Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
снавалкі
1060
.спагада
•снавалкі-ак, мн. ч. — асноўніцы. Шсл. Трэба прыбіць снавалкі ды снаваць кросны. Машарова Сьміл. (Шсл.)., •снавальніцы, едйнств. ч. нет. — асноўніцы. •Шсл, Прыбілі да сьцяны снавальніцы кросны снаваць. Бор Сьміл. (Шсл.).
•снаваць, (Ар.), снуваць. (Нсл. 598) сную, СНуёш, снуёць-уём-уіцё, несоверш.,перех.
—йзготовлять основу тканй(сновать, Нсл.) Ар.; Шсл.; Нсл. 598; Гсл. Соверш. аснаваць. перех.—йзготовйть основу ТКайй. Ар.; Шсл. Хоўра ўчора аснавала кросны. Войстрава Сьміл. (Шсл ). Соверш. абаснаваць—йско-леснть, Дсл. Заяц увесь лес абаснуваў. Смл. (Дсл.).
•сподкі,—cm. nod ісподкі.
•СПОДНІ,—CM. nod ісподні.
•спозьнены,—см. nod пазьніць.
•сполах-аху, npeäл. споласе, зват. сполаша, м.—нспуг. Заплюшчыў вочы ў споласе Заход. Кавыль: Думы, 8. Дрыжэлі ў споласе кусты. Кавыль: Ростань, 40. НІ СПОЛаху, НІ зьдзіўленьня, як чакаў, ня згледзеў на ім. Вышынскі: Хата пад ліпой(Беларус, Но. 155). Зьніклі сполахі лесу, супачывала вуха ад настарожанае цішыні. Лынькоў: Воўчы лоДКалосьсе, Но. 2, 1935, стр. 99). См. СПОЛОХ. •спона-ны, ж.—препятствйе, препона (преграда, помеха, С.) Нсл. Ніякае споны ня чыніце ім, няхай едуць. Нсл.
•спопеліць—йспопеллть. Гсл.
•спопрыску(спопырску, Сакуны41), нареч.— в торопях, в жару(как бы подсыпаный прыскам, т. е. горячею золою), Нсл. в торопях, сгоряча, (МГсл.); М.; Лепел.; Пц. в попыхах. Спопрыску пабег. Нсл. Спо-прыску кінуўся на яго. Нсл. Спопрыску ўскочыў. Нсл. Спопрыску ня вельмі там балбачы языком. Пц. Як ухапіўся ён спопрыску. Сакуны41.
•СПОр-ру, предл. й Зват.-ру, м. 1. СВОЙСТВО предмета прй котором он медленно убывает йлй быстро прйбывает. Хто ўжывае хэром(арабізма: забароненае), спору ў даму мець ня будзе. Кіт. 6565. См. спорнасьць. Спор ім ад Пана Бога прыбудзе. Кіт. 29а14. Наступную песьню кажуць "годзіцца пець у доме, каб Бог пасылаў ураджай і спор усюды”. Косіч 68. Спор у дзяжу! — Сто коп у машну! Нсл. 606.
2. успех, Нсл. 607; мгсл. успешность. Спору няма ў рабоце. Нсл. См. спорнасьць.
•спорна, нареч.—(споро, Нсл. 607), успешно. Нсл. 607; Растсл.; Гсл. У кучы спорна Ü ахвотна рабіць. Нсл. Спорна вам у рабоце! Гсл. Аднаму і ў кашы ня спорна. Послов. Віцен-Дуб. Спорна варушыліся ськівіцы. Капіловіч: Хлеб. Ср. ст. спарней. Работа пайшла яшчэ спарней, бо адны адных падганялі. ЗСД146. Спарнейработа пайшла, бо падрос сын. Ст.
•спорнасьць-дг, ж. 1. свойство предмета, прн котором он медленно йсчерпывается йлй быстро прйбывает. У гэтай муццэ спорнасьці мала. Нсл. 607.
2. успешность. Нсл. 607. Спорнасьць у рабоце. Нсл. См. спор.
