Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•тыхкаць-аю-аеш-ае—бнться(о сердце). Шсл. Стаміўся, аж сэрца тыхкае. Ст. •тыднёвае вясельле—пнр с музыкой н танцамн у роднтелей невесты чрез неделю после свадьбы. Ск. См. пірагі. •тыднёвікеженедельннк. Гсл.; мгсл.
тыдзень
1173
тыльлё
•тыдзень-дня—неделя, седмнца. Растсл.; Растсл.; Ар.; Нсл.; Пекары Куз. (Ксл.); Гсл. Ня Я б'ю, вярба б’ець, за тыдзень Вялікдзень. Ар. Два тыдні прабыў у госьцях. Нсл. Тыдням раней. Нсл. За тыдзень аддам. Нсл. Ідзеш на дзень — бяры хлеба на тыдзень. Послов. Рапан. 222.
круглы тыдзень—восмндневная неделя. ®ТЫЙ, таго, местойм.—TOT. Севершч.(Раст. Северск., іоо, 101). Пра тое-сёе крыху размаўляллі. Дуб.: Чые рукі прыгажэйшыя? 9тыкяць-аю-аеш-ае, несоверш. 1. вонзать, всажнвать. Нсл. 645. Ня тпыкай тут нажа, тыкні на баку. Нсл. Соверш. утыкнуць —вонзнть. Нсл. 645. Тыкай, утыкні тут калок. Нсл.
2. колоть. Нсл. 645. Ня тыкай мяса. Нсл. Соверш. стыкаць—поколоть, уколоть в несколькнх местах нлн несколько раз. Ён каб прымеў, стыкаў бы мяне. Нсл.
3. совать, Нсл. 645. тыкать. Палцам тыкае. Нсл.
тыкнўць-нў-нёш-нёць, однр. к тыкаць 1,
2, 3. Нсл. 645. Тыкні нож тут. Нсл. Палцам тыкнуў імне ў вока. Нсл. Соверш. заткнўць-нў-нёш-нёць, 1. заткнуть.
2. закупорнть. мгсл.
3. воткнуть запретный знак. Юсл. Лугі заткнулі, дыктрававіднарасьцець. Юрсл. Нсл. Несоверш. затыкаць-<ію-аем/-ае, 1. затыкать,
2. втыкать(обыкновенно на лугу, С.) запретный знак. Юрсл. Пара затыкаць. Юрсл.
заткнўцца-нецца, страд. к заткнуць 3. Юрсл. Няхай якіх пару дзён статак паходзе па лузе, пасьлейзаткнецца. Юрсл.
абтыкаць-аю-аеш-ж—конопатнть. Ар. Будзем абтыкаць свае вокны. Ар. Соверш. паабтыкаць—заткнуть многне отверс-ТВНЯ. Ар.
адаткнуць, соверш., перех.— открыть, откупорнть, открыть пробку, затычку. Ар. Несоверш. адтыкаць, Ар. Соверш. паад-тыкаць—открыть, откупорнть много чего-л., вынув пробкя, затычкн н проч., чем было заткнуто. Ар.
датыканьне-ня, предл.-НЮ, отгл. ймя суіц. к датыкаць, датыкацца, 1. дотрагнванле, Нсл. 144; БНсл. прнкасанне. Я не чапаўся зь ім, і датыканьня ніякага ня меў да яго. Нсл.
2. колкнй упрек. Нсл. 144. Датыканьне робе імне ў тым, што я не пазваў яго на вясельле. Нсл.
3. чувство, осязанне. Нсл. 144.
датыкаць-я/о-аегг/-де, несоверш.—колоть, упрекать, досаждать прёкамн(задевать’ С.), БНсл. He датыкай імне гэтым. Нсл. Однкр. даткнўць, датыкнўць. Нсл. 144, —задеть. Ня ўцерпеў тыкі, даткнуў. Нсл. Датыкнуў імне маёю раднёю. Нсл.
заткнўць, соверш., перех.—заткнуть, за-крыть, закупорнть какое-л. отверстне. Ар. Несоверш. затыкаць. Ар. Шчытных акон не затыкаюць.
