Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. прностановнться(остановнться, С.) Нсл. 186. Застанавіся, што ты робіш? Нсл.
3. остановнться(временно расположнть-ся где-л. по прнбытнн куда-л., С.) Нсл. 186; Ксл. Застанавімся начаеаць тут. Нсл. Застанавіліся мы з козамі на гадзіны бзьве ў пуні. Падбярэзьзе Віц. (Ксл.). Заста-новімся тут на нач. Нсл.
застанаўляцца-яюся-яео/ся, 1. несоверш. к застанавіцца 1,—сдержнваться, оста-навлнваться.
2. несоверш. к застанавіцца 2,—прноста-навлнвйться(остановляться, С.) Нсл. 186. Застанаўляйся рабіць гэта. Нсл. Няма чаго тут застанаўляцца, рабі. Тм.
3. несоверш. к застанавіцца, 3,—временно останавлнваться.
•станаўкосьць-цг, ж.—решнмость.
•станаўкі-кая-кое, 1. устойчнвый, Ксл. решнтельный, смелый в прннятнн реше-ннй, быстро прнннмаюшнй решення н не колебаюіцнй в нх нсполненнн.
2. категорнческнй, решнтельный, не допускаюіцнй возраженнй, безусловный. Л.; Ар. Станаўкі абказ. Ар. Станаўкое слова. Ар. Конгрэс выказаў станаўкое вымаганьне. Беларус, 2(52). Нареч. станаўко —решнтельно, категорнческн, безуслов-но, определённо. Л.; Ар.
•станаўл-яць-яцца,— см. под станавіць.
•стане—хватнт. Ар.
• СТанІК-іка, предл.-Іку, м.—лнф, МГсл. лнфчнк. Ксл. Надабе станік пашыць. Даўгое Беш. (Ксл.).
• стануха-хг', ж„ уменьш. станўшка-кі —ннжняя часть женской рубахн, сшлтая нз другог полотна. Ксл. Ганна к сваёй сарочцы зрэбную стануху прышыла. Сьвеча Беш. (Ксл.). Спгалі шыць сарочкі без станушак. Купіна (Ксл.).
•станўлы-лая-лае—потонувшнй. Тавар станулы купец маець daбpaвoльнe з вады выбіраць. Стт. 373.
• стануць—потонуть. Шсл. Няхай яно стане такое жыцьце! Ст.
•стань-нг, неол.—пост.
• станьгом, нареч. 1. в тупнк. Гсл.; Нсл.; МГсл. Станьгом стаў, ні слова не сказаў. Нсл.
2. на дыбы(на заднне ногн стать, под-няться, С.) Нсл. Конь станьгом стано-віцц. Нсл.
станьком
1076
старавёчны
•станьком, нареч. НК: Очеркн 146—В СТОЯЧем ПОЛОЖеннн. НК: ОчеркнбО, Но. 112.
•станьне,—см. под станавіцца, стаць 1. •СТІННЯ-ЦЫ-ЦЫ, ж.—станцня. Слуцак; Шсл. Як бачыш, адпер іх на станцу. Ст. (Шсл. под адпіраць). Паедзем на станцу, а там сядзем на машыну. Ст.
•стар, стары, м. 1. старое место жнтельс-тва, Ксл. старре, прежнее место. НК: Старцы, Но. 87. Вярнуўся на стар. Бель Выс. (Ксл.). 2. прежннй нрав, прежняя гордость, нега, леность, прежнее плутовство. Нсл. 614. Я табе стар выганю. Нсл.
3. былое. Нсл. Стар успомнеў. Нсл.
4. старость. Нсл.; НК: Старцы, Но. 87. Ну патрасі сваю стар. Нсл.
5. старый человек. НК: Старцы, Но. 87.
6. старое тряпье. Нсл. Нічога добрага мне ня даў, усё стар. Нсл.
•старожа-жы-жы, ж. 1. стража. Нсл. 616. У чыстым полю старожа, тая старожа спаймае. Косіч 244. Старожу паставіць к некрутам. Нсл. На старожу пайшоў. Тм. А д усякае старожы выняты суць. Стт. 141. Маюць тыя турмы за пэўнаю старо-жаю. Стт. 415.
2. сторожевая застава.
•старожка, нареч.—с опасеннем, с опас-кой, опаслнво. Коні йдуць памалу, часам старожка натапыруюць вушы, пырс-каюць. Лынькоў: Воўчы лог(Калосьсе, 1935 г., Но. 2, стр. 96).
•староньні-няя-няе—посторонннй. Гсл.; Ар. Маець паставіць дзевяць сьветак, людзей добрых, веры годных, а не падданых таго ўраду, прысуду свайго, але іншых, староньніх. Стт. 362. У лістох баюся пільнасьці староньняга выкрыць-ця. в. Верба. (Абдзіраловіч) пазіраў на рэволючную завіруху так, як некалі на вялікі пажар у сяле, — гэта знача так, як можа пазіраць толькі староньняя асоба. Дзьве Душы 107.
