Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•СЫМбол-лр, м—СНМбол. Трыодзь Цьветная ХУІІ стг.(”Нзвестня по р. яз. н сл. 1930, т. Ш-І, стр. 55-74).
•СЫН, сына, предл. й зват.-ну; мн. ч.-НОве, м.—сын. Ар. Сыну, найперш малака выпі, а тады пагуляеш із краскамі — загама-ніла мама. Юхневіч(Б. Моладзь, Но. 18,18). Усё чакае, моліцца па сыну. А.Змагар/Блр.Думка, Но.2). Па сыну маці галасіла. Кліш.: Каліна. Павяду цябе, мілы мой сыну, у стары казачны край Крывічоў. Л. Геніюш. Пі, сыну мой, сказаў Марцін. Швэд: Сьцежкі, 145. Уменьш. сынок-нка. Ар. I сынку мой. Кіт. 19а10. Сынку мой! Паляжы! Калачынскі: Лясная казка.
СЫНОЧаК-ЧКЯ, предл. й звут.-чку, уменый. к СЫНОК. Ласкат. СЫНўлЯ-ЛІ. Нсл.; Шсл. Я свайму сынулі куплю гасьцінца. Ст. Сынулю майго крыўдзяць. Нсл. Уменый. CЫHўльKa-^Z, м., уменый. к СЫНуля. Шсл.; Нсл. Паслухай жа, сынулька, свае маткі. Ст. •сыновец-ўца, м.—сын брата, племянннк. Ськідзель Гордз.
•сынажаць-ц/ — санажаць, сенажаць. Шсл. Скасіў ужо дзьве сынажаці. Ст. Чужыя людзі ўсю нашу сынажаць выпасьцілі. Ст.; Шсл. 55. См. санажаць. Уменый. сынажатка-ткі. Шсл Урадлівая гэта наша сынажатка. Ст.
•сыньні-няя-няе—сыновннй, сыновнй. Ар.; м., Туд(Грннькова ІУ). Гэта ўнучка сыньняя. М. Туд(Грннькова ІУ). Мала сыньніх грошы ён пераеў? Ар. Пэўніўся цяпер, што ніколі ня меў сыньняга чуцьця да старога пана Абдзіраловіча. Дзьве Душы 106.
•сыпяўка-ўкі-ўцы, ж.—осыпавшнеся с клубка ннткн. Аш.
•сыпаць-лі,»о-«еш-ле; повел сып, сыпма, несоверш.—Сыпать. Ар.
абсыпаць-длю-д^ггі-тір. перех., соверш. 1, осыпать. Шсл.; Ар. Абсыпалі хату прыз-баю. Ст. Несоверш. аЬсыпаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несоверш., перех. к абсыпаць —обсыпать, осыпать. Шсл.; Ар.
2. покрыть сыпью, болячкамн. Абсыпала вусны, плечы—появнлась сыпь на губах, плечах. Ст. Малому абсыпала вусны. Ст. См. высыпаць.
аясыпаць-плю-пеш-пе; повел. адсып 1. отсыпать что-л. нзлншнее.. Шсл. Адсып троху аўсу, бо шмат набраў. Ст.
2. дать плату зерном. Шсл. Ганчару адсыпаў ячменям за дзьве місы. Ст.
адсыпаць-аю-аеш-ае, несоверш. к адсы-паць 1, 2.
асыпаць-плю-пеш-пе; повел. асып, асып-ма, соверш., nepex. 1. обсыпать землей прн работе вручную(о корнеплодах). Ар. За тры дні асыпем сваю бульбу. Ар. См. скапаць. Несоверш. асыпаць-аю-аеш-ае; повел-ай-айма. См. акопаваць.
2. покрыть сыпью. См. высыпаць.
засьшаць—завалнть. мгсл.
