Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•шпульгаць-аю-аеш-ае—швырять. Ксл. Шпульгаў у сабаку, а лучыў у вакно. Вішкавічы Чаш. (Ксл.). См. ШПулЯЦЬ.
•шпунт-wa, м.—затычка, пнз. пробка, затычка в бочку, Растсл.; Ар. деревянная пробка. Ксл. У кажнай бочцы бывае шпунт. Рабцы Сян. (Ксл.).,—затычка, болыпая пробка. Гсл.
•шпунтавйць-теўю-теўеш-тў каго-што —заколачнвать в шпунт отверстне. Нсл. Перарэз ад куфа добры на капусту, але трэба шпунтаваць, зашпунтаваць усі прасьвідраваныя ў ім дзіркі. Нсл.
•шпунтоўшк-ка, м.—столярный ннстру-мент, бурав для фнгурной обработкн краев доскн. Ксл. Шпунтоўнік зламіўся і няма чым зрабіць ветраніцу. Аляксандрава Гар. (Ксл.).
•шпурлйк-яка, предл.-якў, зват.-яча; мн. ч-кі-коў-ком-кі-коў-ком, мн. ч„ предл.-КОХ, м.—мяч. Дз. Памятаеш, як гулялі мы ў шпурляка? Тат.: Кво вадыс, 188.
ножны шпурляк—футбол.
• шпурлйць-яю-яечу-яе—швырять. Ня шпурляй ты ў садок усякага паленьня! Ст. А байбус шпурляе ў яго крамянымі сьнежкамі, няўпрыцям узлаваўшыся ў гульні. Гарэцкі: Песьні 65. Однкр. шпурнўць-нў-нёш-нёць-нём—швырнуть. Высака шпурнуў камень. Ст.
•шпурлйцца, взайм.—швыряться. Хлапцы шпурляюцца грудкамі. Ст.
шпьірак
1130
штось
•шпурнўць,—CM. под шпурляць.
•шпырак-ака, предл.-аку, зват. шпырача, м.—небольшой ломоть хлеба. Ксл. Дай ты імне шпырак хлеба. Русінава Сян. (Ксл.). •шрот, -оту, предл. u зват. шроце, м. —дробь. НК: Очеркн, 528, Но. 374; Ар.; Ксл.; Нсл.; Гсл. Шрот буйны. Нсл. Мікіпар купіў сабе шроту. Селядцова Беш. (Ксл.). Едйнств. ч. шроціна—ДробйНКа. Гсл. Едйнств. ч. шра-ціна-ны(шраціна-ньі, Ар.)—дробйна. Ар.; Нсл. Hi воднаю шрацінаю ня лучыў у мэту. Нсл. Уменьш. шрацінка-нк/—дро-бннка. Ар.; Нсл. Аднэй шрацінкаю лучыў. Нсл.
•шроціна,—см. под шрот.
•шратаўніца-цы-цы, ж.—мешочек с ба-рнлкою в устьй, для ношенйя дроба. НК: Очеркн, Но. 374.
•шрацін-а-ха, — см. под шрот.
•шруб-ба, предл.-бе, м.—ВйНТ. НК: Очеркн, Но. 689; Гсл. Уменьш. шрубочаК-wa, шрўбІК-іка, шрубчык-ка. НК: Очеркн, 689.
• шрўба-бы—вйнт. Ар.; Ксл. У маёй сталюзе дзярвяная шруба. Пожынкі Сян. (Ксл.). Уменьш. шрўбка-KZ—ВйНТйК. Ар. •шрўбка-кг, ж.—гайка. мгсл.
•шрубаваць-бўю-бўеш-бўеш каго-што —вйнтйть. Ар.; Нсл. 717. ІНрубуй завесы. Нсл. Отгл. ймя суіц. шрубаваньне-нл—прй-вннченйе. Нсл. 717. Благое шрубаваньне, шрубы павыпадалі. Нсл. Соверш. зашруба-ваць каго-што—завйнтйть. Ар.; Нсл. Зашрубаваць шрубы. Нсл. Прйч. зашруба-ваны—прйвйнченный. Нсл. Завесы зашру-баваныя. Нсл. Соверш. прышрубаваць каго-што—прнвннтйть. Нсл. 518; Ар.; Шсл. Прышрубуй завесы да скрынкі. Нсл. Прйч. прышрубаваны—прйвйнченный. Ар.
