Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•старчьіна-ны, м„ презрен.—бедняк, нн-іцнй. Нсл. Пайсьці за гэтага старчыну, крый Божа! Нсл.
•старчьіцца, -чўся-чь'ішся,— представ-ляться бедняком, нніцнм. Нсл. Дзеці мае багатыя, а сам старчыцца, састар-чыўся. Нсл.
2. стараться выпроснть. Нсл. Колькі ня старчыўся, а ня выстарчыўся грошай на кажух. Нсл. Соверш. выстарчыцца. Нсл. Соверш. зыстарчыцца.
•старьі-рая-рое, 1. старый. Ар. Ці старо-му, каса, ты дастанешся? Красновічы Сураск(Сержп.: Отчет, 12).
вельмі стары—ветхнй. мгсл.
Стары Закон—Ветхнй Завет. мгсл. Ср. cm. старшы. Демвд.: Веров. 100. Узяўстаршы ды выгнаў яго на бераг. Мікольск м.(Демнд. Веров. 100). Упорліва паступаеш супроці старшага брата, Нсл. 662( под упорліва). Ісхаку два сыны нарадзіліся’. Езаў стар-шы, Якуб малодшы. Кіт. 99а1. Старшаму пану ў ногі пакланІСЯ. Старадуб(Жнв. Старнна, 1909, 1, 89). Прев. cm. найстаршы. Увелйч. старусенькі.
2. в зн. суіц. стары-ога—старнк. Ар.; Гсл.
старая
Л078
прыставіцца
'старая-рое, в зн. суіц.—старуха. Ар. Гэткі госьць, а я, тут лежачы, ня бачу — заварушылася старая. Вышынскі: Хата пад ліпой(Беларус, Но. 155). Старую хаваў ён із Васільком. Дзьве Душы 104. Наша матка ўжо старая. Ст. Як старая хоча, хай так іробе. Ст. Наша старая, лежачы на печы, пярхень а пярхень. Нсл. 412( под пярхень}. Яшчэ відзеў аднаго старога, валасы, барада белая. Кіт. іззаі. Прышоў нейкі стары. Ар. На экслібрысе Шлюбскага-. зь левага боку на кургане сядзіць стары і грае на цымбалах; вышэй і правей за яго другі стары дзьмець у дуду. Навука, 28. Ня гневаўся, што стары ўпікнуў яму недалікатна. Шакун: Сьлед 14. Жыў на Капыльшчыне дзед Мікола Астрэйка. Цікавы стары быў, гаварун, шкель вялікі. літ. і маст. і-хп, 64. Зачзпе старога. Колас (Каласкі, Но. 60-61, 1958 г.). АвОХЦІ, КарпОвІЧ, даскакаўся стары, авохці. Дзьве Душы 97. Ну, хадзі за стол, нябога; сядзь і ты, стары, сюды, пасілкуйцеся з дарогі. с. Музыка 91.
старэнькі-кая-кае, 1. ласкат. к стары.
2. « зн. суіц., мскат. к стары, старая.
• старызна-ны-не, ж,—всякая старая одежда, обувь, белье, НК: Старцы, Но. 15. старьё, ветошь. Шсл. Няма людзкае адзежыны, усё нейкая старызна. Ст. •старьізна-ны-не, ж.—нзношенная одеж-да. НК: Очеркн, 138.
•стйтак-тку, предл. спгатку, м., собйр. —скот(коровы, ВОЛЫ, КОЗЫ, овцы). Еўлічы ,—домашнне жнвотные(лошадн, коровы н пр.) НК: Очеркн, Но. 530,—домашннй скот. НК: Под. пос., Но. 64. Под "статак, стачына” разумеются жнвотные без ПТЙЦ, СОбак Н KOUieK. НК: Очеркн, 353. Статку мае досіць. Нсл. Выганяй ста-так да пастуха. Нсл. Козы ня статак, a дзеўка ня людзі. Послов. Нсл. Статак пагналі на жнеўнік. Ст. Трэба йсьці статак напаіць. Ст. Статак пасуць на скарбовым. Ст.( под скарбовы). Ужо йдзе статак дамоў. Копцевічы Чаш. (Ксл.).
Загнаць статак у забору. Нсл. З51.( под абора). Хто мае статак, той мае і ўпадак. Послов. Рапан. 233. Як увясну першы раз выганяюць жывёлу ў поле, дык пераз статак пастух кідае яйцо. Цэлеш: Ярылаў агонь. Адна стачына. НК: Под. пос, Но. 64.
стачыніна-ны, едйнств. ч. к статак. Ксл. Ня бі стачыніны — ёй баліць. Дражна Куз. (Ксл.).
стачынінка-нкі-нчб'- ж- НК: Пасоб. 94. Уменьш. статачак-чка, м.—домашннй всякнй скот. Статачак у нас вядзецца. Нсл.
статачны пастух—пастух пасуіцнй коров( статак вообіце, С.) Шсл. Ста-тачны пастух пагнаў ужо. Ст.
•статўт-ўту, предл. й зват.-ўце, м. 1. уложенне(кодекс).
