Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
татўленька, татулечка—батюшка, го-ворнтся более к свяіценннку. Нсл. Выба-чай, татуленька, татулечка, што я перад табою няўважнае слова сказаў. Тм. Уменьш. татачка—папочка. Гсл. Ласкат. тачуля-лі-лі. Ар. — татухна. Гсл. Ласкат.. уменый. татулька. Гсл., татўська. Гсл. Ласкат. татухна, -ны—папочка, (папаша, С.); Растсл; Ар. Ці я ў цябе, мой татухна, не гарую, што ты мяне выдаеш маладую? Водзьвінка Імгл.(Косіч 234). Прадай, тату-сенька, зеляненькі сад. Водзьвінка імгл.(Косіч 234). Я й у свайго татусечкі пабываю. Жыгалкі Стдуб.(Косіч 256).
•татык, нареч.—... Стараецца татык
добрая гаспадыня. Мікольск м.(Демвд Ве-ров., 1896, II, 141). Ляжыць сусім татык жывая. Тм. Адкапалі яго, а ён, татык сядні памершы. Тм. Быў надта замершы, нікчэмны, худы — татык шчэпка. Уселюб Н.(Демад.: Веров. 1896, II, 144). Якраз татык( как) ён сам. Мікольск М.(Демяд.: Веров., 102).
•тавар, 1. товар. Гсл.
2. рогатый скот, Гсл. строевой лес. Краму-шоўка Н.(Демвд.: Веров. 93). Казаў Бог, каб ты(сьмерць) ішла -грызьці тавар. Краму-шоўка Н.(Демвд.: Веров. 93).
•таварамёна-ны-не, ж.—товарообмен. Ср. мена.
•таварня-вд-кг, ж. 1. амбар, где склады-вают купеческне товары. Нсл. 747. Пойдаему таварню; там лепшы выбярам тавар. Пойдзем сабе, толькі грошы не жалейце. Нсл.
2. купеческая лавка. Нсл. 748. У гэтай таварні ўсякага тавару можна знайсьці. Нсл.
•чаварына-ны-не, ж.—хозяйственный снаряд, прнобретенный покупкою. НК: Пасоб., Но. 8.
•таварыства—товарніцество, Гсл. обіцес-тво.
•таварЫШ-Ш«, предл.-шу, зват.-шу, м.—ТО-варліц. мгсл.; Ар.; Шсл.; Гсл. Папаў сабе ў таварышы нейкага п’яніцу. Ст.
•таварышаваць-uow-iuyetu-iuye, несоверш. —быть товарніцем. Яны ж, Адам із Антонам, быццам таварышавалі. Марці-новіч(Беларус, Но. 159).
•таварышка-шм, дат., предл. таварышцы, ж,—подруга. Гсл.; Ар.; Капланы Віц. (Ксл.); Шсл. Марыля вядзецца ў хату із сваймі таварышкамі. Ст.
•таўкач-чд, 1. пест, Нсл. 635. большой пест для ступы. Гсл. Таўкачом прагнёў бульбу. Ст. Хоць таўкачом, дык ёсьць па чом. Запрудзьдзе Сян. (Ксл.). Таўкач муку пакажа. Нсл.
2. перен.—глупый человек, Шсл. огранн-ченный человек. Вял. Таўкач гэты дурны нічога не разумее. Ст. Уменьш. таўкачык-ка, предл.-ку, м.—пестйк. НКіОчеркн, 81;Нсл. Таўкачыкам бі арэхі. Нсл. Сальны таў-качык. Нсл.
•таўпорыцца, -руся-рышся—суетнться, вознться с чем. Нсл. 635. Досіць табе таўпорыцца з гэтым, над гэтым. Нсл. Соверш. натаўпорыцца—насуетнться, навознться. Нсл. 635. Натаўпорыўся за дзень. Нсл. Отгл. ймя суіц. таўпораньне-ня—возня с чем, суета. Нсл. Яно нічога! зрабілі, ды таўпораньня шмат было, пакуль управіліся. Нсл.