•шрытаўшца-цы-цы, ж.—сумка для хра-нення дробн, с тонкой, как продеть палец, шейкою, куда вставлялась "ба-рылка". НК: Очеркн, 528.
•што, чаго, чаму, чым, аб чым, местойм. 1. спросйтельное; выражает вопрос о пред-мете, явленйй, свойстве н т.п.: что. Што бачыш там? Ар. Чаго хочаш? Ар. Чаму ня прышоў да нас? Ар.
2. неопред. Пачатнікамі й сьветкамі тыя быці ня могуць, каторым у том джас-тамэнце што будзець апісана. Стт. 341. Ня так за нашым стараньням што добрае чынім, як далёка болей... за ласка'ю Яго СЬвятою. Зізані: Толкованне.
•што, союз, 1.-—что. Нсл.; Ар. Так удалося, што баба забіла лося. Послов. Нсл.,—кото-рый. Тую клечу, што я зь ёю езььдзіў, каторая мі зьгібла на дарозе, з права ясьмі за ею заплаціў. Гордз. Ак. хуіі, Но. 19. Што ўлесе родзіцца, удварэ згодзіцца. Послов. Нсл. Чаго не ясі, таго і к роту не НЯСІ. Послов. Нсл.
2. употребляемое в внде несклоняемого местонменйя, — каждый. Нсл. Што днём усё пазьней прыяжджаеш. Нсл. Што нядзелі бывае ў нас. Нсл. Што месяц, то дзесяць. Послов. Нсл. Што год, то ўдол. Послов. Нсл.
што году—ежегодно. Шсл. Што году мы тут накошавалі вазоў пяць сена. Ст.
што хоця, нареч.—что угодно. Гатоўбыў зрабіць што хоця. зсд 219. Народ такі, што ў злосьці зробе штохоця. ЗСД151. Ср. хоця-няхоця.
што хаця, нареч. — што хоця.
што да, нареч. 1. даже до. Нсл. Што да крошачкі выграб. Нсл. Што да каплі выпі. Нсл.
2. относнтельно, Ар. касательно.
ШТОДНЯ, нареч.—ежедневно. Ар.; Гсл.; Ксл. Гульня, ды НЯ штодня. Послов. Рапан.,Прык. 116. БачылІСЯ штодня. Вышынскі: Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155). Што дня ў ІХ СваркІ. Летцы Куз. (Ксл.). Саюзныя ворганы павінны даваць належны кірунак таму ўздыму асьвепгніц. мас, каторы расьцець што дня. Асьвета, 1929, Но. 10, стр. 9.
што дзень—ежедневно. Шсл. Што дзень ільле дождж ды ільле. Ст. Лідачка штодзень у хаце памагае ў працы маці. Р. Кут, 8. Я што ночы і што дня ня маю радасНЫХ гадзін. Пушча(Калосьсе, Но. 18, 1939 г., стр. 19).
штадзённы-нага—ежедневный. Нсл. Штадзенная дакука ад гасьцей. Нсл.
штадзённа, нареч., —ежедневно. Нсл. Штадзенна дакучаеш мне. Нсл.
што любя, нареч.—любое. Ар. Можна ўзяць што любя. Ар.
што мага—сколько возможно. Гсл. штомесячна—помесячно. мгсл.
штоночы, нареч.—каждую ночь, Гсл. еженоіцно.
што-нёбудзь—что ннбудь. Шсл. Купі ты там што небудзь дзяцяці, цацку якую. Ст.
што раз—всякнй раз, ежечасно. Гсл.
што тыдня—еженедельно.
што тьідзеньеженедельно. Гсл.
•штосьці, чагосьці, чамусьці...—что-то. Гсл.
