Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•трут—трут, губка для зажнгання. Гсл. •трўцень-тня, 1. трутень. Ар.
2. перен.—лентяй. Нсл. За што трутня гэтага корміш? Нсл.
•труці'ць, тручў-ціш-це, несоверш., nepex. —отравлять. Нсл. 642; Ар. Труціць мышы. Нсл. Соверш. атруціць—отравнть. Нсл. 642. Сабаку нашага нехта атруціў. Нсл. Прйч. тручэньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ніняў —отравленне. Нсл. 642. Прйч. трўчаны —лздохшлй от отравы. Нсл. 642. Тручаная рыба не такая смачная. Нсл. Соеерш. затруціць—отравлть. Прйч. затручаны —отравленный. Бясл. Затручанае парасё кладуць у лесе, а галодны воўк, як зьесьць, так І здохне. Бяседавічы Хоцім. (Бясл.).
•труціць, тручў, трўціш-це, повел.-ці-ціма, несоеерш., nepex.—отравлять. Гсл.; Ар.; Нсл.; Селядцова Беш. (Ксл.). Труціць МЫШЫ. Нсл. Прйч. трўчаны—нздохшлй от отравы. Нсл.; Ар. Тручаная рыба не такая смач-ная. Нсл. Соверш. атруціць, каго-што —ОтравЛТЬ. Ар.; ІПсл.; Нсл. 642.; Вост. (Даль); Гсл.; Ксл. Жонка атруціла мужыка. Ст. Сабаку нашага нехта атруціў. Нсл. Хацеў спгатчыну атруціць. Путрына Беш. (Ксл.). Прйч. атручаны-—отравленный. Нсл. 379; Ар. Атручаная мыш. Нсл. Сабака, мусіць, атручаны. Ст. Отгл. ймя суіц. атручэньне-ня—отравленле. Гсл. Соверш. п&зруіўауь-чў-ціш-іце—потравлть. Ар.; Нсл.; Ксл. Прусы трэба патруціць, бо жыцьця няма ад іх. Сянно (Ксл.).
вытруціць, каго-што—отравою лстре-блть. Вытручаць, вытруціць мышы. Нсл. Прйч. вьітручаны—лстребленный отра-вою. Нсл. Мышы вытручаныя пагінулі. Нсл.
труціцца. возвр.—отравляться, быть отравляему. Нсл.; Ар. Ад мухамору мухі труцяцца. Нсл. Отгл. ймя суіц. тручэньне-ня—отравленле. Тручэньне мышэй. Нсл. Соверш. атруціцца, возвр.—отравлться. Нсл.; Ар.; Шсл.; Гсл. Ня выцярпеў(ня вытпрываў? С.) чалавек такога жыцьця ды атруціўся. Ст. Дзеўка памерла атруціўшыся. Ст. Валей бы я атруціўся, як ізь ёй жаніўся. Нсл.
вытручаць-алэ-аей/-де, каго-што—от-равою лстреблять. Нсл. 99.
•трўч-аны-эмьне,— см. под труціць.
•тры, трох, тром, тры, трымй, трох —трл. Ар. Трыма палцамі левымі... правую руку ізнадвор’я паглядзіш. Кіт. 73611. Да трох раз, бо воўк зьесьць—Бог тройцу люблт.
• трыбўх-xä, предл. у трыбусё, м. 1. желудок. Ар.; Луні (Ксл.). Ці напрэш ты C8OÜ трыбух калі? Сукрэмна Сян.(Ксл.).
2. желудок(свлньл, овцы, теленка), начлненный кашею. НК: Очеркн, 24.
•трыбўлька—мелклй лук. Гсл.
•трыбушонік-га, м.—штопар. Нсл. Бяз трыбушоніка ня выймеш корка. Нсл.
•трыбушонак, -нка—пробочнлк(што-пар, С.) Ксл. У яго ёсьць ножык із трыбушонкам. Мікалаёва Куз. (Ксл.).
