Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
вытрухацца-аюся-аешся, соверш.—о ло-шадн: нзголодаться(проголодаться, та-кже устать, С.) от бега "трухам” (рысцой) тоже о корове й перен. о человеке — от работы, Шсл. вообіце проголодаться йлй устать. Гсл. См.
выгаладніцца{ под галадаваць). Здаецца й добра накарміў каня, а як бачыш вытрухаўся. Ст. Вытрухаліся каровы,
трухлёць
1162
труджэльнік
бегаючы па кустох. Ст. Борзда, чалавеча, ты вытрухаўся, што за палудзень бярэшся. Ст.
•трухлёць-ёю—становнться трухлым, труховеть. Соверш. струхлець—тлеть. МГсл.
трухленьне—тленне. мгсл. Прш. струх-лёлы—ставшнй ’’трухлым”. Сеў на струхлелую паламаную лаўку. ЗСД 86.
•трухлявы-вая-вде,—см. под трухлы.
•трухлты-вая-вае—гннлой. Гсл.
•трухляціна, -ны—(рассыпчатая, С.) гннль. Гсл. Нёсся агідны смурод трухля-ціны. зсд 181.
•трўхлы-лая-лае—гннлой н рассыпча-тый(труховый, С.) Шсл. Трухлае гэтае палена. Ст.
трухлявы,( Нсл.)— "трухлы” в меньшей степенн. Рэдзька нейкая трухлявая, дык ня мае смаку. Ст.
•труяав-аны-аньне-ацца,— см. под труда-ваць.
•трудаааць-дўю-дўеш-дўе, каго-што, 1. утруждать, беспоконть. Нсл. Досіць табе трудаваць яго. Нсл.
2. томнть. Нсл. Прйч. трудавёныі—утом-ленный. Трудаванага каня няма чаго браць у дарогу. Нсл. Mae косьці труда-ванья. Нсл. Соверш. прытрудаваць, каго-што—утомнть. Нсл. 641. Коні трудуем, прытрудавалі мы цяжкімі вазамі па благой дарозе. Нсл. Соверш. струдаваць, каго-што—побеспоконть. Нсл.641. Толькі трудуеш, струдаваў мяне дарма. Нсл. •трудавацца, возвр. 1. беспоконться. Нсл. Ня трудуйся дзеля мяне. Нсл.
2. быть трудно больну. Нсл. Даўно бедненькі трудуецца. Нсл. Отгл. ймя суіц. трудаваньне-ня, 1. утружденне, уснлне. Нсл. 641. Вялікага каштавала трудавань-ня, пакуль уладзілі справу. Нсл.
2. терпенне в болезнн. Нсл. 641. Вялікае выцярпеў трудаваньне, пакуль ачуняў. Нсл.
струдавацца, 1. соеерш. к трудавацца 1. Нсл. 641. Дарма зьезьдзіў, толькі струда-ваўся.
2. соверш. к трудавацца 1. Нсл. (Хворы) струдаваўся сусім небарака. Нсл. Соверш. затрудавацца—утруднться, нзнемочь от трудов. Нсл. 189. Пры старасьці затруда-ваўся, няўздолею хадзіць. Нсл. Соверш. патрудавацца—претерпеть многне тру-ды, болезнн, неудобства.
• трудлівы-вая-вае— Хворая ледзь кратала перасохлымі вуснамі, пазірала з глыбокіх ачавых ямі» тужлівым і трудлівым відзеньням("зрокам ”). Дзьве Душы 98.
• труднасьць-цг, ж.—.. Кіт. 11264, 5617,
53а15, 68610, 68617, 77612, 9669.
•трўднік-ка, м.—терпяіцнй rope, несчас-тье, неудобство, лошення, болезнн. Нсл. Намучыўся на сьвеце гэты труднік. Нсл.
•трудніць-ню, трўдніш-не, несоверш. каго-што, 1. утруждать, затруднять чем-л. Нсл. Выбачай, паночку, што я цябе трудню сваёю просьбаю. Нсл.
