Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•штырыць-ру-рыіч-ра—тол кнуть. ПІСЛ. Штырыў яго к чартовай мацеры. Ст.
аштырыцца-руся-рышся, соверш. к шты-рыць—толкнуть; — то же, что "апынуц-ца”— очутйться(но грубо, с презреннем, С.) Шсл. Як піргну, дык нейдзе ашты-рышся. Ст.
•шво-eä; мн. ч. швы-воў-вом-вы-вамі-вох, ср.—шов. Ар. (У варыштаванага) мацалі кажнае шво, абразалі гузікі. Сядаёў: Кор-зюк.
•шворан-рана(-рна), м.—шкворень, ме-таллнческнй стержень, ймеюіцйй на одном конце головку, а на другом конце резьбу, на которую навйнчйвается гайка (употребляется для скрепленйя разьем-ных частей); является вертакальной оськ> передка повозкй йлй поворотной частй колесной транспортной машйны(авто-мобнля, локомотава й т.п.), который обеспечйвает поворот на ходу. Ар.; Луні; Пятніцкая Беш. (Ксл.); Пск.(йеропольскнй). Як воз бяз шворна не паедзе, так няхай малады да маладой ня пойдзе. Трасьцянкі Н.(Демвд.: Веров., II, 1896,123). Хачу ПйЗЫЧЫЦЬ шварна. Луні. Дастаў шварном па плячох. Луні. Барысёнак шворанам біўся. Ар.
•швагра-ры, вйнйт, дат., предл.-py, твор.-рам; мн. ч.-ры, м. 1. шурйн(брат жены) Ар.; Гсл.; Ксл.; ЗСД 21. Сустрэўся я із сваім Шваграм. Селядубова Беш. (Ксл.).
2. зять(муж сестры).
3. свояк(муж женйной сестры йлй брат жены)., Гсл.
•швагрэня-нг-нг', ж.—свояченйца(сестра жены) Гсл.
•швайка-кі-і(ы, ж.—шйрокое плоское шйло(для шнтья лубянок, колотья свн-ней) Ар.; Шсл. Трэба пазычыць у каго Швайкі СЯўню пашЫЦЬ. Войстрава Сьміл. (ШГсл.). Швайкаю закалоў парасё. Тм. Швайкаю кабана закалоў. ТруханавічыЧаш. (Ксл.).
•швальня-ні-ні', ж.—швейная сапожная мастерская.. Гсл.
•швацтва-ea, ср.—швейное ремесло. Гсл. •швачка-чкг-чцы, ж. 1.швея(белошвейка, Гсл.) Нсл. 708; Ар.; Растсл.
2, ПОрТййХа. Ар.; Гсл.; Бешанкавічы (Ксл.). •шваччын, -ына-ына—прйнадлежаіцйй "шввачцы"—швен, портннхе. Ар.
•швэндацца, -аюся-аешся—шляться, мгсл. таскаться, Гсл. шляться, таскаться без дела, Шсл. волочйться. Гсл. А што ён робе, толькі швэндаецца цэлы дзень. Ст. Соверш. нашвэндацца—натаскаться. Шсл. За дзень даволі нашвэндаўся. Ст.
•швед-да—короед; жук йз сем. Iridae. Ксл. Швед вытачыў усю кару на елках. Нава-сёлкі Сян. (Ксл.).
•ШВІНКІ, (грйбы) — СЬвІНКІ. НК: Очеркн, 474.
•швіргаць, (Ар.; Гсл.), швыргаць,(МГсл.; Нсл.), -аю-аеш-ае, несоверш.—швырять. мгсл.; Нсл. 708. Швыргай на асець снапы. Нсл. Швыргні, вышвіргні гэта за акно. Нсл. Соверш. абшвіргаць, (Дсл.; Ар.), абшвыр-гац, (Нсл.)—забросать(кругом, С.) Дсл., забросать, обрызгать чем-л., особенно грязью. Нсл. 355. Абшвыргала кабыла балотам. Дсл. Абшвыргаў мяне балотам твой конь. Нсл. Соверш. зашвыргаць—заб-росать. Нсл. 193. Зашвыргаць снапамі, камлыжкамі. Нсл. Соверш. зашвыргнўць —заброснть. Нсл. 193. Палку зашвыргнуў далёка. Нсл. Прйч. зашвыргнуты—забро-шенный. Нсл. 193.