•спорны-ная-нае, 1. спорый, Шсл. даюіцйй йз малого колйчества много, йлй мед-ленно убываюіцйй. Ар. Спорная мука. Нсл. Спорны тавар. Нсл. Здаецца, так мала сыпала круп, а яны такія спорныя. Запрудзьдзе Сян. (Ксл.). Куплёны хлеб "вельмі НЯ СПОрны". Севершч.(Косіч 22).
2. быстро смачйваюіцйй землю(о дожде, снеге). Спорны дожджык прайшоў. Ст.
3. вместйтельный. Нсл. Спорны мяшок, шмат лезе ў яго. Нсл.
4. успешный. Нсл.; мгсл. Спорная работа. Ст. Ня спорная ваша работа. Нсл. Ср. ст. спарнейшы. Прев. cm. найспарнейшы.
•споруч, нареч.-сподручно, сручно. Нсл. Мне ня споруч туды ехаць. Нсл.
•спосаб-бу, м. 1. средство. Гсл. Ня маю спосабу палепшыць тваё жыцьцё. Гсл.
2. образ. Гсл. А якім жа ты тут спосабам? Гсл.,—прйспособленйе. Гсл. Бяз спосабу калоды ня рушыш. Гсл.
•споведзь-дзі, мн. ч.-дзі-дзяў, ж. 1. нспо-ведь. Ар.; Нсл.; Ксл.; МГсл. Быць у споведзі. Нсл. Матка пайшла да споведзі. Казаноўка Чаш. (Ксл.).
2. перен.—строгнй выговор. Нсл. Iad nana я такое споведзі ня чуў, як ад суседа. Нсл. •споўніць, спаўняць,—cm. nod паўніць.
•спабывац'ь-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несоверш. каго-Чаго, Адзельск. Соверш. спа-быць, спабўду-дзеш-дзе—лйшйть. Адзель-ск. Прйч. спабыты—лншенный. Адзельск.
спабывацца-аюся-аешся, несоверш. каго-чаго—лншаться. Адзельск. Соверш. спабыц-ца, спабўдуся-дзешся—лйшйться. Адзель-ск.
•спагон-ону, npeda. й зват.-оне,—взыска-нне(долга й т.п). Cm. сыск.
•спабыв-аць-ацдя,—см. под бываць.
• спаб-ыць-ыцца, —cm. nod бываць.
•спагоньнік-г'ка, преол-іку, зват.-іча, м.
—тот, который взыскйвает(долг й т.п.) См. зыскуючы.
•спагоньніца-чы-чы, ж.—та, которая взыскйвает(долг н т.п.). См. зыскуючая.
•спагад-ду, npeäл. й зват.-дзе — спагада.
•спагада-ды-дзе, ж.—сочувствле, сост-раданне. Яны прынесьлі нялюдзкую злоснасьць, што шыбанула пераз усе краі,, растаптала, спагаду, давер, шчырасьць, сяброўства. (Бацькаўшчына, Но. 36-37/115-116). He знайсьці сэрцу хвораму спагады. Сноп(”Моладзь”, 1951, Но. 23). Просе спагады у кагось. Кавыль: Ростань П. Хтось можа ўспомне спагаду шчырую. (Калосьсе, Но. 1/20, стр. 130). На вашы могілкіня гляне ніхто з спагадаю, ніхто. Дубоўка: Браніс-лава(Прыйсьце, Но. 1). Іцягнула дзень за днём без спагады, радасьці. а. Змагар(Прыйсьце,
спагадаваць
1061
спадкаёмца
Но. 1). Радакца складае ад Беларусаў выявы глыбокае спагады. Бел. Голас, Но. 106. Спагада квіцела на зямлі. Крушына: Творы, 23.
•спагадаваць-дую-дуег«-дуе па чым, несо-верш. 1. быть сметлнвым, действовать, прнменяясь к обстоятельствам. Нсл. 60. Спагадаваць па часе, па рабоце, па дастатках. Нсл.
