Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
®самадыйнік-гка, предл.-іку, зеат.-іча, м. —поступаюіцйй по собственному прочз-волу. Ар. Я пакажу гэтаму самадыйніку! Ар.
•самадыйніца-цы-чы, ж.—поступаюіцая по собственному пройзволу. Ар.
»еамадыйны, -ная-нае—пройзводнмый самовольно, по своему усмотренню, прнхотн, пронзволу; проязвольный. Ар. •самадзёяльнасьць-гр, ж.—самодеятель-ность. См. самадзеяльны.
•самадзеяльны, -ная-нае—самодеятель-ный. Гсл.
• самазабьіцьце-ця, предл.-ню, ср.—само-забвенне. Гсл.
•самайлўк-ука, м.—дубовая(всякая, С.) дуга; основа бороны. Сакуны, 29.
• самакрўтка-кг, ж.—папнроса, самым свернутая. Ён закурыў трэйцюю сама-крутку махоркі. Дудзіцкі'1 цькаўшчына, 336-337).
самалюб
1020
санкі
•самалюб-ба, м., обіц.—самолюблвый. Гсл. •самалюбства-ва, ср.—самолюбйе. Гсл.
•самамалёнства-ва, ср.—первый пернод отрочества; начало отроческлх лет. Гсл. Ён із самамаленства такі ціхі. Нсл. Ср. маленства.
•самамён-на, предл.-ну, зват.-не, м.—само-званец.
•самаменка-нкі-нцы, ж.—самозванка.
•самапасам, нареч.—без пастуха, без надзора, Гсл. без прйсмотра. Шсл. Пусьці-лі коні самапасам, дык яны пайшлі па аўсох. Ст.
•самапэўнасьць, -ці, ж,—самоуверен-ность. Гсл.
•самапражны-нйя-нае—домашней пря-жй, не фабрйчный. Нясьвеж.
•самастойнасьць-ш, ж.—самостоятель-ность. Гсл.
•самастойны, -ная-нае—самостоятель-ный.
•самастойна, нареч.—самостоятельно.
•сама-што, 1. в самое время. Гсл. Прые-халі, калі сама-што зараць пачало. Гсл.
2. как раз в пору, кстатй, своевременнс, удачно. Гсл. Боты сама-што на яго нагу. Гсл.
•сама-тады—йменно в то, такое время. Гсл.
•саматкалка-лкі-лцы, ж.—юбка йз домо-тканной тканй. Ксл. Вытчы ты імне саматкалку. Машэйкі Беш. (Ксл.).
•саматканец-нца, предл.-нцу, зват.-нча, м.—юбка йз тканл домашнего йзделня. Шсл. Надзела саматканец, дык шмат ляпей. Ст.
•саматканік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. —юбка йз домотканой матерйй. Ксл. Дужа пярэсты твой саматканік? Кось-цева Выс. (Ксл.).
•саматканка-нк7-ні(ы, ж.—юбка нз домо-тканой тканн. Ксл. Мая саматканка знасілася. Вейна Сян. (Ксл. і
•саматканы, -ная-нае—домотканный. Ляжыць укрытая саматканымі коўд-рамі. Гарун: Сьвята.
•саматрат-тпа, обіц.—самоубнйца. Ксл. Гэта, кажа, саматрат. КузьміноГар.(Ксл.). •саматўгам, нареч.—собственной сйлою. Гсл.; Ар.; Дз. Дзяцюкі выпраглі коні дый павезьлі воз саматугам. Гсл.
•саматўжка-жкі-жцы, ж.—водка кус-тарного пройзводства, Mix. самогон, самогонка(водка). Нашы людзі перш гналі саматужку з мукі й бульбы, а цяпер навучыліся яе вырабляць із чарніцаў a вішняў. Mix.
•саматўжны-ная-нае, 1. пройзведенный, получнвшййся "саматугам". Саматуж-ная гарэлка.
2. органйзованный без помоіцн госу-дарства, обіцества. Саматужныя шко-лы. У Волі(сяло) была саматужная школа. Воля Косаўскае вол., Слонімск. п.