•трыгўбіца-цы-цы, ж.—сеть(род сетл, С.) для ловлл рыбы. Мацьыей налавіў у трыгубіцу рыбы. Турэц Сьміл. (Шсл.)., •трьІЗЬНЯ-НІ, дат., предл.-НІ; мн. ч.-НІ-Няў, ж.—вред. Нейкія трызьні плятуцца дзяўчыне. Гарун: Варажба. Мо’ гэта звада трызных сноў? Салавей: Сіла, 79.
•трызьненьне-мя, предл-НЮ, ср., отгл. ймя суіц. к трызьніць, 1. мечтанле.
2. перен.—мечтанле. Могуць паўстаць у душы цені наіўных дзяціных трызьнень-няў. ЗСД 60. Была адна нейкая шырокая дрэма, было гарачае, салодкае трызь-неньне. зсд 78.
•трызыйць-ню-ніш-не, несоверш. 1. вре-длть. Гсл.; Ксл. Дзяўчына трызьне ім у сьне. Дзьве Душы 23. Варочалася й нешта трызьніла. Сяднёў: Р. Корзюк. Ты, Гануська, была хвора — проста .трызьніла ты ў сьне. С. Музыка 273. Ён ужо два дні, як трызьне. Лук’янова Сян. (Ксл.). См. дрывець. Соверш. затрызьніць—начать бредлть. Нсл. 189. П’яны заьтрызьніў. Тм.
2. перен.—нестл вздор. Гсл.
•трыйчы, нареч.—трехкратно. Нсл. 640. Я цябе трыйчы клікаў. ,Нсл. См. трэйчы.
•трылўдзіць-длсу-дзіш-дзе, 1. бредлть. Ксл. Як засьнець, дык і пачнець трылу-дзІЦЬ. Рыбчына Сір. (Ксл.).
2. перен.—врать. Ксл. Ня трылудзь ты, чаго НЯ было. Хадулава Куз. (Ксл.).
•трымцёлы-лая-лае, 1. дрожаіцлй мел-кой частой дрожью.
2. влбруюіцнй. Яно — чароўнае, шалё-нае, трымцелае. Крушына(”Беларус”, 1955, Но. 254).
трымцёць
1165
трысьціць II
•трымцёць-ЧЎ-ірш-ірць, 1. дрожать, Шсл. дрожать мелкой, частой дрожью, ннтен-сйвно(?) дрожать. Ар. Аж у сярэдзіне ўсе трымціць — так спалохаўся. Ст. Пран-ціш, чаго ты трымціш? — Я трымчу — на вясельле хачу. Ар. Трэслася ўсё цела з холаду — аддавала ў зубах, яны трым-целі. Капыловіч: Хлеб. Вышчырыцца яна на яго, а ён толькі лыпае ачыма, трымціць, ЯК асінавы ліст. Лынькоў: Воўчы лог(Калосьсе, Но. 2, 1935 г., стр. 97). Соверій. натрымпёцца —сйльно(йнтенсйвно, мелкой, частой дрожью, С.) надрожаться от страха(й вообіце, С.) Шсл. Ці мала я за сваім п ’яніцаю натрымцелася? Ст.
2. внбрнровать. Перад відам трымцела, скакала малочная кругаверць, у якой варушыліся, як лапці, сьняжыны. Капыло-віч: Хлеб. Трымціць у ваччу. Аш. Had вадою трымцеў плавучок. — Можа плотку падчэпе кручок? Крушына: Лебедзь, 38.
3. перен. Трымцела радасьць ніваў. Крушына (”3ьніч”, 1953, Но. 23). Прйч. наст. вр. трьіМЦЯЧЫ,
1. дрожаіцйй мелкой, частой дрожью.
2. внбрнруюіцнй.
•трыножак-жка, м.—треножнйк. Ар. •трынанцаты, -тая-тае—трйнадцатый. Сербаў, 113; Карскі II, 2, 122; Івянец Вал.
