Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. шапочнйк, делаюіцйй войлочные шапкй.
•шапаваліць-лю-лгш-ле—валять. мгсл.
•шапацёць, -ачў-аціш-аціць-ацім-аціцё -аЦЯЦЬ. Слоггішча Шацк. (Шсл.). 1. (тйХО, С.) шептать. Гсл. Прачхніся а прачхніся! — шапочуць яму кусточкі лазовыя. Гарэцкі: Песьні 58.
2. шелестеть. пнз. На ёй адзежа аж шапаціць! Слопішча Шацк. (Шсл.). Шапацелі чырвоным сваім лістападам асілкі-дубы. зсд 393. Шапацеў чарот. Крушьша(3ьніч, 1952, Но. 20, 4). Шапацяць каласы. Змагар. Ад гэтых сініх вод павінен я далёка падацца
аж туды, дзе шапацяць лясы. Грамыка (Апошняе "даруй”). Ціха шапацеў пад ветрам вербалоз. Хмара(Калосьсе, Но. 18,1939 г., стр. 6). Соверш. прашапацёць—прошеп-тать. Дзякую, — няёмка й ціха прашап-цеў ён. Дзьве Душы 144.
•шапка-пкі-лцы, ж. 1. картуз(головный убор). Ар.
2. фуражка. Ар.; Шсл. Справіў на лета лёгенькую шапку. Ст.
3. шапка зімовая—шапка. Ар. Купіў сабе шапку з вушамі. Ст.
4. шляпка(грйба). Ар.
5. сноп, которым накрывают десять снопов ржй, поставленных в поле для просушкй стоймя, колосьямн вверх. Ар. Будзе золатам адсьвечаваць іржышча, будуць стаяць дзесяткі, цямнець шапкі за грудам. Адамчык: Арж. колас.
шапачка-чкг-чцб/, уменьш. к шапка, 1, 2, 3, 4. Ар.
•шапкавйць-кўю-кўейі-кўе; повел.-куй-куйма—уннженно проснть с чем-л., Шсл. ннзкопоклонствовать; унйжаться. Упе-рад, бывала, дык шапкуем, просім пана, каб даў якую крыху сынажаці. Ст.
•шапран-ну, предл. й Зват.-не, м„ бот.—ша-фран настояіцйй,[Crocus sativus L.]. Сена — бы шапран, а ён усё сьвяткуе. Поговор. Рапан.: Прык. 125. Пірагі сьпяклі із шапра-нам, дык яны пахнуць, жоўценькія... Ст. •шаптўха-ў-п-усе—знахарь ка. Бешан кавічы (Ксл.); Ст.; Шсл. Шаптуха памагла ад грыжы. Ст.
• шаптўн-на, м. 1.—знахарь. Навікі Віц. (Ксл.).; Шсл. Дзяцё вазілі да шаптуна. Ст. 2. наушенйк. мгсл.
•шапў-шапу, междомет.—шу-шу. Гсл.; Гор.; БНбр.; Нсл. 709. Мы тут сядзім а яны сабе шапу-шапу. Тм.
•шароцьце-ця, собйр.—веснушкй. Ксл. У вясну шароцьце становіцца. Даўгое Беш. (Ксл.). См. рабаціньне, шарыньне.
•шараханьне-НЯ, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к шарахаць—пронзведенне шороха тре-ннем йлй точенвем железного орудня. Нсл. 706. У лузе косяць: чутно шараханьне косамі. Нсл.
•шарахаць-аю-аеш-ае, несоверш. 1. пройз-воднть шорох тренйем. Нсл. 706. Чым ты там шарахаеш, шарахнуў? Нсл. Соверш. адшарахаць—отогнать, прогнать шу-мом, треском. Дсл. Сабака адшарахаў зайца. Дсл. Однр. адшарйхнуць-ну-нейі-не, — отрезать, Дсл. вырубнть, хватвть слншком много. Нсл. 385. Адшарахнулі шмт палатна. Дсл. Адшарахнулі шмат хлеба. Дсл. Вам толькі дай волю, дык вы й адіцарахніце лесу. Нсл.
