Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. собйр.—участннкй "талакі”. Нсл. 636. Да гудзець поле, гудзець; талака з поля йдзець. йз песнн, Нсл. Слава, дый слава, паночку, твая: п’яна, дый п’яна талака твая. Нз песнн, Нсл.
•талалўй-ўю, предл. й зват.-ўю, м. 1. жндкое мучное кушанле. Садзіся талалую зьеж. Селішча Гар. (Ксл.).
2. род.-уя, предл.-ую, зват.-ўю; мн. ч.-уі-уёў-уём-уёў-уямі-уёх, м.—болтун, бестол-ковый. Ксл. Слухай ты, што гэты талалуй меле! Лужасна Куз. (Ксл.).
•талан-на, м.—жнрный толстый(кто-н., С.). Во дзе мужчына — чысты талан! Ст. Парсюк сыты, як талан. Ст.
•таланавіты-тая-тнае—дароввтый, МГсл. талантлнвый.
•таланя-ні, ж.—удача. Ксл. Неякнямаяму ні ў чым талані. Вейна Сян. (Ксл.).
•талане, безлйч,—удаваться, нметь удачу, Ксл. счастлнвнться, Нсл. 632. удаваться, везтн, счастлнвйться. Гсл. Яму ў усім талане. Стасева Выс. (Ксл.). Яму талане ў жыцьцью. Гсл.
•таланіць; прош. вр. таланіла, безлйч.—сча-стлйвйться, удаваться. Што ж каму таланіла. Дзьве Душы 63. Соверш. паталаніла —посчастлнвнлось, Нсл. 632. удалось. Табе талане, паталаніла ў статку. Нсл. См. шанцуе, пашанцавала, шанціць, шэнце. Соверш. прыталйніла, безлйч.—прнвалйло счастье, посчастлнвнлось. Нсл. 513. Пры-таланіла табе купіць так танна. Нсл.
•талань-ня, м. 1. талант, дарованне. Нсл.; мгсл. Таланя Бог ня даў яму. Нсл.
2. доля, счастье. Гсл. Талань твая, што ўцёк. Гсл.
талань
1149
стамавацца
•талань-н/, ж.—счастье, доля, Нсл. удача. Талані няма ні ў чым. Нсл. Табе сядні талань вялікая паслужыла. Нсл. Гмур і маркота, ці талань. Салавей: Сіла, 66.
•таланьлівы-вая-вае, 1. одаренный прл-родным умом, Нсл. талантллвый. Талань-лівы хлапец, усяго паймуецца! Нсл.
2. счастллвый(удачный, С.) Нсл. Сядні таланьлівы табе дзень. Нсл.
• таласкАць-аю-аеш-ае, каго-што 1. толкать л таскать вместе. Таласкай яго добра, няхай не крадзець. Нсл. 632. He таласкай так малца, ужо й так зата-ласкаў яго сусім. Нсл. 636. Соверш. заталас-капь, каго-што, 1. затолкать, прлблть толчкамн л таская за волосы. Нсл. 188. Заталаскаю, калі ня прызнаешся. Нсл.
2. замучлть посылая туда н сюда. Нсл. 188. Прйч. заталасканы—замученный мно-глмл посылкамл, лзблтый. Заталасканы малец, ледзь ходзе. Нсл.
2. таскать за волосы. Гсл.; Нсл. 632. Соверш. прыталаскаць. Нсл. 632,—прлтаскать за волосы, Нсл. 513. наказать, таская за волосы. Прыталаскаю, калі пачапаеш тут што. Нсл. 632. Прыталаскаю цябе, калі не аддасі. Нсл. 513.
•талаваць, 1. вытравлнвать, вытапты-вать. Гсл.
2. утрамбовывать, утаптывать. Гсл.
•талачанін-на, предл.-ну, зват.-не, м.—уча-стннк "талакі". Ксл. Талачан яна шмат зьберла. Амілянова Лёз. (Ксл.). Талачане ў палудзень зьелі букатку хлеба. Нсл.( под букатка). См. талочнік.
