Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•скупідон-на, предл.-не, зват.-не, м.—ску-пец. Аш.
•скутцця-плюся-пішся, соверш., взайм. —соедйннться. НК: Дудар, 191. Два "музы-кі” стараются "скупіцца”, соедннйться для йгры, "стаць да пары”: однн нз нйх с лучшей выправкой "дзяржыць верх" a другой, начннаюіцйй, прнмерно только "басуіць”, т.е. держнт втору. НК: Дудар 191. •скўпляваць—скупать. Гсл. Отгл. ймя суіц. скўпляваньне—скупка. Гсл.
• скупства-ва, предл.-ee, ср.—скупость. Каторыя скупуюць, прыказуюць людзём да скупства, ня выдаюць дзесяціны, за тое ім нагатаваў Пан Бог муку пекля-ную. Кіт. ІЗаЗ.
•скўра-ры-ры, ж. 1. кожа нателё. Ар.; Новае Сяло Беш. (Ксл.); Нсл. 589;Гсл. Скуру ЗЬ Цябе злуплю, калі ня будзе зроблена да сьвята. Нсл.
2. шкура с шерстью. Ар.; Нсл. 589. Валовая скура. Нсл.
3. кожа вообіце.
касматая скура—мех пушнстых зверей. скурка-ркі-рцы, ж., уменьш. к скура, —шкурка, кожа. Нсл. 589; Ар. Заячую скурку прадаў. Нсл. Скурку зьдзер на руццэ. Нсл. Скурка на боты, язык на падошвы, а зубы на падковы. Послов. —жартлівая пагроза. Нсл.
скўрачка-чкі-чцы, ж„ уменьш. к скурка, —кожнца. Нсл. 589; Ар. Скурачку на палцу зьдзер. Нсл. Дай імне скурачку ад сала. Нсл. Собйр. скўр'е-р’яіскур'ё-я, Ар.)—кускн кожй. Ксл.; Ар. Валяецца скур’ё па ўсім закавулку. Лётцы Куз. (Ксл.). Слухаць мусяць мяне(шаўца) капылы і скур’ё. Купала.
скуралўп
1049
слабода
• скуралўп-упа, предл.-ўпу, зват.-ўпе, м. —человек, заннмаюіцнйся сннманнем шкуры с мертвых жнвотных. Ар.
•скурапёжка-жкі-жцы, ж.—кусок тон-кого сала(с кожнцей, С.) Ксл. Скурапежку надабе сьпячы. Дварэцк Чаш. (Ксл.).
•скурат-«тў, предл.-ацё, зват.-аце; мн. ч.-ты-тоў-том, мн. ч„ предл.-тох, м.—выде-ланная кожа. Нсл. 589. Скурату трэба купіць на боты. Нсл. Папінаецца як скурат на агню. Послов. Нсл.
2. кусок(полоса, нк) выделанной кожн. Гсл.; НК: Под. пос., Но. 67.
cкypaтoк-m^л, уменый. к скурат, частнца выделанной кожн. Нсл. 589. Скуратком залапіць бот. Нсл.
скураточак-wa, уменьш. к скураток. Нсл. 589. Маленькі скураточак нікўды ня годзіцца. Нсл.
•скуратовы-вая-вае—кожанный. Нсл. 589. У каваля скуратовы хвартух. Нсл.
•скурацяны-ная-ное—кожанный, нз ко-жн сделанный. Нсл. 589. Скурацяная шапка. Нсл.
•скураці'на-ны-не, ж.—выделанная кожа. Нсл. 589. Хамут скурацінаю абшыты. Нсл. Уменый. скурацінка-к/. Нсл. 589. Скурацінка ценкая, як папера. Нсл.
•скут, скута—полоса новой тканн в пекрнод временн от конца ткання до окончательного выбелення последней; предельная длнна "скута" колеблется между 8-15 арш. НК: Очеркн, Но. 337.
Скруціць, раскруціць, мачыць, праць —(колотнть вальком),—зьбіраць скуты. НК: Очеркн, Но. 337.
