Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•шаснанцаць-цацёх, цацём, тв.-цацьма, нредл-цацёх, чйсл.—шестнадцать. Магілеўш. на граніцы ізСмаленш.(Мат. Б„ Но. 18); Сербаў, 113; Лёсік: Пачат. граматыка, 103; Вял.; Н.; Слц.; Белападляскі п.; Кобрынск.; Берасьцейскі. Маей дзеўцы толькі шаснанцаць год. Сербаў, 113. •шаснуць,—см. под шастаць.
•шастак-ка, м.—3 копейкн нлн 6 грошей. Варлыга: Назіраньні 38. Шэсьць дзён малаціла, шастак зарабіла, а за таго шастака, ды купіла мужыка. Нз песнн, м.
•шастаньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к шастаць 1, 2, 3, 4. Ня люблю шастаньня вашага. Нсл. Шастаньне харошае адзе-жыны. Нсл. Шастаньне бацькавага дабра. Нсл.
шаснўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё, 1. однкр. к шастаць 1.
2. однкр. к шастаць 2,—метнуть.
3. резнуть. Хацела ўжо шаснуць яго (нажом) па горле. Уселюб Н.(Демвд.-Веров, н. I, 1896, 117).
*шасхаць-аю-аеш-ае, звукоподр. от шума. 1. трястн н шуметь чем в роде соломы (платья, С.) Шсл.; Ар., шуршать. Нешта шастае ў саломе. Ст. Жыта блыталася й шастала нясьпелымі каласамі. Адамчык: Арж. колас. Гарась (кратаецца), шастае рукамі па гарачай галаве. Цялеш: Дзесяць, 26. Соверш. зашастаць—зашелестеть колось-ямн, соломой нлн чем-н, подобным. Шсл. Нешта зашастала ў сене. Ст.
2. што, букв. мешать, бросать с шумом. Нсл. Шастаць на асець снапоўе. Нсл. Шастай, шасьні адзежу ў вакно. Нсл.
3. тереть, небрежно нося. Нсл. Дарагую адзежыну ўсюдых шастаеш. Нсл. абшас-таць, а) соверш. к шастаць 3. Харошы андарак борзда абшастала. Нсл.
б) обворовать, очнстнть. Ксл.
4. брать неумеренно(расходовать). Нсл. 706. Борзда вы шастаеце збожжа. Нсл. Однкр. адшаснуць—взять протнв ожнда-
шаснуцца
1121
шатроўка
ння в большом колнчестве, Нсл. 385. отхватнть невероятно большое колн-чество. Мернік цэлы акраік лесу адшас-нуў ад нашага сяла. Дсл. Шмат жа вы адшаснулі мёду з лазобкі. Нсл. Соверш. адшастаць, а) взять неумеренно. Нсл. 706. А дшасталі паў меха мукі. Нсл.
б) быстро(н много, С.) отрезать. Ксл. Паў букаткі хлеба адшастаў. Пустынкі Сян. (Ксл). Соверш. нашастаць, а) набрать неумеренно. Шастаеш, нашастаў на бацькаву шыю. Нсл.
б) навалнть во множестве(чего-н. шелес-тяіцего: соломы, сена, одежды, С.) Нсл. Нашастаў поўную пуню сена. Нсл. Мая мышастая мне нашастае. Послов. Нсл.
5. таскать украдком. Нсл. Нехта з вас у мяне шастае грошыкі. Нсл. Соверш.
вышастаць.
6. неблагоразумно разбрасывать, мо-тать. Шастаеш так, борзда расшас-таеш, што бацька зьбер. Нсл. Соверш. расшастаць.
7. кім-чым,—небрежно, неуважнтельно обраіцаться с кем. Нсл. Што ж ты так шастаеш мною? Нсл.
•шастацца—вертеться, тереться около чего-л. Ня шастайся тут, замінаеш у рабоце. Нсл.
шаснуцца, 1. однкр. к шастацца. Ён ужо тут шаснуўся. Нсл.