•староньнік-ікд, предл.-іку, зват.-іча, м. —держаіцнйся в стороне, нзбегаюіцнй, чуждаюіцнйся кого-чего-л. Ар. Я не староньнік гэтае ўлады. Ар.
•Старадўбец-бі<а, м.—жнтель г. Старо-дуба. Уменьш. Старадўбчык-ка. Усе купчыкі-Старадубчыкі падкоўкамі пі-шуць. Красновічы Сур.(Сержп.: Отчет, 13).
•старая-рое, в зн. суіц.—старуха. Ар.
•старая грамма—старнк нлн старуха, жнвой свндетель бтдаленного, поветс-твователь старнны; вообіце — свндетель событнй. НК5 Под. пос., Но. 18.
•старазаконны, -нага—ветхозаветный. МГсл.
•старакол-яа, предл. й зват.-ле, м.—засучен-ная часть ннткн, когда она бывает свнта н засучнвается сама. Шсл. На нітцы адны стараколы. Ст.
•стараколіцца-лгг^ца, несоверш.—засучн-ваться ннтке, когда она бывает круто свнта. Шсл. Крутая нітка, дык старако-
ліцца, нельга шыць. Ст.
•старана-ны, вйн. старанў; мн. ч. стараны, ж. 1. страна света. Стараны сьвету. поўнач, паўдня, усход, захад.
2. страна. Шсл.; Нсл. 616. На чужой старане ня тое, што дома. Ст. Уменый. старонка-нкі-нцы. Люблю наш край, старонку гэту, дзе я радзілася, ўзрасла. Буйла.
3. прн указываннн направлення по странах света: сторона.
паўночная старана—северная сторона. паўднявая старана—южная сторона.
4. в гумне пазуха, где складывается хлеб в снопах. Нсл. 616 — застаронак. Дзьве стараны жыта наклаў. Нсл. Наваліць стараны пуні. НК: Очеркн 549.
5. юрйст.—сторона.
старана жалабы( балячая, жалаблівая, жалабная, пазоўная старана)—нсковая сторона, нстец. Выслухаўшы жалаб або адпору старон, скажаць каторай ста-ране давод або адвод. Стт. 257.
старана адпору( адпорная, пазваная старана)—ответная сторона. Ідзе бы ся то лучыла, іж бы адпорная, то ёсьць пазваная, старана не прызнавала стара-ны жалабнае быці сынам тае асобы, па каторай жалабнік чаго іскаці будзець. Стт. 253. Подле жалабы й адпору старон буду судзіці. Стт. 164.
•старанна, нареч. к старанны—старатель-но. Гсл.
•стараннасьць-цг, ж.—старательность, (Гсл.) рачнтельность. Нсл. 613. Старан-насьць да навукі. Нсл. Стараннасьць у гаспадарцы вялікая справа. Тм. Ён стараннасьцю сваёю дайшоў да таго, што яму кажны завідуе. Нсл.
•сгяранны-ная-нае—старательный, (Гсл.) рачнтельный. Нсл. 613. Старанны работ-нік і работа ягоная старанная. Нсл. •схараваць-рўю-рўеш-рўе, несоверш.—го-ворнть, умствовать не по летам; гово-рнтся о детях, подражаюіцнх старнкам. Нсл. Досіць вам тут стараваць, хадзіце гарзлку піць. Нсл. Як стары, старуе; бадай каб вырас! Нсл. Отгл. ймя суіц.
стараваньне-ня, ср.—подражанне старн-ку, говорятся о молодых я особенно детях, рассуждаюіцнх по старнковскн. Нсл. Сьмех з вашага стараваньня. Нсл. Соверш. застараваць, соверш.—состарнть. Ксл. Застаруюць маладу дробныя дзе-тачкі. Яноўшчына Беш. (Ксл.).
•старавечнасьць-ці, ж.—древность. Гсл. •старавёчны-ная-нае—древннй. Нсл. 613. Старавечны звычай. Нсл. Старавечныя людзі, кажуць, жылі доўга. Нсл. Вось ён цяпер... клыпае сабе памаленьку, як старавечны, але жывучы дзядок. зсд 180. На старавечныя гэрбы Сапегі эпіграма. Пераховуюць манастырскае старавеч-нае дабро. Дзьве Душы 72. Няцікава й старавечная наша бабулька — печ. Гарэц-кі: Песьні, 17.
старавёчча .1077
стары
•старавечча-ча, предл.-чу, ср.—древнне века, древннй мнр.
•старац-рца, предл-рцу, зват.-рча, 1. в прежнне времена, глава крестьянского самоуправлення в Белорусском государ-стве(Велнком Княжестве Лнтовском).
2. во время русского владычества, — НШЦІІЙ. Вят., Вост., Пск.(Даль); ПНЗ; Растсл.; Гсл.; Шсл.; Нсл. 613. У старца кій адняў. Послов. Нсл. Пад старасьць хоць ты ў старцы йдзі; няма дзе дзецца. Ст. У старцох жыць, ды зь перцам есьці. Послов. Нсл. •сгаравда-юся-аешся, несоверш. 1. стареть (старнться, С.) Нсл. 613. Тата наш стараецца што дзень. Нсл.
