Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•спаднік-гка, предл.-ікў, зват.-іча; мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч„ предл.-кох, м.—юбка. Ксл. Знасіўся спаднік. Расна Сян. (Ксл.). См. спадняк.
•спадні'ца-цы-цы, ж.—юбка. Ар.; мгсл.; Шсл.; Нсл. 605; Косіч 227. Набрала сабе на спадніцу ў кветкі. Ст. Спадніцу новую купіла. Нсл. См. спадняк, спаднік.
мушкаваная спадніца—юбка нз мате-рнн зеленого цвета с пршпнтымн на ней клочкамн красной шерстн в вершок ДЛННЫ. Косіч 227. Уменьш. спаднічка-чкі-чцы—юбочка. Ар.; Нсл. У парванай спаднічцы прышла да нас. Нсл.
•спадзе'я-й, ж.—надежда. Нсл. 605. Спадзеі няма на яго. Нсл. Спадзею маю, што ён бубзе. Нсл. Уменьш., ласкат. спадзёенка-нкі—надежда, чаянне. Нсл. Спадзеенкі няма, каб ён борзда вярнуўся. Нсл. Ласкат. спадзёенька-кг—надеюшка. Нсл. I спа-дзеенкі ня было, каб ты прыехаў сядні. Нсл. Спадзеенькі няма. Нсл.
•спадзёяцца, -дзяюся-дзяёшся-дзяёцца -дзяёмся-дзяіцёся—пнтать надежду, уповать(надеяться, С.) Нсл. На аднаго Бога спадзяюся. Нсл. He спадзеяўся я, каб ты сядні прыехаў. Нсл. 337( под неспадзя-вацца). Отгл. ймя суіц. спадзеяньне-ня — спадзяваньне. Нсл. Had спадзеяньне прыехаў. Нсл.
•спадзейнасьць-гр, ж.—уверенность, на-дежность. Гсл.
•спадзейны-ноя-нйе—надежный, вер-ный, Нсл. уверенный. Гсл. Спадзейную мае дзяўчыну. Нсл. He спадзеўны госьць. тм. Гэта спадзейны чалавек, можна верыць. Нсл.
•спадзёва-вы, ж.—надежда. Нсл. Спадзевы няма, ці будзе жыў. Нсл. Спадзеву страціў. Нсл. Шчодрасьць Вініцава пя-рэйдзе тваю спадзеву. Тат.: Кво вадыс, 110. •спадзеўна, нареч.—вероятно. МГсл.
•спадзеўны-ндя-нае—... I пяяцьме ўсё тое, што на сэрцу ляжыць-. веснавое, сьвятое і спадзеўнае жыць. Творы, 177. •спадзяванікі-каў—что-л. ожндаемое. Нсл. 605. Выбачай на спадзяванікі, еж, што даюць. Нсл. Спадзяванікаў табе не прыгатавалі. Нсл.
•спадзявйнка-кг—тоже, что спадзева, но не в важных предметах. Нсл. Спадзяванкі ня было, каб ты сядні прыехаў. Нсл.
•спадзяваць-вю-аег«-ае на што—расс-чнтывать, полагать на что. Нсл. 605. Дзеці спадзяюць на тваю помач. Нсл. На гэта больш не спадзяеайце, ды самі раненька ўставайце, адно аднаго пабуджайце.
•спадзявацца, -яюся-яешся-яецца-ямся; повел. спадзявайся-аймася на каго-што, 1. надеяться(уповать, С.), пнтать надеж-ду. МГсл.; Ар.; Ксл.; Шсл.; Нсл. Ты на мяне дужа не спадзявайся. Дрыкольле Куз. (Ксл.). Няма мне на каго спадзявацца: трэба самому рабіць. Ст. Спадзяваўся дзед на мёд, а без вады спаць лёг. Послое. Рапан. 47. Адна дзевачка засталася, на каго яна спадзявалася? Лупекі Стдуб(Косіч 246). На Бога спадзявайся. дый сам старайся. Послов. Рапан. 62. На большае не спадзя-вайцеся, госьцікі; кажуць гаспадары пад канец чэсьці, просячы выбачэньня, што няма чым болей частаваць. Нсл. 337. He спадзяваўся я, каб ты сядні прыехаў. Тм.
