Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. удержаться в хорошем положеннн. Нсл. 370. См. астоевацца, 2., несоверш.—стоять до конца чего. Нсл. 143. Дастоеваць абедню. Нсл. Соверш. дастоіць. Нсл. 143. Дастоіць сваю варту. Нсл. Безлйч., прош. вр. дастоіла-т-должно было, стонло. Нсл. 143. Дастоіла б цябе набіць за гэта. Нсл. Прйч. дастоены—проведенный на страже до назначенного временл. Нсл. 143. Старожа твая не дастоена. Нсл. Ноч дастоена на старожы. Тм.
запоеваць-оюю-оюеш-оюе, несоверш., за каго—заступаться. Соверш. застоіць—зас-тупаться. Дсл. 253. Хацелі здаць Міхася ў маскалі, але войт застоіў. Дсл.
прыстоеваць(прыстаеваць, Нсл.)-оюю-оюеш-оюе, несоверш. 1. стоять над рабо-таюіцнмн. Нсл. 511. Калі б ня прыстоеваў, ня прыстоіў над жнеямі, не дажалі б.
2. задержнваться на ходу, останавлн-ваться. Работнікі прыстоевалі на рагу і грудам чыталі налеплены на сьцены цыраманял пахаваньня.
прыстоіць, соверш. 1. к прыстоеваць 1, прыстояць, (Раст.: Северск 136), прыСТОІЦЬ, (Гсл.)соверш. к прыстоеваць 2.,—задер-жаться на ходу, остановнться, повреме-ннть. Гсл. Памалу плывець трэсачка, то плывець, то прыстоіць, паціху перакру-ціцца там, ідзе была. Дзьве Душы 59. Хомка прыстоіў за рогам будкі. Гарэцкі: Песыгі 77. Ці ня прыстоіў хто на дарожцы? Дсл. Бяры бірку! — За што? Я ні ў чым не абмыліўся! — заплакаў спалоханы Хом-ка. ВучанІКІ прыстоілі. Гарэцкі: Песьні 53. •стаяцца, стаіцца, безлйч., страд. к стаяць, несоверш., каму—стояться. Тут добра стаіцца. Як табе стаялася на варце?
дастаевацца, -ююся-юешся. несоверш. —добнваться чего, стоя у дверей. Нсл. 143. Ён чагось дастоюецца. Нсл. Соверш. дастоіцца-оюся-оішся. Нсл. 143. У яго нічога не дастоішся. Нсл.
застоевацца, застоецца. несоверш. к застоіцца. Соверш. застоіцца, застоюся, застоішся—застояться(слншком много простоять, пробыть без двнження, С.) Шсл. Застоіўся жарабок, дык ня ведае, як выбрыкаваць. Ст.
стаць I, стану-неш-не, повел. стань-ньма, соверш. 1. стать. Ар. Стань ля столу.
2. явнться, появнться, предстать пред кем. А есьлібы каторыя з тых копнікаў на прысяжной капе ня сталі, таковыя будуць павінны галаўшчыну самі плаціці. Стт. 408. A mom, хто бы перад ім стаў, або, стаўшы, з права перад выракам проч зашоў. Стт. 166. Старана пазваная, стаўшы на раку, пазоў згубіла. Стт. 189. Яўна стала перада мной Божае аблічча. Кіт. 120а8.
стаць дубам—стать на дыбы(о лошада). Mix. Конь стаў дубам. Тм.
стаць дубка—стать на дыбы(о лошадн). Ар. Конь стаў дубка.
стаць на пагодзе—установнться бла-гопрнятной погоде. Шсл. Мо’ стане на пагодзе, тады будзем і грэбці(сена). Ст. Отгл. ймя суіц. СТЙНЬНе-НЯ, предл.-НЮ, ср. —явка.
станьнё-ня, ср.—пронсшествне. Стань-нё нейкае стала майму пану, ані сам ня едзе двору, ані мяне ня пускае. Нсл. Во калі станьнё прышло, хоць тут у дарозе начуй! Нсл.
