Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•шчыпўля-лг—козавка. Ксл. Янку шчы-пуля крэпка ўкусіла. Лапы Беш. (Ксл.).
•шчырак-кф предл.-кў, зват. шчырача; мн. ч. шчыракі-коў-ком-кох, м. 1. нскренный человек.
2. усердный к какому делу. Ар.; Mix.
шчырасьць
1141
шыбаць
•шчырасьць-ці, ж. 1. нскренность. Ар.; Нсл.; Ксл.; Гсл. Я к табе з усёю шчырасьцю, а ты ка мне з хітрасьцю. Нсл. Рада ад усяе ШЧЫраСЬЦІ. Нов. Сяло Беш. (Ксл.).
2. усердне. Нсл.; Ар.; Мгсл.; Гсл. Шчырасьці ў вашай рабоце ня відаць. Нсл.
•шчыраць-аю-аеш-ае, несоверш.—усердс-твовать. Нсл. т.Колькі ня шчыраю табе, ты ўсё ня верыш маёй шчырасьці. Нсл. Соверш. нашчыраць. Нсл. 721. Няхай табе ў жывот, як ты мне шчыраеш, нашчыраў. Нсл. Соверш. няшчыраць—нерадеть, не усердствовать. Нсл. 339. Ты ні ў чым імне няшчырыш. Нсл. Соверш. прышчырыць —поусердствовать. Нсл. 518. Прышчыры-лі ў рабоце, дык і скончылі борзда. Нсл. •шчьірацца, -аюся-аешся —представ-лять себя усердным, нскренным. Нсл. 721. Я бачу, як ты шчыраешся мне; прыш-чырыўся добра, дзякуй! Нсл. Соверш.
прышчьірыцца. Нсл. 721. Прышчырыўся ты імне! Няма за што дзякуй сказаць. Нсл.
•ш чыры-рая-рае, 1.—нскренный. Ар.; Мгсл. Уменьш. ШЧЬІранЬКІ. Увелйч. шчырў-сенькі. Шчыры чалавек. Нсл. Шчырая душа. Нсл. Шчырая праўда. Нсл.,—зака-дычный. МГсл.
2. усердный. Ар.; Нсл.
3. чнстый, открытый. Нсл.; Ар. Шчыры бор. Нсл. Шчырае поле. Нсл.
4. дорогой, очень блнзкнй к сердцу. Шсл. Браток ты мой шчыры! Ст. Дзядзенька міленькі, шчыранькі, ня біся! Ст. Ср. cm. шчыршы, 1. более нскренный. Нсл. Шчыршага за цябе няма. Нсл.
2. более усердный. Нсл. Сын шчыршы, як пасынак. Нсл. Нареч. шчыра, 1. нскренне. Ар.; Нсл.; Ксл. Я шчыра кажу. Ар.
2. усердно. Ар.; Нсл.; Ксл. Ён шчыра робе. Крывое Беш. (Ксл.). Ён шчыра глядзіць яе дзетак. Алёхнава Сян. (Ксл.). Шчыра праца-валі мы табе. Нсл.
3. сердечно. ПНЗ; Растсл.
•шчыры грыб—белый грнб. [Boletus edulis L.] 3. Верас.
•шчыт, шчыту, 1. ряд без промежутка, кладка одного подле другого. Нсл. Кладзі ў шчыт роўна. Нсл. Шчытам роўна паложаны. Нсл.
2. край в дне деревянного сосуда. Нсл. 721. Шчыт у бочцы ня ровен. Нсл. У шчыце бочка працякае. Нсл.
3. стыкдвухскатной крышн. Ксл. Усамым шчыце гняздо. Ухлё Чаш. (Ксл.).
4. архйт.—фронТОН. Гсл.; Сакуны Б. ІУ.
5. заіцнта. Нсл. Бор нашаму сялу вялікі шчыт ад холаду. Нсл.
6. внд печкн. Ксл. Надабе затапіць шчыт. Мазалава Куз. (Ксл.).
•шчытнасьць-ід, ж.—плотность. НК: Очер-кн, Но. 436; Ксл. См. зьнітнасьць. Няма ў гэтых дошках шчытнасьці. Лазаватка Сур. (Шсл.).
