Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
Прынёс смугу карпацкіх туманоў гаю-ЧЫХ. Лойка: Л. песьня. Мне сьняцца, акрытыя соннаю смугой, лясоў раські-нутыя шаты. Крушына: Творы, 162. Што прыямней даляў гэтых, апавітых у туман, і лясоў, смугой адзетых? С. Музыка 262.
2. плесень. Ксл. Аж смуга чорная спіала. Сухарукава Аз. (Ксл.).
•смуж, 1. улнтка. Гсл. См. смоўж.
2. слнзнстый червь на поверхностн грнбов. Гсл. См. смоўж.
• смўніць-ню-ніш-не, несоверш., nepex. 1. воднть клоком паклн, тряпкой взад н вперед по свнтой бечевке, кнуту н т.п., чтобы смягчнть внтушку, НК: Очеркн, 183. 2.—напрасно носнть обувь, одежду, нзлншне употреблять сбрую. НК: Очеркн, Но. 372.
•смурод-ду, дат., предл.-дзе, м. 1. дурной запах, смрад, (МГсл.) вонь; зловонне. Ар.; Нсл.; Шсл.; Ксл.; Гсл. Высокага роду, ды нарабіў Смуроду. Послов. Рапан. 139. Ад дзёгцю большы смурод. Пятніцкая Беш. (Ксл.). У хаце смурод, аж нос верне. Cm.
смуродны
1058
смуціцца
2. бранное: тот, кто портнт воздух. Шсл. Смурод ты, пайшоў вон адсюль! Ст.
3. гадкнй, презренный человек. Нсл. Гэта смурод, а не чалавек. Нсл.
•смуродны-ная-нае, 1. смрадный, воню-чнй, нмеюіцнй дурной запах. Ар.; Нсл.; Гсл. 2. дурной по поведенню. Нсл. Смуродны чалавек. Нсл. Смуродная жанчына. Нсл. Нареч. смуродна, в зн. безл. глаг.—ВОНЯет, Нсл. смрадно. Смуродна ў хаце. Нсл.
•СМуроДЫ-дйў, едйнств. ч. нет.—черная смороднна(куст). НК: Очеркн, Но. 810.
•смуродзіна-чы, ж — смороднна черная [Ribes nigrum L.] С.; Ар.
•смуродзіць, -джу-дрш-дзе—пронзво-днть смрад, вонь, Нсл.; Ар.; Ксл. портнть воздух. Шсл. Смуродзе тут сваёй мазьзю! Лужасна Куз. (Ксл.). Ня смуродзь ты, чаго ты ўбіўся сюды! Ст. Соверш. абсмуродзіць —наполннть смрадом. Дсл. Хату, сква-рачы сала, абсмуродзілі. Дсл. Соверш. насмуродзіць, 1. нспортнть воздух. Ар.; Шсл.; Нсл. Ты тут смуродзіш, насмуро-дзіў толькі. Нсл. 598.
2. перен.—напортнть в работе, нлн мало сделать. Шсл. Нарабіў ты! насмуродзіў ты, а не нарабіў! Ст. Соверш. усмуродзіць —наполннть что-лнбо смрадом.
• смуродзтва-вй. ср.—пакость, веіць, пронзводяіцая вонь, смрад. Смуродзтва нанёс у хату. Нсл.
•смурьіжьіць-жу-жыш — смуніць. НК: Очеркн, Но. 372.
•смўтак-тякр, м.—печаль. Ар.; Нсл.; Ксл. Вялікі маем на сэрцу смутак. Нсл.
Смутак яго па Тацяне заеў. Падбярозьзе Віц. (Ксл.). Асеньні вечар над іржышчамі Свой СМутак атрасаў. Крушына: Калыханка. •смўтак,—невеселье, грустное раздумье. Гсл. Пей селэват, пойдзе ад цябе смутак. Кіт. 132а6.
•смуткаваць, -кўю-кўеш-кўе, несоверш. —предаваться печалн. Нсл. 596. Безь цябе смуткаваць ня будзем. Нсл.,—грустнть, печалнться, быть в меланхолнческом настроеннн. Гсл. Лес і гай зь ім смутка-ваў. С. Музыка 163.