нашвыргаць(нашвіргаць, Ар.) што —нашвырять, набросать(стремйтельно, С.) во множестве. Нсл.739. Яблыкаўусадзе нашвыргаў дзяцём, няхай зьбяруць. Нсл.
нашвырганы, нашвырганы—набросан-ный(стремнтельно, С.) Нсл. 739. Нашвыр-ганую кучу снапоў пераносіць трэба адсюль. Нсл. 739. Соверш., перех. расШВЬІр-гаць—разбросать, расшвырять. Нсл. 553. Ідзі адсюль вон із сваёю адзежаю, ато расшвыргаю яе. Нсл. Прйч. расшвырганы-—разбросанный, разметанный, Нсл.
расшвырянный. Падбяры сваю расшвыр-ганую адзежу. Нсл.
вышвыргаць-аю-аегд-йе, несоверш., перех. —стремнтельно выбрасывать. Нсл. 102. Вышвыргай з пад восеці дровы. Нсл. Соверш. вышвыргаць—стремнтельно вы-броснть. Нсл. 102. За злосьці вышвыргаў, вышвыргнуў маю адзежу. Нсл. Прйч.
вышвырганы—выброшенный с быст-ротой. Нсл. 102. Зьбяры свае вышвырганыя рэчы. Нсл. Вышвырганыя снапы зьнясі на месца. Тм. Однкр. вышвыргнуць. Нсл. юз. Прйч. вышвыргнуты—выброшенный. Нсл. 203. Вышвыргнутае з-пад асеці палена. Нсл.
•шубйрка-ркі-рцы, ж.—старенькнй ту-луп. Ксл. Хоць бы шубарка якая на зіму. Сукрэмна Сян. (Ксл.).
•шубары-роў-ром-ры-рамі-рох, м.—ов-чннные рукавнцы. Ксл. Шубары адзень, бо СЬЦюдзена. Гарадок (Ксл.).
•шубёнь-бня, предл.-бню, зват. шўбню; мн. ч.-ні-нёў-нём-ні-нямі-нёх, м.—палка, удобная для запускання в кого-л. нлн во что-л. Гсл. Ёмка кідаў ён шубнём. Дзьве Душы 38.
•шубіна-ны, ж. — шубень. Гсл. Адтуль хлопчыкам надта зручна кідаць ійубі-наю ў сабакі. Гарэцкі: Песьні 6,
•шуга!, междомет.—употребляемое прн отпугнваннн птнц. Нсл. 748. Шуга на вас! Нсл.
•шугай(чугай? С.)-ая, предл.-аю, зват.-аю; мн. ч.-аі-аёў-аём-аі-аямі-аёх, м.—армяк с длнннымн й шнрокймй поламй, который носят мужчйны й женіцйны. Нсл. 713. Накінь шугай. Нсл. Ср. чугай.
шугавёя
1133
шўла
•шугавёя-й'-й, ж.—вьюга, метель. Нсл. 710. Шугавея настала на дварэ. Нсл. (Сьне-жань) зашумеў шугавеяю. Салавей: Сіла 61. •шугавёіна-ны, обіц.—расточнтель-ннца, мот, мотовка. Нсл.718. У шугавеіны ніколі нічога не завядзецца. Нсл.
•шугавёіца-^ы-цы, ж. — шшугавея.. Ці ліха мяне панясець ехаць у такую шугавеіэцу, шугавею!" Нсл. Зіма на шугавейных белых крылах шумела ўзма-ХйМІ. Салавей: Сіла 72.
•шугавы-вая-вае—ветренный, непосто-ЯННЫЙ. Дсл.