•шчьітнік-іка, предл.-іку, зват.-iua, м.—ча-іца. Закрыўшы рукамі від, і выставіўшы наперад локці, ён пашыўся ў густы шчытнік. Адамчык: Арж. колас.
•шчытны-ная-нае—плотно прнлажен-ный, пркстакмцнй друг к другу. НК: Очеркн, Но. 436, 1. плотный. См. зьнітны. Тачок, хоць маленькі, але шчытненькі. Нсл. 125( под гуменца). Уменьш., ласкат. шчьітненькі. Увелйч. шчытнюсенькі, плотный, без іцелей, Ксл. плотно сложенный. Нсл. 721. Шчытны мой ток. Альшанікі Беш. (Ксл.). Шчытны воз. Нсл. Шчытныя сьцены, і голка не пралезе. Нсл. Абора шчытная статку. Нсл. 354( под абора). Зялезная заслона такая шчытная, што нічога не даведаецца навет і той, хто адзержуе лісты. Беларус, Но. 59. Вокал яго вырасла шчытнае, роўнае кола сялян. ЗСД 120. Андрэй сам такі шчытны, крамяны. Тм. 2. хорошо укрепленный. Нсл. Шчытны дварок. Нсл.
3. заіцліценный от внешнего влняння атмосферы. Нсл. Шчытнае месца, можна тут пастаяць ад буры. Нсл. Шчытная столь. НК: Очеркя, 534.
•шчьітна, нареч. 1.—ПЛОТНО. Гсл. Уменьш., ласкат. шчытненька, увелйч. шчытнюсень-ка. Растсл.; Нсл. Шчытна наеўся. Нсл. Шчытна злажы дошкі. Нсл. Дзьверы ня шчытна прыходзяцца. Нсл. Памажы Божа, Яначка, зрубіць каморку шчыт-ненька. Горц.(Кот. 209). Паўзьлі па балоце, пасуваліся ў глыб, усё шчытней a шчытней сьціскалі бандытаў. ЗСД 375.
2. нерасточнтельно. Нсл. Шчытна жы-вець. Нсл.
шчыт у шчыт, « зн. нареч.—плотно, без промежутков. Нсл. Шчыт у шчыт скла-дайце дошкі, каб шчытней ляжалі. Нсл.
ШЧЫТЫ-moy, едйнств. ч. нет.—боковые кран(стык, С.) сплоченных между собою доіцечек в деревянной посуде. Нсл.
Шчыты ня роўна прыладжаны, скрозь шчыты вада йдзець. Нсл. У шчытох бочка працякае. Нсл.
•шчыцік-іАа.
•шыбала-ла, мн. ч.-лы, ср.—палка, кото-рую бросают для отогнання домашннх жнвотных. Нсл. 709. I шыбалам не адшы-баеійся ад іх. Нсл.
•шыбавацца-бі ецйй—с коро двнгаться, направляться. Сьцежка ўлева забірае ды шыбуецца ўгару. С. Музыка, 251.
• шыбаць-аю-аегд-ае чым, несоеерш. 1. бросать. Растсл.; ПНЗ; Ксл. Давайце шыбаць каменьням. Навікі Віц. (Ксл.).
2. перен.—парнть, установляться к воз-вышенным мыслям. Думка ластаўкай шыбае. Рунь ю.
яшыбяіхь-аю-аеш-ае, несоверш., перех. 1. овладевать кем наснльно. Дсл. 569. П’ян-ства ашыбае. Дсл. I пачаў яго сон ашыбаць. Тм.
падшыбаць
1142
шырынка
2. ругать, позорйть, Дсл. 569. опорочйвать. Нсл. 388. Злодзеям ашыбае. Дсл. Тя мяне не злавіў за руку, што ашыбаеш, ашыб злодзеям. Нсл.
3. ашыбаць парогі—обнвать порогй. Еўлічы. Ён ашыбае парогі. Соверш. ашыбі'ць (ашыбці, Нсл. 388) 1. овладеть. Ашыбіў яго сон. Дсл. См. апанаваць.
2. опорочнть. Нсл. 388. См. ашыбаць 2.
