Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•шмульгацца, -аюся-аешся, возвр.—те-реться. Нсл. Вяроўка ня добра шмульга-ецца, дужа кайстраеа. Нсл. Ня шмуль-гайся тут. Нсл. Соеерш. абшмульгацца, возвр.—обтереться, нзорваться. Нсл. Гузікі абшмульгаліся. Нсл.
• шмургаць-аю-аеш-аё, несоверш., nepex. —тереть, обтнрать треннем. Нсл. 714. ШмургНць, абшмургаць вяроўку. Нсл. См. сморгаць 1. Соверш. абшмургаць. Нсл. 714. • шмыкнуць—шмыгнуть. У страўню вэгетарыянскую ці там нейдзе шмыкнуў і схаваўся. Дзьве Душы 89.
•шнарыць-ру-рыш-ра—шнырять, Шсл. нскать чего-н. шныряя. Ар. Чаго ты тут ШНарыШ? Слопішча Шацк. (Шсл.). Ср. ШНЫПй-рыць. Соверш. вышнарыць-ру-рыш-ра. Хто вышнарыў кнігароў верш пра цэнзара? Тат.: Кво вадыс, 100.
•шніпар-ра, м.—брус в 3-4 аршнна. Ксл. Бывалі былі заработкг. часалі шніпары і вазілі іх у Бешанкавічы. Глебаўск Сян. (Ксл.). •шнур-ра, 1. іпнур, Ксл. снур, бнчевка. Нсл. Купіў ПЯЦЬ сажняў шнуру. Стасева Выс. (Ксл.). Шнурам адбіць рысу. Нсл.
2. шнур в прялке. Ксл. Зьві ты мне шнур у самапраху. Спаская Сір. (Ксл.).
3. плотннчный шнур. Ксл. Трэба часаць пад ШНур. Шарыпіна Беш. (Ксл.).
4. рыболовный снаряд нз длннной веревкн, к которой на шнурках прнвя-зываются крючкн с прнманкой для рыбы. Шнур закладывается на дно рекн прн помоіцн двух камней на концах его. Ксл. Угорычы бяруцца ночы на шнуры. Падбярэзьзе Віц. (Ксл.).
5. полоса. Ксл. У мяне засталося заараць деа ШНуры. Дарошкава Сір. (Ксл.). Уменый. шнурок-рка—снурок. Нсл. Шнурком падперажыся. Нсл.
шнурочак-чка, уменый. к шнурок,—сну-рочек. Нсл. Шнурочак удзень у сарочку. Нсл.
•шнуроўка-^/'-^ць/, ж. — кітлік, НК: Очеркн, 117. женская одежда без рукавов, в роде жнлеткн, корсет. Шсл. Пашыла сабе новую шнуроўку. Ст. Яна носе шнуроўку. Копцевічы Чаш. (Ксл.).
•шнуравіца-цы-цы, ж. — кітлік. НК: Очеркн, 117. Прадай, маці, ялавіцу, купі ІМНе шнуравіцу. НК: Очеркн, 117.
•шньіхарыць-ру-рыіп-ра, сяр.—проню-хнвать, проведывать пролазннчеством (хнтростью, пронырлнвостью, С.) Нсл., ВЫНЮХНВатЬ, бегать. Гсл.; Нсл. 175. Соеерш. абшныхарыць—обіцупать, обыскать. Дсл. Усюдых абшныхарыла Аўдотка, шукаўшы свае коні. Дсл. Соверш. ашньіха-рыць каго-што—подслушнвая(проню-хнвая, С.) узнать, Нсл. 388. разузнать, разведать всяческнмн способамн. Дсл. Дзіўна мне, як ён мог гэта ашныхарыць. Нсл. Пшчолы ашныхарылі кош. Дсл. Co-верш. прашныхарыць. Нсл. 175. Шныхарыў, пакуль прашныхарыў, што яму трэба. Нсл.
шныкаць
1128
шпег
•шньікаць-аю-ае’ш-ае’, 1. бегать, выбе-гать. Нсл. Ты ўсё шныкаеш, не пасядзіш за работаю. Нсл.
2. нскать чего-л. по углам. Нсл. Чаго ты тут шныкаеш, расшныкаўся? Нсл.