2. устав. Гсл.
•ставае, безлш.,—см. под стаць II.
•ставайца-ваюся-ваешся(-стаюся, ста-ешся, Ар.)—случаться(пронсходнть, Ар.; Гсл.); Нсл. 612. См. станавіцца III.
•ставёц-уча, м.—глнняный сосуд. Нсл. Кажнаму старому па стаўцу. Послов. Нсл. •ставіць, стаўлю, ставіш-ве, повел. стаў, стаўма, несоверш., каго-што, област. 1. ставнть. Ар.
2. област.—стронть. Ар. Будзем сьвіран ставіць. Ар.
3. выставлять(свндетелей). Паведзіла дзей Ганна, калі ж дзей яка пазваных, так сьветак пра далёкасьць ставіць не магу. Квятк. 153. Соверш. паставіць. 1. поставнть. Пастаў судзьдзе ў суднік. Ар. Пастаў судзьдзе ў суднік. Ар. ■
2. постронть. На баўдыру паставіў хату, сьцю дзена бўдзе. Нсл. 38( под будыр). Паставіў алейніцу супрауі хаты. Смл. (Дсл.). См. пастанавіць 2. Ён любе народ наш і паставіў нам школу. Луцк.: Лукі 7:4.
пераставіць, 1. переставнть.
2. перестронть. Жыд наняў нас пераста-віць хату ягоную старую, казаў руба-ваць нам яе; мы разрубавалі, а ён лесу не прыгатаваў — вось і сядзім без работы! Нсл. 567( под рубавацьу
перастаўляць, несоверш. к пераставіць 1, 2.
3. выставлять (свндетелей).
уставіць, -ўлю—установнть. Багдан Юрага на тыя дзела ку жалабе сваёй і ку адказу на жалабу стараны праціўнае уставіў ад сяберэчнікам Паўлу Астроў-скага, даючы яму моц зупоўну на зыск і на страту. Лт. Мэтр. Па, 65.
•ставіцца-ўлюся-вішся, супроці каго-чаго, 1. восставать, вооружаться протнв кого. Нсл. Супроці каго ты ставішся? Нсл.
2. тянуться, стараться сравннться в угоіценнн(убранстве н пр., С.) с бога-тымн. Нсл. Куды яму ставіцца супроці нашага брата? Нсл.
стаўляцца-яюся-яешся,, многокр. к ста-віцца 2. Ты ніколі ня можаш стаўляцца з імною: што ў цябе ё? Нсл.
3. да каго-чаго,—относнться. Я бачу, што ты сумленны чалавек і з пашанаю ставішся да хлеба і, знаць, быў добрым гаспадаром. Я. г-ю: Казкі, Но. з, стр.6. Пачалі падазрона ставіцца да ўсёга тога, што рабілася на Украіне. н. Цьвікевіч(Полымя, 1927, Но. 8, 118).
4. являться.
прыставіцца, соверш. куды—явнться. Як чаго табе будзе трэба, то толькі выйдзі на двор і скажы: масенжны дзедку, памажы мне!— то я зараз прыстаўлюся і, чаго толькі будзе трэба, то ўсе зраблю. Н.(Афанасьев: Сказкн I, 1913, 209). Паклікаў дзядка. Ён зараз прыставіўся, даў яму лепшага каня. н.(Афанасьев, 1,1913, 211). Каралевіч вышаў за браму і зачаў
паставіцца
1079
стромак
клікаць дзядка. Дзядок зараз прыставіў-ся, даў яму каня, даў меч. н.(Афанасьев: Сказкн, I, 1913, 210).
паставіцца, 1. соверш. к ставіцца 1, —восстать, вооружнться протнв кого. Нсл. Супроці каго ты паставіўся? Нсл. 612.
2. соверш. к ставіцца 2. Ён бы паставіўшы, ды ў кішані трасца сядзіць. Нсл.
3. соверш. к ставіцца 3,—отнестнсь. выставіцца, соверш.—высунуться. Гсл.
Несоверш. выстаўляцца.
•ставы(ставэ, Нсл.)-оў, едйнств. ч. нет. 1. усТОН ткацкого станка. Гсл.; Шсл. Паставілі новыя ставэ. Раўнапольле Сьміл. (Шсл.).
2. ткацкнй станок. Ксл. Яўжо паставіла ставы й заткала. Копцевічы Чаш. (Ксл.). Нездарма пахадзіў каля ткацкіх ставоў. Дубоўка.
• стаў I, става, предл. й зват.-ве, м. 1. деревянное прнспособленне, сооруженне для каклх-л. работ — стан. Кросенны стаў. НК: Очеркн, 159.
2. ткацкнй станок. Ксл. У нас у хаце паставілі стаў. Сураж (Ксл.). Ср. ставы.
•стаў II, ставу, предл. йзват.—ве, м. 1. пруд, Гсл. место разлнва рекн, ручья перед запрудой, пруд. Ар. У ставе спусьцілі ваду. Ар. Уменьш. стааок-ўка, уменьш. к стаў II—небольшой пруд. Ар.; Ксл. У стаўку шмат рыбы. Дзярэўня Чаш. (Ксл.).