станься, повел.—да будет, Нсл.; Ст. акты. амннь. Няхай вас Бог дабраславе, стань-ся! — кажуць бацькі, дабраславячы маладых. Нсл. Соверш. пастіць-анем-анецез ануць—стать многнм где-л. Чаго вы тут пасталі? Мікольск(Демвд. Веров. Н. I, 1896, 115). •стаць рагача,—см. под рагач.
•стазь-зг, ж.—колённа. Халоп.(Юхн.). Цэ-лыя стазі салдат пашлі. Тм.
Стажары
1074
•Стажары—Большая Медведйца. Божа Бр.(А. Красьневіч у ’’Крывічу” 1926 г., Но. 11, стр. 112). См. ВоЗ.
•стажэрка-кі, ж.—плеяды. Ксл. Паглядзі на стажзрку, ці пара йсьці малаціць. Воўсішча Сян. (Ксл.).
•стайно-ня, ср.—стойка для куделя в прядке. Ксл. Стайно ў прасьніцы злама-лася. Веляшковічы Лёз. (Ксл.).
•СТЯЙНЯ-НІ, ж.—КОНЮШНЯ. Ар.; Гсл.; Шсл.; Н.(Афанасьев, II, 1914, 41); Нсл.; Ксл. У Яўсея заўсёды жарабок стаіць на стайні. Ст. Ёсьць у Янкі тры коні на стайні. Яноўш-чына Беш. (Ксл.). Коні адвядзі да стайні.
Нсл.; НК: Очеркн, 258, 301, Но. 742; Смаленшчына (Дсборннк ІУ, 3). Ай чый жа то конь на стайні стаіць? Север. Сур.(Шэйн, 1-2, 501). Уменьш. сзашка-нкі, ж.—конюшенка. Нсл. Зацішная стаенка коням. Нсл. Павяла каня на стаенку. Грц.(Кот 208). Ласкат. СТЛешМА-НЬКІ. Смаленшчына(Дсборннк ІУ, ко7). (Конь) сам сабе гавора-. "Чаму мая стаенька не падмецена? "Север. Сур.(Шэйн, I-2, 501).
•стакародніца-цы-цы, ж.—вйд нзгородн. Ксл. Стакародніцу пастаў, дык і сьвіньні ў гаррд хадзіць ня будуць. Беліца Сян. (Ксл.). •стакратка-ткі-тцы, ж.—маргарнтка (цветок). Гсл.
•сталовы-вая-вде—прйнадлежаіцйй йлй относяіцййся к столу. Палажылі каравай на стол, сталовыя ножкі зыблюцца. Горц.(Кот 206).
•сталая-лае, взн. суіц.—пожялая. Ср.сталы I.
•сталаваць-лую—будучй гостем, есть, находясь за СТОЛОМ. НК: Очеркн, 319. Отгл. ймя суіц. сталаваньне. НК: Очеркн, 318.
•сталаўнік-wä, предл.-ікў, м.—тот, кто столуется гдк-л., едок.
• сталёць-ёю-ёеі«-ёе, несоверш.—стано-влться пожнлым. Соверш. пасталець —стать пожйлым. Вы дужа пасталелі. зсд 366. Яму думалася празь сястру, што яна зьмянілася і пасталела. Адамчык: Арж. колас.
•сталяны-ая-ое—стальной. нз.(Раст. Се-верск., 32); Шсл. Сталяны manop. Ст. Ня куй, дзяцінка, сталянога нажа... Сталяны ножычак на стале ляжыць. Расуха імгл. (Косіч 240).
•сталяр-яра, предл.-ярў, зват.-яру; мн. ч.-ры-роў-ром, мн. ч„ предл.-pox, м.—СТОЛЯр. НК: Под. пос. 47. МГсл.;Ар.;Ксл. Сталяр зрабіў шапу. Гарывецк Сян. (Ксл.).