перасыпаць-яю-(2вг&-ае, несоверш., перех.— ремонтнровать строенне, разбнрая брёв-на н заменяя подгннвшне нз ннх новымн. Ар.; Ксп.; Шсл. Нехта перасыпаў старую хату. Адамчык: Арж. колас. Увясну будзем перасыпаць сваю хату. Ст. Прйч. перасы-паны. 3 грудкоў ён абачыў блізкое сяло'. у канцы яго стаяў той перасыпаны зруб, сядні на ІМ былі крохвы. Адамчык: Арж. колас. Соверш. перасыпаць. Ар.; Шсл. Прцч. перасыпаны. Ар.; Шсл. Хлеў добра пера-сыпны: статку будзе цёпла. Ст.
высыпаць-ялю-леш-яе, соверш. 1. высы-пать. Ар. Высып муку зь мяха. Ар.
2. покрыть сыпью. Ар. Дзяцё высыпала. Ар. Ср. высыпка.
*сыпацца-пецца, несоверш. 1. падать(о чем-л. сыпучнм нлн мелкнм), сыпаться. Мука сыпецца зь меха.
абсыпацца. несоверш.—опадать(о лнс-тях). Шсл. Абсыпаецца ўжо лісьце. Ст. Соверш. абсьіпацца.
адсыпацца-пешся, соверш. 1. отвалнться, рассыпаясь. Шсл.
2. перен,—нзвестнсь, нздохнуть. Шсл. Каб ты адсыпалася такое дзяцятка! Ст. Несоверш. адсыпацца-аюся-аешся; повел,-айся-аймася, 1. отвалнваться, рассыпа-ясь. Шсл. Адсыпаецца прыпечак. Ст. 2. перен.—нзводнться(переставать суіцест-
рассыпацца
1112
сыты
воввать, С.) Шсл. Куры нешта сталі адсыпацца. Ст.
рассыпацца-пеода, соверш. 1. просыпав-шнсь, упасть в разные места, врозь, рассыпаться. Крупы рассыпаліся. Ар.
2. разрешнться от бременн. Юля рассы-палася. Вк.
высыпацца-пеці<л, несоверш. 1. выспаться. Ар.
2. войтн, выбежать, выехать во множес-тве. Семдзясят тысячай ангелей зь нім высыпаліся. Кіт. 11562. Несоверш. высыпацца-аецца—высыпаться. Ар. Мех дзіравы, гарох высыпаецца.
•сьпікасьць-ш', ж.—сыпучесть. Гсл.
•СЫПКІ, (Растсл.; Гсл.), СЫПКІ. Ар.—СЫПучнЙ. Гсл.; Ар.; Растсл. Сьнег такі СЫПКІ. Вышынскі: Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155).
• сырокваш-u/y, м.—простокваша. Шсл. Наліла міску сыроквашу. Ст. См. сарква-ша, сыракваш, сыракваша.
•сыромля-лг-лг, ж.—сырье. Яны нарэзалі аж цэлыя санечкі сыромлі'. асінка, бярозка 3 пня. Вышынскі: Хата пад ліпою(Бела-рус, Но. 155).
•сыровадка,(Ксл.; Шсл.; Варлыга: Назіраньні 39; Сакуны 86), СЫварадка,(Нсл.; Ар.), ж.—сыво-ротка. Ар.; Шсл.; Гсл. Сыравадкаю заквашуем бацьвіньне. Нсл. 629. Напіся сыравадкі. Ст. Зьлі сыравадку міску. Раіны Аз. (Ксл.).
•сыроўка цэгла—кнргшч сырец. Гарадна Давідгорадз. р.(Крывіцкі; Полесье 176).
•сырабойня-ні, ж.—большой овнн, рнга, гумно в нменнн. Шсл. У сырабойню ў Беліцы возяць жыта. Беліца Сян. (Ксл.). Цэлую сырабойню завалілі адным жы-там. Ст.
•сырадой-ою, предл. й зват.-ою, м.—свеже надоенное молоко. Ар.; Ксл. Мама цадзіла малако на ганку. Цяпер будзем піць. Я грэбаваў сырадоям. Юхневіч(Б. Моладзь, Но. 18, 18).
• сыракваш-шу, предл. й зват.-шу, м.—прос-токваша. Шсл. Выеў жбанок сыраквашу. Ст. См. сыракваша, саракваша, сырокваш. •сыракваша-шы-шы, ж.—простокваша. Гсл.; Кураеды Беш. (Ксл.); Рэч. См. сырокваш, сыракваш, сырапоня.