•смуткавацца — смуткаваць. Соверш. засмуткавацца—погрузнться в глубокую печаль. Нсл. 185. Засмуткаваліся па сыну. Нсл.
•смутліва, нареч.—меланхолнчно. мгсл.
•смутлівы-ййя-вйй—склонный, располо-женне амеюіцнй к печалн. Нсл. Яна ня смутлівая дзяўчына, ні чым не засмуціц-ца. Нсл. Смутлівая ходзіць яна — сына, сына шукае. Салавей: Сіла, 26. Смутлівы позірк маці. Тм. 94.
•смўтна, нареч.—меланхолнчно, печаль-но. Нсл.; Ар. Ён нешта смутна паглядае. Нсл. 596. Смутна ды ня весела. Козіна Пуців.(Халанскі, 166). Ласкат., уменьш. СМут-ненька, увелйч. смутнюсенька., •смутнаглйд-ду, предл. й зват.-дзе, м.—пес-снмнзм. нт.
•смутнёць, -ёю-ёеш-ёе—задумываться, грустнть. пнз. Соверш. засмутнёць—опе-чалнться. Бясл. Пахаваўшы бацьку, дзеці засмутнелі. Палуж Краснап. (Бясл.).
•смўтны, (смуцен, Скар. іпц„ смутна, Тм. пц., смутные, Ум}-ная-нае—печальный, Ар.; Нсл.; Ксл., печальный, невеселый. Шсл. To ест смутны дзень(праз судны дзень, С.) Кіт. З3аб. Яшчэ відзеў аднаго ангела страшнага, на крэсьле сядзеў смутны. Тм. 11766. Смутная гаворка. Нсл. Смутная кумпаня. Нсл. Смутная галава. тм. А чаго ж ты, дзеўка, смутная? Берашоўцы Беш. (Ксл.). Смутны ён ходзе: баіцца суду. Ст.,—грустный, невеселый, скорбный. Гсл. Чаго, салавейка, смуцен, не вясёл? Манюкі НЗ.(Коеіч 43). Увелйч. смутнюсенькі—совер-шенно печальный. Аро. Ласкат., уменьш.
смутненькі. Ар.
•смутуясіць, -шу-сіш-се—сплетннчать. Ксл До табе смутуясіць. Ракі Аз. (Ксл.). •смуціць-чў-ірш-ue, несоверш. каго-што —опечалнвать. Нсл. 596. Ня смуці яго такою весьцю. Нсл.
•смучаць-шо-аеш-ае, каго-што—тоже, что смуціць, но с действнем повторяе-мым. Нсл. Сваймі весьцямі ты заўсёды нас смучаеш. Нсл.
засмуціць, каго-што, соверш.—опеча-лнть. Ты нас засмуціў. Нсл. 185. Засмуціў ён нашу любу. Гарун: Габруська.
засмучоны, прйлаг. йз прйч.—опечален-ный, огорченный. Гсл. Васіль слухаў засмучоны. Дзьве Душы 165. Засмучоная мая дзяўчына суздром. Крушына: Лебедзь 3. Прйч. засмўчаны—опечаленный. Нсл.;Шсл.; Ар. Мы ўсі засмучаны тваім няшчасьцям. Нсл. 185. Ходзе ён нешта засмучаны. Ст. •засмучэньне-ня, ср. 1. глубокая печаль. Нсл. 185. Засмучэньне церпіш вялікае. Нсл.,—печаль, мгсл. прнскорбне, мгсл. грусть. МГсЛ.
2. огорченне. Нсл. Кажны раз робіш нам засмучэньне. Нсл. Несоверш. засмучаць, каго-што—прнчннять печаль, опеча-лнвать. Нсл. 185. Сваім смуткам і нас засмучаеш, засмуціў. Нсл. Іх(бацькоў) слухайце, не засмучайце. Кіт. Па7. Навіны сталі замак засмучаць. С. Музыка 233., —огорчать, мгсл. опечалнвать, Гсл.