•стаўбўн, -уна, предл.-унё, зват.-ўне, м. —кувшнн, Цяпіна Чаш. (Ксл.) глнняная банка(следовательно вообіце круглая банка, в которой высота больше, С.) Шсл. Мама купіла стаўбун у ганчара. Войстрава Сьміл. (Шсл.).
•стаўбуноўка-ўкі-ўцы, ж.—высокая ме-ховая шапка без ушей. Надзеў шапку стаўбуноўку. Войстрава Сьміл. (Шсл.).
•стаўка-ўкі-ўцы, ж.—колодный улей. Ксл. Стаўка стаіць на дубе. Клюі Куз. (Ксл.).
•стаўпак-ака, предл.-акў, мат-ача; мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч„ предл-КОХ, м.—кувшнн. Ксл. У стаўпаку стаіць вада. Хмяльнік Беш. (Ксл.).
•стаўпёц,—см. под, стоўп.
•стаўпецкі, -кая-кае—прннадлежаіднй йлн относяіцнйся к гор. Стаўпцы •стаўпляцца—ступляцца.
•стаўчы,—см. под таўчы.
•стаўчык-ка—прнспособленне для стоя-ння детей, которые не могут еіце стоять самн. Шсл. Пастаў дзяцё ў стаўчык. Крамяні Пух. (Шсл.). См. стаёнка, стойка.
•стаць I,— см. под станавіць.
•стаць II, стану, станеш, стане, 'соверш. вспомогательный глагол — употребля-ется в смысле связн между сказуемым н нменной частью.
Імне стала смутна. Ён стаў добрым да мяне. Стаў дужасілам.
Самостоятельный глагол, безлйч. стане, стала—хватнть, оказаться достаточным. Пошару стане да вясны. Ар. Ня стала грошы на куплю каня. Ар. Хлеба ня
стане, бацька дастане. Послов. Рапан. 89. Ня стала СІЛ. Салавей: Сіла 54.
СТаёць(етавае, Нсл.), безлйч., несоверш. —есть достаточно, хватает. Ар.; Нсл. 612; Ксл. Хлеба букаткі не ставае на дзень. Нсл. Часу ім ставала. Ар. У гаспадарцы ягонай усяго стаець. Сяркуці Сян. (Ксл.). Каму стае, багатаму, да Кедэю ісьці. Кіт. 41614. I няўмека пяе, калі голасу стае. Послов. Рапан., Прык. 167. Аднае клёпкі ў галаве не стае. Послов. Рапан., Прык. 137. См. станавіцца I. Безлйч. Стане, стала па маім, па тваім,..—будет, пронзойдет согласно моему(твоему...) желанню. Колькі хо-чаш буркачы, а на тваім ня стане. Нсл. 39( под буркатаць).
•стацьвіны-наў, едйнсте. ч. нет.—боковые частн ткацкого станка. Ксл. Стацьвіны крыва стаяць, дык і палатно коса тчЭЦЦа. Сукрэмна Сян. (Ксл.).
•стацьцё-ця, ср,—пронсшествне, прн-ключенне. мгсл. Стацьцё табе сядні якое, — быццам здурэў. Гсл. Стацьцё нейкае тут сталася. Нсл.,—уднвнтель-ное событне. Гсл.
•стацца, стануся, станешся; повел. ста-нься, прош. вр. стаўся, сталася, соверш. к станавіцца III, ставацца—случнться, Нсл.; Гсл.; Ар. сделаться, сбыться. Шсл. Яму бяда сталася. Нсл. Што табе сталася, што ты такі злы? Нсл. Так яно й сталася. Ст. Няма ведама, што зь ім сталася. Ар.
•стацца,—см. под станавіцца III, ставац-ца.
•стачьіла, безлйч.,—см. под тачыць. •стачыць,—см. под тачыць.
•стачьініна,—<■.«. под статак. •стлець,—см. под тлець.
• стродка, нареч.—строго. Дырэктар стродка зірнуў у вочу Рамана Корзюка. Корзюк(Конадні, У-УІ, 30).
•стродкі-кйя-кйе—строгнй. Яна(маці) давала яму, сустрэўшыся, смачныя часьціны з панскага ўжываньня, алебыла стродкая. Яна ня любіла, калі ён вельмі часта забягаў у панскі дом. Дзьве Душы 7. Пан із калматымі чорнымі бровамі із стродкім паглядам. Дзьве Душы 41.
•строіць-ою-о/ш-ое, несоверш.—настран-вать, внушать. Сусед мяне строіў купіць дом. Варлыга: Назіраньнх 29.
•строма-мы-ма, ж.—стремннна, устар. крутой скалнстый обрыв, крутнзна. Гсл. На стромы шпіль, усходжу спакваля. Кавыль: Думы 19.
•строма, нареч. — стромка. Вунь хмары з пробліскам сьвятла над безданьню Імчацца строма. Сяднёў(Б. Думка, Но. 12-13, стр. 15).
КНІГІ ОНЛАЙН
