Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•шкырка-ркг-рг^ы, ж„ детск.—овца, Нсл. ласкательное названне овцы. нк: Очеркн, 357. Уменьш. шкырачка-wz. Нсл. Шкыркі, шкырачкі пагналі ў поле. Нсл.
•шлаган-ну, м.—пніца нз картофеля с подсолнечным маслом. Ксл. Шлагану пад’еў І до. Селішча Гар. (Ксл.).
•шлапакі-коў-ком,-кох, м.—туфлн. Су-рынка Слн.
• шлёўцрацца-раюся—медленно пере-ступать в большнх не по ноге сапогах. Ар. •шлях-ху, м.—дорога, Растсл. большая проезжая дорога, путь. пнз.
•шляхоцкі-кяя-кае—шляхетскнй, дво-рянскнй. Ар.
•шляхоцтва-во, ср.—шляхетство; дво-рянство. Ар.
•шляхатаць—клокотать.
•шліхта-хты-хце, ж„ собйр. 1. шляхта. Ар.
2. дворянство. Ар.; Гсл.
•шляхцянка-нкі-нцы, ж.—дворянка. Гсл.
•шляхціч-гча, предл.-ічу; мн. ч., род.~чаў, м. 1. ШЛЯХТНЧ. Ар.
2. дворяннн. Ар.
•шляхцюк-к<і, м.—презрнтельное назва-нне шляхтнча. Ар.
•шлякі—бабкн в детской нгре. Гсл.
•шліпар-рл—тесанный брус. Ксл. Шлі-парам хату пакрылі. Нсл. См. шніпар.
•шлубнік, м.—отвертка. мгсл.
•шлўньне—внутренностн, желудок. Гсл.
•шлупавіна-ны — шалавіна. Гарадок (Ксл.). •шлыгі-гаў, мн. ч.—обшлага. Ксл. Да кулька надабе прышыць шлыгі. Сухарукава Аз. (Ксл.).
•шлык—войлочный колпак. Гсл.
• шлында-ды, обіц.—бродяга, любяіцнй шляться. Нсл. Шлында ня ўседзе на адным месцу, і работы толькі, што шлындаць. Нсл.
•шлындаць-вю-аеш-ае, несоверш.—шлять-ся, броднть, Нсл. шляться, ходнть без дела, Ксл. шляться. МГсл. Дай яму якую работу, няхай ня шлындае. Нсл. Ляпей шлындаць па старцах, чымсярабіць. Нсл. Чый гзта конь на вуліцы шлындае. Вядрэнь Чаш. (Ксл.). Соверш. абшлындаць—обойтн (шляясь без дела, С.) Нсл. 355; Дсл.
Абшлындаў усіх суседзяў, уёё сяло, увесь сьвет. Нсл. Абшлындаў усіх суседзяў. Дсл. • шлындацца, -аюся-аешся, несоверш. —шляться. Соверш. абшлындацца—обно-снться(шляясь, С.). Нсл., оборваться (бродя без дела, С.) Дсл. Абшлындаўся сусім, рызьзё вісіць. Нсл. Абшлындалася сусім — ходзе як старчоўка. Дсл.
• шлындзік, -ка—мальчнк бегаюіцнй, шляюіцнйся. Пасадзі ты гэтага шлын-дзіка за работу. Нсл. 713.
•шлюб-бу, предл.-бе, зват.-бе, м.—венча-нне(бракосочетанне, Ар.) мгсл.; Ар.; Гсл.
•шлібпка-пкі-пцы, ж.—варенное бнтое (прн нгре ”у біткі", С.) яйцо. Ксл. Давай шлюпку за свой кацік. Спаская Сір. (Ксл.). •шморгаць-аю-аеш-ае, несоверш. 1. тереть. Шсл. Шморгае нагамі па мосьце, як няма яму чаго рабіць. Ст. Соверш. абшморгаць —обтереть. Шсл. Абшморгаў рукавы аб стол. Ст.
2. втягнвать носом соплн. Шсл. Шморгае сабе ў нос. Ст.
шмарганўць, 1. однкр. к шморгаць 1. Шсл. Як шмаргануў нітку, дык яна й парва-лася. Ст.