омрачать. МГсл. Соверш. прысмуціць-чу-ціш-це—опечалнть. Нсл. 511. Прысмуціў ты нас гэтьім сваім словам. Нсл.
•смугцйра-чўся-цішся, возвр.—печалнть-ся, предаваться печалн. Ня смуціся. усё Бог дасьць добра будзе. Нсл. Ляж, рэкруцік, ня смуціся. Нз песнн. Нсл. Чаго там ужо вельма смуціцца — за гэта не павесяць! Ст.,—грустнть. мгсл.
засмуцшца, соверш., возвр.—опечалнться. Нсл. 185; Ар.; Шсл.; Ксл. Засмуціўся, беднень-кі, па жонцы. Нсл. Засмуціўся, наш сынку. Ст. Засмуціўся хлапец па дзяўчыне. Балдыкова Аз. (Ксл.). Чаго вы, дзеткі, засмуціліся? Крушына: Калыханка. Дзяўчына
,4
прысмуцГцца 1059
снасьціна
засмуцілася надоўга. Дзьве Душы 146. прысмуціцця-чўся-цішся, возвр., соверш.
—предаться печалн. Нсл. 511. Прысмуціўся я безь цябе. Нсл. Многократ. смучацца. Нсл. засмучйцца, возвр.—опечалнваться, пре-даваться печалн. Нсл. 185. He засмучайся бяз нас. Нсл.,—унывать. МГсл.
•смуч-ацца-дць,—nod смуціць.
•смуччыніна-«ы, 1.—борона с зубьямн нз сучьев. Ксл. Смуччыніну прыцягнуў у двор. Веляшковічы Лёз. (Ксл.)
2. смык. Гсл.
•смык-ка, м. 1. смычок. Ар.; Ст. 3-за вуха рэжа смыкам. ™.
2. худой (н одновремендо тонкнй, С.) Вырабіўся хлопец у смык. Тм.
3. борона с зубьямн нз сучьев. Пацкова Сян. (Ксл.). На палядках можна скародзіць толькі смыкамі. Тм.
•С МЫК-ЫКй, предл.-ыкў, зват. ь'іча, мн. ч.-КІ-коў-ком, мн. ч„ предл-кох, м. 1. борона нз еловых плах, где сучья дают готовые зубья. НК: Очеркн, Но.693. Дзяўчынаў вузкіх портках выглядае як смык. Негнявічы н.
2. относнтельно короткая, но шнрокая борона, у которой нмеется впередн дуга, вполне заменяюіцая оглоблн, к среднне дугн прнкрепляется валек. НК: Очеркн, 396. 3. шерстобнтная дужка с тетнвою. НК: Очеркн, Но. 693.
4. (у пшіы) дуга, оба конца которой туго прнлажены к ручкам. нк Очеркн, Но. 693.
•смыкаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш.. перех.—дергать, выдергнвать. Гсл. Карова смыкае салому з куля. Гсл. Сядзіць на ўслончыку... смыча кудзелю. Капыловіч: Хлеб(Беларус, Но. 157). Однкр. смыкнуць-ну-неш-не—дёрнуть чем-л. Куды размахаліся? Мароз смыкнуў плячыма, падняў еочы. Вышынскі: Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155).
•смылёць-гць, 1. прнжнгаться, Нсл. обжл-гаться волосам(н т.п., С.) Ксл. Хахол сабе СМЫЛІЦЬ, а ён НЯ чуе. Пятніцкая Беш. (Ксл.). Сьвітка твая смыліць, глядзі прысмы-лела, адыйдзі ад агню. Нсл. Твае валасы смыляць. Нсл. Пячэня смыліць. Нсл. Піпка дзедава СМЫЛІЦЬ. Лынькоў:Воўчылог(Калосьсе, 1935 г„ Но. 2, стр. 96).
•смылець—обжнгать волосы, Гсл. быть обжнгаему(о волосах, шерстн). Ар. Соверш. абсмылець. Нсл. 353.—прнжечься. Барада абсмылела. Нсл. 353.
•СМЫЛІЦЬ, соверш. прЫСМЫЛела, безлйч.