спадзявацца яго—ожндать.
спадзявацца на яго—надеяться на него. неўспадзеўкі, зьнячэўку—нечаянно.
2. каго-чаго,—ожндать того, что не бывает несомненно.
3. ожндать. Ня зюкаў ёй праз каханьне, чаго Ванда спадзявалася. Шакун: Сьлед, 14. Спадзяемся гасьцей. Нсл. Прйч. спадзява-ны—ожнданный, чаянный. Нсл. Твая спадзяваная дзяўчына за другога вышла. Нсл. На спадзяванага госьця шмат трэба. Послов. Нсл. Отгл. ймя суіц. СПЯДЗЯ-ваньне-ня—ожнданне, чаянне. Нсл. Спа-дзяваньне маем, што борзда прыедзе двору. Нсл. Had cnadзявaньнe adday боўг. Тм. Соверш. заспадзявацца на каго-што —понадеяться. Нсл. 186. Я на яго заспа-dзявaўcя, dbiü здурнаваў. Нсл.
•спадзіна-ны, ж.—склон. Гсл.
•спазаранку, нареч.—с раннего утра, рано утром. Спазаранку аж da вечара cяdзeў у нас. Нсл.
спазнаны
1063
спалярушаваць
•спазн-аны-аваыь,—с.ч. под пазнаваць. •спазрыць-рў—облюбовать, выбрать то, что прнглянулось, понравнлось с внду. Гсл.
•спазрыцца—понравнться на взгляд, прнглянуться. Гсл.
•спазьн-ёньне-ійь-шца, — см. под пазьніць. •спажываць-шо-аеш-йе; повел.-ай-айма, несоверш., перех.—(потреблять, С.), упОТ-реблять В Пйіцу. НК: Очеркн, Но. 473. Пакуль лета паджыдаць, валей цяпер спажы-ваць. НК: Піт. 77. Хай здаровенек сваё спажывае — завідаваць няма чаго. Ст. Спажывай на здароўе! Стралкі Беш. (Ксл.). Отгл. ймя суіц. СПаЖЫванЬНе-НЯ, предл.-НЮ. Дай Божа на спажываньне. Нсл. 605. Соверш. СПАЖЫЦЬ-Ывў-Ывеш-Ывёць, перех. 1. употребнть В Пйіцу. НК: Очеркн, Но. 473. Судзі, Божа, спажыць яго(забітую жывёлу) у карысьці, у радасьці, у добрым здаровейку. Паўднёва Усх. Віцебшч.(НК: Очеркн, Но. 473). Ня ўсёто спажыць, штоў чужой клеці ляжыць. Послов. Нсл. 605. Судзіў Бог пажаць, судзі ж Божа, спажыць у карысьці, у радасьці. Смл.(Даль).
2. нзрасходовать, прожнть. Гсл. Дабра таго — за ўвесь век свой не спажыве! Ст. Спажыў бацькава дабро. Гсл.
•спаймаць-аю-аеш-ае—поймать. Растсл. •спакой-ою, м.—спокойствне, покой. Ар.; Шсл.; Ксл. За дурною галавою няма нагам спакою. Послов. Самін Пух. (Шсл.). Няма спакою ад іх. Пушкары Сян. (Ксл.).
•спакойны-ная-нае—мнрный. мгсл. •спакону, нареч.—по преопределенню. Гсл. •спакладаць,—см. под класьці.
•спакмёнь-ня, дат., предл.-ню; мн. ч.-ні-нёў-нём-нямі-нёх. м.—предмет, обьект. Ніто чорт, ніто хорт, ці то цень, ці спак-мень. 3 папераў Ал. Абуховіча. Марыся на пытаньні ў чэляднай ”што гэта спак-мень?" адказала: "Здаецца ўсё тое, што можна здумаці ці пабачыці. ” Тм. (Ластсл.). • спакмёньнік-г'ка, м.—нмя суіцествн-тельное. Ср спакмень.