•штось, чагось, чамусь, чымсь, на чымсь, местойм.—что-то. Здэнэрваваныя чакань-ням чагось нязнанага... Кавыль: Ростань, 33; Север(Раст.: Северск, 100); Ксл.; Нсл. 684. Ён чагось тут шукае. Нсл. Штось трэба рабіць. Галубова Куз. (Ксл.). Прыйшоў ЧорнЫ лось, паклаў штось; прыйшоў белы лось, падняў штосьўноч, дзень). Рапан.:Прык. 362. Хведара штось пачало кусаць. Погар (Афанассьев, п, 1914,198). Узноў штось пачалі рабіць нялюднае. Севершч.(Косіч229). Савось задумаў штось. Колас(”Каласкі”, Но. 60-61, 1958 г.). Загіну, калі з табой штось стане. Кавыль: Думы, 22.
штосьці
1131
штырхач
•ШТОСЬЦІ, местойм. — штось. Гсл. 163.
•штосьці, чагосьці, чамусьці, чымсьці —что-то. Штосьці чорнае завалакло мае ЯСНЫЯ, СІНІЯ вочы. Кавыль: Ростань, 28. Штосьці злосна загырчэла. М. Змагар; Лесавікі.
•штаба-бы-бе, ж.—довольно толстая железная полоса, прн запорах, нмеюіцая ввд громадного дверного пробоя, НК: Очеркн, Но. 645. (железная, С.) полоса, Нсл.; Ар. железная полоса для запора амбаров, скотных сараев н пр. Ар.; Ксл. Клець заперлі на штабу. Шчычына. Уменьш. штабка-бкі—(железная, С,) полоска. Ар.; Нсл. Штабка зялеза. Нсл.
«штабны-нага—полосный(о железе, С.) Нсл. Штабнае зялеза. Нсл. См. штабавы. •штабавы-вага—полосный(о железе, С.) Нсл. Штабавае зялеза. Нсл. Штабавае зялеза. Нсл. См. штабны.
•мпабнаваць-нўю-нўеш-нўе; повел.-нуй-нуйма, несоверш.—строчнть(шнть, про-шнвать сплотным швом, С.) Ксл.; Ар. Як ты добра штабнўеш, як машынаю ўсяроўна. Беліца Сян. (Ксл.).
•штагоднік-ка, м.—ежегодннк. МГсл. •штаязенны-ная-нае—ежедневный. мгсл. •шталюга—мольберт. мГсл.
•штамёсячны, -ная-нае—ежемесячный. МГсл.
•штаўхйць—толкать. Гсл. Отгл. ймя cyuf. штаўханьне—толканне.
•штачасны-ная-нае—постоянный. Ср. штачасна.
•штачасна, нареч.—постоянно. Гсл. •штэмпаль-лю, м.—клеймо. мгсл.
•штўка-ўкг-ўоды, ж. 1. штука, отдельный предмет нз чнсла однородных.
2. выходка, проделка, штука. Каму за штуку прыймуць, а другому за тое ж скуру здыймуць. Послов..—что подобается Юпнтеру, не подобается быку. Нсл. 67.
3. штука матернн.
•штукар—дока, нскусннк.
•штукарства-ea, ср. 1. хнтрость. Гсл.
2. нсскусство. Гсл.
•ШТукарыць-ру-рыій-ра—.... НК: Очеркн, Но. 497.
•штукаваць-кўю-кўеоі-хў’е, несоверш., перех.
1. составлять что-л. нз частей, лоскутков. Нсл. 718. Сукна ня стане, хіба штукаваць зад давядзецца. Нсл.
2. надставлять. несоверш. Нсл. 718. Штука-ваць, надштукаваць бярно.
•штурханіна-ны, ж.—толкотня. мГсл. •штурханўць,—еч под штурхаць.
•штўрхаць,(Шсл.; Нсл.), штурхаць, (Гсл.) 1. толкать. Гсл.; Нсл. 718; Шсл. Штурхай яго адсюль па шыі. Нсл. Штурхае яго пад маўчаў. Ст. См. штырхаць.