—прнжнгаться. Смыліць нейдзе, прыс-мылела. Нсл. Соверш. прысмыліць. Нсл. 596. Чапяла прысмылела. Нсл. Блін прысмы-леў. Нсл. Вусы прысмылелі ад папяросы. Нсл.
2. ярнться, пылать гневом. Нсл. Нештаён сядні смыліць, знаць шалёная муха ўкусіла за вуха. Нсл.
• смылію-коў’—горелкн. Ксл. Пойдзем гуляць у смылікі. Падрэзы Чаш. (Ксл.).
•смыль-лі, ж.—гарь. Нсл. Смыль пахне ў хаце. Нсл.
•смычкоў перавоз, 1. букв., перевоз чрез реку на связанных хворостннных пучках, вместо бревен, как бы перевоз набороне, называемой "смыкам”. Нсл.
2. перен.—чрезвычайная опасность. Гсл.; Нсл. Ты яшчэ ня быў на смычковым перавозе. Послов. Нсл.
•сноп, снапа, мн. ч. снапы—сноп. Ар. Собйр. сяапоўе-ўя—снопы. Нсл. 598. Снапоўе пагубляў, вязучы. Нсл. Собйр. сноп’е-п’я, ср.—снопы. Ксл. Як сонейка над захадам, дык пайду сноп’е вязаць. Запрудзьдзе Сян. (Ксл.).
•снова-вы-ве, ж.—основа(прн тканнн). НК: Очеркн, 158. РучнІКОвая СНОва. НК: Очеркн, 158.
•сяоўяаяца-аюся-аешся—шляться, сно-вать, таскаться без дела. Ар.; Ксл. Што ты бясконца сноўдаешся, не даеш спакою? Беліца Сян. (Ксл.). Што табе работы няма — нешта ты сноўдаешся ўзад і ўперад. Глебаўск. Сян. (Ксл.). Яны сноўдаліся то з хаты, то на панадворак. Юхневіч(Б. Мо-ладзь, Но. 18, 13). Сноўдаўся "Карла" аддаючы загады грубым, асіплым гола-сам. ЗСД 165.1 людзі сноўдаліся па вуліцы. Купала: Спадчына 113. См. снудацца.
•сноўкі-хоў—прнспособленне для снова-ння ОСНОВЫ полотна. Верадава Мл. См. асноўніцы.
® СНОўнІЦЫ-Цаў, едйнств. ч. нет. — асноў-ніцы. Шсл. Схадзі, дачушка, аснуйкросны, ато людзі адареуць к сьвяту сноўніцы. Харавічы Сьміл. (Шсл.).
•сяадяы-ная-нае,—выгодный. Нсл. Снад-ны прыпадак упусьціў. Нсл. Нареч. снадна —выгодно, удобно. Нсл. Ср. cm. снаднёй, npee. cm. найснадней. Мне ня так снадна, a табе снадней гэта зрабіць. Нсл.
•снадзіва-ва; мн. ч.-вы-ваў, ср.—ннстру-мент. См. снадзь.
музыцкае снадзіва—музыкальный ннс-трумент.
•снадзіўны склон, грам, неол.—творнтель-ный падеж.
•снадзь-дзг; мн. ч„ род.-дзяў, ж.—ннстру-мент. См. снадзіва.
•снапавое-ога—сноповая доля за засев чужой землн. Нсл. 598. Снапавога прыш-лося чатыры двусоценныя копы. Нсл. •снапаўшчына-ны — снапавое. Нсл. 258. •снасыіь-ш, ж.—мертвый ннвентар, Ксл.; Ар. разлнчные земледельческне орудня н хозяйственные прннадлежностн. Шсл. У каго снасьць добрая, таму й гаспадарыць добра. Вяжышча Беш. (Ксл.). Хто едзе па снасьці, а хто па шчасьці. Послов. Ар. Як па снасьці йдзе — дык і работа спорна. Ст. •снасьціна-ны, едйнств. ч. к снасьць. Быў чалавек бедны, ня меў ні снасьціны, ні СКаЦІНЫ. Н.(Афанасьев, У, 1914, 8).
КНІГІ ОНЛАЙН