шныканьне—ня, 1. частое выбеганне. Нсл. За шныканызям сваім нічога не зрабіў. Нсл.
2. нсканне чего-л. по углам. Нсл. Шны-каньням сваім калі б шкоды якой не зрабіў ты! Нсл. Однкр. шныкнуць-ну-неш-не—вдруг скрыться, выбежать. Нсл.
Наша цмыга шныкнула ўжо за дзьверы. Нсл.
расшныкацца—расшарнться по разным углам. Нсл. 746. Ты тут расшныкалася з лучынаю, каб іскры не зараніла. Нсл.
• шныкнуць,-см. под шныкаць.
•шньіпар—пробочннк. Гсл.
•шныпараньне-ня—нсканне, рытне чего. Нсл. 715. Шныпараньням сваім із агнём калі б не зараніла ты іскры. Нсл.
•шныпарыць-ру-рыш-ра, несоверш., каго-што, 1. нскать, Шсл. шнырять, нскать (нскать шныряя, С.) Ксл., нскать, рыться, Нсл. 715. рыться. Гсл. До табе шныпарыць па кутох! Жэрына Чаш. (Ксл.). Усё шныпара ў сваіх манатках. Ст. Ён тут шныпарыў чагось. Нсл.
2. проведывать нсподтншка. Нсл. 715. Колькі ня шныпарыў у іх праз губу, нічога ня вышныпарыў. Нсл. Соверш. абшньіпарыць—обыскать, осмотреть, Ксл. обіцупать, обыскать. Нсл. Усю пуню абшныпарыў і знайшоў ткі апарат. Карма Куз. (Ксл.). Соверш. ашныпарыць—обіцу-пать, обыскать. Нсл. 388.
•шныроўка — шнуроўка. Шсл. Падыспад надзела шныроўку. Бор Сьміл. (Шсл.).
•шныць-ір, ж.—молодые лнсточкн нз-вестного(кажется зонтнчного) растення, весьма рано появляюіцегося на жнрных местах, НК: Очеркн, 12. молодые лнсточкн огородного растення. Гсл. См. сьніць.
•шнюр-рд — шнур в 1, 2й5 значенйй. Ар. Уменьш. шнюрок-ркд, шнюрочак-чкд. Ар. •шпокаць-аю—лопаться. пнз.
•шпокаць-аю-аеш-аг—ударять. Растсл. Соверш. нашпокаць—.... Каб не заступі-ліся свае мужчыны, дык нашпокалі б яму на месьце. Ст. (Шсл. под заступацца).
•шпонка-нкі-нцы, ж. 1. планка, врезаемая в дверь для скреплення досок. Шсл.
Дзьверы зрабіў на шпонках. Навасёлкі Пух. (Шсл.).
2. запонка. Нсл. 716; Войш.; Ксл.; Шсл.
Сарочку заплікнуў шпонкаю. Ст. Я сабе купіла шпонку. Асіпова Аз. (Ксл.). У сарочках каўнер прышпілялі шпонкамі. Вяжышча Беш. (Ксл.). Сарочка із ійпонкаю. Нсл.
•шпонька-нькг'-ньчы, ж.—запонка. НК: Очеркн, 133; МГсл.
•шпак-Кй, предл.-ку, зват. шпача: мн. ч. шпам-оў-ом-і, МН. ч„ предл.-OX, м.—скво-рец. МГсл.; Растсл.; Ар.; Нсл.; Купіна Віц. (Ксл.); Шсл. Завёўся шпак у нашым садку. Ст. Шпакі прыляцелі. Ст. Шпак у паноў ёсьць такі, што гўкае. Нсл. Уменьш. шпачок-чка—скворец. Ар.; Нсл. Купі, паніч, шпачкоў. Нсл.
•шпакі-коў, 1. мн. ч. от шпак,—скворцы.
2. школьное—занмствованне ученнком трудов у сотоваршца. Нсл.
шпакі лавіць—подсматрнвать у другого лучшего ученнка н занмствовать. Нсл.
шпакамі жывець—зн. сам не сочнняет, a занмствует у другнх. Нсл. Уменьш. шпачкі-коў. Нсл.