2. бросать с снлою нлн напряженнем, швырять. Нсл. 718. Штурхай сюды на печ адзежу. Нсл. Штурхай дровы на печ. Нсл. Штурхай да мяне на асець снапоўе.
штурханўць, -нў-нёш-нёць-нём-ніцё, однкр. к штурхаць 1, 2. Нсл. 718. Штурха-нуў сноп ды ў від. Нсл. Штурхану цябе, аж ногі задзярэш. Тм.
адштурхаць, Нсл. 718. Адштурхаюць цябе калі-нень шыю за гэта. Нсл. Однкр. адштўрхнуць, 1. оттолкнуть. См. адш-тырхнуць.
2. перен.—отогнать. Дсл. Адштурхнуў куры ад гароду. Дсл. Адштурхаў ад мяне зайца. Тм. Прйч. адштўрхнуты, 1. отодвн-нутый небольшнмн толчкамн. См. адш-тырхнены.
2. перен.—прогнанный. Дсл. Заяц бяжыць міма, адштурхнуты сабакам. Дсл.
•штўчна, нареч. 1. нскусственно. Гсл.
2. нскусно.,
•шгўчны-ная-нае—нскусственный. мгсл. •штучны гной,—см. под гной.
•штых-хй, предл. на штысё, зват. штыша; мн. ч.-ХІ-ХОў-ХОМ, мн. ч., предл.-ХОХ, м. 1.—ШТЫК. Ар.; Нсл.; Шсл.; Ксл.; ЗСД 305; Гсл. 1 ўзноў этапы пад штых акупанскі. Б. Голас, Но. 71. На штых пракалоў руку. Нсл. Штых салдацкі. Нсл. Штыхамі яго закалолі. Ст. На стрэльбе надзеты штых. Загуркі Беш. (Ксл.). А дбудовуецца Беларуская Народная Рэспубліка пад аховаю штыха. Зюзькаў: Крывавы шлях блр. нац. дамократыі, 21. Няраз садзілі на штыхі. Жылка, 101. Калола сьвятло і даставала Рамана, як штыхамі. Сяднёў(Бацьк., Но. 46-47/530-531).
2. шуп. Нсл. Штыхамі паролі зямлю, ды нічога ня выпаралі. Нсл.
3. шов у швей перед нглу. Нсл. Штых ня роўны. Нсл. Адным штыхом шыта. Нсл.
4. шрнфт. Нсл. Адным штыхом абедзьве кніжкі друкаваны. Нсл.
5. почерк. Нсл. Другая рука, другі штых пайшоў. Нсл.
•штыльт—прнмер, образец; обыходный TOH. НК: Пасоб., Но. 72.
•штырх-ха; мн. ч. штырхі (НК: Нгры, Но. 34)—толчек. Ар.
•штырхаць-аю-аеш-ае—толкать. Ар.; Шсл. Штырхае ў грудзі. Ст. Однкр. штырхнўць-нў-нёш-нёць-нём каго-што—толкнуть. Ар. Варожасьць да праважэраўскай плыні ня штырхнула Бурбіса прылучыцца да левага крыла конгрэсу. 3. Жылуновіч(Полымя, 1927, Но. 2, стр. 192). Однкр. ШТЫрханўць —(снльно, С.) толкнуть. Шсл. Як штыр-хануў, дык і паляцеў потырч. Ст. Соверш. выштырхнуць—вытолкнуть. Ар.
штьірхацца, 1. толкать кого-н. другого, толкаться. Ар.; Шсл. Ня штырхайся! Ар. Памалу, ня штырхайся надта! Ст.
2. взайм.—толкаться, толкать друг друга. Ар.
•штырхнуць,—cm. nod штырхаць.
•штырхач-чл—толчок. Практыка 1905 г. дала штырхача думкам. 3. Жылуновіч (Полымя, 1927 г., Но. 2, стр. 183).
штырнік 1132 шугай
•ШТЫрШК-Йса, предл.-Іку, зват.-ІЧа, .«.—ру-левой, кормчлй. Гэй, штырнік! туды — HÜ пралом! Машара(Калосьсе, кн. I, 1935 г., стр. 6).
КНІГІ ОНЛАЙН