•шугаць-аю-аегч-ае, звукоподр. 1. шнбать бросать что с шумом на воздух. Нсл. 718. Шугаць трэскаю. Нсл. Шугаць шыбнём на вераб’і. Нсл.
2. (порывнсто, Гсл.), снльно дуть(о ветре, Гсл.) Нсл. 718. Вецер шугае. Нсл. На вуліцы шугае вецер. Гарэцкі: Песьні, 33.
3. летать с шумом. Гсл. Узносіш крыльле, а шугаць ня можаш. Салавей. Імкнуўся я парывы духу даць, каб ён шугаў да зораў панад стромы. Тм.
4. колебать. Зрэдку пыхала бліскаўка, і шугаў рабінаю вецер. Гарэцкі: Песьні, 82. Шугае лес. Кавыль: ч. лёд.
5. полыхать. Ар.; Шсл. Полы шугаюць у печы. Ар. Агонь шугае. Ар. Агонь аж у неба шугае. Ст. Полымя дужа шугае. Веляшковічы Лёз. (Ксл.). Полымя шугае. Нсл. 718. Хваля агню шугала што раз бліжэй. Тат.: Кво вадыс, 291. Конь СПЫНІўся, стаў, чакае, з воч яго агонь шугае. Гарун: Шчасьце м. Однкр. шуганўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё. Маланка зьнячэўку шуганула сярод ПОЛЯ. Ар.; Вольскі: Паланянка.
6. провалнться с шумом(в снег). пнз.
7. перен. Тыя песьні да Шырын пераз мур шугалі. Крушына: Лебедзь 61. Ваша, сп. Рамановіч, ня хочаце поэтам даць волі шугаць у прасторах. Галубіцкі(”Бацькаўш-чына”, Но. 35/421). Няўсім суджана шугаць. Тм. Шугайце, поэты! Тм. Мая душа — яна ня сьпіць — зялёным полымям шугае, чырвоным полымям гарыць. Броўка(Літ. Маст. 17, 1971 г.).
8. перех.—мотать, расточать, как бы бросая на ветер. Нсл. 718. Шугаў бацькава дабро, пакуль усё расшугбў. Нсл. Соверш. расшугаць, каго-што—расточнть, как бы бросая на ветер. Нсл. 718. Шугаючы, расшугаеш борзда, а зьбіраючы зьбярэш. Послов. Нсл. Соверш. расшугацца—стать тороватым(?) до расточнтельностн. Нсл. 553. Нешта ён расшугаўся, знаць паба-гацеў. Нсл.
шугілўхр,-нў-нёш-нёць-нём, 1. шнбнуть, броснть что с шумом на воздух. Нсл. 718. Шугнуць шыбнём у вераб’і. Нсл.
2. однкр. к шугаць 2—дунуть. Вось шугнуў За СЬЦЯНОЮ вецер. Гарэцкі: Песьні, 34.
3. полыхнуть. Шсл. А цяпло як шугнець ды шугнець, аж у самы строп! Ст.
•шўхля-лі, ж.—совок для ссыпання зернового хлеба. Ксл. На такаўні ляжыць шухля. Чарнагосьці Беш. (Ксл.).
•шўець—накнпь. Церахоўка Гомельск.(Наш Край, 1928, Но. 11,48).
•шуканьнік-кв, м.—нскатель. МГсл.
•шуканьне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к шукаць,—нсканне, Нсл. 718; Ар. розыск. Мгсл. Такое тваё было шуканьне, што не знайшоў. Нсл.