•талачанка-нкі-нцы, ж. к талачанін, участнлк "талакі". Прывітай талачан, талачанак гарэлкаю. Нсл. 636.
•талачыць-чў-чыш-ча, каго-што—топ-тать сенокос, посев, Шсл. сблвать, топ-тать, мять, ломать ногамл, говорлтся о растуіцем хлебе, огородных овоіцах л сенокосе. Нсл. 636. Коні талочаць грзчку. Ст. Мыша салому талоча. Віленш. Конь казацкі тут ступаў і збажынку зь ярынамі талачыў і драсаваў(дратаваў? С.). С. Музыка 110. Соверш. сталачыць, каго-што, Нсл. 636,—вытоптать(посев). Шсл. Коні талочаць, сталачылі пшонку, пожню. Нсл. Дазваньня сталачылі коні авес. Ст. Уся грэчка сталочана. Ст. Соверш. вьіталачыць—лзблть, лстоптать л пр. Нсл. 636. Сьвіньні выталачылі гарод.
прыталачьіць, соверш., перех.—прлблть толчкамл. Нсл. 513. Прыталачу цябе, калі ня будзе зроблена на рок. Нсл.
•талент—талант. Гсл.
•талераннасьць-іл, ж.—терплмость. Гсл.
•талёрка-кі, дат.. предл. талерцы, ж.—та-релка. Ар.; НК: Очеркн, 74;МГсл.;Ксл.;Шсл.;Нсл. Палажы гуркоў на талерку. Стаішча Чаш. (Ксл.). На талерку нарэзалі сала. Ст. Гаспадар за гарэлку, а гаспадыня за талерку. Нсл.
•талька-лькі-льцы, ж.—моточек тонклх покупных нлток, Шсл. моток нлток ллл пряжл определенной меры.
•талызьнік—мот. МГсл.
•там, нареч.—там. Ар.
•тама, нареч.—там. Нсл. Тама знойдзеш, a ня mym. Нсл.
•тамака, нареч.—там. Ар.; Шсл.; Прыстоі Чаш. (Ксл.); Красновічы Сураск.(Сержп.: Отчет, 10); Нсл. Усяроўна ці тутака, ці тамака. Ст.
•тамацька, нареч.—там. Пісараўка Імгл. (Сержп.: Отчет, 9); Ксл.; Нсл. Вун тамацька вазьмі. Прусаўкі Аз. (Ксл.).
•тамацькі, нареч.—там. Тамацькі мяне чакаюць. Нсл.
• тамачка, Красновічы Сураск.(Сержп.: Отчет, 10), тамачкі, нареч.—там. Семца ля Почапа (Сержп.: Отчет, 4); Ксл. Я тамачкі паклала. Бешанкавічы (Ксл.).
•тамка, нареч.—там. Др.
•тамабочны-ная-нае—находяіцлйся на другой стороне рекл(озера, С.) Нсл. Тамабочныя людзі. Нсл.
•тама-ка-цька-цькі-чка-чкі,—см. подта-ма.
•хамаваць-мўю-мўеш-мўе, несоверш., перех.
1. томлть, утомлять. Нсл. 636. He тамуй коні. Нсл. Прйч. тамаваны—лстомленный, лзнуренный. Нсл. 636. Тамаванага каня няма чаго запрагаць у дарогу. Нсл.
тамаваньне, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к тамаваць,—лзнуренле, Нсл. 636. томле-нле. Тамаваньне коні. Нсл. Борзьдзенька справіўшыся, яна зь нейкім тамаваньням у сэрцу вышла на вуліцу і шыбка пашла ў "чразвычаііку". Дзьве Душы 134.
2. утомлять препятствлямл, протлво-борством. Нсл. 636. Ты толькі тамуеш, стамаваў мяне, перакажаючы. Нсл.
3. сблвать с толка. Нсл. He тамуй яго, няхай кажа. Нсл.
