Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
рабіць(спраўляць)стол па кім—делать помйнкй по умершем. Хоць я бедны, хоць я гол, рабіў я па татку стол. ЧЧ.: Песьні, 87.
•столак-лка, предл.-лку, м. 1. табурет. Нсл. Пакой быў цьмяны, цесны. Адразу ля дзьвярэй, у куце, з аднаго боку — вешалка на воратку, з другога столак, на ім умывальная міска й вядро з вадою. Бацьк., Но. 11-12(447-448). Вытры столак, няхай пан сядзе. Нсл.
2. маленькйй стул, подставляемый сйдяіцему под ногй. Ар. Пастаў ногі на столак. Ар.
•столец,.... Встречаем названйе(”В древ-ней Русл”, С.) столец в значенйй малень-кой скамьй йлй стула, поставленного гостем. 118 Соловьевіп, 55. Ср. столак. Полн. Собр. Р. Лет. II, 72 — маленькі ўслончык, падстаўляны пад ногі. Ар. (мама).
• столка-лкг-лцы, ж. 1.—одйНйца как часть целого, компонент. Ар.; Ксл.; . Віў пугу ў 8 столак. Веляшковічы Лёз. (Ксл.). Складзі пояс у дзьве столкі. Лужасна Куз. (Ксл.). Ссукаў нітку ў дзьве столкі. Ст. Але, каб Край мой сьветлы ўбачыў золак, гатоў скруціцца ў сотню тысяч столак. Кавыль(ст. "Праца”). Надзеі завілісяў столкі. Крушына: Лебедзь 19. У таўкатні віруюць Хварбаў столкі... Таўпа: Вошчадзь(Ускалось, Но. 12, 10). Галава ў яе была абматана ў колькі столак хусткамі — адзін нос тырчэў ЗЬ ІХ. Капыловіч: Хлеб.
2. складка(в тканй). Ад.
3. творка(у шармы, в форме, напр. ювелнрных язделйй).
4. раз. У дзьве столкі горш. Ад. Хоча злупіць зь мяне ў дзьве столкі. Ст.
5. член тела у человека й жйвотных.
6. грам,—член предложенйя. Столка проказі. Аднарадныя столкі проказі —однородные члены предложення.
•століць-лю-лгй/-ле—настйлать потоло к. Ар.; Ксл. Ужо СГПОЛІМ хату. Веляшковічы Лёз. (Ксл.). Соверш. застоліць—положйть по-толок. Нсл. 186. Застоліць хату. Нсл. Прнч. застолены—покрытый, застланный по-толком. Нсл. 186. Хата ўжо застолена. Нсл. Соверш. прыстоліць—ПОЛОЖЙТЬ ПОТО-
лок. Шсл. Каб дзе дастаць дошчак: надабе сенцы прыстоліць. Ст. Хата століцца дошкамі. НК: Очеркн 222.
•СТОЛЬ-ЛІ, ж.—ПОТОЛОК. ПНЗ;Растсл.; Ар.; Шсл.; Нсл.; Ксл.; Гсл.; НК: Очеркн, Но. 464; Сакуны 13. Расьці, расьці, каравай, вышэй печы медзяной, вышэй столі залатой, вышэй Ганны маладой. Горц.(Кот. 206). На столі мала моху. Крывіна Сян. (Ксл.). На стол насыпалі пяску й палажылі лісьця, дык будзе цёпла. Ст. Падняў дзяцё пад самую столь. Нсл. Сьцены зробім чыста, гладка, як з крышталю, столь, як шкло. Гарун(ст. "Муляру”).
столь століць—настйлать ПОТОЛОК. НК: Очеркн, Но. 478.
стольніца—крышка стола. Гсл.
•стольны—потолочный. Нсл. Стольная дошка, насыпка. Нсл.
• стома-.мы, дат., предл.-ме, ж. 1.—йстома. Ня мог бы я ні дня пражыць, калі б хвоек карагод жывіцай стомы не гаіў. Лойка: Л. песьня. Дзень у цяжкой стоме к ночы адыходзіў, ня шумелі лісьцям белыя сады. Клішэвіч(”Бацькаўшчына”, Но. 36-37/ 115-116).
