Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
насмактацца—насосаться. Гсл.
• смакавіты-тая-тае—вкусный, аппе-тнтный. Пахне сьвежым хлебам, новым смакавітым. Рунь4б.
•алала-лы-ле, ж.—смола. Ар. Прыстаў, як смала да кала. Поговор. Ар.
•смаляк-кя, м. 1. смольный пень, полено, Ксл. смолнстый отрубок дерева, Нсл.; Ар. полено нз смолнстого корня. Шсл. Смаля-коў назьбіралі ў вагонь. Лашнёва Беш. (Ксл.).
Падлажы пад трыножкі смаляк, ато цяпло згасьне.
*смаліна-ны, едйнств. ч. 1.—одно короткое смолнстое полено. Шсл. Падлажы яшчэ адну смаліну. Ст.
2. смолнстая іцепа. Нсл.; Ар. Смаляком печ падтапіць. Нсл.
3. вобіце насыіценное смолою полено нлн бревно. Ар. Смаляк ня борзда згніець. Нсл. Уменьш. смалячок-чка,—смолнстый от-рубочек. Нсл.; Ар. Зьбяры смалячкоў, ночы паедзем у рыбу. Нсл.
•Смалянін-на, мн. ч. Смаляне—белорус Смоленіцнны. Нсл. 595. Купцы Смаляне з таварамі прыехалі. Нсл. См. Смальнянін. •смалянка-нкі, ж.кСмалянін—белоруска Смоленіцйны.
•смалянўць,—см. под смаліць I.
•смаляны-нбя-ное, 1. смолнстый(от прнроды смолу в себе содержаіцнй, обнльный смолою, С.). Нсл. 595. Смаляная лучына. Нсл. Іх адзеньне смаляное. Кіт. 12966.
2. наполненный смолою нлн бывшнй с смолою, смоляной, Нсл. к смоле отно-сяіцнйся, смольный, смолевый. Mix. Смаляная бочка ні на шта ня годзіцца, хіба на ўсыпішча. Нсл. Стаяла мяккая цішыня, насычаная цёплым смаляным пахам. ЗСД 79. На прыгон на сем дзён з торбачкай скураной, з пужкай смаля-ной, з сучкай рабой. Mix.
3. сделанный нз смолы. Нсл. Людзі чаго ня скажуць і смаляную кабылу зложаць. Поговор. Нсл.
4. лнпкнй, как смола. Нсл. У каханкі смаляныя лаўкі. Послов.
5. смаляное горла—пьяннца. Ар. Рукі залатыя, але горла смаляное—о мастере пьяннце. Ар.
• смалярня, -ні(смалярня-ні, Смаргоні) —смолокуренный завод. Шсл.; Ар.;Смаргоні Аш. Пайду да смалярні шпігнару дас-таць. Ст.
•смалячка-чкг'—смолнстая лучнна. Нсл. Смалячкау запаліў ты, дужа яна курыць. Нсл.
»смалец-лца, 1. перетопленное сало, Растсл. стопленный птнчнй жнр.
2. разум, сообразнтельность. Растсл. всмаліна-ны—гарь, чад от тлеюіцего холста, нлн дерева, нлн шерстн, Нсл. паленный запах, пал. Вят., Вост. (Даль). Смалінаю пахне! Штось гарыць. Паг-лядзеце, адкуль ідзець смаліна. Нсл.
•смаліцаю, нареч.—назойлнво, как лнп-кая смола. Шсл. Смаліцаю прычапіўся чалавек дый годзеІСт. Смаліцаю прыстаў да мяне, — чыстая бяда зь ім! Ст.
Смаліцаю лезе ў вочы! Ст.