•спаквала, нареч., област.—нсподволь. Шсл. Спаквала сабе робе, — дык не падарвецца й ня ўтоміцца. Ст. См. спакваля.
•спакваля, нареч. 1. НСПОДВОЛЬ, Нсл. 606; мгсл. не торопясь(медленно, Растсл.);
Север(Косіч 257); Растсл. НвЯК НСХаЦЯ, спакваля загараліся абтынкаваныя знад-ворку панскія пакоі. ЗСД 31. Спакваля выцягні вяроўку. Нсл. "У сваім дварэ робе спакваля, лес не ўцячэ.Косіч 257. Дзімка спакваля, бы стары, разьмяў, расьцер у руках анучы і пачаў абувацца. Капыловіч: Хлеб(Беларус, Но. 157). I іступае перад дзядзькам кажны, урачыстасьцю кра-нуты спакваля. Лойка: Л. песьня.
2. постепенно.
3. повременнвшн, обождавшй, спустя (несколько, С.) Нсл. 606. Спакваля часок прыду. Нсл. Ср. пакваля, паквальны, квол-ець-іць.
•спакўса-сы, ж.—яскушенйе. Ксл.; мгсл. Гэта ня дзеўка, а спакуса. Доўжа Куз. (Ксл.). См. пакус, пакуса—соблазн. МГсл.
•спакусі'мы—опытный, йскушенный. Гсл. •спакусіцелка-лкі—йскусйтельнйца. Нсл. 606. Навалілася спакусіцелка на маю галаву. Нсл.
•спакусіцель-ля, м.—йскусйтель. Нсл. 606. Спакусіцель мяне падамкнуў гэта зра-біць. Нсл.
•спакусіць-шў-сіш-се, соверш.. каго-што —нскуснть(соблазннть, Нсл.), Есл.; Нсл., прельстнть. Нячыстая сіла на грэх спакусіла. Макарова Віц. (Ксл.). Нсл.
•спнкусіцца-шуся-сішся. Соверш., возвр. —пытать на опыте, нскуснться, познать в жнзнн, Гсл. соблазннться, Нсл. 606 прельс-тнться. Отгл. ймя суіц. спакушэньне-ня—нскушенне. Нсл. Бог дапусьціў на нас спакушэньне. Нсл. He ўвадзі нас у спаку-шэньне, але збаў нас ад лукавага. Нсл.
СПакушОНЫ-НаЯ-НЯР, прйлаг. от прйч.—со-блазненный. Нсл. Спакуш^наму меншы даць трэба а спакусіцелк. ўдвая. Нсл. •спакушаць-аю-аеій-я<, каго-што, несо-верш.—йскушать(соблазнять, Нсл.), мгсл. Да чаго ты спакушаеш яго? Нсл.
•спакушацца-аюся-аешся, нёсоверш., возвр. —соблазняться, Нсл. прельстнться. Спа-кушаецца, спакусіцца на залдзейства. Нсл. Закінулі(жуковіну) ў непралазную дрыгву, каб не спакушалася людзкое сэрца на страшны бліск дыямэнту. Лынькоў: Воўчы лог(Калосьсе, Но. 2,1935г.,стр. 99). •спакўсьнік-кя, м.—нскуснтель, мгсл. соблазннтель. Гсл.
•спакўсьніца-г<ы-і/ы, ж.—соблазннтель-ннца.
•спакўса-сы, ж.—нскушенне. Гсл.
•спалох-ху, м.—нспуг(говоря о людях). мгсл. Дома Раманка выклікаў спалох. Цэлеш: Ярылаў агонь.
•спалох-аны-аць-ацца,—см. под палохаць. •спалас-каць-нўць,—см. под паласкаць.
