Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
Несоверш.. взайм. сустракацца-аюся-аешся —встречаться. Шсл.; Ксл.; Нсл.; Гсл. Ha Стрзчаньне, кажуць, зіма зь летам сустракаецца. Нсл. He хачу зь ім сустра-кацца. Ст. Соверш., взайм. сустрэцца-энуся-энешся, прош. вр. сустрэўся, повел. сус-трэнься-ньмася-ньцеся, —встретнться. Шсл.; Ксл.; Нсл. На таргу мы зь ім сустрэнемся. Нсл. Сустрэўся я із сваім Шваграм. Селяжова Беш. (Ксл.). Мелызік сустрэўся з тым чалавекам. Мікольск М.(Демнд-Веров., 101).
сустрэча-чы, дат.. предл.-чы, ж.—встреча. МГсл.; Нсл.; Ксл.; ЗСД 53. Добрая была сустрэча! Дзямідавічы Чаш. (Ксл.). Уменьш. сустўэчка-чкі-чцы, ж. Нсл. Запалі, матка, сьвечку, выйдзі на сустрэчку. Росуха Імгл.(Косіч 242).
•сусьлёпці-пну-пнеш-не, соверш.—ослеп-нуть. Ці ня сам ты сусьлеп? Бабы, або 24. •сусьпіца-цы, дат., предл.-цы, ж.—супряж-ка(? С.), складчяна. Ксл. Паедзем з табой у сусьпіцу. Застарыньне Беш. (Ксл.).
•сусьвётны-ная-нае—всемнрный. мгсл.; Нсл.; Валькі Сур. (Ксл.). Сусьветны чалавек, хто яго знае, адкуль ён. Нсл.
•сусьвётны, 1. всесветный, мяровой. Гсл. Ен шукаў сусьеетнай славы. Крушына: Творы, 105.
сушонка
1096
ськяпаць
2. нз всего света первый. Нсл. Сусьветны злодзей, калтыжнік. Нсл. Сусьветны бадзяка. Валькі Сур. (Ксл.).
3. йз бела света явйвшййся. Гсл.
•сушонка-нкі-нцы, ж.—что-л. йз сьест-ных прйпасов высушенное, напр. рыба. НК: Очеркн, 503.
•сўшя-шы, ж.—засуха. мгсл.
•сушэнікі( одйн сушэнік)-коў—грнбы, которые сушат. Аш.
•сушня(сушня, Сакуны)-нг-нг, ж.—сушйль-НЯ. Сьпяглішча; Сакуны 18. Я быў у сушНЯХ, у страўнях. Тат.: Кво вадыс, 110.
•сушыня-нг-ні, ж.—сухость. Ад сушыні паветра быццам зьвішць. Кл.: Каліна 43. •сушьіць-шў-шыш-ша, несоверш.—сушйть. Ар. Соверш. ссушыць—нссушнть. Шсл. Троха яблыкаў ссушыла. Ст.
высушаць-аю-<іеш-ае; повел-а-айма, несо-верш., nepex. 1. ВЫСуШЙВЭТЬ. Нсл. 97. Высу-шаць балота. Нсл.
2. нзнурять, йссушать. Нсл. 97. Туга сэрца высушае, высушыла. Нсл. Соверш. вьісу-шыць-шу-шыш-ша, повел.-шы-шыма, nepex.
1. высушнть. Нсл. 97.
2. нзнурнть, нссушйть, Нсл. См. высушаць, 2.
•сутока-кг', ж.—место, в котором слй-ваются две рекй. Цымборскі. См. сутокі.
•сутокі-каў—место слйяння двух рек. Жучк.: Топоннмнка, 14.
•сутонь-нг, ж.—сумеркн. У вечаровую сутонь агарнуў Васількі розрух і найвя-ЛІКшае няшчасьце. Нязнаны(Бацькаўшчына, Но. 36-37/115-116). I паўстаюць з сутоняў цьмяных сыны лясоў, багны, балот. Змагар.
•сутоньне-ня, предл.-ню, ср. — сутонь. Няхай сутоньне ў вочы б’е, аб сьветлым лятуцець He пакіну. Крушына: Лебедзь 26. Вячэрнае сутоньне расьцьвіло. Крушына: Творы, 42.