•сталяраваць, -рую-руеш-руе—столяр-ннчать. Шсл. Умее сам сталяраваць. Ст. •сталярка-кі, ж.—столярное ремесло. Шсл. Зямлі ён мала мае, а жывець із сталяркі. Ст.
•сталявіць-люю-люеш-люе, каго-што, несоверш.—устранвать(настйлать, С.) потолок. Ар.; Нсл. Хату ўжо сталююць. Нсл.
•сталяваны, прыч. от гл. століць,—нмею-ІЦйЙ потолок("сдаолб"). НК: Очеркн, Но. 522. •сталяваньне-ня, предл.-ню, ср.—действне ПО ГЛ. сталяваць. НК: Очеркн, Но. 522; Ар. Отгл. ймя суіц. сталяваньне-ня, ср. 1. устроенйе потолка. Нсл.; Ар. Сталяваньня яшчэ ня скончылі. Нсл.
2. потолок. Ар.; Нсл. Падняў пад самае сталаваньне. Нсл.
СТалЬнГца \-ЦЫ, Бабінавічы Выс. (Ксл). 1. доска стола, (Ксл.) верхняя доска стола. Шсл. Сталяр зьбіў стальніцу на стол. Войстрава Сьміл. (Шсл.).
стальніца 1-цы-цы, ж.—потолочяна, потолочная доска. Нсл. Стальніца скасі-лася, дух ідзець скрозь. Нсл.
•сталы-лага, в зн. суйу—пожчлой. Гсл.; Ар.; Ксл. Зьбіраліся ўсе барадатыя, сталыя сяляне. зсд 68. Гэта кабыла ўжо сталая. Зямковічы Сян. (Ксл.). Гэта ня блазен табе кажа, а сталы. Ст. Мне шкода, што з табой сустрэўся ў сталыя гады. Панчан-ка(Б. Ускалось, 1955, Но. 4, 30). Яна(харашЫНЯ Вялкалітвы) была мне праз гады хлапцу і сталаму спамогай. Жылка, юо. Чамусьці найболый упадабалі гэты прысаднік ("парк”) людзі сталага веку. Васілёнак (’’Полымя”, 1967 г., Но. 12, стр. 192).
•сталыІІ-лая-лае—ставшнйся, состояв-шнйся. Эксцэс падчас судоў трыбуналь-скіх менскіх сталы. Л. 162 г.(М A 112). Выбіцьце з пакойнага дзяржаньня сена-жацяў, месту Менскаму належачых, чараз Дарагайстайскага сталае. л. 1629 г.(М A 120).
•сталюга-гг-зе, ж. 1. станок для выделкн обручей. Гсл.
2. мольберт. Гсл.
•Стан-ну, м.—млечный путь(созвездне). Божа Бр.(Красьневіч у ’’Крывічу”, 1926, Но. 11,112). •стан-на, предл. й зват.-не, м.—токарное кружало, на котором, напр., вытачнва-ются колесные ступнцы. НК: Очеркн, Но. 74. •стан-ну, предл. й зват.-не, м. 1. состоянне. Ксл.; мгсл. У якім стане ты яго засьпеў? Казаноўка Чаш. (Ксл.). Пастрыгайся, Стах-ванька, з рабяцкага стану ды ў мускую славу. Нсл. 613. Стан мускі, жаноцкі, дзявоцкі. Тм.
2. званле, ословйе. Нсл. 613; Гсл. Стан чарнецкі. Нсл.
3. положенйе. Гсл.
4. станок рубашкй женской(лйф, лйфчйк, С.) Орл., Мценскнй у.(Будде: Т. Орл., слов.).
5. вымеренный кусок холста на рубаху, но не шнтый. Ксл. Стан ужо састрыга-вала. Кабішча Куз. (Ксл.).
6. стан, талйя. Ксл. У ягонай жонкі стан НЯПрыгожы. Асінаўка Беш. (Ксл.).