•спалярушаваць—паралнзовать. Побач ізь іншымі партыямі, была спаляруша-ваная і Беларуская Соцыялістычная Грамада. 3. Жылуновіч(Полымя, 1927 г., Но. 2, стр. 182).
•спаліць,—с.ч под паліць.
• спакўсьнік-ка, м.—нскуснтель, мгсл. соблазннтель. Гсл.
• спакўсьніца-цбі-цы, ж.—соблазннтель-ннца.
•спакўса-сы, ж,—нскушенне. Гсл.
•спалох-ху, м.—нспуг(говоря о людях). МГсл. Дома Раманка выклікаў спалох. Цэлеш: Ярылаў агонь.
•спалох-апы-аць-аіуца.—см. под палохаць. •спалас-каць-нўць,— см. под паласкаць.
•спалярушаваць—паралнзовать. Побач ізь іншымі партыямі, была спаляруша-ваная і Беларуская Соцыялістычная Грамада. 3. Жылуновіч(Полымя, 1927 г., Но. 2, стр. 182).
спаліць
1064
спарыць
•спаліць,—см. под паліць.
•талы-лая-лае—доставшнйся, получен-ный в наследство. Двор братні спалы на дзеці нашага пана. Нсл. 602. Есьлі ацец або матка адумерлі права на які спадак, каторы бы ім па яком блізкам прына-лежыў, тагды дзеці, дашэдшы таго спадку правам, па ім спалым, павінны за яго даўгі айцоўскія й матчыны плаціці. Стг. 329.
•спалюбі'ць, -см. под любіць.
•спамога—споспешенствованне. Гсл.
•спама-гаць-чы,— см. под памагаць. •спамажэньне,—см. под памагаць.
•спанітраваць-рую-руеш-руе, несоверш., каго-што—поннмать(стать поннмать, разбнраться в чем в продолженнн нзвес-тного временн, С.) Ксл. Яго сам чорт не спанатруе. Беліца Сян.(Ксл.). Соверш. спана-хрыць-ру-рыш-ра, каго-што—понять, разобраться в чем в продолженнн нзвес-тного временн. Ар. Спанатрыў, дзе праўды шукаці. Купала.
•спапялшь, см. под папяліць.
• спароміць-л/.ію-.шш-.ме, несоверш., перех. —ускорять, торопнть, побуждать к ускоренню(запаса, прнбылн, работы, С.) Нсл. 607. Куды ты яго спароміш? Нсл. Ср. спор, спорам. Многократ. спарамляць-.чю-яеш-яе, каго-што—успевать прнготов-лять что(запас, работу, С.) к nope, ко временн. Нсл. 607. Як можна спарамляй работу. Нсл. Соверш. наспароміць, каго-што—прнготовнть в запас. Нсл. 319.
Гэтаму груду не наспароміш хлеба. Нсл. Соверш. паспароміць, каго-што—пото-ропнть, побуднть к ускоренню. Нсл. 607. Дужа рана паспароміў ты яго выехаць. Нсл.
прыспароміць, каго-што—успеть прн-готовнть что(работу, запас, С.) к nope, ко временн. Нсл. 607. Дзякуй, што прыспа-роміў хлеба. Нсл. Кажны год прыспа-ромім хлеба досіць. Нсл. 511. Прйч. прыс-паромлены—заготовленный в запас. Нсл. 511. Прыспаромленага хлеба ўвосень ня стала да новага. Нсл. несоверш. прыспа* рамляць-яю-яеш-яе—делать заготовл-ненне, запас. Нсл. 511. Увосень прыспа-рамляй сена коням на ўсю зіму. Нсл. •спароміцца-млюся-мішся, несоверш., возвр. 1. спешнть. Нсл. 607. Куды ты спаромішся? Нсл. Соверш. паспароміцца, —поспешнть. Нсл. 607. Паспароміўся ты ў пару прысьці. Нсл. Соверш. наспароміцца, возвр.—прнго-товпть в пору, прнготовнть запас, наготовнться. Нсл. 319. На гэткую сям’ю, як не спарамляйся, ня дужа наспаро-мішся хлеба. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