• сўтанак-кку, м.—сумеркн. Сутанак навеяў думкі аб далёкім родным сяле. Хмара(Калосьсе, Но. 20, стр. 138).
•сутанець-ею—смеркаться. На сьвеце сутанела, а яны гутарылі сабе ў вячэр-най ЦІШЫНІ. Кво вадыс, 258. Соеерш. ССута-нёць. Ссутанела, дзень скончыўся рап-там, асеў у шэрай восеньскай муці. Корзюк.
•сутанйцца-яюся-яейіся—смер каться. У ягонай памяці сутаняліся туманныя вечары на беларускіх сёлах. Шакун: Сьлед, 16.
•суцэльны-//ая-нае, 1. еднный, цельный, нераздельный. Суцэльная школа. Су-цэльны фронт.
суцэльны народ—состоявшнйся йз одннаковой этннческой массы.
суцэльная мова—язык, между наре-чйямй которого нет йсконных разлнчнй. 2. полный. Нсл. 625. Суцэльныя вёдры прынесла бярозавіку. Нсл.
суцэльна, нареч. 1. цельно, целостно.
2. всецело, МГсл. в полноте, в совершен-ной целостн. Нсл. 625. Усё суцэльна табе аддаю. Нсл.
•суцерп: у суцерп—можна выдержать, втерпёж. Раньшы ў суцерп было. Роўны Ружннск. , в. Карачэўск(Будде: Тула-Орел, 78).
•суцяш-аць-ыі/ь,— см. под цешыць.
•суцішна, нареч.—тйхо, без ветра. Як дарога ўвыйшла ў лес, стала суцішна ад ветру. Капыловіч: Хлеб(Беларус, Но. 157).
•суЦЫЛЬ-ЛЮ, предл. йзват.-ЛЮ; мн. ч., род.-леў, м.—неочніценный лён. Ксл. У нашага дзядзькі вельмі шмат суцылю. Заазер’еСян. (Ксл.).
•сучонка-нхг'-нцы, ж.—находяіцйеся на веретене парные й тройные нйткй, прнготовленные к сученню. НК: Очеркн, Но. 368.
•сучаснасьць-ір, ж.—(время, относяіце-еся к одной эпохе, С.), современность. Гсл. •сучасны, -ная-нае—современный(отно-сяіцййся к одной эпохе, Ар.) Гсл.
•сучкя-чкі-чцы, ж. 1. скамеечка. Ксл. ВазьмІ пад НогІ сучку. Бешанкавічы(Ксл.).
2.—см. под сука.
•сучўцьце—сочувствне, соболезнованне. Гсл.
•СЬХІВІЦЬ,—CM. под хібіць.
•сьхібнўцца,—см. под хібацца.
•сьхінаньне—склоненйе, наклоненне. Гсл. •сьхін-яць-нуць,—см. под хінуць.
•сьхін-ацца-нўцца,— см. под хінуцца.
•сьхГраць,— см. под хіраць.
•сьхіснўць—пошатнуть. Гсл.
•сьхіснўцца—пошатнуться. Гсл.
•сьхітраваць,—см. под хітраваць.
•сьем,— см. под сойм.
•ськелз, 1. нскос. Гсл.
2. откос. Гсл.
•ськёміць,—см. под кеміць.
•ськёпіна-ны-не, ж.—іцель. Нсл. 582. Пераз ськепіну праточуецца капусны сок. Нсл. •ськёпісты-гаая-mae—способный к кол-ке. Нсл. 582. Ськепістае дзерва. Нсл.
•ськёпка, (Рэч.), ськёпка, (Нсл.)—іцепка, осколочек. Нсл. 582. Калі вядзецца, то йна ськепцы прадзецца. Рэч.(Пяткевіч: Дух„ 337). Ськёпкаю кінуў у мяне. Нсл.
•ськёпкі-кая-кае—колькнй. Нсл. 582. Ськёпкая лучына, плаха. Нсл.
• ськяпаць, -аю-аеш-äe; повел.-ай-айма —іцепать, (МГсл.) колоть. Нсл. 582. Ськя-паць дор, лучыну. Нсл. Прйч. ськяпаны —іцепанный. Нсл. 582. Ськяпаную лучыну пабраў на распалку асеці. Нсл.