•скуваць I—наускнвать. Гсл. Соверш.
наскуваць—наускать, натравнть. Гсл. См. нацкаваць.
•скуваць, II—заковать. Гсл.
• слой, слоя—стекленная ллн(более) глнняная банка(банка вообіце, С.). Нсл. Уменый. слоец-йца—стекляная банка (банка вообіце, С.). Нсл. Повен слоец мёду наклаў. Нсл.
• слоік, слоіка, дат., предл. слойку—боль-шая банка для хранення топлёного сала, масла, тварога, меда. НК: Очеркн, 84.
• слоік-ка, Уменый. отслой, 1. глннянаянлн стекляная банка, Ксл. высокая глнняная банка, Шсл. баночка, Нсл.; Гсл. банка ВООбіце. РазьбІЛІ СЛОІК. Чарнагосьці Беш. (Ксл.). Слоік заняты маслам. Ст.
2. стопка, кусок чего-л., коннческой, усеченной с конца, формы. Нсл.
слоічак-чка, X уменый.к слоік I. Нсл. Слоік белай солі. Нсл. Слоічак смажэньня. Нсл. 2. уменый. к слоік 2. Нсл. Слоічак сыру. Ясл. •сломка—вальдшнеп. Гсл. Бяры стрэль-бу, пара йсьці на сломкі. Гсл. См. слонка, сланец.
•сломка, слонка-нкі-нцы, ж.—вальдшнеп — крупнейшнй бекас(боровой кулнк). НК: Очеркн, Но. 954.
•слон-на(-ну)—скамья, Нсл. скамейка. Ксл. Сядзь на слоне. Нсл. Падсунь сюды слон. Нсл. Стань на слон ды дастань з паліцы коуш. Абрэзкава Сян. (Ксл.).
• слон—переносная скамейка. Гсл. См. услон.
•слонка—вальдшнеп. Гсл. См. сломка, сланец. Уменьш. слонец-нца—скамья, Нсл. скамеечка. Сутокі Лёз. (Ксл.). Сядзь на слонцу. Нсл.
•слота—слякоть. Гсл. См. слата.
•слова-ea; мн. ч. словы, слоў(словаў),-вам-вы-вамі-вах, ср.—СЛОВО. Ар.; Растс.: Северск. 137. To слова паважныя. Кіт. 5а7. Ведаў, што дзядзькавы словы дыхалі праўдай. Шакун: Сьлед 14. Слова, як птушка, — вЫЛЯЦІЦЬ, ГПО НЯ ЗЛОвІШ.(Послов.)—слово не воробей — выпустнть, не поймаеш. Вк.Лб. 7459. Словы ў гневе прамаўляў. Гарун(ст. "Малітва”). Я ня веру гэтым СЛОвам. Крушына: Лебедзь, 55.
слова ад слова—слово в слово. Расказаў тыя дастамэнты слова ад слова да КНІ2... упісаці. Ліст Вял Кн. 1571 г.(Пташннцкнй: Кн. Пузыны, 58). Ліст слова ад слова так ся ў сабе маець. Ліст 1633 г.(Тм. 76). Слова ад слова так, яка ўсе ў вусіх цэрквах маюць. Цяпінскі: Евангеля, прадмова. Слова ад СЛОва да кніг упісаці маець. Стт. 282.
ад слова да слова—от слова к слову. Ад слова да слова — прыйшло да кулакоў. Рапан. 163.
пры слове стаяць—держать слово, нсполнять обеіцанне. Заўшыцы. Хто каму што прырачэ, пры слове стаяць. Кіт. 366. Тыя людзі маюць пры слове стаяць. Кіт. 646. Хто пры слове сваём не стаіць, у таго чалавека... веры нет. Тм. 65ai. Соверш. пры слове стаць—сдержать слово. Заў-шыцы. Трэба каяціся здароваму і пры слове стаць. Кіт. 646. Хто пры слове, пры праўдзе, пры тым вера ест. Тм.