2. однкр. к шморгаць 2. Шсл.
3. быстро побежать. Шсл. Як шмаргануў — і канём ня ўгоніш яго! Ст.
•шмотка-ткі-тцы; мн. ч„ род.-так(-ткаў), ж. 1. полотняный платок. Ксл. Набітае палатно йшло на хусткі(”шмоткі”). Фурман: Крашаніна, 20. Дарачка, куды ты дзявала маю шмотку. Макеен кі Аз. (Ксл.). 2. неболыной кусок чего-л. холстяного. Нсл. 714. На шмоткі падзер. Нсл. Ня даў добрае што, але даў шмотку. Нсл. Собйр. шмоцьце-ця, предл.-цю—лохмотье. Нсл. 714. Шмоцьце вісіць адзаду. Нсл. Уменьш. шмотачка-чкі-чцы. Нсл. 714. Дай шмо-тачку на грошы. Нсл.
3. тряпка. Ксл. Затры шмоткаю пол. Прусаўкі Аз. (Ксл.).
4. трен.—женіцнна без самолюбня. Гэта б паказала, што ў мяне няма ніякага асабістага гонару, што я нейкая шмот-ка й болей нічога. ЗСД 272.
•шмалец-лцу, м.—гуснный жнр. мгсл.; Ар. •шманаць-лю-ает~ае, несоверш., употреб-ляют с отрйцанйем не—не обраіцать ма-лейшого вннмання, Ар. в ус не дуть. А мой дзядзька піпку кура, а ўсё вочы не зажмура; ён на гэта не шманае, па тры чаркі выпівае. Кульнева імгл. Мой чытар чытаць — чытае, а плаціць ён не шманае, — што рабіць? в. Адважны(Б. Шляхам, Но. 5, 1965, стр. 21). Пазіраў на пана
шманіна
1126
шмуляць
Цыбульскага, што вось ні аб чым 'не шманае. (Лынькоў: Сустрэча, 162.) Я цябе(на цябе?) нешманаю. Ар. Я й у просьбу, яйу грозьбу, а ён не шманае. Янк. і( под грозьба). Ну, яму, маладому, пэўне і ня блага ў сваім гэтым Салігорску...: адрабіў свой час — і не шманай. Марціновіч (Беларус, Но. 159). Але не шманае пташына дурная; новы шлях цярэбіць. С. Музыка 78. А мароз і не шманае, як бы ён тут і ня лыс, і на вокны накідае свой малюнак — рукапіс. Тм. Абышоў навокал твору і памацаў і панюхаў: не сьмяецца, не гавора, не шманае цаца вухам.(¥алоа><х, Но. 20, стр. 150).
•шманіна-ны-не, ж.—штука белья. Ксл. Шманіна паплыла. Шшді Куз. (Ксл.) •шмараваці/шмураваць, нк), 1. мазать, (Гсл.) подмазывать, Нсл. 714. смазывать. Шмаруй, пашмаруй колы. Нсл. Соверш. абшмараваць—обмазать. Ксл. Абшма-раваў цела дзёгцям, дык і прапала ўся Хвароба. Лятоўшчына Куз. (Ксл.). Соверш. пашмараваць—подмазать. Нсл. 714. Со-верш. вьішмараваць—вымазать. мГсл.
2. чнстнть что-л. прн помоіцн песка, ХВОІЦа. НК: Под. пос., Но. 72.
3. натнрать, тереть. Ксл. Як затупілася сякіра, давай яе шмураваць аб колы, Чашнікі (Ксл.).
4. марать. Нсл. 714. Каля дзёгцю ходзячы, сьвітку шмаруеш, ушмаруеш. Нсл. Дур-ная птушка свае гняздо шмаруе. Послов. Нсл. Соверш. ушмараваць. Нсл. 714,—совсем замарать. См. шмараваць 3.
5. пятнать. Нсл. 714. Водзячыся зп’яніцаю, ты чэсьць сваю шмаруеш. Нсл.
•шмаргаць-вю-аеій-йе, несоверш.—дер-гать, тянуть. пнз. Ср. шморгаць.