•хрынінц&ць-ацёх-ацём, твор.-ацьма, предл.-ацёх, чйсл.—трннадцать. Невельск. (Бузук Да характарыстыкі, 10); Севершчына(Рас-торгуев: Севершчына, 12); Карскі, П-2, 122; Сербаў, 113;івянецВал. См. адзінанцаць, двананцаць. •трыпаць,—см. под дрыпаць.
•трыперсьніца, -ЦЫ, дат., предл.-ЦЫ, ж. —манжетка(трава). МГсл.; Гсл.
•трыпўтнік-гку, предл.-ІКу, зват.-Іча, .ч. —подорожннк (трава), Гсл. попутнйк, прйдорожнйк. Нсл. 460. На дарозе рос трыпутнік. Вядрэнь Чаш. (Ксл.). На дарож-цы расьцець трыпутнік. Войстрава Сьміл. (Шсл.).
•трыпўтнікавы-вая-вае, прйлаг. к тры-путнік. Рану залажыла трыпутнікавым ЛІСЬЦЯМ. Я. Г.: Лемантар, 78.
•трыскалкі(траскалкі? С.), одна трыскал-ка—клубняка. НК: Очеркн, 477. См. адтрыс-калкі.
• трыста І-ты-це, ж.—среднеозерный "адмел", поросшнй тростннком нлн камышом. НК: Очеркн, 489. См. сіта.
•трьіста ІІ-ты-йе, ж.—отдельная бердо-вая лучйночка, тростянка, расстоянйе между НйМй. НК: Очеркн, Но. 329. См. трысьціна.
•трысыгі'к-ка, предл-кў; мн. ч.-кг-коў-ком-камі-кох, м.—TpoCTHBK. Phragmites communis Trip.[Anindo Phragnites ]. ЯноўшчынаБеш. (Ксл.). Белая карова трысьнік паламала(сьнег на галінках дзерваў). Рапан. 357. Одна трысьці'на-ны, ж. 1. трость, палка. Нсл. 640. Трысьціну паламаю на тваёй сьпіне. Нсл. Ты не паспытаўся панскае трысьціны?
2. отдельная бердовая лучнночка, трос-тннка, расстоянйе между нймй, НК: Очеркн, Но. 329. пластннка берда. Шсл. См. трыста. У зрэбным бердзе расслабіліся трысь-ціны. Ст.
трысыц'нка-нлі, 1. уменьш. к трысьціна, 1. тросточка. Нсл. Паніч із трысьціначкаю ходзе. Нсл.
2. уменьш. к трысьціна, 2. Шсл. Выкінулася зь берда трысьцінка. Ст.
трысьціначка-чкі, уменьш. к трысьцінка, 1 .Паніч із трысьціначкаю ходзе. Нсл. •трысьцён-на. Гсл.—прнстройка нз трех стен к какому-н. зданню. Ар.; Шсл.; Ксл.; Нсл. 640. К хаце прыставіў трысьцен. Ульлянавічы Сян. (Ксл.). К пуНІ трэба прыставіць трысьцен на салому. Ст. Трысьцен сена прадаў, а сабе заставіў пуню. Нсл. Горшае сена ў трысьцен кладзеце. Нсл. Уменьш. трысьцёнак-нка, трысьцёначак—сарайчнк о трех стенах, прнстроенный четвертой стороной к другому строенню. Нсл.; Ар. Наклалі пуню сена й трысьценак. У трысьценачку злажы бітыя дровы. Нсл.
•трысьцён-ак-ачак,— см. под трысьцен.
трысьцё-г/я, собйр.—пластннкн нз кото-рых образуется решетка берда. Шсл. Пакрывілася ў бердзе трысьцё. Ст.
•урысьц-ё-іна-іначка-інка,— см. тд тры-сьнік.
•трысьцёўе-ўя, собйр.—.... (Чаранкі ўля-талі) ў чараты й трысьцёўе. Юхневіч: Цётка.