•шпакоўня-нг, дат., предл.-ні, ж.—сквореч-ннца. мгсл. Мы ў лясох, садох сягодня ладзім гнезды і шпакоўні. Танк: Як вясна прышла.
•шпар—паз. Гсл.
•шпарак-ака, предл.-акў, зват.-ача; мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч.. предл.-кох, м.—строгаль-ный станок. Войш. Стругачом стругаюць у шпараку. Войш.
•шпарка, нареч. 1. быстро, Растсл.; ПНЗ.; Шсл. быстро, очень скоро, Нсл. быстро(бежать) Гсл.; Ар. Шпарка едзеш, коні прыстануць. Послов. Нсл. Ня йдзі гэтак шпарка, a то я ня спраўлюся з табою. Ст. 77а небе шпарка лятуць цемныя болкі. Дзьве Душы 39. Вее вецер вольны, хмаркі шпарка гоніць. Гарун(ст. ’’Вецер”). (Кабыла) шпарка не бяжыць. Гарэцкі: Песьні, 59.
2. прытко. Ср. cm. шпарчэй—скорее. мгсл. •шпаркасьць-ід, ж.—быстрота, скорость. мгсл.; Нсл. Шпаркасьці ў яго няма ў рабоце, у руках. Нсл. Шпаркасьць добра блохі лавіць. Послов. Нсл. Ліха нясець яе(кабылу) на жыта — у самахоці адкуль ёй і тая шпаркасьць у бягні бярэцца? Гарэцкі: Песьні, 59.
•шпаркі-кагй(шпаркі, Ар.), 1. быстрый, Ксл.; мгсл. быстро бегуіцнй. Нсл. Шпаркі конік ягоны. Ст. Ляксенкаў конь шпаркі. Капляны Сян. (Ксл.). Гэтак вымаўлялі пры шпаркім ЛІЧЭНЬНЮ. Варлыга: Назіранып 38.
2. быстрый, скоро поннмаюіцнй. Нсл. Шпаркі хлапец, усё разумее. Нсл.
3. прыткнй(вспыльчнвый), не останав-лнваюіднйся нн на чем. Нсл.; Ар. На ціхога Бог панясець, а шпаркі сам пабяжыць. Послов. Нсл. Ганна шпаркая. Ар.
4. вспыльчнвый. Ар. Ганна шпаркая. Ар. Ср. cm. шпаршы, 1. быстрее бегуіцнй. Мой конь шпаршы за твайго. Нсл.
2. быстрее поннмаюіцнй. Нсл. Твой сын шпаршы за майго; барзьдзей прывуча-ецца да ўсяго. Нсл.
3. более прыткнй, вспыльчнвый.
•абшпарыць—обварнть. МГсл.
•шпэт—худой, некраснвый, дурной. Гсл. •шпег-ёга, предл.-ёгу, зват.-ёжа, м.—со-глядатой, шпнон. Гсл.
ійпік
1129
шпурлйцца
•шпік-ку, М.—КОСТНЫЙ МОЗГ. Ар.; Ксл. Люблю шпік ад таўстых касьцей. Ухлё Чаш. (Ксл.).
•шпіляньне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя cyuf. к шпіліць, 1. закалыванне, прнкалыванне булавкой. Нсл. 176.
2. перен.—колкне упрекн. Нсл. 716. Дадзеў ты імне сваім шпіляньням. Нсл.
• ШПІЛЙЦЬ-ЯЮ-яеш-Яв, несоверш. 1. перех. —прнкалывать булавкой. Нсл. 716. Ня так шпіляеш хустку. Нсл.
2. делать колкне выговоры, упрёкн. Нсл. 716. Другі раз ня шпіляй імне, бо самому шпільну. Нсл. Однкр. шпільнўць-ну-нёш-нёць-нём-ніцё.
адшпіляць, несоверш., перех.—отстёгнвать. Ар. Соверш. адшпілГць, перех.—отстегнуть. Ар. Прйч. адшпілены—отстёгнутый. Ар.
зашпіляць-яю-яегй-яе; повел.-яй-яйма, несоверш., перех.—застегнвать. МГсл.; Ар. Отгл. ймя суіц. зашПІЛЙНЬНв-НЯ, предл.-ню—застегнванне. Соверш. зашпіліць-./ю-ліш-ле, перех.—застегнуть. Ар. Зашпілі кашулю. Ар. Прйч. зашпілены—застег-нутый. Ар.