•таўпёсіцца-сячца, несоверш.—толпнться. А розныя думкі таўпесіліся і ня слухалі адэй, найлепшай'. "Чаго ж я так хапа-юся?”.
•таўро-ра, ср.—клеймо. Гсл.
•таўраніца-г^ы-і{ы, ж., област.—карто-фельное пюре. Ск.
• хаўстўха-хі, ж.—толстая женіцнна, толстуха, Нсл. 635. толстуха. Ксл.; Шсл.; Ар. Баба твая таўстуха, пірог зьясі, пакуль абыйдзеш яе наўкола. Нсл. Вось таўс-туха й не павернешся! Ст. Стаяла асіна таўстуха. Падрэзы Чаш. (Ксл ). Матка таўстуха, дачка харашуха, а сын перабор пайшоў на двор(загадка: печ, агонь і дым). Ар.
•хаўсхы-тая-тое—толстой. Гсл.; Войш.
•таўсьціня-н/, ж.—толіцнна. Ар. См. таўшчыня.
•таўшчыня-мі-нг, ж.—толіцнна. Ксл.; Нсл. А як на таўшчыню, ці таўстое? Слабодка Куз. (Ксл.). Дзерва таўшчынёю паў аршына ў еадрубе. Нсл. См. таўсьціня.
•таўчонікі-каў, м.( одйн таўчонік)—блн-ны нз толченного картофеля. Ксл. Надабе ПЯЧЫ таўчонікі. Новае Сяло Беш. (Ксл ). См. таўчэнік I.
•хаўчонка-кі-цы, ж.—картофельное пю-ре, Растсл.; пнз. пюре вообіце, т.е. куша-нне(нлн прнправа к кушанню нз протер-тых овоіцей); тесто нз протертых фрук-тов, ягод, овоіцей, нлн картофеля.
•таўчэнікі-каў, 1. род кушання. Растсл. См. таўчонікі.
таўчы
1154
атачыць
2. побой. Растсл.
•таўчы, таўкў-ўчэш-ўчэць-чэм-чыцё; прош. вр. тоўк, таўкла, таўкло-лі, несо-верш., што, 1. ТОЛОЧЬ. Ар.; Шсл.; Нсл. 635; Ксл. У гаршку буду таўчы кашу{з бульбы). Ст. Таўкучы кашу, разьбіла гліняны гарш-чок. Ст. Надабе таўчы ячмень. ісачкава Аз. (Ксл.). Прйч. тоўчаны—толчённый. Шсл.; Ар.; Нсл. 635. У ступцы тоўчаная соль. Ст. Тоўчаныя каноплі. Нсл. Соверш. стаўчы што—йстолочь. Ар.; Шсл.; Нсл. 635. Трэба стаўчы куцьці. Ст. Каноплі стаўчы ў ступё. Нсл. Прйч. стоўчаны—йстолчён-НЫЙ. Ар.
2. бйть кого. Ар.; Шсл. Таўчз ў морду. Ст.
3. разбйвать что. Ар.; Шсл. Як узлуецца, давай таўчы судзьдзе! Ст.
абтаўкаць-аю-аеш-ае, нееоверш., перех. —очніцать от скорупы в ступе. Ксл. Мама абтаўкае авес у ступе. Гайдукі Сян. (Ксл.). Абтаўкай, абтаўчы гэты ячмень на груцу. Нсл. 354. Прйч. абтаўканы, 1. толченный в ступе. Дсл. Авес абтаўканы. Дсл.
2. бывалый. Дсл. Ен чалавек абтаўканьг. прайшоў мядзяныя трубы й агні. Дсл. Соверш. абтаўчы—отолочь. Дсл. Надабе абтаўчы канапель. Дсл. Прйч. абтоўчаны. Абтоўчаны ячмень абсыпала. Нсл.