•шукйць-яю-веій-ае; повел.-ай-айма, несо-верш., каго-чаго—нскать. НК: Дудар, Но. 52; НК: Очеркн, Но. 49; Ар.; Нсл. 718; Растсл.; ПНЗ; Шсл.; Ксл.; Гсл. Ня шукаючы, ня знойдзеш. Нсл. Шукай тут, яно сюды паляцела. Ст. Яны паляцелі шукаць таго каменя. Погар (Афанасьев, II, 1914, 198). Прйч. шукаНЫ—НС-канный. Нсл. 718; Ар. Грошы тут ужо шуканы кімсь. Нсл. Соверш. адшукаць —отыскать. НК: Под. пос, Но. 20; Гсл. Людзі добрыя, скажыце, а йдзе мора адшукаць? НК: Под. пос. 38. Шмат часу пайшло на адшуканьне патрэбнай паперы. Гсл. Co-верш. пашукаць—понскать. Гсл.; Ар.; Нсл. 718. Соверш. прышукаць—прннскать. Нсл. 518. Другі спосаб які надабе прышукаць да гэтага. Нсл. Соверш. зашукацца-аюся-аешся—слншком долго нскать. Маці цябе там зашукалася, а ты сядзіш тут — бяЖЫ да хаты. Вярбоўка Расьн.(Бясл.). Хадоска з пад вянца, зашукалася гра-бянца. Гарэцкі: Нар. песьні. 19.
ацшўкаваць-кую-куеш-куе, каго-што —обыскнвать. Нсл. 356; Дсл. Абшукуй, абшукай нас усіх, калі думаеш, што мы ўзялі. Нсл. Пачалі злодзея абшукаваць і знайшлі крадзеныя рэчы. Дсл. Соверш. абшуканк-аю-аеш-ае каго-што 1. обыс-кать, Ксл.; Нсл. 356. обыскать вокруг. Шсл. Абшукаў усе куткі і нідзе не знайшоў сякіры. Ст. Давядзецца абшукаць усіх, хто ёсьць — мо й знойдзем. Дабрамысьль Лёз. (Ксл.).
2. обмануть. Шсл. Хацеў абшукаць мяне, але не на таго нарваўся. Ст. Прйч.
абшуканы—обысканный. Нсл. 356. Вазы й людзі ўсі абшуканы, пакражы не знай-шлося. Нсл.
абшукацца, соверш.. возвр.—обыскать самого себя. Нсл. 356. Абшукайся сам, можа ў сябе самога знойдзеш. Нсл.
дашукавацца-куюся-куешся, несоверш. —донскнваться. Шсл. Позна ты стаў дашукавацца свайго. У мяне ён дашу-куецца — у іншых папытайся, дзе твая піла. Ст. Пачаў вураднік дашукавацца — зразу выдалі, Парадзіна Імсьц. (Бяльсл.). Соверш. дашукацца—отыскать. мгсл.
•шуло-ла, ср. — шула. Шсл. Згніло шуло ў пуНІ. Бор Сьміл. (Шсл.).
•шўла-ла, ср. — шула. Шсл. Дастаў пару дубовых шульцаў. Ст.
шулак
1134
шумцёць
•шўлл-лы-ле, ж. 1. колода, (Нсл. 718) толстый столб. Гсл. Ляжыць, распохшы, як шула. Нсл. Цяліца ходзе наўкола шулы, ЯК дурная. Севершч.(Косіч 15). Груд мужчын і баб, што сядзелі й гаманілі на бярвень-ню й шулах, зьвезеных летась з панскага лесу, патроху рассыпаўся. Дзьве Душы 109. 2. заборный столб, который в средйне забора ймеет пазы с обедх сторон, а в конце его в одной только стороне, прйлегаюіцей К пряслу, НК: Очеркн, Но. 435. столб с пазамй в строенйй йлй в ограде. Нсл. 719.
3. стойка(металлйческйй йлй деревянный брус служаіцйй опорой для чего-н. в механнзмах, сооруженйй, конструкцнн, С.) Растсл.; ПНЗ.
4. столб в стене, заборе, в воротах, с пазамн, Ксл.; Шсл. столб(вообіце, С.) мгсл. Аб’ехала шула—зн. "шула” вошло в землю, подгннв. Ст. Шулы падгнілі і замёт паваліцца. ЖабяньцяіСур.(Ксл.). Шула скрывілася. Нсл. 719. Хата без варот із аднэю шулаю. Гарэцкі: Песьні, 6. Ток наш забурацца хоча: шулы й сохі сусім падгнілі. Нсл. 733( под забуравацца).
КНІГІ ОНЛАЙН