прытыкаць-аю-аеш-ае, несоверій. 1. перех. —прнкасаться, Шсл. Ня прытыкай палцаў да скварады, бо гарачая. Ст.
2. перех.—вмешнвать кого-л. в какое-л. дело. Шсл. Што ты прытыкаеш мяне сьветкаю, калі я нічога ня ведаю. Ст.
3. перех. прнобіцать, сопрнкасаться с чем-л. Нсл. 514. I ты цяпер свой нос прыты-каеш, прыткнуў сюды. Нсл.
4. перех.—прнсоедннять. Нсл. 514. Ты сам прытыкай, прыткні свае грошы, а da маіх табе дзела няма. Нсл.
5. делать укорнзны, выговоры. Нсл. 514. Ты прытыкаеш імне, што я не пазычыў табе грошы на каня; а я табе прыткну, ці аддаў жа ты тое, што даўно вінен. Нсл.
прыткнўць-нў-пёш-нёць-нём-ніцё, 1. соверш. к прытыкаць 1, 2. Шсл.
2. соверш. к прытыкаць 3, 4, 5. Нсл. 514.
стыкаць-0Ю-аеіг/-ае, несоверш., перех.—за-творять. Нсл. 620. Стыкай, стыкні дзьве-ры. Нсл. Однкр. стыкнўць, 1. затворнть. Нсл. 620.
2. проколоть. Нсл. 620. Ён, каб прымеў, стыкнуў бы мяне. Нсл.
•тыкеля, нареч., област.—ТОЛЬКО. Гсл. •ткі,—cm. nod тыкі.
•ТЫКІ, (Нст.), ТКІ, (Гарэцкі), частйца,—такн. Ты тыкі добра цудзіш. Нсл. 690 ( под цудзіць). Доўга шукаў, — дзякаваць Богу, знашоў-ткі, — цешыўся дзядок. Дзьве Душы, 80.
Але ўсе ж ткі добра. л.ынькоў: Воўчы лог(Калосьсе 2, 1935, стр. 95). Усю пуНЮ абшныпарыў і знашоў ткі апарат. Карма Куз. (Ксл. под абшныпарыць). He ткі ўдалося зашпіліць пута. Гарэцкі: Песьні, 23. •тыл-ду—зад. Нсл. Цэлы тыл мяса купіў. Нсл. Зайшоў з тылу. Нсл.
тыл паказаў—зн. ушел. Нсл. А як гэта дый ня пыл, дык ад дзеўкі будзе тыл.(зн. уйдет).
•тылаваць-лўю-дўеіч-луе, 1. осажнвать назад(заставлять пятнться назад, С.) Шсл. Тылуй каня назад, каб завярнуцца. Ст.
2. отходнть задом. Шсл. Цімох тылуе назад, абачыўшы ваўка. Ст. Соверш. адтылаваць, 1. осаднть назад. Шсл.
Адтылуй назад каня. МатароваСьміл. (Шсл.). 2. отойтн задом. Шсл.
•тылавы-вага—задннй, говоря о говя-днне. Нсл. Жыды тылавага мяса не ядуць. Нсл. Тылавую часьць адрэж. Нсл.
•тыльлё-ля, ср,— лезвне ножа(сторона протнвоположная лезвню? С.) Ксл. Тыль-лё ў нажу дужа ценкае. Асьвершчына Беш. (Ксп.).
тыльны
1174
вытыркнуцца
•тьільны-нага—задннй, протнвополож-ный передней стороне. Нсл. Тыльная сьцяна. Нсл. Тыльнымі варотамі ўзьехаў. Нсл.
•ПІЛЬЧЫЦЬ-чу-ЧЫШ-ча, несоверш., област. —прясть. Ксл. Яна тыльчыць мычку. Вяжышча Беш. (Ксл.).
•ТЫМ, ТЭЮ, ТЫМІ, 1. твор. пад. местойм. тый(той). Ар.
2. как нареч. перед сравн. степенью—ТСМ. Нсл.; Ар. Тым болей. Нсл. Тым большае пава-жаньне. Нсл. Чым галей, тым сьмялей. Послов. Нсл.