2. упасть, оборвавшнсь. Шаснуццаўваду. Нсл. 707. Однкр. абшаснуцца—сунуться неосторожно, оступнться, упасть, Нсл. 707. оступнться, нечаянно упасть. Гсл. Абшас-нуўся з кладкі і паляцеў у ваду. Нсл. He абшасьніся, кладка хістаецца. Нсл. 354. Абшаснуцца ў ваду—оступнться, по-пасть нечаянно в воду. Дсл. Соверш.
абшастацца—оборваться, шатаясь везде. Нсл. 355. Абшастаўся гарэй за старца. Нсл. 2. оборваться(упасть) Дсл. Абшастаўся дый у канаву зьляцеў. Дсл. Соверш. адшас-нуцца, однкр.,—ОТСКОЧНТЬ. Нсл. 385; Дсл. Каліб не адшаснуўся назад, дык бы й капут быў. Нсл. Замахнуўся на мяне сусед кіям, а я ледзь адшаснуўся. Дсл. Соверш. нашастацца, 1. "нашастаць " вдоволь.
2. натереться около чего. Соверш. расшас-тацца, 1. начать(часто, С.). Чаго гэты Жыд расшастаўся тут? Нсл.
2. начать пронзводнть неумеренные расходы. Нсл. Знаць у цябе лішняя капейка муляе, што ты такрасшастаў-ся. Тм.
•ш ась, шасьць, отгл. частйца, значйт: 1. быстрое двнженне. Нсл. Шась, шасьць і выскачыў вон. Тм. Сякіра з рук шась ды па назе. Нсл. Шасьць, што Бог дасьць. Послов. Нсл.
2. внезапное появленне. Нсл. Шась, шасьць, як тут быў. Нсл. Шась укамору, ажно там злодзей. Тм. Шась!, междо.чет. —шмыг!.
•шасьцёль-челі, ж.—тюф(мешок, набн-тый соломой, сеном, волосом, служаіцнй постелью, С.). Церабостынь ля Турца Стаўп.
•шасьцёньне-ня, предл.-ню, ср., отгл. ймясуйу к шасьцець,—шелестенне. Заграў на йскрыпцы ў маіх крозах шасьценьням жыта, шумам траў. Крушына: Творы 144.
• шасьцёць-ціш-ціць, несоверш.—шелес-теть.
•шасьцёра, чйсл.—шестеро. мГсл.; Ар. Меў шасьцёра ён дзяцей. Гарун: Шчасьце М. •шасьцярьік-ка, м.—шестёрка. мгсл.
•шасьціны—помннкн в 40-ой день после смертн покойннка. Гсл.
•шасьць,—см. под шась.
•шасьдзясятны-ная-нае, прйлаг. от чйсл. Шасьцьдзясяты: шасьцьдзясятная капа — "капа”, содержаюіцая 60 штук чего-л., т.е. ”капа” обыкновенная. Шасьцьдзя-сятная капа. НК; Очеркц Но. 571.
»шашок-шка, предл.-шкў; мн. ч.-шкі-коў-ком-камі-кох. м.—хорек, НК: Пасоб., Но. 63; Ар.; Ксл.; Гсл. хорь. У нас пад печкай ё шашок. Максімава Куз. (Ксл.).
•шаша, -шы-шы; мн. ч. шошы-шаў, ж. —ШОССе. НК: Нгры, 24; Войш.; Ар.; Ксл.
Пайшоў цьвярдою сярэдзінаю шашы. Адамчык: Арж. колас. Раскруціць шлях даўгі рулён шашы. Салавей: Сіла, 20. ГудЗІЦЬ аўтабус, шаргацяць колы па шашы. Марціновіч(Беларус, Но. 159). Вось шаша загінае. Рамановіч(Бацьк., Но. 49-50/435-436). Матора панеслася па шашы. Рудня Аз. (Ксл.). На долю А. Вярыгі прыпала арганізаваць заслону і спыніць зносіны па шашы паміж Смаленскам і Віцебскам. ВасілеўскЦПолымя, 1929, У1, 193). Мы ськірава-ЛІСЯ да ШЯШЫ. Цялеш: Дзесяць, 44.