7. грам.,—залог(в глаголе). мгсл.
дзейны стан—действйтельный залог.
МГсл.
становішча
1075
станьгом
залежны стан—страдательный залог. МГсл.
сярэдні стан—средннй залог. мгсл. •становішча-ча, предл.-чу; мн. ч-чы-чаў, ср.
1. место на пастьбе, где в полдень-стонт скот. Ксл. На становішча бяжы. Лужасна Куз. (Ксл.),—положенне.
2. отношенне, позлцня по отношенню к кому нлн чему. Нашае становішча да палітыкі ўраду позытыўнае.
•станоўны-ная-нае—постоянный, нав-сегда установленный. Нсл. Гэта ў нас станоўны парадак. Нсл.
•становіты, -тая-тае—положнтельный, Нсл. 613. категорнческнй, безусловный. Становітае маю правіла нікому ня верыць на слова. Нсл. Яго слова станові-тае: што скажа раз, то й зробе. Нсл. •станавіць-улю-віш-ве, каго-што, несо-верш. 1. ставнть.
2. стронть. Ср. станавіцца II.
стап&ўляць-яю-яеш-яе, каго-што, мно-гократ. к станавіць 1, 1. ставнть. Нсл. Станаўляй снапы ў pad. Нсл. Двойчы станаўлялі яго ў некруты, не прынялі. Нсл.
2. Многократ. к станавіць 2,—стронть.
застанавіць, (Скар. II Ц)-наўлю-новіш-нове, соверш., перех.—прекратнть двнже-нне, ход кого-чего-л.; остановнть. За-станавіў коні пасярод дарогі. Нсл. Прйч. застаноўлены—прностановленный. Коні застаноўлены на рагатцы. Нсл. 186. Несо-верш. застанаўляць-яю-яеш-яе, повел.—яй-яйма, несоверш. к застанавіць,—прекра-тнть двнженне, останавлнвать. He за-станаўляй яго, прапушчай. Нсл.
падстанавіць, соверш.—подставнть. Ср. падстаноўка. Несоверш. падстанаўляць-яю-яеш.
пастанавіць-ўлю, пастановіш-ве, соверш. к пастанавіць, I. Ксл. Узяў пастанавіў каля скрыні, а яна завалілася. Запрудзьдзе Сян. (Ксл.)
2. постронть.
перастанавіць-аўлю, перастановіш-ве, nepex. 1. переставнть. Перастанаві ўслон. 2. перестронть.
3. перен. нзменнть. Няхай і судзяць, няхай і гавораць, мае натуры не перастано-вяць: мая натура айца й матулі. Нз песнн, Ар.
перастанаўляць, несоверш. к перастана-віць 1, 2, 3.
•станавГцца, станаўлюся, станавішся-віцца, несоверш. 1. становнться. Шайтан рэк-.”Мяне тыя людзі, нутр мой прабі-ваюць, каторыя da нэмазу(араб„ маліт-вы) барзьдзяць, у першым сйфе(араб., радзе) сядаюць, станавяцца. Кіт. 59617.
станаўляцца,— возвр., многократ. к стана-віцца 1. Станаўляйцеся ўсі ў pad. Нсл.
2. являться. Старана пазваная сама павінна ў суду станавіціся. Стт. 202.
Кажны павінен nepad ім(судам земскім) станавіціся. Тм. 166.
3. страд. к станавіць—стронться. Ар. He за дзень Вільня станавілася. Послов. Ар.
4. делаться, пронсходнть. Усё з еолі Божай станавіцца. кіт. 13669.
Соверш. застанавіцца, 1. сдержаться, остановнться. (Шсл.). Думалі ехаць у заработкі, але застанавіліся. Ст. Хацелі ехаць у Сібір, але абмергавалі ды заста-навіліся. Ст. Перайшоў на dpyzi бок вуліцы, забумаўся і мімаволі застанавіў-ся. Дзьве Душы 146.
КНІГІ ОНЛАЙН