2. постепенно резать. Нсл. 706. Шарахаць рэзь. Нсл.
шарахнуць
111?
шарпоцьце
3. коснть. Нсл. 706. Мы не па вашаму шарахаем, за адзін дзень шарахнулі ўвесь луг. Нсл. Однкр. шарахнуць, 1. пролзвестл шорох тренлем. Нсл. 706. 2. отрезать. Нсл. 706. Ладне шарахнулі вы сядні хлеба. Нсл. 3. хватлть. Нсл. 706. Паў засека шарахнулі жыта. Нсл.
4. сделать много. Нсл. 706. Сажні тры шарахнулі ў двух пасячы дроў. Нсл. 706. Колькі гоняў шарахнулі ўзараць! Нсл. Вазоў да сту шарахнулі вывезьці гною. Тм.
5. ударнть. Як шарахну табе па мордзе, аж крывёй умыешся. Нсл.
6. быстро клнуться, брослться. Нсл. 706. Коні разам шарахнулі ў бок. Нсл.
нашарахаць,— нарезать резн. Нсл. 706. Ідзі нашарахай травы коням на нач. Нсл. •піарахцець, -хчу-хціш-хціць, несоверш. —шуршлть, лздавать шорох. Вале сьле-дам ён, як дым, толькіжыта шарахцела і ламалася пад ім. С. Музыка257.
•шарак-ака, предл.-акў, зват. шарача; мн. ч. шаракі-коў-ком-кі-камі-кох, м. 1. серый заяц. Сабакі выгналі з кустоў шарака. Ст. 2. полусуконная юбка, Ксл. серая шерс-тяная юбка домашнего лзделля. Шсл. Надзявай на бульбу шарак, бо сьцюдзена. Ст. Які шарак ды шарак, а ня дрыліх. Беліца Сян. (Ксл.).
• шарамыжнік-ка—жуллк. Ксл. Янка злавіў шарамыжніка. Астроўна Віц. (Ксл.). •шаранёць-ёю-ёееді-ёе; повел.-ей-ейма, несоверш.—затвердевать, замерзать свер-ху(о снеге). Mix. Як зашаранеў сьнег, дык дарога стала, як ток, хоць ты гармату вязі. Варсл.
•шаранча-чы, собйр.—саранча. Ар.; Кляш-чьшо Беш. (Ксл.).
•шараваньне,(НК: Очеркн, Но. 651), отгл. ймя суіц. к шараваць I.
•шарькярь-рўю-рўеш-рўе; пове.і.-руй-руйма, несоверш., што, 1. прл мойке натлрать предмет песком, хвоіцой, мочалкою. НК: Очеркн, Но. 651; Ар.; Гсл.; Ксл.; Шсл. Валадар затокі — сам, плаўнікі свае пяском пад кустом шаруе. Калачынскі: Лясная казка. Панясу на двор пяском шараваць судзьдзе. Ст. Памажы мне шараваць памост. Бешанкавічы (Ксл.). Со-верш. адшараваць—оттереть грязь, пятно, натлрая песком, мочалкой, соломой. Шсл.; Ар. Закарэў гаршчок — ніяк не адшараваць. Ст. Дзяцё паклала ў начоўку — і адшаравала. Дсл. Соверш. пашараваць —почлстлть что-л. песком, ЗОЛОЮ. Ар.; Шсл. На двары пашаравала лыжкі. Ст. Я табе пашарую плечы. Вязаўка Аз. (Ксл.).
Аз. (Ксл.).
2. па чым—тереть обо что. Ар.; Шсл. He шаруй нагамі па мосьце. Ст.
• шарэц-рца, предл.-рцу, зват. шэрча, м. —болото с серым мхом. Жучкевіч, 14.
•шарэцца—ждать чего-л. особенного. Гсл.
•шарганўпь,—под шоргаць.
• шаргацёць, -ачў-аціш-аціць, несоверш. —пролзводлть шорох, шум, скрлп час-тым дерганлем. Гудзіць аўтабус, шарга-ЦЯЦЬ КОЛЫ па шашы. Марціновіч(Беларус, Но. 159).