3. развлвшййся без образованйя. Ну, што скажа, пан музыка, саматужны MOÜ Шапэн? С. Музыка 227.
•самавол-ла—руководяіцййся только своймй желанйямй, Гсл. своевольнйк, Шсл. самовольнйк, нйкого не слуіпаюіцйй, a действуюіцйй по свойм прнхотям. Нсл. Із самаволам гэтым ніхто ня справіцца-. што хоча, тое робе, нікога не баіцца. Нсл. Ведама самавол: што хоча, тое й робе. Ст.
•самаволка-м, ж. к самавол. Гсл.; Шсл.; Нсл. Розкамі самаволку гэту трэба ўчыць. Нсл. Ціж самаволка цябе паслухае: ты казала ня йсьці, а яна пайшла гуляць. Ст. Уменьш. самаволачка-w/. Ср. самадыйн-ік-іца.
• самаволства-ea, ср.—(непослушанйе, Нсл.) своёволйе, Нсл.; Гсл.; Ксл. пронзвол. мгсл. He дапушчай ты іх самаволства! Слабодка Куз. (Ксл.). Дапусьціў дзеці свае да ўсякага самаволства; што хочуць, тое й робяць. Нсл. Ср. самадыя.
•самавіта, прймг. к самавіты—настоя-іцйм образом, как следует. Сьпеў выхо-дзе самавіта. с. Музыка 194. Пяе жава-ранка так прыгожа самавіта. Тм. 14.
•самавітасьць-tp, ж.—осанка. МГсл.
•самавГты-тая-тае, (Войш.) (подлйнный, йстйнный, С.)—настояіцйй, самый луч-шйй. Нсл. Ты хваліш квас, а ён не самавіты. Нсл. Конь самавіты, здаровы. Нсл. Ці самавіты твой заручоны? Пятніц-кая Беш. (Ксл.). Што там чуецца ўгары, што за сьпеў за самавіты у небе правяць песьняры? Я.Г.: Лемантар 87.
2. вндный, представнтельный. Гсл.
3. осаннстый. Гсл.
4. солйдный. Ксл.
•самавызначэньне-ня, ср.—самоопреде-ленне.
• самаўбіўства-ea, ср.—самоубнйство. МГсл.
•самаўлада-ды, ж.—самовластйе. Гсл.
•самаўрад-ду, м.—самоуправленне. Гсл.
•самачўцьце-ця, ср.—самочувствйе. Гсл. •саменькі-квя-кае—как раз этот самый. Гсл.
•саьпца-цы-цы, ж.—самка.
•самурдака-кг, ж.—дурь. Ксл. Трэба йсьці к чараўніку, каб самурдакі выгнаў. Беліца Сян. (Ксл.).
•самы—самн. Любча н. Як самы зрабілі. Любча н. А як дуду пачуюць, самы ножкі танцуюць. НК: Дудар, 170.
• санажаць-цг, област. — сенажаць. Ар.; Варлыга: Назіраньні 39. Сьцежка выходзіла на квяцістыя санажаці. Шакун: Сьлед, 14. Уменьш. санажатка-кг. Ар.
•санкі-каў, мн. ч. І.уменьш. от сані,—санкн. Ар.; Ксл. У санках паедзем. Лужасна Куз. (Ксл.).
санькі
1021
саракваша
2. ннжняя челюсть у человека н жнвот-НЫХ. Гсл.; Войш. Уменьш. саНвЧКІ. НК: Очеркн 377. Во, у каня здаровыя санкі! Аськершчына Беш. (Ксл.).
•санькі,—см. под санкі.
• саньКІ-Кйу, едйнств. ч. нет.—ДбТСКНЙ экнпажнк для катання. НК: Очеркн, 377.
санёчкі-чак, уменьш. от санькі,—салазкн. Шсл. Зрабіў дзяцём санёчкі коўзацца. Ст.