4. затемнять. Нсл. He тамуй сонца. Нсл. Соеерш. прытамаваць—утомлть несколь-ко. Прытамавалі коні на гэтай благой дарозе. Нсл. 513. Прйч. прытамаваны —утомлённый(несколько, С.) Нсл. 513. Прытамаваны й есьці нічога ня ўзяў. Нсл. стамаваць, 1. соверш. к тамаваць 1,—лс-томлть. Нсл. 636.
2. соверш. к тамаваць 2,—утомлть препят-ствнямн. Нсл. 636. Прйч. стамаваны, 1. лстомленный. Нсл. Стамаваныя гонкаю коні. Нсл. Стамавана і пагультайску віляе(сабака) на Хомку сваім хвастом. Гарэцкі: Песьні, 72.
•хамав&цца-мўюся-мўешся, возвр., несо-верш. 1. утомляться. Нсл. 636. Па гэткай дарозе коні тамуюцца. Нсл. Соверш.
стамавацца—утомлться, лстомлться. Нсл. 616, 636. Коні сусім стамаваліся. Нсл. Стамаваўся сам, уломуючы яго; ні рук, ні ног ня чую. Нсл.
2. беспоконться, суетлться. Нсл. 636. He тамуйся ваша, дзеля мяне. Нсл.
тамбўр
1150
тапіцца III
•тамбўр—крючек для вязанья кружев.
•тамка,—см. под тама.
•тандэт—сделанное не по заказу, дешев-ка.
•тандэтны-ная-нае, 1. сделанный не по заказу. Ар.
2. плохого качества. Ар.
3. нлзкопробный, халтурный. Ар.
•тандэцік—веіць непрочная, дешевая. Гсл.
•танянёх, междомет.—употребляемое прн пестованнн днтятн. Нсл. 636. Таянянёх, танянёх, куды кінуў, там і лёг. Поговор. Нсл. Усё танянёх ды танянёх, зьдзівіліся на ейнае дзяцятка. Жукоўшчына Куз. (Ксл.). •танянёха-хі, обіц.—длтя, любяіцее, что бы его пестовалл. Нсл. Танянёха гэты прывык усе на руках. Нсл.
•танянёхайь-аю-аеш-ае, каго-што, нав. —пестовать, няньчнть. Нсл. Я ўсі дзеткі твае танянёхала. Нсл.
•танянёшыць-шу'-шыш-u/a, каго-што —няньчлть, пестовать. Нсл. Соверш. станя-нёшыць—повредлть пестуя. Нсл. 633.
Сьмела ты танянёшыш дзяцё; боізка, каб не станянёшыў, не ўраніў, альбо ня зьвіхнуў яго. Нсл.
•танянёшыцца, взайм.—няньчлться с кем ллл чем. Нсл. Пакуль ты будзеш таня-нёшыцца із сабачкам? Нсл.
•танянёшаньне-ня, І.л няньченле, песто-ванле. Нсл. Танянёшаньням забавіў дзяцё. Нсл.
2. возня. Нсл. 3 танянёшаньня гэтага, калі б ня вышла чаго благога. Нсл.
•танклявы-вая-вае, уменьш. от тонкі. (Лятунак) паляціць аж да Маці, да бярозкі танклявай з пахмурнелаю сла-вай. Салавей: Сіла 27.
•танна, нареч.—дешево. Гсл. Ср. cm. танёй —дешевле. мгсл.
•таньніна(таньніна, Ар.)—дешевнзна. Гсл. •танны-нвя-нае—дешевый. Ар.; МГсл. Ср. cm. ТЯНШЫ. Нсл. 632.
•танўць, танў, тонеш-не, несоверш.—то-нуть. Соверш. затанўць—потонуть(уто-нуть, С.) Шсл. Каб ён затануў, паклаў нейдзе manop ды не знайду! Ст. Каб ты затанула такое дзела! Ст.