•смаліць І(смаліць, Нсл.)-лю, смаліш-ле,
1. обжнгать, Растсл. обжнгать что-л., особенно покрытое шерстью(пухом, С.) Нсл. 504; Вят., Вост. (Даль); Гсл.; Ар., обжнгать
абсмаліць
1056
прысмаліцца
мелкую іцетйну на свйнье, Шсл. обжйгать шерсть на жйвотном. Ксл. Смаліць кабана, гусь, бараду, шулу. Нсл. Бацька смале парсюка на гародзе. Ст. Смаліць сьвіньню. Гсл. Хадзі памажы сьвіньню смаліць. Вядрэнь Чаш. (Ксл.). Соверш. засма-ліць—опалйть(очнстнть огнем от воло-сяного покрова, ворса й т.п., С.), обжечь. Бясл. Быў такі беленькі кіёчак, дык на табе, узяў ды засмаліў канец, бульбу вЫМОЮЧЫ 3 агню. Запольле Расьн. (Бясл.). Соверш. абсмаліць (Нсл.; Ксл., асмалшь, Ар.; Шсл.; Даль], еоверій. к СМйЛІЦЬ 1. Нсл. 594. —опалйть(очйстйть огнем от волосяного покрова, ворса й т.п., Ар.), обжечь, Шсл.; Нсл. 353; Вят., Вост.(Даль 279, 291) обжечь шерсть, шетнну на жйвотном. Ксл.
Асмаліць сьвіньню. Вят., Вост.(Даль). Аб-смаліць кабана. Нсл. Ледзь не асмаліў сабе валасоў лучынаю. Ст. Асмалілі сьвіньню. Ст. Абсмаліць вяроўку, бараду. Нсл. Абсмаліць шулы сасновыя. Тм.
Кабана ўборзьдзе абсмалілі. Кашчава Беш. (Ксл.). Прйч. абсмалены, асмалены, а) обожжённый, Дсл. 512. опалённый(о чем-л. пушйстом) Нсл. 353; Ар. Бяжыць воўк, асмалены бок. Дсл. Абсмаленая барада. Нсл. Асмаленае парасё. Нсл. Бегае, як мыш абсмаленая. Поговор. Нсл. Парсюк асмалены. Ар.
абсмалшь каго-што—залчть смолой, осмолйть. Нсл. 353. Абсмаліць бочку на капусту. Нсл. Многократ. -асмаляць-яю-яеш-яе, каго-што—обждгать. Вят., Вост. (Даль). Соверш. адсмаліць—удачно отве-тйть. Шсл. Так адсмаліў яму, што той і ня ведае, што сказаць. Ст. Соеерш. высмаліць. каго-што—залйть горячею смолою. Нсл. Высмаліць бочку. Нсл. Со-верш. высмаліць, а) огнем совершенно очйстйть от шерстй, пуха й т.п. Высма-ліць кабана. Нсл. 96.
б) (вочы)—подвергнуть большому стыду, прйстыдйть. Высмаліць вочы. Нсл. 96. Ср. высмалены. Прйч. высмалены—прйсты-жённый. Высмалены мне вочы за цябе. Нсл. 96.
2. о солнце: снльно жечь. Ар.; Шсл. Сонца аж смале. Ст.
3. сйльно действовать(о морозе, С.) Нсл. 594. Мароз дужа смале. Нсл.
4. (много, С.) курвть. Шсл. Смале ды смале гэтую няшчасную табаку. Ст.
5. перен.—сечь, наказывать телесно. Нсл. 594. Смаль яго, насмаль яму сьпіну, няхай ня пушчае коні ў шкоду. Нсл. Соверш. насмалі'ць—наказать телесно. Нсл. 594.
6. упрекамн колоть. Нсл. 594. Ты заўсёды мне смаліш гэтым вочы. Нсл.
7. быть жестоку в обраіценйй. Нсл. 594. Такі злы, што агнём смале. Нсл.
8. быстро йттй, бежать, ехать. Шсл. Смале, аж пыл курыць! Ст.
смалянуць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё, однкр., nepex. 1. ударнть чем-л. гйбквм, так чтобы рубаха прйстала к телу, как бы облйтая горячею смолою. Нсл. 594. Смалянуў яго аброцьцю, аж ськіпеў бедны. Нсл.
2. сунуть кому-л. огнём йлй горячею лучйною. Нсл. 594. Смалянуцькамуўвочы. Нсл.
3. перен., сказать кому-л. жестокйй упрек. Нсл. 594. Як смаляну табе, дык і замоў-чыш. Нсл.
смальнўць, однкр.—смалянуць 1, 2, (но выражает действйе, совершаюіцееся с меньшей сйлою, С.) Нсл. 594.
адсмаліць, соверш. к смаліць 5, 1. крепко побйть(побйть чем-л. гйбкям, С.) Шсл. Нў адсмаліў жа яму дзягі! Ст.