2. утомленне. Дз. Ах, песьня маці! Я забыўся стому. Гілевіч(Б. Голас, Но. 71). He давала думаць нейкая млявасьць, відаць, ад СЗПОМЫ. Васілёнак(”Полымя”, 1967 г., Но. 12, слр. 192).
• стопак-пка, предл.-пку, зват. стопку, м.—стоптанный лапоть. Шсл.; Сержпут. (Жывая Старнна, 1909, I, 41). Пакуль СХадзІў у Пухавічы — з лапцей засталіся адны СШОПКІ. Амельна Пух. (Шсл.).
•стопка-які-пцы, ж.—помеіценне для хранення овоіцей н корнеплодов(знмой теплое, летом холодное, С.) Ксл. У нашай стопцы ніколі бульба ня мерзьне. Гуліна Сян. (Ксл.). Маю сваю маленькую стопку. Нсл. Нейдзе ў стопцы глуха стукала кубелцамі сястра. Адамчык: Арж. колас.
•стоўп, cmaynä, предл.-пё, зват. стоўпе; мн. ч.-пы-поў-пом, мн. ч„ предл.-ПОХ, м. 1. столб. Гсл.; Нсл.; Косіч 84. Відзеў дзерава ляжачага 11 стаўпоў. Гордз. Ак. хуіі, 2. Мільгалі стаўпы. Гарэцкі: Песьні 85.
2. дурак, непонятлнвый. Нсл. 615. Стоўп гэты і слова сказаць ня ўмее. Нсл. Стаіць, як стоўп, вылупіўшы вочы. Нсл.
3. черт нлн нзображенне, вырезанное на столбах в мельннце. Ідзі к стаўпу ад мяне. Нсл.
хрыбетны стоўп—позвоночнйк(позво-ночный столб, С.) мгсл. Уменьш. стаўпёц-пца, зват. стоўпча; мн. ч. стаўпцы, на стаўпцох.
•стоўпам, нареч.—подобно столбу, не-‘ подвнжно. Нсл. 615. Стоўпам вочы паста-віў. Нсл. Каб ты стоўпам стаў! Тм.
•стоўп-іць-іц^а, лены,—см. под тоўпіць.
• стоць, нареч.—перпенднкулярно. Ар.; Ксл. Стаіць стоць, як кол. Копцевічы Чаш. (Ксл.).
сточаваць
1072
стаяць
•сточ-аваць-ыдь,—<.«. под тачыць.
•сточкавы-вая-вае—относяіцййся к вос-клубкам(стпочкал«, С.). Нсл. Сточкавы кнот, клубок, канец. Нсл.
вы кнот, клубок, канец. Нсл.
•СТОЧКІ-ЧДК, едйнств. ч. нет. 1. от тачыць —йсточать, слйвкй какой-л. жйдкостй. Нсл. Засталіся адны толькі сточкі гарэлкі. Нсл.
2. от стачыць—соедйййть восковосвеч-ный клубок. Нсл. Два клубкі сточак купіў да гаспадаркі. Нсл.
•сточнік-zka, м.—нскуснйк, мастер, как бы делаюіднй точь в точь. Нсл. Ён на ўсё сточнік. Тм. Я на гэта сточнік. Тм.
•сточніца-і<ы-цы, ж.—йскусннца, масте-рнца. Нсл. Дзеўка — сточніца кросны ткаць рознымі манерамі. Тм. Я ня сточніца на гэта. Нсл. 337.
•стагодні-няя-няе—столетннй. За сіне-ючаю смугаю лесу хавалася вячэрнае сонца, залоцячы апошнімі косамі вярхі стагоднІХ мадрын. Хмара(Калосьсе, Но.З, стр. 136).