прысанГнь ню, прысоніш-не, повел.-ні-нёма, каго, соверш.—расположнть ко сну. Ар. Маці дзяцё прысаніла, і яно сьпіць. Ар. •саньнік-ка, м —груженые санн. Войш.
•санЬЦЫ — санькі. НК: Очеркн, 377.
• сапаты-тлйя—тот, который пыхтнт, сопнт. Азёлак вышаў: купілі сапатага каня у~ Жыда. Дсл.( под азелак).
•сапаць—пыхтеть. МГсл.
•сапаць—сопеть, тяжело дышать. Гсл. Отгл. ймя cyiq. сапаньне-ня, ср.—сопенне. •сапяжанка-нкі-нцы, ж.—сорт груіпн. Ксл. У нашым садзе дзьве дуліны: адна сапяжанка, а другая спасаўка. Беліца Сян. (Ксл.).
•сапка-кз', ж.—мотыка. Ксл. Бяры сапку ды йдзі капай бульбу. Ганкавічы Беш. (Ксл.). •сапляк-ка, мн. ч.-кі-коў, 1. сопля. Ар.
2. ледяная сосулька. Ар.
•сапўн-на, м.—серая, тяжелая земля. Невел.(Бузук: Невель, II). Сапун — ШЭрая, цяжкая зямля, траіць яе трэба. Невел. (Бузук: Невель, II).
•сапсыд, (Ар.), сапці, (Гсл.; Шсл.у-пў-пёш-пёць-пём-піцё-пуць; прош. ep.: con, сапла-ло-лі, сопці(Нсл.)—сопеть, Гсл. сопеть, тяжело дышать. Ар.; Шсл.; Нсл. 600. Аж ня можна сапці. Ст. Прыўчыўся сопці, як што робе. Нсл. Як лёг, дык і засоп. Тм. Соверш. засопці—начать сопеть. Нсл. 600. Соверш. засашцся—засопеть. Шсл.; Ар. Аж засопся, пакуль прыбег. Ст. Хто гэтак бяжыць, каб засапціся! Ст.
•сарока-кі, ж. 1. сорока(птнца).
2. женскнй головный убор(род его, С.). Растсл.
3. спецнальный способ укорочення "перадоўкі” прй накладыванйй её на жердь во время увязкй воза. Шсл. Ка-ротшую рабі сароку, бо воз ня высокі. Ст. •саромяцца-яюся-яег«ся, несоверш.—стес-няться, стыдаться. Шсл. — сароміцца. He саромяйцеся, людцы, ежча! Ст. I браце, саромяйся, страшна не глядзі на праро-ка ты. кіт. 12767. Дзеўкі ня п’юць шмат гарэлкі, яны саромяюцца. Север(Косіч 237). Соверш. засаромяцца—-застыднться. Шсл. — засароміцца. Засаромяўся, як малы ўсяроўна. Ст.
•сароміць-л/лю-лдгд-ліе; повел. саром, несо-верш., перех.—прнводнть в стыд, застав-лять краснеть от стыда, Нсл. 600. стыднть. He саром дзеўкі, няхай есьць. Нсл. Соверш. асароміць, каго-што, 1. прнстыднть. Нсл. 369. Асаромілі дзеўку, есьці ня йдзець. Нсл.
2 . осрамнть. Асароміў ты нас сваім бязулствам, і во'чы паказаць людзём саромна. Нсл. 369. Соверш. насароміць, каго-што—насрамнть. Нсл. За што ты яго насароміў перад людзьмі? Нсл. Соверш. прысароміць—прнстыднть. Нсл. 511. Пры-саромілі дзеўку. Нсл. Прйч. прысаромлены —прнстыженный. Нсл. 511. Прысаром-леная дзеўка і есьці не пайшла. Нсл.
•сарошйца-млюся-мішся—краснеть от стыда, СТЫДНТЬСЯ. Нсл. 600; Растсл.; Ксл. He саромся, еж. Нсл. Чаго ты саромішся? Купіна Віц. (Ксл.). Соверш. ЗЯСарОМІЦЦа —застыднться. Нсл. Засароміўся й запла-каў. Нсл. Засаромілася, уцякла з хаты. Нсл.