затаўкаць-аю-аеш-ае, несоверш., каго-што—заправлять кушанйе растолчен-ным свйным салом(полученным йз внутренностн свйньй, С.) Нсл. 188; Ар.; Ксл., прнправлять кушанне салом. "Затаў-каць” говорятся потому, что сало тол-чется толкачнком. Дсл. 255. Шчаўё затаў-каюць салам. Косіч 19. He затаўкай крупені, мяса пакладзецца. Нсл. Прйч. затаўканы—заправляемый толченым салом(нз внутренностей свйньй, Ар.); Нсл. 188; Ар. Капуста не затаўканая. Нсл. Затаўканыя гаршкі—горшкй с пряправ-ленным салом кушаннем. Дсл. 255. Отгл. ймя суіц. затаўканьне-ня—заправа тол-ченым салом. Нсл. 188; Ар. / ня відаць твайго затаўканьня! Нсл. Соверш. затяўчьі -кў-чэш-чэць-чэм, 1. заправнть кушанне растопленным салом йз внутреностд свйньй. Ар.; Нсл. 188. Затаўчы капусту. Нсл. Добра затаўчы капусту — чужыя людзі ё. Сьцяпанавічы Меж. (Ксл.). Прйч. затоўчаны —заправленный(салом йз внутренностй свйныі. Ар.; Нсл. 188. Капуста затоўчана добра. Нсл.
2. убнть. Ар. Затаўклі, мусіць, гэтага п’яніцу нейдзе на месьце. Ст. Вось таўчэ — мусіць хоча яго затаўчы. Ст.
натаўчы, соверш., чаго, 1. натолочь. Ар.; Нсл. 321; Шсл. Натаўчы солі. Нсл. 321. Натаўклі канапель. Нсл. У ступе вазьмі ды натаўчы маку. Ст. Натаўклі куцьці ступу. Ст.
1. снльно побйть кого-л. Ст. Натоўк морду яму, аж чырвоная пацякла. Ст.
2. утомнть сйльно ногй. Шсл. За дзень натоўк ногі, аж не пацягнуць. Ст. Соверш. патаўчы, 1. потолочь. Ар.; Шсл. Патаўчы ляпей кашу, бо нядобра патаўкла. Ст.
2. побйть кого. Шсл. Патоўк яму ўсю морду. Ст.
3. поразбйвать что. Ар.; Шсл. Напіўся ды патоўк усе міскі. Ст.
прытаўкаць-аю-4еш-ар, несоверш.. пёрех. —сдобрять, прйправлять(несколько, С.) кушаняе толчёным салом. Нсл. 513. Пара прытаўкаць гаршкі. Нсл.
прытаўчы-ўкў-ўчэйі-чэць, 1. соверш. к прытаўкаць. Нсл. 513. Прытаўчы капусту салам. Нсл. Прйч. прытоўчаны, —прн-правленный толченым садом. Нсл. 513.
2. прнколотйть на смерть. Шсл. Яго мо’ дзе п’янога прытаўклі на месьце — і ведаць ніхто ня будзе. Ст. Хацелі на сьмерць прытаўчы яго, але абаранілі. Ст. вытаўкаць-аю-аеш-ае, каго-што—ото-лачявать, обднрать. Нсл. 98. Вытаўкаць ячмень на крупы. Нсл. Соверш. вытаўчы, 1. отолочь, обдереть. Нсл. 98. Вытаўчы ячменю на крупы. Нсл.
2. выбнть. Шсл. Маўчы, ато зубы вытаў-ку. Ст. Вытаўк балонку. Ст.
•таўчыся—зря проводнть время. Шсл. Цэлы вечар у нас таўкліся мужчыны: усё расказавалі — адзін тое, другі тое. Ст. • точа, соверш. затачыла, безлйч.—нет терпення, нетерпенне одолевает. Нсл. 638. Табе точыць, затачыла туды ехаць. Нсл. •тачыць І-чў, точыш, точа, несоверш., перех. 1. ЛЙТЬ ЙСПОДВОЛЬ, цеднть, Нсл. 638. нсточать(какую-н. жндкость) Ар. Тачыць гарэлку з бачонка. Нсл. Тачы вады. Н. (Афанассьев, ІУ, 1914, 84). Соверш. НЯТачЬІЦЬ, каго-што—налйть такям образом. Нсл. 321. Натачы гарзлкі з бачонка. Нсл.
