубІЦЬ-блю-бІШ-бе, несоверш., перех., у краўцоў і швачак I.—обшнвать через край, обмётывать. Ар. Соверш. зарубіць—об-шйть чрез край, обметать. Ар. Зарубі насатку. Ар.
•рўга, рўгі, рузе, ж.—пастбйіцное место для скота. нк.: Очеркн, 465. См. уруга.
•рух, рўху, предл. рўсе, зват. рўша, м. —ДВйЖвНйе. Ар.; МГсл.; Нсл. 569; Ксл. Ён ^аўсёды бывае ў руху. Нсл. Адзін чалавек колькі нарабіў руху ўсім. Нсл. Во, рух падняЎся. як йыганы зь кірмашу коні
пакралі. Чашнікі (Ксл.).
•рухомасьць-ір, ж. 1. двйжймость, (МГсл.) двйЖйМОе ймуіцество. Нсл. 569; Гсл.; Ксл. Усю рухомасьць сваю забраў на адзін воз. Нсл. Уся рухомасьць згарэла. Дабрамысьль Лёз. (Ксл.).
2. мобйльность, подвйжность.
•рухомы-мая-мае, 1. двйжймый, Нсл. 569. подвйжной, передвнжной. Рухомыя рэчы. Нсл.
2. мобйльный.
•рухавасьць-ір, ж.—подвйжность двй-ження с места на место. Шсл.
•рухавы-вая-вае, 1. подвнжной.
2. отлнчаюіцнйся жнвостью, быстротой двнження(о человеке, жнвотном), по-двнжной. Шсл.; Гсл. Ён хлапец рухавы. Слопішча Шацк.(Шсл.).
•рухаць-аю-аеш-ае, несоверш., перех.—раз-рушать. Ар.; Гсл. Ня рухайце сьвірна, пакуль не гатова бярвеньне на новы. Ар. Мы старыны ня рухаем і навіны ня ўводзім. Звычайнае асьветчаньне першых Гаспа-дароў Задзіночанае Вялікалітвы — Вял. Кн. Літоўскага. Соверш. парўхаць—разрушнть. Ар. Парухалі старую пуню. Ар. Мой дух не парух, не пагас празь вякі. Жылка, 38. •рўхацца-аеццд, несоверш.—разрушаться. Ар.; Гсл. Соверш. парўхацца—разрушнться. Ар'
•pyxl-XÖJ5, едйнств. ч. нет.—ГОроДКй(нгра). НК.: Нгры, 37.
•рухлівы-вая-вае, о людях й жйвотных
—подвйжной(отлйчаюіцййся жнвостью, быстротой двнженйя, С.). Ксл. Рухлівыя дзеці — пераз увесь дзень ня прысядуць. Храпавічы Куз. (Ксл.). См. рухавЫ 2.
еруда-ды, ж. 1. кровь. Гсл.; Нсл. 568; Вост. (Даль). Руда прылягае. Нсл. Руду трэба пусьціць. Нсл. Сарочку ўрабіў у руду. Тм.
2. грязь, нечнстота(на теле, Нсл.) Гсл.; Нсл. 568; Ксл., загрязненне тела, чзмененйе его белйзны. НК.: Очеркн, Но. 620. У лазьні ня мыўся, дык толькі руды на целе. Сукрэмна Сян. (Ксл.).
3. чернота от пота. Нсл. 568. На сарочцы руда не адмылася. Нсл.
•рўдня-ні, дат., предл.-НІ, ж. 1. руДННК. Сперанскнй: Казен. железные ”рудні” в Смоленск. губерннн(йсторнк-Маркснст, т. 41, 1935 г.).
2. завод, особенно медный, Нсл. 588. железоплавнльный, чугуноплавнльный н медный завод. Дровы возіць на рудню. Нсл. 568. У шмт якіх мясцох у ХУІ a ХУІІ стагодзьдзях мы сустракаем зялезаапрацоўчыя і чыгунаплавіцельныя заводы, так званыя "рудні”. Савецкая краіна, 1931 г., Но. 12, стр. 61., Ушаковсл. (обл. н старнн),—ПРЙМЙТЙВНОГО устройства руд-нйк, место добычч руды.
КНІГІ ОНЛАЙН