2. соверш. к смаліць 3,—быстро проехать йлй пройтй. Шсл. Як бачыш, адсмаліў пяць вёрстаў. Ст.
3. удачно(й бойко, С.) ответйть. Шсл. Так і адсмаліў яму, што той і ня ведае, што казаць. Ст.
прысмалеваць(прысмаляць ? С.ўлюю-люеш-люе, несоверш., каго-што, Нсл. 510, —прйжйгать(говорйтся более о шерс-тяном, С.). Сьвітку прысмалюеш, адый-дзі ад агню. Нсл. 510. Соверш. прысмаліць, каго-што, 1. прйжечь. Шсл. Лучына, дагараючы, прысмаліла сьцяну. Нсл. 510. Прысмаліў валасы. Ст. У паўдні сонца прысмаліла. Ст.
2. слйшком настойчйво прйстать к кому. Шсл. Як прысмалілі былі ваўкі, дык ледзь абараніўся. Ст. Прйч. прысмалены—(нес-колько, С.) спаленный(прйжжённый, С.), говорйтся о льняном й более о шерстя-ном. Нсл. 510. Прысмаленая сарочка, сьвітка, кажух. барада. Нсл.
•смаліць 11-лю, смоліш-ле, каго-што, несоверш.—мазать, покрывать, натчрать, пропнтывать жйдкой смолой, осмале-вать. Прйч. смолены—покрытый йлй облйтый смолою. Нсл. 594. Смоленая дратва. Смолены човен, смоленая бочка цячы ня будзе. Нсл.
•смаліцца, несоверш. 1. прнгорать, гово-рнтся в особенностй о чем-л. холстяном йлй шерстяном. Нсл. Сьвітка твая смаліцца, а ты ня бачыш. Нсл..
2. жечься(обжйгаться, С.) Нсл. 594. Ня смалься каля полымя стоячы. Нсл. Соверш. асмалі'цца—ожечься. Шсл. Увесь асма-ліўся ў пажары ды ледзь не памер. Ст.
3. глазеть в ожнданнн получення, увн-ваться. Нсл. 594. Няма чаго табе тут смаліцца, табе не дадуць. Нсл.
4. сгорать страстью к кому, ухажввать за кем. Нсл. 594. Дарма ты смалішся, прысмаліўся каля дзеўкі, яна за цябе ня пойдзе. Нсл. Соверш. прьісмаліцца, пры-смаліцца. Нсл. 594. Прысмаліўся каля дзеўкі. Нсл.
смурод
смаль 1057
2. соверш. к смаліцца 1—прнгореть. Нсл. 594. Сарочка прысмалілася. Нсл.
3. прнжечься. Нсл. 510. Адзежа твая прысмаліцца, адступіся ад печкі. Нсл.
•смаль—гарь; запах гарн, Гсл. запах гарн нлн дымяіцегося чего-л. холстяного нлн шерстяного. Нсл. Смальлю пахне. (Ксл ). Адкуль гэта смаль ідзець? Штось тлее. Нсл.
•смальлянка-кі, ж.—большая крыса с длннным хвостом. Нсл. Каса твая, як у смальлянкі хвост. Нсл.
• Смальнянін-інд, предл.-іну, зват.-іне —жнтель гор. Смоленска. Рукою многа-грэшнага дзяка Сенька, родам Смальня-ніна. Мінея 1487 г.(Карскнй I, 372).
•смальнўць,—см. под смаліць 1.
•смальны, -ная-нае—смолнстый. Нсл. Смальная лучына. Нсл.
•смарода-ды, ж.—черная смороднна. Гсл. •смарговы-вдя-вае—ясный средн лета, благопрнятный для земледельцев. Нсл. 596. Смарговы дзень прагуляў. Нсл.
Смарговы дзень зьнядбайліў. Нсл. 216. •смарганўць,—<■«. под сморгаць.
•смаргаць,—см. под сморгаць.
•смаргацца,—см. под сморгацца.
«смарге'ль, отгл. частйца, 1. быстрое дерганне за что: дерг. Нсл. Смаргель за валасы. Нсл. Смаргель мяне зарукаво. Нсл. Смаргель хустку з галавы, із шыі. Нсл.