•шаткаванка-нкг-ні^ы, ж,—шннкованная капуста. Шсл. Удалася смачная шатка-ванка. Ст.
• шаткаваць, -кўю-кўеш-кўе, несоверш. што—шннковать, мелко резать (резать так, чтобы получнлнсь узкне лепесткн, С.) Растсл.; Ар.; Альшанікі Беш. (Ксл.); Шсл.; Гсл. У Язэпчыкаў шаткуюць капусту. Ар. Шаткуем капусту. Ст. Прйч. шаткаваны —шннкованный. Ар.; Шсл. Паставілі на зіму селядзёвачку шаткаванае капусты і селядзёвачку палуяк. Ст. Соверш. нашат-каваць—нашннковать. Ар.; Шсл. Нашат-кавалі селядзёўку капусты. Ст. Соверш. сшаткаваць—сшннковать. Ар. Сшат-кавалі троха капусты. Ст.
•шаткавацда-кўацца—пжнковаться. Шсл. Добра шаткуецца наша капуста. Ст.
•шатроўка-ўю-ўцы, ж. 1. зерна co снятой шелухой. Будуць шатроўку пушчаць, круПЫ рабІЦЬ. Вішкавічы Чаш. (Ксл.).
2. мука нз "шатраванага" зерна. Нара-білі мы шатроўкі пудоў зь дзесяць. Ст. Пяць пудоў шатроўкі змалоў. Лужасна Куз. (Ксл.).
шатрахом
1122
шэпат
•шатрахом, нареч.—не плотно, не прнле-гая друг к другу, беспорядочно. Ар. Дровы ляжаць шатрахом. Ар. Ср. шаты-рыцца. Кніжкі, папера ляжыць шатра-хом, Ар. См. рагацьцём.
•шатравЙНЬНе-НЯ, предл.-НЮ, отгл. ймя суйу к шатраваць,—сннманне на мельннце шелухй с зерна. Ар.
•шатраваць, -рўю-рўеш-рўе, несоверш.. што—снймать шелухй с зерна на мель-НЙЦе. Ар.; Кл.; Гсл. Ячмень шатрую. Лужасна Куз. (Ксл.). Павязу шатраваць ячмень на бліны. Ст. Прйч. шатравйны—co снятой на мельнлце шелухой. Ар. Шатраваны ячмень. Ар.
шатраваная мука—мука йз "шатра-ваных” зерен. Ар. Добра й шатраваная мука, усё ляпей, як так, ці на зацірку, ці на што. Ст. Соверш. абшатраваць—очнс-тнть зерна от шелухн на мельннце. Ксл. Абшатруем ячмень на крупы. Лятоўшчына Куз. (Ксл.). Соверш. ашатраваць — ашат-раваць. Ар.
•шатў-батў, нареч. означаюіцее поспеш-ность (прнблнзнтельно то же, что ”бух-ты-барахты”). Гсл.
•шатынка-нкз-нцы, ж.—сатйн. Шсл. Наб-рала сабе шатынкі на спадніцу. Ст. См. сатына.
•шатырыцца-руся-рышся, 1. о травах н злаках: раздаваться в стороны прн высыханйй. Шсл. Ячмень, як сохне, дык шатырыцца, тады яго блага й на воз класьці. Ст.
2. о лошадн: насторажйваться прн пуганнн. Шсл. Конь шатырыцца, ці не ваўка ён у кустох чуе? Ст. Соверш. нашатырыцца, 1. раздаться в стороны, прйподняться. Шсл. Канюшына, як высах-ла, дык уся чыста нашатырылася, ажна воз нельга класьці. Ст.
2. (о лошадй й под. С.), насторожйться. Нечага конь нашатырыўся ды ўсё ў бок пазірае. Ст. Прйч. нашатыраны. Шсл. Цяпер ячмень нашатыраны, хай адляжа, тады будзем складаць. Ст.