2. прнчннять "труднасьць”—страдання, боль. Соверш. затруднГць, перех.—прнчн-ннть страданне, боль. Хто бы быў хворы альбо ў дарозе, няхай есьць, а так веля дней іншых адпосьнікаць. Хацеў Пан Бог для вас учыніць палёгку, не хацеў хворых і падарожных затрудніць. Кіт. 15аб.
•трўдніцца-нюся-нішся, несоверш.—аго-ннзнровать. Ар.
•трудніцца—страдать в болезнн, маять-ся перед смертью, бороться пред кончн-ной, лежать в агоннн. Ар.; Дз.
•трўдна, нареч. 1. очень снльно страдая, мучась. Нсл. Нема й трудна стагнала парадзіха. ЗСД318. Ср. трудніцца.
2. тяжело. Гсл.
3. невозможно. Нсл. Тут трудна пера-ехаць. Нсл.
4. союз—только бы. Нсл. Трудна вызеаліц-ца, усё будзе добра. Нсл. Трудна стаць панам, усё пойдзе ладам. Послов. Нсл.
•трўяяы-ная-нае—скучный, досадный, несносный. Нсл. Трудны ты чалавек, табе НІЧЫМ НЯ ўладзіш. Нсл.; Кіт. Ібаіо, 62а6,79616. •труды—мука. МГсл.
•трурзіць-джў-дзіш-дзе, 1. утруждать, утомлять. Гсл.; МГсл.
2. прнчннять боль. Гсл. Соверш. затрудзіць. Варсл. Нашу суседку сын затрудзіў, як прагойдаў гаспадарку й сам скруціўся. Варсл. Соверш. натрудзі'ць—натомнть н без того больные, уставшне члены; прнчн-нять боль, муку, страданне тому, кто уже немоіцен. Гсл. Натрудзілі, як лячылі, a рады не далі. Гсл. Натрудзіўхворуюнагу, ідучы. Нсл. 322.
•трудзіцца, -джўся-дзішся—мучнться, страдать. Гсл. Крэпка трудзілася бед-ненькая(пры раджэньню дзяцяці). Север (Косіч 253). Соверш. затрудзіцца—нзму-чнться вследствне страданнй. Дсл. 256. Затрудзіўся наш стары — памрэць борзда. Дсл.,—агоннзнровать. мгсл. См. трудніцца.
труджаньне-ня, ср.—страданне. Гсл.
натрўдзіць(натрудзіць, Ксл.; Гсл.), каго-што—переутомнть член тела. Шсл.; Ар.; Ксл. Натрудзіў нагу, што не магу хадзіць. Лужасна Куз. (Ксл.). Натрудзіць сьпіну, хросткі, косьць. Нсл. Натрудзіў сваю галаву, пакуль разабраўся. Нсл. Натрудзілі, як лячылі, арадыне далі. Гсл. Натрудзіў вельмі руку, дык баліць. Ст. Прйч. натрўджаны—переутомленный. Мая галава натруджаная; ня дужа помніць. Нсл. Натруджанаю рукою не магу падняць. Нсл.
•труджэльнік-ка, м.—страдалец. Гсл.
трўман
1163
трўска I
•трўмаль-ля—бнтон. Ксл.—■ Дай мне трумаля завезьці малако ў места. Купіна Віц. (Ксл.).
•трўман-на, м.—походный железный чайннк с узкнм горлышком н шнрокнм дном. Ксл. Дзядзька прывёз із Рыгі два труманы. Вішкавічы Чаш. (Ксл.).
•труна-НЫ-нё, ж.—гроб. Ар.; МГсл.; ПНЗ; Растсл.; НК: Пасоб., 115. Зрабілі ёй срэбную труну. Н.(Афанасьев, III, 1914, 106).
• трупёхласьць-цг, ж.—хрупкость от гннення. НК: Очеркн, Но. 468.
•трупёхлы-лая-лае—хрупкнй, дряблый ОТ гннення, НК: Очеркн, Но. 468. гннлой, трупореховатый, ломкнй от гннлостн. Нсл. 642. Трупехлае дзерва й на топлю ня годзіцца. Нсл. Трупехлы сыр сусем. рассыпаўся. Нсл.