•сырамалот-ліу, предл. й зват.-оце, м. 1. молотьба хлеба обнваннем о колоду без предварнтельной сушкн в овнне; мо-лотьба снопов наспех, не вполне просу-шенных нлн вообіце молотьба наспех, которая должна еіце повторнться. НК: Очеркн, 275. СкоНЧЫЛІ сырамалот. Русінава Сян. (Ксл.). См. акалот.
2. такнм образом вымолоченные снопы. •сырамалотам, нареч.—молотьба снопов наспех, хлестаннем нх о бревно, доску н т.п., после чего получаются снопы не ВПОЛНе ВЫМОЛОчеННЬіе. НК: Очеркн, 275. См. акалотам.
•сырапоня, (Гсл. под сыракваш), сырапеня, (Ксл.)-нг-нг, ж.—простокваша. Гсл. Сыра-пеня стаіць у кухліку. Косы Віц. (Ксл.). Брыль не адзежа — сырапеня ня ежа. Палуянава Гар. (Ксл. под адзежа).
• сыравізна-ны, ж. 1. всякая зелень, употребляемая в пшцу. Ня еж сыравізны; ад сыравізны глісты завядуцца. Нсл. 629.
2. сырость. Нсл. Сыравізнаю пахне ў хаце. Нсл.
• сыравізьнь-ні, ж.—сырые огородные овоіцн н плоды. Сыравізьні наеўся й жывот забалеў. Нсл.
•сырэц, 1. невыделанная кожа. Гсл.
2. невыжженньгй кнрпнч. Гсл.
3. болезнь пчел. Гсл.
•сьірнікі( одйн сырнік)—печенне, тесто которого состонт главным образом нз пресного творога для вкуса н клейкостн смешанного с яйцамн н мукою, НК: Очеркн, Но. 209. творожннкн. Сырнікі робяць з тварагу. Альшанікі Беш. (Ксл.).
•сырніца-цьг-цы, ж.—соленый творог. НК: Очеркн, Но. 61.
•сырызна-ны, ж„ собйр. 1. сырые овоіцн, сырые фрукты. Ар. Ня еж сырызны — захварэеш. Гараватка Меж. (Ксл.).
2. зелень, недозрелые фрукты, овоіцн. Гсл.
3. сырьё. Гсл.
•сырьімятны-ная-нае—сделанный нз сыромятн, Шсл. сыромятный. Надзень каню сырымятную вобрыць. Ст.
•сырьіца-шл-ды, ж.—сырая невыделан-ная кожа, Вост. (Даль) сыромять. Шсл. Павадок зрабіў із сырыцы. Ст.
•сысолкя-лкі-лцы, ж. 1.—соска. Ар. Дзе-цянё іссала сысолку. Ар.
2. сосулька. Ад.
•СЫСПаду, нареч., см. под іспод.
•сыспмя-мы-ме, ж.—снстема.
•сысуха-ўхі-ўсе, ж.—девочка н вообіце самка сосун. Ар.
•сысўн-унф предл.-унё(о жнвотных),-уні-’(о людях), зват.-ўне мн. ч.-ны-ноў-ны(жюот-ные)-ноў(люцн)-намі-нох, м. 1.—сосун. Ар.; Шсл. Сысун ад мае кабылы, як лялька! Ст.
2. млекопнтаюіцнйся. Праца сэкцыяў была ў зьбіраньню матар’ялаў пра СЫСуноў. Наш Край, 1930 г., Но. 7-8, стр. 75. Уменьш. сысуыок-нка. Ар.; Шсл. Прадаў сысунка. Ст.
•сьпа-ты, ж.—подслаіценная вода, раст-вор сахару нлн медлу, разварной мед, Гсл. заслаіценная медом(нлн сахаром) вода. Лягоўшчына Куз. (Ксл.); Шсл. Куцьцю будзем есьці із сытою. Ст.
•сытнік-гка, м.—кадушка для мёда. Саку-ны 17.