як слова мовіць—мгновенно. Як слова мовіць, мне ся здало так. Кіт. Уменьш. слоўца-ца—словцо, Нсл. 591.словечко. Шсл. Скажы хоць адно слоўца. Нсл. Hi слоўца не прамовіў. Нсл. Я табе толькі адно слоўца скажу — і ўсё добра будзе. Ст. Hi слоўца ёй не адказала. н.(Демвд.: Веров. 97). •слова, нареч.—как бы, точь в точь. Нсл. Гаворка слова панская. Нсл. Слова мой конь. Нсл.
як слова—словно. мгсл.
•слоўнік-zra, предл.-іку, зват.-іча, м.—-сло-варь. Гсл. Уменьш. слоўнічак-we, предл. й зват.-чку, м.—словарнк. Гсл.
•слоўны—словесный. Нсл. Слоўны загад. Нсл.
•слабода-ды-дзе, ж.—свобода. Браткі, якая цяперака слабода, калі табакі няма. Дзьве Душы 152; Ксл.; Нсл. 591; Шсл. Далі нам слабоду. Пушкары Сян. (Ксл.). Нашаму брату і ў сьвята слабоды няма. Нсл. Ня было людзём слабоды. Ст.
слабоднасьць
1050
сланёц I
•слабоднасьць-ір—свободное время. Нсл. 591. Слабоднасьці ані гадзіны няма, усё за работаю. Нсл.
•слабодны—свободный. Ксл.; Нсл. 591; Шсл. Слабодны чалавек — гуляе. Доўжа Куз. (Ксл.). Слабодным часам прыду. Нсл. Ты слабодны салавек, а я не слабодзен, служу. Нсл. Зробіш, калі будзе слабодны час. Ст. Вось ён дык слабодны чалавек, заўсёды можа прыці к табе на работу. Ст. Я цяпер не слабодны, работаю заняты. Нсл. 336( под неслабодны). Нареч. слабодна, 1. на свободе, Нсл. свободно. Шсл. Жывець сабе слабодна. Нсл. Слабод-на, што хочаш, то й кажы. Ст.
2. просторно. Нсл. Слабодна пашыў боты. Нсл. Ачысьцілі ток, ды стала слабодна: ё дзе хоць павярнуцца. Ст.
3. в знач. безлйч. глаг.—ПОЗВОЛйТельНО. Нсл. Цяпер слабодна везьці да места гарэлку. Нсл. Сравн. cm. слабадней, 1. свободнее, легче. Нсл. Пусьці вяроўку слабадней. Нсл.
2. просторнее. Нсл. Боты слабадней зрабіў. Нсл.
•слабаднёць-ёю-геш-ёе, несоверш. 1. де-латься свободнее. Нсл. Час слабаднее, паслабаднеў. Нсл.
2. делаться легче. Нсл. Работа слабаднее. Нсл.
3. становяться прйвольнее. Нсл. Жыцьцё слабаднее, паслабаднела. Нсл. Соверш. паслабаднёць. »
•слабаняцца-яюся-яеі^ся; поеел.-яйся-яймася, несоверш., возвр. ад каго-чаго —освобождаться. Шсл. Соверш. аслабашц-ца—освободйться. Шсл.; Дсл. Ледзь асла-баніўся ад астрогу. Ст. Во што, зробім валасяны канат, зьвяжам Кацігарошку, прывяжам к дубу — сам ён не аслабо-ніцца. Ельн. (Дсл.).
•слабашць-ню, слабоніш-не, несоверш. ад каго-чаго—освобождать. Гсл. Многократ. аслабаняць-няю-няеш-няе; повел.-няй-няйма—освобождать. Шсл.; Ксл. Ад ш-трапу аслабаняць ня будуць. Ст. Соверш. аслабаніць-ню-ніш-не—освободйть. Шсл. Давялося аслабаніць усіх. Міхалі Куз. (Ксл.). Усю бядноту аслабанілі ад падаткаў. Ст. •слабасьць духа—малодушне. мгсл.
•аслабелы-яая-лае—ослабевшйй. Мат-рунін змораны, аслабелы адкінуўся ў крэсла. зсд 43.