2. представлять себя старнком. Нсл. Ня так ты стар, як стйраешся. Нсл. Соверш. застарацца(зыстарыцца)-аюся-аешся, 1. состарнться, Шсл. дойтн до глубокой старостн. Нсл. 606. Калі будзешусё ведаць, дык борзда застараешся. Ст. Баба наша застаралася, нічога ня помне. Нсл. Конь застараўся, есьці няможа. Нсл. Ср. зыстаравацца.
2. сделаться ветхнм, прнйтн в ветхость, говорнтся о неодушевленных предметах. Нсл. Шубачка мая застаралася. Нсл. Соверш. пастарацца-а/ося-аешся—поста-реть. Ужо я пастараўся, век мой кончыцца. Кіт. 196614.
•старацца-йюся-аешся, (Ар.), старэцца-зюся-эешся, (Нсл.) 1. стараться, (Ар.) заботнться. Нсл. 613. Старайцеся маёй удзячнасьці. Кіт. H15, 9кб. Старэйся, пастарэйся, як мага, каб назапасіць сена, хлеба на зіму: не стараючыся нічога ня будзе. Нсл. Отгл. ймя суіц. старэньне-«я, предл.-ню, ср.—старанж, раченне. Нсл. 613. Старэньня няма, a то даўно бы скончыў гэту работу. Нсл. Соверш. пастарэцца. Нсл. 613. Соверш. прыстарацца (Шсл.), прыста-рэцца (Нсл.) 1. раздобыть что-л. Шсл., стараннем прнобресть. Нсл. 512. Як хочаш прыстарэйся хлеба на зіму. Нсл.
2. прыслужнться кому-л. в чем-л. к невыгоде. Нсл. 5\2.Дзякуй! Ты імненахабу прыстарэўся. Нсл. Прыстарэўся зрабіць ліха. Нсл. Соверш. расстарацца—раздо-быть, прнобрестн. Шсл. Каб дзе расста-рацца дваццатку рублёў — трэба сына жаніць. Ст. Расстараўся сабе бярвеньня на хату. Ст.
•старэцкі-кая-кае,—ншценскнй. Гсл.; Нсл.; Іг.; Шсл. Старэцкім голасам пяець. Нсл. У старэцкім целе ды панская душа. Послов. Нсл.; НК: Под. пос. (свойственный, прннад-лежаіцнй ншцему; такой, как у нніцего, С.) Гсл.; Нсл. 613. Старэцкі кій. Нсл. Старзцкая пуга. Нсл. Адзяваў "старэц-кую" торбу. НК: Под. пос. 80.
старэцкая іскрыпка—музыкальный народный ннструмент с тремя струнамн н гудяіцнм колесом —"рылё". Шсл. Сьляпы Пятрок сам сабе зрабіў старэц-кую іскрыпку. Ст.
•старэцтва-ea, ср.—ншцество. Іг.
• старэчы, -чая-чае—старческнй. Шсл. Цяжкая старэчая доля. Ст.
•старка-ркі-рцы, ж. 1. жена пожнлых лет. НК: Под. пос., Но. 112.
2. наседка прн выводках. нк-. Под. пос., Но. 112.
•старшынй-ні, м.—председатель(в волос-тном правленнн). Бешанкавічы (Ксл.).
•старцоўка-ўкг-ўды, ж.—ншцая. іг.; Нсл. Была паняю, а цяпер спгарцоўкаю ходзе. Нсл. Просіш, як старцоўка якая. Нсл. Старцоўка ты! Што ў цябе ёсьць? Нсл. •старцаваць, -цўю-цўеш-цўе—нніценс-твовать. Іг.
•старчонак-нка, м. 1. ншцнй мальчншка. Нсл. Старчонкі бегаюць за кажным. Нсл. 2. небольшой вожатый слепого ншцего. Нсл. Дай абодвым і сьляпому і старчонку ягонаму. Нсл.
•старчоўка-ўкз-ўцы, ж. 1. лохмотннца. Нсл. Ходзіш старчоўка старчоўкаю. Нсл. 2. назойлнвая проснтелышца. Нсл. Ад старчоўкі гэтае ніяк не адчэпішся; датуль канькае, пакуль выканькае. Нсл. •старчака, нареч.—вверх ногамн, перпен-Дйкулярно. Растсл.
•старчаваць, -чўю-чўеш-чўе—нніценс-твовать. Нсл. Здаровы мужчына, а стар-чуе. Нсл.
•старчўга-гі, мн. ч.—здоровый нніцнй. Нсл. Гэткаму старчузе й сякіру можна ў рукі даць. Нсл.
•СТарЧЫХа-ХІ, ж.—НШЦая. Растсл.;ПНЗ;Гсл.; післ.; Нсл. Падарэце старчыху. Нсл. Ходзе, як старчыха. Нсл. Валочыцца, як тая старчыха. Ст.
КНІГІ ОНЛАЙН