• сьіты, сыты-тая-тое—жнрный(упн-танный, Шсл.) ; Нсл. 630. Сытыя кумпякі прадаў. Навікі Віц. (Ксл.). Амэрыканец прыехаў, надта сыты. Ар. Сыты кабан. Ст. Сядні крупнік сыты — мясаеарылася.
сыцёць .1113 сюсець
Несьвеж. Вось сытыя буракі — адны скалкі! Ст.(Шсл. под скалка). Уменьш., ласкат. сыценькі. Ар.; Шсл. Сыценькае парасётка. Ст. Увелйч. сыцюсенькі—совершенно жнрный. Ар. Ср. cm. сытшы—более жнр-ный. Сытшага кабана выбірай. Нсл. 630. Надта худы, каб быў сытшы, дык начай было б. Ар. Чыньце курбаны(арабізм, аброкі) што налепшае і сытшае, як у каране піша. Кіт. 2ба11. Мітрапаліт Пацей упікаў брацкім вучыцелям Зізаням і іншым, што яны "професара школьныя” з Ільвова а Берасьця, за гальлівасьцяй пагнаўшыся ”да Вільні на сытшыя пірагі адбеглі". Прев. cm. найсытшы,—жнрней-ШНЙ. Ар.
•сыцець-ёю-ёеш-ёе; повел.-ей-ейма, несо-верш.—жнреть. Ар.; Шсл. Слаба сыцее наш парсюк. Ст.
•сыціня-н?-нг, ж.—тучность, жнрность, упнтанность. Ар.; Мал. Бараны плацілі ад 8-ёх да 15-ёх залатовак, залежна ад СЫЦІНІ Ü вялічыні. Укропава Мал.
• сыці'ць I, сычў, сычыш-ча, несоверш.. перех.—подславцнвать воду.квас н т.п. медом нлн разводнть мед водой; настан-вать мед на чем-л. Соверш. насыціць, перех.—засластнть воду медом. Шсл.
Насыцім міску вады ды будзем есьці з хлебам. Ст.
ЗасЫЦІЦЬ-ЫЧу-ЫЦІШ-ЬІЦе, соверш., перех. —засластнть воду медом. Во цяпер добра засыціў: салодка. Ст. Ср. насыціць.
•сьіціць II, сычу, сыціш-це; повел. сыць-ЦЬМа, несоверш., перех.—насыіцать. Ар.; Гсл.
сыць, Божа—хлеб-соль; прйя+ного аппетнта! Ар.; Доры; іг.
сыць вам!— пожеланйе, прнветствне кушаюідлм. Ксл. Сыць вам, людцы! Даўгое Беш. (Ксл.). Соверш. насыірць-сь'ічу-чыціш-сыце—пропйтать одно веіцество другнм; сделать содержаіцйм что-л. в нзобнлнн; насытйть. Прйч. насычаны—насыіцен-ный. Стаяла мяккая цішыня, насычаная цёплым, смаляным пахам. зсд 79.
•сыціць, сычў, сыціш-це, (перен.)—под-слаіднвать воду, квас й т.п. медом йлй разводйть мед водой.
•сыць—сытость, упнтанность, дородс-тво. Гсл. А яшчэ ня выбегла нідзе з пад зямліцы траўка маладая — сымболь СЫЦІ. Крушына: Лебедаь 41.
•сыцьцё-ця, предл.-цю, ср.—сытость; пн-іцевое довольство, (Гсл.) вкусная н пнтательная еда. нк: Старцы, Но. 8.
•сыцьце-іія, предл.-цю, ср. 1.—довольство B пніце, СЫТОСТЬ. НК: Под. пос., Но. 19. (Найміт) ня можа забыцца панскага a паповага сыцьця. НК: Пособ., 148.
2. матернальный достаток, обіцее до-вольство. Гсл.
•сюдой, нареч. — сюдэй. Ты йдзі сюдой, a я пайду тудой. Сукрэмна Сян. (Ксл.).
•сюдою, нареч.—этою дорогою. Сюдою ляпей ехаць. Нсл. См. сюдэй, сюдэма.