•трупёхнуць, -ну-неш-не, несоверш. Гсл. —становнться дряблым от гннення; по частям распадаться. НК: Очеркн, Но. 468. Соверш. затрупёхнуць—загннть, БНсл. обветшать. Нсл. 189. Адзежа затрупехла. Нсл.
•трупярня-нг-нг, ж.—мертвецкая. Гсл.
•трус —cd, трўсе; мн. ч. трусы-соў-сом-сы-самі-сох, м.—кролнк. Гсл.; Ар.; Ісачкова Аз. (Ксл.); НК: Очеркн, Но. 307. Уменьш. трусОК-ска, предл-скў, зват. трўску; мн. ч.-скі-скоў-ском-скі-скамі-скох, м.—кролнк. Ар.
•трус II-су, собйр.—сор, лом, іцепа. Нсл. Забяры адаодь трус гэты. Нсл. Уменьш. грўсак-ску, собйр. 1. іцепенный сор. Нсл. Труску іймат насыпана. Нсл.
2. мелочь, дребезгн. Нсл. У трусак пабіў гаршкі. Нсл.
3. зола. Кацельня Пц. У труску бульбу пякуць. Кацельня Пц. Уменьш. трўсачак-чка,
1. самые мелкне частнцы. Нсл. На трусачкі пабіў гаршкі. Нсл. Адзін труса-чак застаўся. Нсл.
2. самые мелочные подробностн. Нсл. I трусачкі дзядзькавы падабраў,—т. е. в самых мелочах схож. Нсл.
•трусок-ску—опнлкн. Ксл. Труском на-дабе будзе пасыпаць. Кабішча Куз. (Ксл.).
•трўсачак,—cm. nod трус II.
•трўсачкі—іцепочкй, сорйнкй. Гсл.
•трусам, нареч.—рысь. Конік цягне доб-рым трусам. Гарун: Кан. Паўлючонка.
•трўсачка-чкб—см. под труска I, II.
•трусіць-шў, трўсіш-се, каго-што, 1. нсподволь сыпать тонкнм слоем, Нсл. сыпать понемногу. Пск.(йеропольскнй). Сып, а ня трусі. Нсл.
2. посыпать чем-н. Нсл. 514. Трусіць, патрусіць хату пяском, аерам. Нсл.
3. рассыпать(понемножку, С.) Нсл. 514. Трусіш, патрусіў жыта із сявенкі. Нсл. Соверш. затрусіць—засыпать, закрыть всякой мелочью. Бясл. Вырыў ямку на ліса ды затрусіў абы ЧЫМ. Палуж Краснап. (Бясл.).
атрусаць-аю-аеій-ае; повел.-ай-айма, пе-рех., несоверш. 1. отряхйвать. Нсл. 379. Атрусай сьнег ізь сябе. Нсл.
2. отряхнвать, ронять(осыпать, С.) Нсл. 379. См. атрусіць 2.
3. трястн чем в знак отречення. Нсл. 379. Я рукі атрусаю, атрусіў ад гэтага дзела. Нсл. Соверш. атрусшь-шў, атрўсіш-се, перех.
1. отряхнуть. Нсл. 379. Атрусі сьнег ізь сябе. Нсл.
2. отрястн, уроннть(осыпать, С.) Нсл. 379. Што я табе, цешча, ды сон сказаў: перад маімі варотамі яблына цьвіла, і цьвет атрусіла. йз песнн, Нсл.
3. отряхнуть в знак отречення. Нсл. 379. См. атрусаць. Прйч. атрўшаны, — отрясен-ный. Нсл. Яблыкі атрушаныя. Нсл.
патрусіць, соверш., каго-што, 1. посы-пать чем-н. Нсл. 642; Пск. (йеропольскнй).
2. рассыпать(сыпя понемножку, С.) Нсл. 624.