•стагнаць, стагнў(стогну, стагнаю, Нсл.), стогнеш-не—стонать(стенать, Гсл. ); Нсл. 615; Ар.; Шсл.; Гсл. Стагнай, не стагнай, есьці не дадуць. Нсл. Стагнаць будзеш, пакуль дажджэшся. Нсл. Цэлую ноч стагнаў: у баку балела. Ст. Отгл. ймя сут. стагнаньне-ня-ню—стонанйе, Ар.; Нсл. 615. стенанйе. Гсл.; Ар. He вялікая болька, a стагнаньня на ўсю хату. Нсл.
адстагнаць, соверш.—отстонать, отбо-леть. Шсл. Каб табе адстагнаць тое, што ты ўзяў у міне! Ст. Соверш. застаг-наць—застонать. Нсл. 186; Ар.; Шсл. Ізноў застагнаў хворы. Ст.
расстагнацца, соверш.—расстонаться. Нсл. 552; Ар. Нейкая ліхая хвароба, што ён так расстагнаўся. Нсл.
выстагнаць, соверш.—выстонать, выбо-леть. Шсл. Каб табе выстагнаць маё дабро! Ст. Ледзь выстагнаў хваробу. Ст.
выстагнацца, —получдть(почувство-вать, С.) облегченйе после стонов. Гсл. •стадола-лы, ж.—огромный сарай, ко-нюшня. Гсл.
•стадола-лы, ж.—большая конюшня. Ар. •стадола-лбі, ж.—большая конюшня, Ар. огромный сарай, конюшня, Гсл. сарай прн самом заезжем доме, Нсл. 615. сарай, помеіценйе для лошадей. Ксл. Ксл. Коні стаялі ў стадоле. Дзямі давічы Чаш. (Ксл.). Коні нашы із шкоды загналі ў панскую стадолу. Нсл. См. стадоля. Уменьш.
стадолька-лькі. Нсл. 615.
•стадоля-лг'-лі, ж.—большой заезжйй сарай, Шсл. большая конюшня. Каня паставілі ў стадолі. Ст. Хата, як стадоля. Ст.
•стадольнае-нога, ймя суіц., ср.—платёж за ночлег в заезжем дворе. Нсл. 615. He заплаціўшы стадольнага, хацелі зьехаць. Нсл.
•стадольнік-іка—сторож прн заезжем дворе. Нсл. 615. Стадольнік замкнуў вароты. Нсл.
•стадольны-ная-н0е,(относяй)ййся к стадоле, С.), относяіцййся к заезжему двору. Нсл. 615. Стадольныя вароты замкнутыя. Нсл.
встада-ды, дат., предл. стадзе, ж.—стадо. Карскі п-з, 23. Вартавалі ночы стаду сваю. Бацьк., Но. 49-50/435-436. Мая стада, маю стаду. Мат. Блр., Но. 18, віц. Пачуў грукат капытоў стады жывёлы. Шакун: Сьлед 16. •стадНІК-ІКа, предл.-Іку, зват.-іча, м. 1. пастух, пасуіцйй стадо, НК: Старцы, Но. 83. главный пастух прн стаде й его помоіц-нйкй, второстепенные пастухч, НК: Под. пос. 42. скотнйк, прйсматрйваюіцйй за стадом. Нсл. Стаднік вунацкі ля стады. Лужасна Куз. (Ксл.). Стадніка добрага нанялі. Нсл.
2. собака, прйученная к стаду. Нсл. Добрага маю стадніка, ваўка не дапусь це да стады. Нсл.
•стадніца-чы-цы, ж. к стаднік. НК: Пасоб., 121.
•стаенны конь—упряжная йлй верховая лошадь для лнчных надобностей, НК: Под. пос., Но. 78. лошадь не для работ, выездная. Ксл.; Шсл.; Ар. Вялікі стаенны жарабок быў. Гараватка Меж. (Ксл.). Цуг стаенных КОНІ. Нсл.
•стаёньнік-z'zca, предл.-іку, м.—выездная лошадь, не д(ля работ. Паехаў на стаень-ніках. Нсл. Ён прыскакаў конна на сваім шалёным стаеньніку. зсд 141.