тым часам—тем временем. Гсл.; Нсл.; Шсл. Ты папасавай троха каня, а я тым часам аддыхну. Ст. Тым часам — добра й рыбка з квасам. Ст. Пасядзі тут, а я тым часам зьбегаю. Нсл.
•тым часам, 1.—между тем. Растсл.
2. на время. Няхай тым часам пабудзе ў вас. Нсл.
•тын-ну, м.—забор. МГсл.
•тын-ну—нзгородь нз тонкнх прутьев (жердей, С.) Ксл., частокол, нзгородь. Гсл. Ен бег мяжою ля высокага тыну. Акула: Птушка, 38. Уменьш. ТЫНОК-НКа. Ксл. Каля вуліцы загарадзілі тынок. Сьвеча Беш. (Ксл.). •тынянка-нкг—сарай нз тына на четырех столбах. Ксл. У тынянку трэба пакласьці сена. Дварэцк Чаш. (Ксл.).
•тыніна, Мяжа (Ксл.), тыніна. Нсл., тыніна, Ар.-ны—тонкая плаха, нарочно прлго-товленная для орады, Нсл. 646. кол нз тына. Ксл. Старую тыніну надабе пера-мяніць на новую. Нсл. Тыніну адарваў ды па ёй. Мяжа (Ксл.).
•тыніць-ню-ніш-ніць, каго-што—обно-снть, огоражнвать тыном, плахамн. Нсл. 646. Тыніць сьцяну новым тынам. Нсл. Соверш. абтыніць—окружнть(обнестн, С.) тыном. Дсл.; Нсл. 646. Я абтыніў сад. Дсл. Соверш. атыніць—окружнть(тыном, С.) забором. Дсл.; Нсл. 646. Язед атыніў сад: Дсл. Атыніць двор. Нсл. Соверш. затыніць, каго-што—обнестн, огороднть тыном, плахамн. Нсл. 646. Затыніць сьцяну новым тынам. Нсл.
•тынк-нк>, м.—штукатурка, Сялец Чаш. (Ксл.); Шсл.; Ар. штукатурка, раствор нз нзвестн жженного алабастра, с частью песка. Нсл.; Гсл. Благі тынк, што борзда адпаў. Нсл. Блага тынк налажылі муля-ры: нешта ён адразу адстаў ад сьцяны дый асыпаўся. Ст.
• тынкаваць-кўю-кўеш-кўе каго-што —штукатурнть. Нсл.; Ксл.; Шсл.; Ар. Хату трэба тынкаваць, каб была цяплейшая. Гравы Сян. (Ксл.). Налета й ты будзеш тынкаваць сваю хату. Ст. Прйч. тынкава-ны—штукатуренный. Ар.; Нсл. Тынкава-ныя пакоі. Нсл. Отгл. ймя суш. тынкаваньне-ня—штукатуренне. Ар.; Нсл. Тынкаваньне ня добрае было, што за адзін год адпала. Нсл. Соверш. абтынкаваць—оштукатурнть.
Ар.; Ксл.; Шсл.; Нсл. 616. Абтынкаваць сьцены. Прйч. абтынкаваны—оштукату-ренный. Ксл. Хата яшчэ не абтынкавана. Лужасна Куз. (Ксл.). Соверш. затынкаваць —заштукатурнть, заделать. Шсл. Затын-кавалі ў дзьвярох дзіркі. Дуброўка Пух. (Шсл.). Соверш. вытынкаваць—отштука-ТурйТЬ. Чарнагосьці Беш. (Ксл.).; Ар.
•тынь 1-ні, собйр.—собранне плах, более дубовых, употребляемых для ограды. Нсл. Тыньню затыніць двор, сад. Нсл.
тынь трава(лгл?а/х: трава, растучая пад тынам)—пустякн, ннчего не стояіцая веіць нлндело. Нсл. Усё гэтатыньтрава. Нсл.
•тынь ІІ-нг, ж.—тнна, как н твань. Нсл.; Гсл. Тыньню пахнець вада. Нсл.
•тып 1-па—тнп. Гсл.
•тып ІІ-пу—тнф. Янка захварэў на тып. Падрэзы Чаш. (Ксл.).