парйіыбаць-аю-аеш-ае што—подбра-сывать (люльку, качелн), ударвть снвзу под основанйе. Ар. Соверш. падшыбнуць-ну-неш-нець—подбросдть, метнуть (люльку, качелй), ударнв снйзу под основанне. Ар. Падшыбні калыбку. Ар.
пашыбаць—овладевать. Страх, раз-вага й сум сталі хлапца пашыбаць. С. Музыка, 261.
•шыбашіа-аюся-аешся, несоверш.-бро-саться. Ён моцна шыбаўся дзідкаю. іванск Чаш. (Ксл.). Соверш. ашыбжйца-аюся-аешся, несоверш. каля каго—обйваться. Еўлічы. Ён каля нас ашыбаецца.
адшыбацца-йюся-аешся, несоверш. ад каго—отгоняться. I шыбалам не адшы-баешся ад іх. Нсл. 709. Соверш. адшыбіцца. • шыбенік, Гсл.; Нсл., шыбеньнік, Ксл. —вйсельннк (сорванец, повеса, Гсл.) Ксл.; Шсл.; Гсл., вйсельнйк, достойный влсе-лнцы, дерзкйй шалун. Нсл. 709. Шыбенік гэты борзда галаву сабе скруце. Ст. У, шыбеньнік гэткі! Пожыню Сян. (Ксл.).
Шыбеніку гэтаму ўходу няма. Нсл. Хлапца свайго пакінула на старую Арцюшыху, і ён расьцець шыбенікам. Полымя, Но. 8, 1967, 242.
•шьібеніца-цы, дат., предл.-ЦЫ, ж. 1. вйселйца. мгсл.; Гсл.; Нсл. 709. Жадаюць за гэта на шыбеніцу падвесіць. Юхн. (Узгоркі). На шыбеніцу толькі яго. Нсл. He сьпя-шайся на шыбеніцу, яшчэ пасьпееш. Послов. Рапан. 262.
2. обш.—дерзкнй-ая шалун-нья. Нсл. 709. Усадзі ты гэтага шыбеніцу, няхай ня дурэе. Нсл.
3. насмешлнвое названне человека высо-кого ростом. Нсл. 709. Куды, як вырас шыбеніца гэты, страшна глядзець. Нсл. •шыбёнь-бня, предл.-бню, зват. шыбню; мн. ч.-бні-бнёў-бнём, мн. ч., предл.-бнёх, м. 1. палка для сбйванйя чего-л. Еўлічы; Нсл. 709. Ён шыбнём зьбіў ігрушу. Еўлічы. Шыбнём кінуў яго. Нсл. Шыбнямі зьбіваюць яблыкі. Нсл.
2. палка, употребляемая в йгре ’’рюхн”. Нсл. 709.
• шыбка, нареч.—быстро, Гсл. СКОро. Ксл.; Ар. Шыбка пашла. Дзьве Душы, 134, Ня надабе бегчы так шыбка. Селядцова Беш. (Ксл.). Ногі шыбка ступаюць. Дальны (Калосьсе, I, 1935, стр. 14). Ср. cm. шыбчэй —СКОрее. МГсл. Ласкат., уменьш. шыбенька —-быстренько. Гсл.
•шыбкі-кая-кае, 1. быстрый. мгсл.; Ар.; Нсл. 709. Шыбкі конь. Нсл. Далей падзеі раскаціліся шыбкім клубкам. Дзьве Душы, 181.
2. быстро обьемлюіцйй умом. Нсл. 709. Шыбкі розумам малец гэты: зараз ськеміць у чым справа. Нсл.
шыбшы, ср. cm. к шыбкі 1, 2. Гэтага каня купляй: у яго шыбшы бег, чымсяўдругіх. Нсл.
•шыгальле-ля, ср.—йглы хвойных дере-вьев. Растсл.; ПНЗ.
•шьія, ШЫІ, ШЫІ, ж.—шея. Гсл.; Ар.; Н. (Афанасьев, I, 1913, 211); Навікі Віц. (Ксл.); Шсл.; Карачэў (Будде: Тула-Орел. 66). Абы галава, шыя будзе. Послов. Ст. Шыя забаліць. Карачэў. Уменьш. ШЫЙКа-ЙМ-йцы. Ар.; Шсл. Ценкая ў дзяцяці шыйка. Ст.