наточаны—налйтый такйм образом. Нсл. Бачонак наточаны повен гарэлкаю. Нсл. Соверш. прытачьіць—прйЛЙТЬ. Нсл. 513. Прытачы яшчэ троху гарэлкі; няхай валей застанецца, чымся ня стане. Нсл. Соверш. утачыць—влнть(какой-н. жнд-костн йз сосуда, йз которого льется понемногу) Ар. Утачы піва з бочкі. Ар. Матулька утачыла вады. н.(Афанасьев, ІУ, 1914, 85).
2. совать, протягйвать(между чем-л., С.) Нсл. 638. Куды ты точыш сваю руку? Нсл. атачаць-д/о-лей/-^; повел.-ай-айма, несо-верш., каго-што—окружать, (Вост., Даль) во множестве. Нсл. 377; Гсл. Разбойнікі па дарозе атачаюць кажнага. Нсл. Блыш-чыкі атачаюць. Гсл. Соверш. атачьіць-чў, аточыш-оча—окружнть, (Вост., Даль) во множестве, Нсл. 377. окружнть, прнчнняя беспокойство; осаднть co всех сторон. Гсл. Атачылі мяне дробныя дзеткі. Гсл. Паляўнічыя на аблаве атачылі медзь-вядзя. Гсл. Атачылі сьвіньні. Тм. Дзеці атачылі мяне з усіх бакоў. Нсл.
надтачаць
1155
натханы
надтачйць, несоверш. 1. выцежнвать. Ср. надтачыць 1.
2. удлннять, добавлять. Людзі толькі тое й робяць, што падразаюць адных ды надтачаюць другіх. Сержп.: Казкі, 159.
надтачыць, соверш. 1. выцеднть часть жндкостн. Гсл.
2. удлнннть, прнбавнть, прнрастнть. Гсл. У гэтым віру нырнеш, — хахлом не надточыш. Гсл.
праточаваць-чую-чугш-чуе, несоверш.
—расточать. Нсл. 531. Бацька зьбіраў, a дзеткі праточаваюць, праточаць баць-кава дабро ўборзьдзе. Нсл. Соверш. прата-чыць—просунуть между чем-л. Нсл. 531. 7 ты сюды пратачыў сваю руку. Нсл.
сточаваць-чую-чуеш-чуе, несоверш., nepex. —сцежнвать, слнвать остаткн(нсточая, С.) Нсл. 616. Сточуй засталую гарэлку. Нсл. Соверш. схачыоь-чў-чыш-ча—сцеднть, слнть остаткн(нсточая, С.) Нсл. 616.
2. всунуть, протянуть между чем-л. Нсл. 638. Дай толькі яму ўтачыць сваю лапу. Нсл.
•тачыць ІІ-чў, точыш, точа, каго-што, несоверш. 1. ТОЧНТЬ. Ар.
2. точнть, свойственно червю. Нсл. 638. Соверш. стачыць. Нсл. 638, нсточнть. Няхай цябе чэрві точаць, сточаць, як ты пратачыў( т.е. промотал) мае грошы. Нсл.
•тачыцца-чўся, точышся, возвр. 1. лнться (течь, С.) Нсл., сочнться. Ар. Гарэлка точыцца з бачонка. Нсл. I, здаецца, было чуваць, як точыцца ў пясок вада. Адамчык: Арж. колас. Квас не вычерпывается, a "точыцца", т.е. выцежнвается нз квас-ннка чрез "гвозд із шпунтам”. НК: Очеркн, 67.
2. перен. Точыцца срэбным цурочкам нейкі няведамы жаль. ЗСД 368. Дзе яшчэ не прарваўся агонь, дзе ён тачыўся яшчэ ў сярэдзіэне, упостайку, там лез у неба чорны дым. зсд 168.
3. сыпаться нсподволь. Нсл. Пшонка точыцца зь меха. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