прытрусіць-рушў-рўсіш-русе, соверш. к прытрушаваць. Нсл. 514. Прйч. прытрў-шаны—прнсыпанный слегка, прнкры-тый очень тонкнм слоем. Нсл. 514. Прыт-рушаная хата пяском. Нсл. Несоверш. прытрўпіаваць-шую-ші'еш-шуе, несоверш.. перех.—прнкрывать слегка, посыпая чем-л. Нсл. 514. Сьнег толькі прытрушуе, прытрусіў зямлю. Нсл.
раструсаць, каго-што—тряся, сорнть. Нсл. He раструсай пшаніцы. Нсл. Соверш. раструсіць, каго-што. Нсл. Пшонкі, нясучы, раструсіў з гарнец. Нсл. Прйч. растрўшаны, — немного(редко, С.) рассыпанный, Нсл. растрясённый. Рас-трушанае сена баржджэй сохці будзе. Нсл. См. разьбіты 3( под біць).
вытрусіць, соверш.—вытряхнуть. Гсл. Несоверш. вытрўшаваць—вытряхнвать. Гсл.
•трусіцца, возвр. 1. сыпаться понемцргу. Нсл. Пшаніца ў дзірачку зь мяшка трусіцца. Нсл. Соверш. патрусіцца—посы-паться, сыпясь понемногу. Нсл. Пшаніца зь мяшка патрусілася. Нсл. Соверш.
пратрусіцца—просыпаться понемногу. ІІІмат пратрусілася ячменю. Нсл.
2. дрожать, трястнсь. Нсл. Хлапец тру-сіцца на холадзе стоячы. Нсл.
атрусацца, возвр. 1. оттряхнваться. Нсл, 379. Атрусяйся, атрусіся ад сьнегу. Нсл. 2. осыпаться. Нсл. 379. Цьвет ізь яблыны пачаў атрусацца, атрусіўся. Нсл.
3. делать себя непрнкосновенным кчему-л. Нсл. 379. Ад гэтага дзела атрусаюся. Нсл. Соверш. атрусіцца, с темн же значе-ннямн. Нсл. 379. Атрусіся ад сьнегу. Нсл. Цьвет ізь яблыны атрусіўся. Нсл.
вьітрусіцца—говорнтся о мелкой веіцн: случайно выпасть(вытряхнуться с чем-л. ? С.) нз кармана. Гсл.
•трўска-скі I,—кролнк самка. Ар.; Сянно (Ксл.). Уменьш. трўсачка-чкі. Ар.
трўска II
1164
трымцёлы
•трўска II-w—сорлнка, іцепка. Нсл.
Падмяці трускі. Нсл. Труска адскочыла ды ў вока! Нсл. Уменьш. трўсачка-чк/, 1. сорлнка. Нсл. Трусачкаю вока запару-шыў. Нсл.
2. іцепотка. Нсл. Дай трусачку солі, мукі. Нсл.
•трўснуць,— CM. nod трушчэць.
•трусьці'ць, -шчў каго-што—ломать, дроблть в кускл. Нсл. Ня трусьці касьцей маіх, пусьці жывога. Нсл. Соверш. патрусь-ціць, каго-што—поломать, раздробнть. Нсл, Патрусьціў нагу катком, бярвіном. Нсл. Однкр. трўснуць-ну-нешне—хруснуть, надломлться. Нсл. Вось труснула; як тут даехаць да двара! Нсл.
•трўшанка-нкі-нцы, ж.—корм скоту, состояіцлй лз перекрошенных(переме-шанных, С.) соломы л сена. Шсл. См. трасянка. Карова ня хоча есьці тру-шанкі, толькі пад ногі раськідае. Ст.
•трушком,—см. тд трухам.
•трушчзць-чў-чыш, повел.-чы-чйма, несо-верш.—хрустеть. Нсл. 642. Сьнег, лёд трушчыць пад нагамі. Нсл. Ой з благім насовуюцца хмары, ня добрае іх труш-чаць гром! Салавей: Сіла, 71.
КНІГІ ОНЛАЙН