•шарх I, шарха, па шарсе, зват. шарша, м.—род мужской одежды. Дсл.( под одеж-да), фарф.
• іпарх II, отгл. частйца: 1. быстрый неловклй поворот. Нсл. 707. Шарх рука-вом і пляшка із столу воб зямлю. Нсл.
2. быстрое разодранле. Нсл. 707. Шарх паперу. Нсл. См. шарп.
•шархаНБНе-НЯ, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к шархаць—шарканле. Нсл. 706. Шарханьне ботамі. Нсл.
•шярхяць-аю-аеш-ае, несоверш. 1. шар-кать Нсл. 706. Ботамі шархаць. Нсл.
2. тереться, шататься. Нсл. 706. Чаго ты тут шархаешся? Нсл.
3. раздлрать. Нсл. 706. Шархаць хустку. Нсл. Соверш. адшархаць, а) оторвать.
б) сжать, скослть. Дсл. Адшархалі мы палавіцу лугу. Дсл. Однкр. адшархнуць,— отрезать. Дсл. Кравец адшархнуў палат-на. Дсл. Прйч. адшархнуты—отрезанный. Нсл. 385. Адшархнуты кавалак палатна валяецца. Нсл. Соверш. расшархаць, рас-шархнуць—разодрать. Нсл. 706. Расшар-хаць, расшархнуць паперу папалам. Нсл.
4. неуважлтельно поступать с кем ллл чем. Нсл. 706. Што ж ты мяне так шархаеш? Нсл.
5. марать, чернлть в нравственном отношенля. Нсл. 706. Бацькава імя шар-хаеш. Нсл
•шярхнут>-ну-неш-не, однкр. к шархаць 1, 2, 3. 1. шаркнуть. Нсл. 706.
2. однр. к шархаць 2, Нсл. 706. Шархнуў і гаршчок разьбіў. Нсл.
3. разодрать. Нсл. 706. Шархнуць хустку. Нсл.
•шархўбельбля—влд рубанка, Ксл. Па-чысьці шархублям. Стаішча Чаш. (Ксл.).
•піархуньі-оў-o.w, мн. ч„ предл.-ох,—бубен-цы. Mix. См. шорхаўкі. Уменьш. шархунёц-НЦа, предл.-НЦу, дат., предл.-НЦОМ, мн. ч., предл.-цох. м.—бубенчлк. Залатая зара шархунцом шалясьцела да раньня... Ка-выль: Ростань, 31. Уменьш. шархунцы-ііоў-цом, мн. ч„ предл.-цох—бубенчлкл. Пад дугою шархунцы, коні вараныя... Кавыль: Ростань, 7.
•шарп, отгл. частйца—означает быстрое разодранле. Нсл. 706. Шарп у злосьці хустку папалам! Нсл.
•шарпоцьце-^я, предл.-цю, ср.—доношен-ная до крайней возможностл одежда. НК: Очеркн, 138.
шарпані'на
1120
шастаць
•шарпаніна-ны-не, ж. 1. букв. резня (кровопролнтне, С.) Нсл. 706.
2. поспешная работа во время жатвы нлн сенокоса. Нсл. 706. Сядні добрую зрабілі шарпаніну, цэлую палосу зжалі жыта. Нсл.
3. кушанне, прнготовленное нз разных сьестных прнпасов нлн огородных овоіцей. Нсл. 706. Шарпаніны наварыла буракоў з клёцкамі й бульбаю. Нсл.
•шарпаньне-ня, предл.-НЮ, Отгл. ймя суіц. к шарпаць,—дранне, разднранне. Нсл. 706. Шарпаньне адзежы, паперы. Нсл.