•стаёць, безлйч.,—см. под стаць Н.
•стаёнка-кі-цы, ж.—прйспособленйе для стоянйя не могуіцйм еіце стоять малым ребятам. Ар.
•стаяк-яка, предл.-якў, зват. стаяча; мн. ч,-кі-коў-ком-кі-камі-кох, м.—стояіцйй улен(”калода ,г). НК.гОчеркн, 428. Уменьш. стаячок-wä, предл.-чку—полный по от-делке улей, уставляемый на высоте какого-ннбудь прйметного дерева. нк.: Очеркн, 425.
•стаян-яна, предл.-янў, зват.-яне; мн. ч.-ня-ноў-ном, мн. ч.. предл.-нох, м.—главный корень дерева, йдуіцйй прямо в землю. Ар.
стаян бабкі—вертйкальный сноп в "бабцы”. НК: Очеркн, 453.
•стаяць, стаю, стаіш, стаірь, несоверш. —СТОЯТЬ. Ар.
стаяць на судзе,—см. под суд.
стаяць у праве,—см. под права.
пры слове стаяць, стаць,—см. под слова. Прйч. наст. вр. пяячы-чая-чае—стояіцйй. НК: йгры/28. Кідаецепрарока, стаячагана мунберу(араб. пасадзе). Кіт. 286. Соеерш. пастаяць—постоять, стоять некоторое время. Войска ў месьце стаяла ладны час. Соверш. прастояць. (Раст.; Северск, 136), прастоіць, (Ар.у-ю-іш—провестн какре-н.
абстаяць
1073
„стазь*
определенное время, оставаясь на месте, не трогаться с места, простоять. Ар.
абстаяць-аю-аіш-аіць, несоверш., за каго-што—отстанвать. Нсл. 353. Кажан абста-іць за свайго роднага. Нсл. Соверш. абстоіць -ою-оіш-ое—заіцшпйть, отстоять. Ксл. Ледзь абстоілі яго тамака ад бяды. Горбава Лёз. (Ксл.).
адстоеваць-оюю-оюеш-юе, каго-што, несоверш. 1. отстанвать что-л. урочное время. Нсл. 380. Другую стойку адстоюю. Нсл.
2. утомлять, утруждать долговременным стояннем.
адстоіць-ою-оіш-ое што, 1. соверш. к адстоеваць,—отстоять где-л. урочное время, Нсл. 380. отстоять(нзвестное вре-мя), простоять. Адну стойку за сябе адстоіў, а другую за суседа. Нсл. Цэлую гадзіну адстоіла на дварэ. Стаішча Чаш. (Ксл.).
2. соверш. к адстоеваць 3,—утомнть, утруднть долговременным стояннем. Ар.; Нсл. 380. Ногі свае адстоіў. Нсл.
3. бездоп.—долго стоя, послужнть. Пагода адстоіла пераз тыдні чатыры. Нсл.
адстоевацца, несоверш., возвр.—оканчн-вать свое урочное стоянне. Нсл. 380. Ніколі не адстоюешся ад свае старожы, да сьвету бяжыш двору. Нсл.
адстоіцца, возвр.—отстояться, окончнть свое урочное стоянне. Нсл. 380. Адстоіцца на стані. Нсл.
астоевацца-оююся-оюешся, повел.-оюй-ся-оюймася, несоверш. 1. отстанваться, очніцаться посредством осадка. Нсл. 370; Ар. Пачакай, ня пі; няхай вада астоевац-ца, астоіцца. Нсл. Вада ў хмары асто-юецца.
2. удержнваться в хорошем положеннн, говоря о погоде. Пагода астоеваецца, яшчэ не астоілася. Нсл. Соверш. астоіцца-оюся-оішся, повел.-ойся-оймася, 1. отсто-яться, очнстнться посредством осадка. Нсл.; Шсл. Хай вада астоіцца, дык мут сам зыйдзе. Ст.
КНІГІ ОНЛАЙН