• тапОЛЯ-ЛІ-ЯІ, ж.—ТОПОЛЬ. МГсл.; БГсл. Борзда ўзьлезу на таполю. Р. Кут, 30. Горка плача хвалько ухапіўшыся таполі. Тм. Ціўкалі ў гушчары тапалёвых прыса-даў вераб’І. Гарун: Пан Шаб.
• тапор—топор с крнвым лезвнем, на прямой не свыше 12 верш., почтл круглой рукоятн, которая смеяяется на более длннную только прл ледоколе. НК: Очеркв, 342.
•тапорнік-іка, предл.-іку, зват.-іча, м.—ра-ботаЮІЦЛЙ С ТОПОрОМ. НК: Под. пос., 34.
•тапарашчыць-чў-чыш-чыць; повел.-чы-ЧЫма, несоверш., nepex.—тараіЦНТЬ. Войш. Соверш. вьітапарашчыць—в ытараіцлть.
Войш. Вытапарашчыць вочы. Войш. Прйч. вьітапарашчаны—вытараіценный. Войш. Соверш. вьітапарашчыцца—вытараідлть-ся. Войш. Прйч. прош. вр. вытапарашчыў-шыся. Войш. Вытапарашчыць вочы-вы-тараіцлть глаза. Войш.
•тапарашчыцца-чўся-чьішся, несоверш. 1.—тараіцлться. Войш.
2. поднлматься вверх, раздвнгаясь в стороны, стоять торчком, — топор-ІЦНТЬСЯ.
3. перен.—быть недовольным ллн строп-тлвым, капрнзным, упрямлться, сопро-тнвляться.
вытпарашчыцца—грубо вспылнть. Ар.; Войш. Чаго ты вытапарашчыўся? Ар.
вытапарашчыцца, соверш. к тапараш-чыцца вобойх зн. Ар. Прчч. вытапарашчаны. Ар. Ср. вытапарак.
•тапарышча-ча, ср.—рукоятка топора. Гсл.; Ар.
•тапёльнік-іка, предл.-іку, зват. тапёль-ніча, м.—утопленнлк. МГсл.; Гсл. Вылазілі тапельнікі з рэчкі. ЗСД 66.
•тапіць 1-плю-піш-пе, несоверш., nepex. 1. топлть, погружая в воду, заставлять тонуть.
2. наводнять. Соверш. адтапіць—навод-нлть. Нсл. 381. Рака адтапіла гароды. Нсл. Соверш. 'абтапіць, 1. наводнпть кругом. Дсл.; Нсл. 354. Рака лугі абтапіла. Дсл. Рака абтапіла млын. Нсл. Прйч. адтоплены-наводненный. Нсл. 381. Соверш. утапіць —утоплть, погрузлв в воду, заставлть утонуть.
затапіць, соверш., што—заллть. затапляць, нв. к тапіць, затапіць.
•тапіць П-ПЛЮ, топіш-пе, несоверш., nepex. —отварлвать. Соверш. адтапіць-плю, адтопіш-пе, nepex.—отварлть(молока, травы, лекарства). Нсл. 381. Накапала карэньня з пад белага каменьня, a вымыла ў раццэ, адтапіла ў малаццэ. Яшчэ карэнь ня ўськіпеў, а ўжо мілы прыляцеў. Нсл. Маці адтапіла гаршчок каліны. Дсл. Ад сухот п’юць жытную рунь, адтапіўшы. Нсл. 568( под рунь).
•тапІЦЬ ІІІ-ПЛЮ, топіш-пе, несоверш., nepex. —топлть, нагревая, делать мягкпм, жлдклм, распускать(легко плавяіцееся веіцество),
•тапіцца I, таплюся, топішся, несоверш. 1. ллшать себя жлзнл, бросаясь в воду.
2. толуть. Ар.; мгсл. Хто топіцца — за брытву хопіцца. Послов.—утопаюіцнй за соломлнку хватается. іг. соверш. затапіцца —затонуть. мгсл. Можа вудзіў рыбу ды затапіўся. Цэлеш: Ярылаў агонь.
КНІГІ ОНЛАЙН