•шарпаць-аю-аеш-ае, несоверш. 1. рвать. Нсл. 706; Шсл. Ня шарпай адзежыны, ходзячы тут. Нсл.,—разрывать. Нсл. 70; Шсл. Шарпаць, расшарпаць папалам паперу, хустку. Нсл. Ня шарпай полкі на драбныя кавалачкі, бо маленькія анучкі будуць. Ст. Шарпае пад лягкімі лапцікамі колкае і яшчэ поўнае соку іржышча. Гарэцкі: Песьні 54. Однкр. шарпанўць, а) разорвать, Нсл. 706. рвануть, дёрнуть. Шарпануў хустку папалам. Нсл. За гвозд шарпануў рукавом. Ст.
б) резануть. Нсл. 706. Шарпануць сьвіньню нажом. Нсл. Соверш. абшарпаць, ашар-паць, абшарпаць, перех.—оборвать, ра-зорвать во многнх местах. Нсл. 355.
Абшарпаў адзежу, лазячы па дзярэўю. Нсл. Прйч. абшарпаны, ашарпаны—обор-ванный. Нсл. 355; Ксл.; Дсл. У вабшарпанай адзежы бегае. Нсл. Сорам табе дзеўцы абшарпанай хадзіць. Нсл. Ходзе ашар-паны наш жучок — усю скуру сабакі папарвалі. Дсл. Соверш. адшарпнуць, а)—оторвать. Дсл. Адшарпнуў касою галаву вуткі. Дсл.
б) о доведеннн какого-л. действня до значнтельного предела. Дсл. Адшарпнулі парабкі хлеба. Дсл. Адшарпнулі касцы Нсл. 384. Вялікі кавалак палатна адшар-пнуты ад сувою. Нсл.
2. шарпаць—дергать. Горадз.(Нсл. 706). Шарпаць ніткі з палатна. Нсл.
•шарпацца-аюся-аешся, несоверш.-рва-ться, протнраться. Нсл. 1Ы>. Локціў сьвіткі шарпаюцца. Нсл. Соверш. абшарпацца, ашарпацца, возвр.—быть оборвану, Нсл.355. обноснться, нзорвать одежду, Гсл. обно-снться, оборваться. Ксл. Ходзіць абшар-паўшыся. Нсл. Я сусім абшарпаўся, няма чаго адзець. Пустыню Сян. (Ксл.). Ашарпа-ліся мы, лазіўшы па кустох. Дсл. Ашар-паліся. Ходзім, як старцы. Тм. прашар-пацца—протереться. Нсл. 706. Локці прашарпаліся. Нсл. Соверш. расшарпацца —разорваться. Нсл. 706. Рукаво расшар-палася на сук. Нсл.
•шарсьцін-а,-ньне,—«. под шэрсьць.
•шаршахка-ткі-тцы, ж.—самая боль-шая нгла, Ар.; НК: Очеркн, 182. толстая нгла ДЛЯ ШНТЬЯ КОЖН Н Т.П. Шсл.; Ксл.; Ар. Шаршаткаю дык добра падшый лапці. Раўнапольле Сьміл. (Шсл.). Я хацеў зашыць
мех, ды зламіў шаршатку. Клюі Куз. (Ксл.). •шарўн-уна, зват.-ўне, мн. ч„ дат.-НОМ, мн. ч.. предл.-нох, м.—оледенелая корка на поверхностн снега, наст. БГсл.
• шарыга-гг-зе, ж.—жердь с острым концом для задержнвання плотов. Калу-пайла.
•шарыньне-ня, собйр.—веснушкн. Ксл. Па абліччу драбное шарыньне. Сьвярдлы Беш. (Ксл.). См. рабаціньне, шароцьце.
•шарыхуь-ру-рыш-ра—ніца чего-н., оіцу-плевать что-н. твердое, особенно в потьмах, Ар. нскать оіцупью, шарнть. Што ты там шарыш на паліцы? Ар. Соверш. абшарыць—обыскать(такнм об-разом С.) Ксл. Усюдых абшарыў, але не знайшоў. Стрэлкі Беш. (Ксл.). Надабе добра абшарыць, дык знойдзем. Ст.
•шаснанцаты, -тая-тае—шестнадца-тый. Н.; М.; Сянск. Сербаў 113; Лёсік: Пачат. граматыка, 103; Смл.
КНІГІ ОНЛАЙН