•тыпаць-аю-аеш-ае—нттн легко ступая (о детях, старнках), Mix. Міколка паты-паў да цёткі. Mix. См. тэпаць.
•тыран-на, м.—тнран, жестокнй нстяза-тель, мучнтель. Нсл. Ты ня ведаеш, якому тырану папалася ў рукі. Нсл. Волю адабраў тыран маю. Гарун(ст. "Малітва”).
•тырк, отгл. частйца—ПЫрь. Нсл. Тырк у вока палцам. Нсл. Тырк мяне пад бок! Нсл. • тыркаць-йю-aeuz-ae, каго-што, 1. со-вать, тыкать, вонзать. Нсл. 646. Тыркаць кольле. Нсл.; Дзьве Душы 136. Однкрт.
тыркнўць—сунуть, вонзнть, ткнуть. Нсл. 646.
Тыркнўць палцам г вока. Нсл. Соверш. утыркнуць-нў-нёш-нёць-нём 1.—всунуть, воткнуть, вонзнть. Нсл. 646. Утыркнуць шпільку ў хустку, нож у сэрца. Нсл.
2. саднть растення. Нсл. 646. Тыркаць боб, гуркі. Нсл. Соверш. утыркаць, каго-што —посаднть растенне. Нсл. 646. Утыркаць грады бобам. Нсл.
3. —спешно, на ходу подать что-л. НК: Под пос. Но. 82.
вытыркаць, каго-што, 1. высовывать вперед. Нсл. 99. Мяне вытыркаеш, а сам ня йдзеш да пана. Нсл.
2. выкалывать. Нсл. Панічышчам вытыр-каць вока. Нсл. Соверш. вытыркнуць, каго-што, 1. высунуть вперед. Нсл. Вытырк-нуў малодшага, а сам схаваўся. Нсл. Вунь на дзераве зь бярэзы рожкі вытырклі і Хвост. С. Музыка 85.
2. выколоть. Нсл. Панічышчам вытырк-нуць вока. Нсл.
3. (пренебрежнтельно, с осужденнем, С.) выдать. Нсл. Падчарку сваю ні з чым вытыркнуў замуж. Нсл.
вытыркацца, возвр.—высовываться впе-ред. Нсл. Вытыркаецца, вытыркнуўся, як бы старшы які. Нсл. Соверш. вытыркнуцца —высунуться вперед. Нсл. Вытыркніся толькі, то й пабачыш. Нсл.
растыркаваць
1175
тычьіна
растыркаваць-ку-куеій-куе, каго-што —рассовывать по разным местам. Нсл. Соверш. растыркаць-аю-aeuz-ae, каго-што. Нсл. Растыркаваць, растыркаць дзеці свае па чужых руках. Нсл. Прйч. растырканы—размеіценный по разным местам. Нсл. Растырканых грошы не зьбярэш борзда. Нсл.
утыркаваць, каго-што,—втыкать. Нсл. 669. Соверш. утыркнўць, каго-што, 1. воткнуть. Нсл. Утыркавай, утыркні гэтыя калочкі па мяжы. Нсл.
2. втыкать, усажнвать. Соверш. утыркаць. Нсл. Спраўнік загадаў узімку ў полю ўтыркаваць дарогу: ці ўтыркалі вы свае поле? Нсл. Прйч. утырканы—обсаженный. Нсл. Дарога ўтыркана сасновымі лапка-мі. Нсл.
• тырчэць-чў-чбігд-чьгць—торчать. Ар. Галава ў яе была абматана ў колькі столак хусткамі — адзін нос тырчэў зь іх. Капыловіч: Хлеб. У пана з горла тыр-чыць, а ён: "Мала " крычыць. Послов. Рапан. 25. Із стрэльбай у руках тырчэў парты-3UH. Хмара(Б. Ускалось, 195, Но. 5, 10).
СТЫрчЭЦЬ — тырчэць. Гом.(Романов. УІ, 211).
•тьісяча—тысяча. Кіт. 1667, 17а10, 121а8.
•тытўн-нў, м.—табак. Ар.; Ксл. Бацька пасеяў тытун. Казаноўка Чаш. (Ксл.). См. табака.
КНІГІ ОНЛАЙН