2. каго-што—подготовлять, прннскн-вать. Нсл. Спагадуй, спагадай сабе дзяўчыну. Нсл.
•спагадань-аю-аеш-йе, 1. соверш. к спага-даваць I. Нсл. 605.
2. соверш. к спагадаваць 2. Нсл. 605. Спагадаваць, спагадаць хлеба на зіму. Нсл. См. аглядаць.
3. каму, несоверш.—сочувствовать. Ар.; Глебаўск Сян. (Ксл.); Гсл. Хто бедным спагадае, чыстае сумленьне мае. Послов. Рапан.: Прык. 52. Отгл. ймя суіц. спагаданьне-ня—сочувствованне. Ар.
•спагадлівасьць-41, ж. 1. сметлнвость. Нсл. 604. Хто мае спагадлівасьць, ня так борзда ашукаецца; а ты ні ў чым спагадлівасьці ня маеш. Нсл.
2. сочувственность. Трэба мець спагад-лівасьць к бядзе другога. Нсл.
•спагадлівы-вая-вае, 1. рассуднтельный по обстоятельствам, сметлнвый. Нсл. Трэба быць на ўсё спагадліваму. ня здарылася б таго, каб ты быў спагад-лівы. Нсл.
2. сочувственный. Спагадлівы сусед кажнаму паможа. Нсл. Нареч. спагадліва, 1.—рассуднтельно по обстоятельствам. Нсл. Спагадліва зрабіў, што ня шмат прадаў збожжа, а пакінуў сабе. Нсл.
2. сочувственно. Ксл. Мачыха да яго спагадліва адносіцца. Ухлё Чаш. (Ксл.). Можа ж табе йсьці куды трэба? — спагадліва папыталася гаспадыня. Кула-коўскі: Дабрасельцы.
спагадны—сострадательный, сочувс-твенный. Гсл. Хто цябе спагадным сэрцам да сябе прытуле? Гарун(”На чужы-не”).
•спахваля, нареч.—нсподволь, постепен-но. Ксл. Няхай цацэнь спахваля запякаец-ца ў печы, каб не згарзў. Гравы Сян. (Ксл.). Працуючы спахваля больш зробіш. Беліца Сян. (Ксл). Ср. спакваля.
•спадоба: да спадобы, не да спадобы
—нравнться, не нравнться. Лагоднасьць ваша не да спадобы ёй. Дзьве Душы 170.
•спад—скат, сток. Гсл.
спад вады—сток. мгсл.
•спадабаць—полюбнть. Гсл.
я спадабаў яе—она мне понравнлась.
•спадабацца—понравнться, полюбнть-ся, прнглянуться. Данілу спадабалася Наста.
•Спадар-ря, тв.-ром, предл.-рў, зват.
Cnadäpy 1.—Господь. Cnadäpy Божа, чыстая вада твая, ачысьці цела мае грэшнае. Кіт 71617. Божа Cnadapy естам зь пяску ствароны. Тм. 81а10. Божа Cnadapy, я ізь пяску ствароны і знову ў пясок пайду і пяском буду абернены. Тм. 81612. Вечны родзіцца нам сядні Cnadap сусьвету бяздомны. Малітаўнік ’Толас Ду-шы", стр. 214. Наўкола зорыць ласкай Cnadap Навышні із Свае Гасподы. Салавей (Конадні, Но. 5-6, 16). Зяленівам пышна прыбраны цьвіў сад сярод жывых далін, Яго вялікі, усім нам знаны Cnadap — Гаспод наш пасадзіў. У кажны год Спадар нанова наведваў Свой чароўны cad. Ев. Сьпеўнік, 38. Тут гараднічы жалю поўны пачаў маліць Гаспадара'. О, мой спадару, усяроўна дазволь яшчз паспра-баваць. Тм. 39.