•расслабены—расслабленный, Нсл. 551. сделавшнйся менее тугнм. Вяроўка расслабеная. Нсл. Рукі ў некрута рассла-беныя. Нсл. См. расслабёнелы( под слабя-ніць).
•слабянёць-ёю-ёеш-ёе, 1. делаться, ста-новнться свободнее, вольнее. Нсл. За маладым панам жыцьцё нам слабянее, паслабянела. Нсл.
2. слабеть. Нсл. Мароз слабянее, пасла-бянеў. Нсл. Соверш. паслабянець. Нсл. 589.
•слабяніць-бяню-бёніш-бёне, каго-што, несоверш.—делать свободнее, ослаблять, удавлять тягость йлй упругость. Нсл. Ня добра, што ты слабеніш, паслабяніў рукі злодзею. Нсл. Соеерш. аслабёніць, каго-што, соверш.—ослабнть, Пск. (Даль) сделать что-л. слабее. Нсл. 368. Аслабеніць вяроўку. Нсл. Уцячэць, калі аслабёніш рукі. Тм. Соверш. паслабянГць. Нсл. 551. He слабяні рук рыштанту, расслабеніш вяроўку а ён уцячэць. Нсл. Расслабяні троху вяроўку. Нсл. Прйч. расслабёнены —отпуіценный, сделанный менее креп-кйм, тугйм. Нсл. 551. Расслабененыя вяроўкі перацягнуць трэба. Нсл.
слабятцца-бянюся-бёнішся, возвр., несо-верш.—делаться вольнее, свободнее. Нсл. Вузёл слабеніцца, расслабяніўся. Нсл. Соверш., возвр. аслабёніцца—сделаться свободнее. Нсл. 368. Вяроўка аслабенілася. Нсл. Соверш. расслабяніцца. Нсл. 589. Нареч. слабка—не туго, свободно. Ар.; Ксл.
Абора на назе слабка. Берасьні Беш. (Ксл.). Слабка падперазаў ганавіцы — ледзь ня ськінуліся. Ст. Павароз слабка вісіць на ягонай(засіленай) шыі. я. Г-ю: Казкі, Но. 3, стр. 8.
•слабкі—свободный, не тугой. Ар. •слабшы, сравн. cm. к слабы. Дсл. 841; Нсл. •слабзі-бну-бнейі-бне, несоверш.—слабеть. Ср. расслабці. Соверш. расслабні-бну-бнеш-бне; прошл. вр. расслаб-бла-блі—сделаться менее крепкйм, тугнм, Нсл. 551. ослабеть, расслабеть. Вузёл расслаб. Нсл.
•слабы-бая-бое—слабый. Гсл.; Ксл.; Гародна Стол.(Полесье 187). Наш сусед сусім слабы стаў. Сянно (Ксл.). Такі скарб, каторага ніхто й ніколі адабраць ад нас ня здолее, гэта любоў да Бацькаўшчыны, да свайго народу, да роднай мовы, — гэта еялікае мілаваньне людзіны — слабое, пакрыў-джанае. Цётка; Шануйце родааеслова. Штыр-хаюць моцныя слабога. Кл.: Каліна, 76. У каго коні слабыя былі, прадавалі(гаршкі) блізка. Гародна Стол.(Полесье).
слабы на розум—слабоумный. Гсл. Сравн. cm. слабшы—более слабый, слабее. Ён будзе слабшы за брата. Дсл. 841. Пацягні слабшы канец вяроўкі. Нсл. Слабшага каня пад легчы воз. Нсл. 3 кажным слабшыя. Купала. Прев. cm. найслабшы. Увелйч. слабюсенькі—слабёхонькяй. Ар.; Нсл. Баба слабюсенькая стала, ледзь ходзе. Нсл. Ласкат. слабюхны. Нсл. Сла-бюхная работа. Нсл. Нареч. слаба—слабо. Ар. Уменый. слабенька. Ар. Увелім. слабю-сенька—слабёхонько. Ар. Ласкат. сла-бюхна. Нсл. Слабюхна дакрануўся да яго, а ён і паваліўся. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