насароміцца, coeepiu. й без доп.—насра-мнться. Нсл. Насароміўся я досыць за цябе. Нсл.
•сарамлівы-вая-вае—стыдлнвый. мгсл. Воля цяпер — сарамліва дадала яна. Дзьве Душы 18.
•саромлівы-вая-вае—застенчнвый, Нсл. 600. стыдлнвый. Ксл. Ён хлапец не саром-лівы. Нсл. Яна дзеўка саромлівая. ШаркіКуз. Ксл.).
•саромна(сорамна), нареч. Шсл.; Ксл.—сты-дно. Нсл. 600; Шсл.; Ксл. Саромна гэта табе сказаць, слухаць. Сорамна гэтак рабіць. Ст. Сорамна табе красьці. Бешанкавічы (Ксл.).
•саромны, -ная-нае—срамный(непрн-лнчный, непрнстойный, С.) Нсл. 600. Са-ромныя пяець песьні. Нсл. Саромнымі словы аблаіў. Нсл.
•саромскі-кая-кое—срамной, непршінч-ный, непрнстойный, бесстыдный. Калі моч пусьціць, шлонак саромскі мыць трэба. кіт. 72аб. На саромскія рэчы не глядзі. Тм. 49а2.
•сарочка, (Кіт. ЗігХучкі-чцы, ж.—рубаха с узкнм воротннком, НК: Очеркя, іоз. рубаха. МГсл. Надзень чыстую сарочку. Мікалаёва Куз. (Ксл.).
•саракоўка-з’кі-і^ы, ж„ чйсл. 1. монета 40 грошей НЛН 20 КОП. Ар.; Ксл.; Шсл.; Нсл.
2 .40 грошей нлн 20 коп. денег. Ар. Ты мне павінен саракоўку. Дабрыгары Беш. (Ксл.). На саракоўку купіў сітніцы. Ст.
•саракавўшкі-как мн. ч.—лаптн на сорок ушек. Ксл. Вунь гэны ўжо ўбраўся ў свае саракавушкі. Гравы Сян. (Ксл.).
•саракавы-вйя-вое—сороковой. Кіт. 70аЮ. •Саракі-коў-ком, едйнств. ч. нет.—день 40 мученннков, празднуемый 9-го марта. Нсл.; Мікалаёва Куз.(Ксл-); ІПсл.; НК: Очеркн, Но. 923. На Саракі еыраі прылятаюць. Нсл. Прышлі Саракі да даругіх Саракоў. 3 валач. песьні, Нсл. На Саракі накідай трэсак на страху, дык будзеш ведаць толькі гнездаў. Ст.
• саракваша-гды-гды, ж.—простокваша. Растсл.; Ксл. Сараквашу адтапляюць на твораг. Альшавікі Беш. (Ксл.). См. сыракваша.
сарамок
1022
сачэнь
•сарамок,—см. под сорам.
•сараматлівы-вая-вае—стыдлнвый. Нсл. 601. Дзеўка не сараматлівая. Нсл.
•сарамацёньне-чя, ср.—половые органы. Шсл. Увесь голы, толькі сарамаценьне прыкрыў. Ст.
•сарамаціць-чу-ірш, несоверш.. каго, 1. прнводнть в стыд, заставлять краснеть от стыда, Нсл. 601. стыднть. He сарамаці хлапца, няхай есьць. Нсл. I пачаў яго сарамаціць перад людзьмі. Ст.
2. срамнть. Нсл. 601. Соверш. засарамаці'ць каго— прнстыднть, застыднть. Засара-маціў ты дзеўку. Нсл. 601. Чыста засара-мацілі хлапца. Ст. Соверш. насарамаціць —насрамнть, настыднть. Шсл.; Нсл. До-сыць ты мяне насарамаціў перад усімі. Нсл. Насарамаціў нягодніка перад усімі мужчынамі. Ст.
КНІГІ ОНЛАЙН