2. быстрый уход, — шмыг. Нсл. Смаргель за дзьверы. Нсл.
•смаркіць-аю-аеш-ае, несоверш.—смор-каться. Соверш. абсмаркаць, каго-што, 1. обрызгать возграмн, сморкая. Нсл. 353; Ар. Абсмаркаць сьвітку. Нсл. Прйч. абсмарка-ны—замаранный возграмн. Нсл.; Ар. Абсмарканыя рукавы. Нсл.
2. высморкать. Дсл. Абсмаркай нос. Дсл. Соверш. асмаркаць—запачкать соплямн. Дсл. Крысо сваё асмаркаў. Дсл.
•смаркацца-аюся-аегг/ся, повел.-ай-айся, несоверйі.—СМОркатЬСЯ. Ар.
абсмаркацца, соверш., возвр. 1. запачкать себя возграмн. Нсл.; Ар. Глядзець гідка, як ты абсмаркаўшыся ходзіш. Нсл.
2. высморкаться. Дсл. Абсмаркайся — саплякі цякуць із носу. Дсл. Соверш.^ * засмаркацца—замараться возграмн. Ар. Соверш. высмаркацца—высморкаться. •смаркач-чй, м.—возгрнвец. мгсл.; Ар. •смаркач-ЧЙ, м. 1. СОПЛЯ. НК: Очеркн, Но. 676.
2. мальчнк, не утнраюіцнй своего носа. НК: Очеркн, Но. 676.
•смаркачка-чкч, ж.—девочка, не утнра-юіцая своего носа. НК: Очеркн, Но. 676.
•смаршчок-чла, м.—грнб сморчок. Шсл. Смаршчкоў з тры падняў. Ст.
• смйчна, нареч.— вкусно. Ар.; Нсл. 594. Хочаш смачна есьці, дык на печы не ляжы. Ст.
•смачны-ная-ное—вкусный. Вял.; Растсл.; Гсл. Смачная саладух'а. Асіпова Аз. (Ксл.). Смачны праснык. Войстрава Сьміл. (Шсл.).
Смачны жабе арэх, але зубоў Бог ня даў. Послов. Віленш. Сравн. cm. смачнеЙШЫ—ВКус-нее. Ар. Прев. cm. найсмачнейшы—самый вкусный. Ар.
•смэркаць-аю-аеш-ае, несоверш.—смор-кать. Шсл. См. смаркаць. Соверш. абсмэр-каць—обсморкать. Шсл. Нашто ты імне бот абсмэркаў? Ст. См. абсмаркаць( под смаркаць).
•смзркяцпл-аюся-аешся, несоверш.—смо-ркаться. Шсл. Ня смэркайся на мост. Ст. См. смаркацца. Соверш. абсмэркацца —обсморкаться. Шсл. Вой як ён абсмэр-каўся! Ст. См. абсмаркацца( под смаркац-ца\
•смэркі-каў, мн. ч.—соплн. Шсл. У цябе з носу смэркі цякуць. Ст.
•смуга-угі-узё, ж. 1. полоса, черта, штрнх. Сінела смуга лесу. Цэлеш: Дзесяць39. Кілямэтры за паўтары сінела смуга лесу. Тм. 42. Ён сіліўся перабіраць у памяці усе перажыта... гады маленства, далё-кага й цьмянога, як балацяная смуга. Дудзіцкі(Бацыс, Но. 1-2/437-438). Дождж абмыў ізь зямлі смугу, што засталася просьле сьнегу й паводкі. I. Г.: Лемантар, 84. Балотныя смугі вады крыжаваліся, перапляталіся МЯЖСобку. Хмара(Калосьсе, Но. 1.1939 г. стр. 7). Сінія смугі веснавое вады яшчэ ляжалі на лагчынах. Цэлеш: Ярылаў агонь Раскалыханыя каласы густой паў-дзённаю смугою. а. Пысін. Смугі раньняй мыглы былі парваныя на драбныя часткі й белымі цёнямі гінулі ў косках сонейка. Вехі. Но. 29,4. Стала дзіўна: — гады гэтак шпарка прашумелі, бы ўвосень лісты, жоўтым лісьцям, прасадамі парку і ляглі, к смуга, на кусты. Жылка, 49.
КНІГІ ОНЛАЙН