•шмарганўць,-«. под шморгаць.
•шмат \-та, дат., предл.-це, зват.-це, м. 1. полоса. Ксл. Цэлы шмат коні стапталі пшонкі. Нсл. 714. Два шматы зжалі, а тры засталося. Рыбчына Сір. (Ксл.).
2. нногда этн словом(неопределённо, С.) выражается расстоянне. Даль. Ладны шмат прайшлі. Даль.
3. отрез, штука матернн.
4. отрезок, отрывок(холста, тканн, С.) Вост., Пск., Твр., Вят., Тмб. (Даль). Сабака 3 крысы цэлы шмат вырваў. Даль.
шматок-тка, преол-тку, зват. шматку; мн.ч.-КІ-Коў-КОМ, мн. ч„ предл.-КОХ, 1. уменьш. к шмат І,—полоска. Во гэты шматок уЖО ўзаралі. Каверзіна Меж. (Ксл.).
2. обрезок матернн, Растсл.; ПНЗ. лоскут. На шматкі парваў сарочку. Нсл. 714. 3. кусок.
•шмат II, нареч.—МНОГО. Ар.; Ксл.; Шсл.; мгсл. Шмат работы яшчэ засталося. Ст. Зарабіў шмат грошаў. Ст. Шмат яшчэ чаго казаў. Бешанкавічы (Ксл.). Быў чалавек бедны, а дзяцей меў шмат. Н.(Афанасьев, У. 1914, 8). Шмат было гамонкі ў сяле. Целеш: Ярылаў агонь.
шмат хто—многне. Шмат хто там быў. Ар. шмат якія—многне. Ар. Ушмат якіх мясцох мы сустракаем так званыя "рудні”. Савецкая Краіна, 1931 г., Но. 12, стр. 61. Большая часьць пасьлейшых кургановых спакмянёў у шмат якіх дачыненьнях бліжыцца да старавечнасьцяў Прыбал-тыкі. Шчакаціхін 35. Літоўскі ўзьвед... ведамкі рассылаў да шмат якіх літоўс-КІХ урадаў. Я. Кіпель(Белр. Думка, Но. 12-13,1970 г, стр. 9). Шмат якія складаныя работы даводзіцца рабіць рукамі. Зьвязда, 17IX, 1968. На думку шмат якіх назіраньнікаў камуністычныя апаратнікі хочуць пам-сьціцца. Бацьк., Но. 580. Шмат якія газэты адзначаюць, што... Тм. Вынікі гіста-рычна-юрыдычных дасьледаваньняў вы-сьветлілі шмат якія цемныя бакі літоў-ска-беларускага права. Полымя, 1927 г., Но.2, стр. 133.
шмат што—многое. Подле якіх шмат што ў Багдановічавай поэзіі выглядала на "дэкадэншчыну". Бацьк., Но. 37/467. Шмат што там было. Ар. Шмат чаго хацеў купіць. Ар. Ср. cm. 1. боле—более, больше. Ксл. Ты імне боле й не кажы. Пушкары Сян. (Ксл.).
2. болі—более, больше. НК: Пос., 100; Юрсл. Дзьве ігрушкі зьеў, аболіняма. Юрсп.Налі болі капусты, я ўжо міску зьеў. Тм. Болі к табе ня пойдзем. Тм.
3. больш—более, больше. Нсл. 30;Шсл.;Ксл.; Гсл. Больш ня буду прасіць. Нсл. Большне чапай. Тм. Болый ня хочу. Ст. Больш ня дам і не прасіце. Ст.
4. дйал. большы—более, больше. Гсл.; Ксл. Чым болыйы — тым лепей. Сянно (Ксл.).
5. болей—более, больше. Ар.
6. балей—более, больше. Вял. •шматок,—см. под шмат I.
•шматгадовы-ввя-вае—многолетннй. •шматскладовы—многосложный.
•шмац-іна-інка,— см. под шмат I.
• шмаціна-нбі-не, едйнств. ч., ж.—кусок полотна, тканн. Ксл. Дай імне гэтую шмаціну на паднадолак. Жэрына Сян. (Ксл.). Уменый. шмаірнка-нкі-нцы. Ксл.