•шавалі'ць-лю, шаволіш-ле, повел.-воль-вОЛЬМа, несоверш., перех.—ШСВелнТЬ. Гсл.; Нсл.; Ксл. He шаволь таго краю! Алыпанка Чаш. (Ксл.). Ён нічога не гаворыць, толькі вусікам шаволіць. Дсл. Соверш. абшаволіць —устройть что-л. тйхо, й быстро обде-лать дельцо. Дсл. Пагукалі сваты між собку і абшаволілі дзела. Дсл.
•шаваліцца-люся, шаволішся, прошл. вр. шаваллўся, несоверш., возвр.—шевелйться. Нсл. 704; МГсл. He шаваліся, ато з возу звалішся. Нсл. Расьхінуліся сенажаці, на каторых ужо памалу шаваліліся касцы. ЗСД 172. ШавОЛІЦЦа, лезе. ЗСД. 245. Соверш. зашааваліцца. Нсл. 704. Чэрві зашаваліліся. Нсл. Однкрат. шавальнўцца-нўся-нёшся-нёцца-нёмся. Нсл. 704. Спаў крэпка, не шавальнуўся. Нсл.
•шавёц, шаўца, предл.-цў, зват. шэўча; мн. ч.-цы-цоў-цом-цоў-цамі-цох, м.—сапож-НйК. Ар.; Ксл.; Шсл.; Нсл. 708; Гсл.; ПНЗ; Растел.; НК.: Очеркн, 189. Аддаў сына вучыцца за шаўца. Ст. Шавец шые боты. Ранчыцы Беш. (Ксл.). Ласкат. шэўчык-ыкв, предл.-ЫКу. НК.: Очеркн, 184; Шсл. Мікіта дарма сабе шэўчык: шые боты добра й танна. Ст. •шавёцкі-кая-кае, 1. сапожнйческйй, Шсл. относяіцнйся к сапожняку йлй сапожнй-честву. Ар. Шавецкія звычаі. Ар.
2. сапожный. Каб дзе дастаць шавецкай смалы. Ст. Шавецкая майстроўня. •шавёцтва-ea, ср.—сапожнйчество.
•шаўковы-вая-вае—шелковый. Косіч 84; Абарынкі Стдуб. (Раст.: Северск. 27); Ксл.; ЗСД 145. Тата купіў імне шаўкловую хустку. Купіна Віц. (Ксл.). На тым лузе падушкі шаўковыя. Погар (Афанасьев, I, 153). Шаўка-вЫЯ павады. Нз нар. песнн, Я. Г-кі: Лемантар, 48. (У ката) шарсьціначкі шаўкавыя. ("Калас-кі”, Но. 60-61, 1958).
*шаўкаць-аю-аеш-ае, несоверш., nepex. 1. — шамшыць. Нсл. 704. Шаўкае, шаўкнуў нешта, не разьбярэш яго. Нсл. Соверш. зашаўкаць. Нсл. 704.
2. тнхо говорнть, шептать. Нсл. 704. Ня чую, што шаўкае, шаўкнуў на вуха. Нсл. шаўкнуць, однкрат. 1, к ійаўкаць 1.
2. к шаўкаць 2.
•шаўлюга-гі, ж„ увелйч. от шэўля. Ён на сваёй шаўлюзе не завязець гэты воз. Слабала Беш. (Ксл.). Но. Буланы! Но, шаўлюга! Гарун: Кан. Паўлючонка. Уяеньш. шаўлюжка-кі, дат., предл. шаўлюжцы, ж. Гсл. Н-но! Гані сваю шаўлюжку! Гарун: Кн. Паўлючонка.
•шаўл-юга-южка, — см. noö шэўля.
•шаўцоў-ова-ова—прннадлежаіцнй са-пожннку. Ар.
•шаўчынка-нк-нг^ы, ж.—шелковая ннтка. НК.: Бабы, Но. 18.
•піаць-ір, ж.—нней. Гайнін. Белую шаць асыпаюць таполі. Салавей: Сіла, 88.
•шэйгіс-іса, предл-ісу, зват.-ісе, м.—верт-лявый мальчнк. Ар.
КНІГІ ОНЛАЙН