•трысьціць I, трышчў, трысьціш каго-што—тростнть, соедянять две нлн более ннткн для сученйя, Нсл. 640. сматывать две нйткй йз двох клубков в одйн так, чтобы онн шлй одна около другой. Шсл. Наста трысьціць ніткі. Ст. Трысьці гэтыя клубкі; а патрысьціўшы пачынай сукаць. Нсл. Патрысьціла два клубкі нітак. Ст. Прйч. патрышчаны—ссученный в две нйтй й более. Нсл. 485. Патрышчаныя ніткі зблыталіся. Нсл.
трысьціць берда—сооружать его, вста-влять новые тростянкй на место выпав-ШЙХ ЙЛЙ ПОЛОМаНЙЫХ. НК: Очеркц Но. 329.
трысьціць аснову—вводйть основу в бердо. НК: Очеркн, Но. 329.
•трысьціць II, трышчу-сьціш-сьце—ло-мать что слонстое, Нсл. 640. дробнть, крошйть. Гсл. Соверш. патрысыііць, каго-што. Нсл. Трысьціць, патрысьціць палку. Нсл. Падхапіў адзін адламаны кавалак біркі, пачаў ламаць рукамі, а драбныя кавалачкі нават памог зубамі; патрыш-ЧЫў, патрышчыў. Гарэцкі: Песьні, 54. Соверш. растрысьціць, каго-што—раздробнть на мелкне частн. Нсл. 559. Палку растрышчу над табою. Нсл. Галаву табе растрышчу палкаю. Нсл. Растрысьціць руку, нагу. Нсл. Прйч. растрышчаны—расколотый во многйх местах, раздробленный. Нсл.
трышчонка
1166
вытрываць
Растрышчаную палку склеіць. Нсл.
Растрышчаную нагу ў лубкі ўвязалі. Нсл. •трышчонка(трашчонка, Нсп.ўнкі-нцы, ж.—парные н тройные ннткн, прнготов-ленные к сученню. НК: Очерка Но. 368. •трышчыць-чу-чыш-чд, каго-што, 1. крутнть, іцепать, дробнть на мелкне частн какою-л. тяжестью, Нсл. дробнть, крошнть. Гсл. Камень падкладкі трыш-чыць, патрышчыў. Нсл.
2. ломать, расіцеплнвая, чрез снльное согбенне нлн удары. Нсл. Вецер трышча, патрышчыў хвоі. Нсл. Соверш. патрьіш-чыць, каго-што, 1. соверш. ктрышчыць, 1. Нсл. Бярвіном нагу патрышчыў. Нсл.
2. соверш. к трышчыць, 2. Нсл. Палку на табе патрышчу за гзткую работу. Нсл. Прйч. патрьішчаны—расколотый, сло-манный, раздробленный. Нсл. 485. Нагу патрышчаную ня борзда вылечыш. Нсл. •патрысьціся—нскрошнться, нзмель-чнться, поіцепаться. Гсл.
растрьісьціцца—раздробнться на мел-кне частн, растреснуться во многнх местах, вдель. Нсл. Панская палка лучыла пад каток і растрысьцілася. Нсл.
трышчыцца, возвр. 1. крутнться, ломать-ся, расіцеплнваясь. Нсл. Палка не лама-ецца, а трышчыцца, бо сырая. Нсл.
2. раздробляться от двнження какой-л. тяжестн. Нсл. Падкладкі трышчацца пад каменям. Нсл.
3. раскрываться(о почках растення). Ксл. Пупышкі на дзерве яшчэ ня трышчацца. Ганкавічы Беш. (Ксл.). Соверш. патрьІШЧЫЦЦа, 1. соверш. к трышчыцца, 1. Нсл. Дзерва ад ветру трышчыцца, патрышчылася, ламаючыся. Нсл.
2. соверш. к трышчыцца, 2. Нсл. Падкладкі патрышчыліся пад каменям, пакуль дакацілі. Нсл.
•трышчыцца, см. под трышчыць.
•трывога-гг, дат., предл.-зе, ж.—тревога. МГсл. Трывогу б’юць званы. Крушына: Калыханка(3ьніч, 1953, Но. 24).
•трывожыць-жу—тревожнть.
КНІГІ ОНЛАЙН