Сураж(Ксл.). Собйр. ШМаЦЬЦе-ЦЯ, предл.-ЦЮ, 1. лоскутье, кускн. Нсл. 714. Сабакі сьвіньню на шмацьце парвалі. Тм.
2. лохмотья. Ксл. Ну й спадніца ў цябе — адно шмацьце. Бабінічы Віц. (Ксл.). У Жыда ўсё шмацьце вісіць, баўтаецца. Нсл. 714. •шмяканьне—паденне чего-л. мягкого. Гсл.
•шмўляньне(шмуляньне, Нсл.)—тренне. Нсл.; Ар. Шмуляньне вяроўкі, локцяў, шыі каню. Нсл.
•шмуляць(шмўляць, \р}-яю-яеш-яе. несо-верш., перех.—тереть, (Гсл.) потягнвая взад н вперед, для смягчення, Нсл. 714; Ар. тереть вообіце одно о другое. Ксл.; Шсл.; Ар. Шмуляць вяроўку. Нсл. Ня шмуляй рукамі па стале. Стаішча Чаш. (Ксл.). Соверш. перашмўляць—перетереть. Шсл. Пера-
прашмўляць
1127
шныхарыць
шмуляў важкі аб колца. Ст. Прйч. пера-шмўляны—перетертый. Шсл. Ляйчына перашмуляна. Ст. Соверш. прашмўляць каго-што—протереть. Нсл. Прашмуляў ЛОКЦІ. Нсл.
2. натнрать до садна. Нсл. 714. Пабакі шмуляюць каню ногі. Ст. Хамут шмуляе, нашмуляў, прашмуляў каню шыю. Нсл. Соверш. наіпмуляць, каго-што—натереть до садна. Нсл. Хамут шмуляе, нашмуляў шыю каню. Нсл.
абшмўляць(абшмуляць, Нсл.), 1. обте-реть что-л. шероховатое — смягчнть чрез тренне. Нсл.
2. ссадннть, ободрать, натереть. Гсл.; Ар.; Ксл.; Шсл. Вожкі кладзі на гужы, каб лапаткі каню не абшмуляць. Карма Куз. (Ксл.). Да крыві абшмуляў палцы важкамі. Ст.
абшмуляваць-люю-люеі«-люе, соверш. —очйстйть, отстйрать, чйсто вы-мыть. Дсл. Забузавана было хусьце — мы яго адшмулявалі. Дсл. Адшмулявала маці дзяцё ў начоўцы. Дсл.
перашмуляцца—перетереться. Шсл. Пе-рашмуляўся повад аб палена. Ст.
•шмульганўць,—см. под шмульгаць.
•шмульгіць-аю-аеш-ае, каго-што—те-реть одно о другое. Нсл. 714. Шмульгаць вяроўку на крук. Нсл. Локці аб стол шмульгаеш. Нсл. Однкр. шмулыанўць-мў-нёш-нёць-нём каго-што, 1. потянуть, рвануть. Нсл. 714. Шмульгануў хустку і прарваў. Тм.
2. в ЗНач. ср„—мгновенно тронуться. Нсл. 714. Коні шмульганулі разам і панесьлі. Нсл. Соверш. абшмульгаць, каго-што, 1. обтереть что-л. шереховатое, смягчнть чрез тренне. Нсл. 355, — абшмуляць. Гсл. Абшмульгай зьвітую вяроўку. Нсл.
Паненка адзёцьце сусім абшмульгала. Дсл. He аблакочуйся, абшмульгаеш борзда локці. Нсл. Прйч. абшмульганы, 1. обтертый, очніценный, обглаженный треннем. Нсл. Вяроўка не абшмульгана добра. Нсл.
2. Прйч.—обтрепанный. Дсл. Ідзець пісар у вабшмульганым каптане. Дсл. Новая сьвітка, а локці абшмульганыя. Нсл. Соверш. нашмульгаць каго-што—нате-реть до садна. Нсл. Хамут нашмульгаў каню шыю. Нсл. Прйч. нашмульганы —натертый до садна. Нсл. Хамутом нашмульгана каню шыя. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