2, ГОСПОДНН. Пск.(Карннскнй: Пск., 86, 142, 188). Хто есьць спадар? 1489 г.(Карскі: Рус. Дналек-тологня, 98). Служыць сваім спадаром ку кажнай патрэбе. Стт. 14. Так, як сам спадар скажа. Нсл. 605. Cnadäpy княжа. 1587 г.(О. Горбач, II). Даруйце мне, Спада-рыні і Спадары! Бацыс, Но. 30(466).
• спадарожнік-wa, предл.-іку, зват.-іча, м.—спутннк. Я. Купала ўходзе ў наша сьведам’е із самага маленства і стано-віцца нашым спадарожнікам на ўсё ЖЫЦЬЦё. Івашын(Блр. Голас, жн. 1962).
• Спадароў-ова-ова, 1. прннадлежаіцнй Господу нлн относяіцнйся к Господу, Господннй.
2. относяіцнйся нлн прннадлежаіцнй господнну, ГОСПОДЙНОВ.
•спадарскі-кая-кж—господскнй.
•спадарства-ва—"Спадары” н "спада-рыні” вместе, господа. Яго спадарства пагібнець а воінства. Сказанызе а Сівільле (Варш. Ун. йзв. 1898). В "Выпісах зь беларус-кае літаратуры” Гарэцкага, Дзярзынс-кага, Каравая, ч. 1, стр. 207, это слово(в орлгннале оно сподарство) заменено словом "господарство", хотя даже древнее правопнсанне в этнх "Выпісах” вообіце сохранено.
•спадарыня-ні'-нг, ж.—госпожа. Спада-рыня, соўнца, месяц, зьвездухна, дай крошку хлеба... Спадарыня, перапёлач-ка, зорухна, зернетка, дай ложачку дзіцятку варыўца сырога. Баркулабаўскі летапіс, надрукаваў Раманоў, Вільня 1910, стр. 39. •спадарынін, -на-на—прннадлежаіцнй госпоже.
•спадарыч-ча, предл.-чу, м.—сын госпо-дана.
•спадарычна-ны-не, ж.—барышня. Ср. братанічна. сястрычна.
•спадаць,—с«. noä падаць.
•спадкаемства-ea, ср.—наследованне.
•спадкаёмца-цы, обіц.—наследннк-ннца, получаюіцнй-шая наследство. На гэтых хупдамэнтах ягоны спадкаемца Сталін
спадкавасьць
1062
спазаранку
дабудаваў... турму народаў. Бацьк., Но. 45(580). Ср. дашаемца.
•спадкавасьць-гд, ж.—наследственность. •спадкавы-вая-еае—относяіцнйся к нас-ледству, наследственный. Спадкавыя рэчы. Нсл. Спадкавы двор. Нсл.
•спадкГ-кду, мн. ч.—деньгн н нмуіцество, перешедшне по наследству, по завеіца-нню. нк: Старцы, Но. 91. наследство. Ксл.; Шсл. Кавалішыны спадкі засталіся. Навікі Віц. (Ксл.). Ён яшчэ жывець дзедаўскімі спадкамі. Ст. Спадкі ад нябожчыка дзеда. Нсл. 602.
•спадлівы-вая-вае—покатный. МГсл.
•спадман-ну, м.—соблазн, оболыценне. Гсл.; Вал. Сама нехарошая, харошага спадману. Гсл. У нас ня было ніякага спадману. зсд 270.
• спадманўць, -нў-нёш-нёць-нём-ніцё —соблазннть, обольстлть. Войш.;Ксл. Яны нас спадманулі. Селядцова Беш. (Ксл.). См. падманіць, падмануць.
•спадманчык-ка—соблазннтель. Скуль узяўся той Іванчык, дзявоцкі спадман-чык. Ён вытаптаў чорну сьцежку дзеўцы пад аконца. Як вытаптаў чорну сьцежку, перастаў хадзіці; як учыніў ліху славу, перастаў любіці. йз песнн, Войш. •спадняк-яка, предл.-якў, зват.-яча; мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч„ предл.-КОХ, м.—юбка. Шсл. Надзень суконны спадняк, бо на дварэ сядрава. Ст. См. спаднік.
КНІГІ ОНЛАЙН