прышшлйць, несоверш., nepex. 1. прншпіі-лнвать, прнкалывать(шпнлькой, булав-кой). Ар. Прышпіляць, прышпіліць іс-тужку, краску. Нсл. 518.
2. говорнть колкостн. Нсл. 518. Ты імне пачаў прышпіляць! а калі я табе прыш-пілю, аж падскочыш. Нсл. Соверш. прыш-пілГць, перех.—прншпнлнть, прнкрепнть (шпнлькой, булавкой, прнколоть, Ар.). Прышпіліла кветку да блюзкі. Ар. Прйч. прышпілены. Ар. Вяргіня прышпілена да адзецьця. Ар.
расшпілйць-я/о-яеш-яе; повел.-яй-яйма, несоверш., перех.—расстёгнвать. Ар. Соверш. расшпіліць-лю-ліш-ле, перех.—расстег-нуть. Прйч. расшпілены—расстегнутый. Ар.
зашпілйцца, -яюся-яешся —застёгн-ваться. Ар. Соверш. зашпіліцна-люся-лішся —застегнуться. Ар.
адшпілйцца, несоверш.—отстёгнваться. Ар. Соверш. адшпіліцца—отстегнуться. Ар. Прйч. прош. вр. адшпіліўшыся. Ар. Гузік у кашулі адшпіліўшыся. Ар.
расшпіляцца, -яюся-яешся—расстёгн-ваться. Ар. Соверш. расшпіліцца—расс-тегнуться. Ар. Прйч. прош. вр. расшпіліў-шыся—растёгнут(сам растегнулся). Ар.
•шпілька-к/, дат.. предл. ШПІЛЬЦЫ, ж. 1. булавка. Ар.; Нсл. 716; МГсл.; Іванск Чаш. (Ксл.). Шпількаю прыкалі істужку. Нсл.
2. шпнлька головная. Ар. Каралеўна думала, што гэта шпілька ейная, узяла — улажыла ў галаву. Н.(Афанасьев. III, 1914, 105.).
3. острое ядовнтое слово с целью уязвнть, уннженно оскорбнть протнв-ННКа. НК.: Очеркн, Но. 97.
4. обш,.—нмеюіцнй-іцая острый, язвн-тельный язык. Нсл. 716. Ты шпілька, кажнага ўколіш. Нсл. Уменьш. шпілечка-чкі—булавочка. Ар.; Нсл. 716. Шпілечку згубіла. Нсл. Шпілечкі на істужачкі. йз песнн, Нсл.
•шпількаваць-кую-куеш-куе — шпіль-ЧЫЦЬ. НК: Очеркн, Но. 97.
•шпільчыць-чу-чычі-ча, несоверш.—де-лать язвнтельные упрекн. НК: Очеркн, Но. 97. •шпітйль-алю. предл. й зват-алю; мн. ч.-ЛІ-лёў-лём-лі-лямі-лёх, м.—больннца, гос-пнталь.
•шпўга, шпўгі, шпўзе, ж.—планка, вре-заемая в дверь для скреплення досок. Шсл. Моцна пазаганяў шпугі ў дзьверы. Ст.
•шпўля-лг, дат., предл-ЛІ, ж. 1. катушка. Ар.; МГсл.
2. катушка в самопрялке, на нее нама-тываются прн пряденню ннткн. Ар.; післ.; Ксл. Напрала дзьве шпулі за вечар. Ст.
3. катушка в машннах(швейных, ткац-кнх, пряднльных) для намоткн ннток, пряжн; шпулька, шпуля. Уменьш. шпулька -ЛЬКІ, дат., предл.-ЛЬЦЫ, ж.—катушка. Ар.; Ксл. Купіла дзьве шпулькі зялёных нітак. Ар. Я напрала цэлую шпульку. Купіна віц. (Ксл.).
*шпуляць-яю-яеш-яе—бросать, Растсл.; Гсл. швырять. Ксл. Мы шпулялі ў дошку ЧЫМ папала. Пушкары Сян. (Ксл.). Однкр. шпульнўць, -нў-нёш-нёць-нём—броснть, пнз. швырнуть. См. шпульгаць.