ськяпаньне-ня-ню, отгл. ймя суіц. к ськяпаць, ськяпацца,—колка чего-л. Нсл. 582. Ськяпаньне лучыны. Нсл.
заськяпі'ць-плю, заськёпіш-пе, соеерш., nepex.—задрать. Нсл. 185. Заськяпіць но-гаць. Нсл. Прйч. заськеплены—задранный. Заськеплены ногаць дзярэцца. Нсл. Хвя-доса забіла ля гарматы сваім заськеп-
наськяпаць
.1097
СЬЛЯДЗІЦЬ
леным пры набіваньню і тут жа выбух-нуўшы набоям. Гарэцкі: Песьні, 80. Соверш. наськяпіць-аю-аеш-ае—наколоть чего-л. во множестве, наіцепать. Нсл. 318. Наськяпаў лучыны, дору. Нсл. Соверш. раськяпііуь-аю-беш-ае, перех. Раськяпаць плашку. Нсл.
вьіськяпіць, —зазубрнть, выломать часть острня. Гсл.
адськіплеваць-люю-люеш-люе, адсь-КЯПЛЯЦЬ-ЯЮ-яеш-.че, несоверш., перех.—от-калывать, Нсл. 379. отіцеплять. Соверш. адськяпГць-ллю, адськёпіш-пе, повел-пі-тма, соверш., перех.—ОТКОЛОТЬ, Нсл. 379. отколоть, отіцепнть. Ксл.; Гсл. Адськяпі ськёпку. Нсл. Дай імне стрыжань адсь-КЯПІЦЬ лучыны. Каралёва Выс. (Ксл.). Прйч. адськёплены—отколотый. Нсл. 379. Адсь-кеплены бераг дошкі. Нсл.
раськеплеваць, раськяплйць—раска-лывать, расіцеплять. Нсп. 555. Раськепле-вай, раськяпі плаху на лучыну. Нсл. Соверш. раськяпі'ць, -плю, раськёпіш-пе, перех. —расколоть, расіцепнть. Нсл. 555; Гсл. Раськяпі плаху на лучыну. Нсл. Ня лезь, лоб раськяплю. Нсл. Прйч. раськёплены —расколотый, Нсл. 555. расіцеплённый. Гсл. Раськепленыя начоўкі. Нсл. Раськеп-леную дошку тут паклаў. Тм.
•ськяпёцца-дсцдд, несоверш. 1. колоться, раскалываться, Нсл. 582. іцепаться. Лучы-на добра ськяпаецца. Нсл.
2. лопаться(давать треіцнны, С.) Нсл. 582. Ночвы ськяпаюцца, раськяпіліся. Нсл. Вочы мае ськяпаюцца ад сораму. Нсл. См. покаць, покацца.
адськеплевацца, адськяпляцца, несоверш. —откалываться, Нсл. 397. отіцепляться. Ногаць адськеплюецца. Нсл. Соверш.
адськяпі'цца-ллюся, адськёпішся—отко-лоться, Нсл. 379. отіцепнться. Ногаць адськяпіўся. Нсл.
заськяшцца, заськёпіцца, соверш., возвр. —задраться. Нсл. 185. Заськяпіўся ногаць. Нсл.
паськяпацца-аецйа, 1. соверш. к ськяпацца 1,-—поіцепаться. Трэснула зямля, і на аськепкі паськяпалася над ёю выш. Сала-вей Сіла, 11.
2. соверш. к ськяпацца 2,—потрескаться во многнх местах. Нсл. 478. Начоўкі паськя-паліся. Нсл. Рукі ад земляное работы паськяпаліся. Тм.
раськяпіцца, раськепіцца, 1. соверш. к ськяпацца 1,—расколоться, (Нсл. 582) расіцепнться. Гсл. Зуб раськяпіўся. Нсл.
2. соверш. к ськяпацца 2,—лопнуть, дать треіцнны.
вьіськепіцца, —зазубрнться, выкро-шнться, образовать іцербйну. Гсл.