•шызы-зая-зае—сйзый. мгсл.; Гсл. Адлігі шызы вецер круціць, гнець вішні. Танк (Калосьсе, Но. 3/20, стр. 130). I харашэе мак, узносячы тут а тут, густа па густым, шызым і квола-крохкім сьцябельліку буйныя і драбныя мачынкі і груд квету. Гарэцкі: Песьні, 6.
•шыла-ла, предл.-ле; мн. ч.-лы-лаў, ср.—шй-ЛО. Ар.
шыла каваць—праздновать 1 день Велйкого поста; празднованйе заканчй-вается пйрушкою; празднйк мужчйн й женідйй. Храпавічы Куз. (Ксл.). Уменьш.
шылца-ч«, предл.-цу; мн. ч.-цы-цаў. Ар. •шьільнік-гка, м.—частуха водяная, раст. Гсл.
•Шылывыты панядзелак—первый поне-дельнйк Велйкого nocma. НК.: Пасоб, Но. 34. •шып, шыпа—деревянный клйнок для скреплення досок. Ксл. Вазьмі на шып — крапчэй будзе. Бабінічы Віц. (Ксл.).
•шыпшына-ны-не, ж.—двкая роза, Гсл. шйповнйк. МГсл.; Ксл. Пад акном расла шьтшына. ВялрэньЧаш. (Ксл.). См. чупчынь-нік, шытйыньнік. Гсл.
•шырокі-коя-кае—шйрокйй. Шырокі ліст на каліне, яшчэ шыршы на дубочку. Водзьвінка Імгл. (Косіч 58). ■
шыршы, ср. cm. к шырокі. Мяльлянаў загон шыршы за нас. Ст.
шырачэнны-ная-нор—очень шярокйй. НК.: Очеркн, Но. 174.
•шырачэць-эю-эеш-эе—делаться шйре. Ксл. Рака шырачэе. Труханавічы Чаш. (Ксл.).
•шырыня-w, ж.—шйрнна (, шйрота, Ар.) МГсл.; Шсл. Мерай удоўж і ў шырыню. Ст. У полю асьнежаным... прыгожая шыры-НЯ. Лынькоў: Воўчы лог (Калосьсе, 2, 1935, стр. 95). •шырынка-нкі-нцы, ж.—платок йз прос-ТОГО ХОЛСТа, Гсл.; Растсл.; Навасільск., Будде: Тула-Орел сл.; Косіч 79. платок домашнего ЙЗДвЛйЯ. Касьцюковіцкі р. Калінінскае акр. (Наш Край, 1928, Но. 6-7, 48). Дзеўкі завязуюць на галаву хустку, ценкае палаценца з вышыванымі канцамі. Гэта хустка, званая наагул у Беларусі "шырынкаю”, найстаршая дзявоцкая хустка на гала-
шырыць
1143
шыцца
ву. Сакуны,, 24. Уменьш. шырыначка-чкг-чцы. Шыю, пашыю шырыначку. Росуха Імгл. (Косіч 9).
•шырыць-ру-рыш-ра, несоверш., перех.—де-лать что-л. шнре, Нсл. 710; Ксл. шнрнть, расшнрять. Ня надабе болей шырыць. Ухлё Чаш. (Ксл.). Пан Бог яму век шырыць. Кіт. 12аі1. Соверш. пашырыць, 1. сделать несколько шнре. Ня шыр мяха! пашы-рыш, блага будзе падыймаць яго, як насыпеш поўны. Нсл. 710.
2. распространнть. Надабе гэту ведамку пашырыць.
пашырэньне-НЯ, предл.-НЮ, отгл. ймя сугц. к пашыраць 2, пашырыцца—распростра-ненне. мГсл.
пашыраць, несоверш., перех.— распро-странять. Гсл.
расшырыць-ру-рыш-ра, соверш. 1. сде-лать более шнрокнм.расшнрнть. Хто у Мяне уставічне верыць, яшчэ лепшы пакой расшыру. Кіт. І2іа2.
2. распространнть.
расшырэньне-ня, предл.-НЮ, отгл ймясуіц.к расшырыць, расшырыцца. Даў яму кнігу каран і шаблю на расшырэньне веры. Кіт. 57а7.
КНІГІ ОНЛАЙН