•ськіголіць-лю-лггй-ле, несоверш.—вопнть, стонать, плакать. Растсл. См. скаголіць. I чамусьці косьці ня ськіголяць. Кавылы Ростань 9.
•ськігатаць, ськігачў, ськігочаш-ча, повел. -чыма. несоверш. 1. внзжать, пніцать, Гсл. плакать по-детскн. Нсл. 582. Дзяцё ські-гоча, заськігатала, ідзі бардзей да яго. Нсл.
2. плакать в голос, говорнться с укором. Чаго ты ськігочаш, заськігатала на ўсю хату? Нсл. 582. ,4.
заськігатаць, соверш. к ськігатаць 1, 2. •ськіганьне-н.ч, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, 1. внзг, свойственный поросятам. Нсл. 582. Парасяты ськіганьне паднялі, маткі шукаюць. Нсл.
2. плач ребёнка. Нсл. 582. Дзяцё ад ськіганьня ахрыпла. Нсл.
•ськігаць-ае, несоверш.—внзжать, свойс-твенно поросятам нлн ребенку. Нсл. 582. Парасяты ськігаюць, заськігалі бяз маткі. Нсл. Дзяцё ськігае, есьці хоча. Нсл. •ськід-аньне-ады,— см. под кідаць.
•ськідавацца,—см. под кідацца. •ськГд-аць-аць, — см. под кідаць. • ськідацца,— см. под кідацца.
•ськідыш-ша, м.—выквдыш. мгсл.
•ськідацца, -аюся-аешся—превраіцаться в кого, -что-л. Мцэнск. п. Соверш. ськінупца-нуся-неійся ў каго-што. Мцэнск. п.(Будде:Т,-Орл., слов.).
•ськідзель-дзеля, предл. йзват.-дзелю, мн. ч„ род.-дзеляў, м.—тот, который сбрасывает что-л., напр. навоз с воза. НК: Очеркц 404, 440.
•ськідзень—оборотень. МГсл. •ськін-ены-гць, — см. noä кідаць.
•ськінуцца,—см. под кідацца. •ськірав-аць-аэда,— см. под кіраваць.
•ськівіца-цы, дат., предл.-ЦЫ, ж.—челюсть. Войш.
•сьлепанда-ды, 0614., презр. 1. слепец, человек лшпенный зрення. Ар.; Ск. См. сьляпняк.
2. презр. человек co слабым зреннем. Ар. •сьлепянёк-нвка—маленькая лампочка, Растсл. маленькая лампа без стекла. пнз. •сьлёпці-пну, соеерш. асьлепці—слепнуть, ослепнуть. Шсл. Калі гэтак рабіць, дык можна будзе й асьлепці. Ст. Пад ста-расьць зусім чалавек асьлеп. Ст.
вьісьлепці—лншнться зрення. Ясл.93.Ці табе твае вочы высьлеплі? Тм.
•сьлёзкі-зок, едйнств. ч. нет.—трясунка (трава). Гсл.
•сьлёзна, нареч.—полно слёз. Сядзіць на прызьбе дзед і пазірае сьлёзна ў сьвет. Купала: На прызьбе(Бацьк., Но. 24-25/410-411).
•сьлёсар-ора, предл. й зват.-apy, м.—сле-сарь. Ар.
•сьлядзйць, соверш. дасьлёдзіць,—теперь не употребляются.
дасьлёдаваць
1098
.сьмёліцца
дасьлёдаваць(дасьледаваць? С.)-дўю-дўеш-дўе, соверш., перех.—донскаться чего-л. по следам. Нсл. 143. Дасьледуй яго, што ён там, схаваўшыся, робе. Нсл. Прйч. дасьлёдаваны—найденный, открытый по следу. Нсл. 143. Мой конь дасьледаван. Нсл. Злодзей дасьледаван. Тм. Отгл. ймя суц. дасьледаваньне-ня, предл.-ню—нсканне, отысканне по следам. Нсл. 143. Несоверш. дасьлядовываць(дасьледаваць? С.)-вую-вуеш-вуе—донскнваться чего по следам. Нсл. 143. Як не дасьлядовуй, ніяк не дасьледуеш, куды ён ходзе. Нсл.