Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•вохрап-яу, м.—неудовольствне, сопро-вождаемое дерзостью. Дсл. 3 вохрапам увыйшоў пёрабак. Дсл.
•вод-dy, предл. й зват. водзе, м.—размно-женне, Дсл. везенне, часто в знач. сказуе-мого — везёт.
ня вод—не везёт.
грошам ня вод—деньгн не водятся. Смаленшч.(Добр. Е. С., ІУ, 575).
•водгук-уку, предл.-уку, м.—отзвук, от-клнк, ответное чувство.
•водгульле—отголоскн, отзвукн, эхо. Гсл.
•воддаль, нареч. 1. в некотором отдален-ннн. Гсл.; Ар.—поодаль, Нсл. 63. невдалеке. Воддаль ад нас жывець. Нсл. 66. Воддаль трэба стаць. Тм. Воддаль лепі глядзець. Нсл. 63.
быць воддаль—находнться в некото-ром отдаленнн.
2. некоторое отдаленне. Гулка хлэпаюць пранікамі, галошачы воддаль вясёлым гоманам. Гарэцкі: Песьні, 58.
•воддьпп-шы, ж.—передышка. Ар. Жнуць бяз воддышы. Ар.
•водле(водлі, Пск., Опд. Даль), 1. возле, (Даль)—подле. Нсл. 63. Водле рэчкі. Нсл.
2. по, (Нсл. 63) в соответствнн. Ст. 1529. •водліг-ар, лг. — адліга, во всех зн. Нсл. 375. •водкідак-дка, м.—во время прядення: достаточное колнчество ннтей на вере-тене. Янк. I. Зьвітыя на адно верацяно два водкідкі — пачынак. Янк. I. Усе(напра-дзеныя ніткі) ў водкідках, у мяне верацён шмапг. Янк. I. Водкідкаў тры напрала. Тм. •водпіс-су, м.—пнсьменный ответ(гшс. отношенне на пнсьмо, С.) Нсл. 377. На ліст жаднага водпісу ня даў. Нсл. Водпісы Філона Кміты Чарнабыльскага.
•водпуск—отпуск. МГсл.
водпуст
1178 правойкаць
•водпуст-my, м.—отпуск. Нсл. 378. Пара двору йсьці, але пан водпусту не даець. Нсл.
•ВОДПЫТЫ-АЯаў, едйнств. ч. нет.—ВЙЗЙТ. Употребляется прн вчзйте родйвшей женіцйны. Mix. Я хадзіла да Ганны на водпыты, яна ж дачку нарадзіла. Mix. •водра-ры-ры, ж.—корь. Ар.; МГсл.
•вОДрыК-ЫКЯ, предл.-ыку, зват.-ЫЧО, м. —сыпь на теле, начёс(место на коже, повреждённое чесанйем, С.) Нсл. 63, прыіць, нарыв особого рода. Дсл. Водрык прыкінуўся. Нсл. Пашлі па целе прышчы. Дсл.
•водрыца-цы-і/ы, ж.—экзема. Ксл. У Язэпа села водрыца. Дзямідовічы Чаш. (Ксл ). •водцень—оттенок. мгсл.
•воз, возу, на возе, з возам, зват. возе; мн. ч. вазы-зоў-зом-зох, м.—повозка(телега, санн й проч.) с кладью, воз. Ар. Сем Жыдоў НЯ воз. Послов. Кушляны Аш. Ад цяжбы возу дуга зламілася. Бязводзічы імсьц.(Бяльсл. под дуга). Жыды нарынулі да возу, нікога ня пушчаюць купляць. Нсл. 317( тд нарынуць). Зарыпелі колы возу. Акула: Птушка 86. 3 возам нельга было ўехаць, дык подцмыкам выцягаў сена. Ст.(Шсл. под подцмыку — Чаго ты ўсё ёрзаешся? — Калі седава ў возе благое. Войш. Абцягні троха салому на возе. Ст.(Шсл. под абцягваць).
воз сенажаці—участок луговой землч, с которого собйралн воз сена. Стт. 1529, сл. 2. повозка, предназначенная для возкй грузов. Воз парожны маець уступаваці возу наложанаму, езнывозу. Стт. 374.
воз наложаны—груженная повозка. См. воз в 2-ом зн. Уменьш. аазок-зка, у вазку, зват. вОЗКу, мн. ч., дат. ваЗКОМ, мн. ч., предл-кох—вознк. Нсл. 63; Ар. Вазок сена. Нсл.
3. вагон.
воз як павезьці—воз, тяжелее которого невозможно было бы повезтн. Ар.
4. колйчество груза, которое может поместйться на такой повозке. Купіў воз сена. Ар.
•Воз-зу, м.—Большая Медведйца. Вожа Бр.(А. Красьневіч у Крывічу, 1926, Но. 11, стр. 112); Рэч.(Пет„ II, 8).
ВаЗОК, уменый. от ВоЗ. Рэч.(Пет. II, 8). •ВОЗЯЛаК-ЛКу, предл. й зват.-лку, м.—ГНОЙ. Ар.; Войш. Возалак цячэць ізь вераду. Ар. •возера-ра, предл.-py; мн. ч. азёры-раў, ср.—озеро. МГсл.; Ар.; Пужалава Аз. (Ксл.); Шсл. Пайшлі рыбу лаеіць на возера. Ст.
• возьнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. 1. кучер, МГсл.; Гсл.; Нсл. 63. Возьнік панскі. Нсл.
2. ЙЗВОЗЧЙК. Гсл.; МГсл.; Нсл. 63. I нічога, заміляўся з усім, хаця ж возьнік быў непа кішані. Дзьве Душы 12.
• вожых—вертел, прут, на котором жарят ломтйкй сала. Гсл.
•вожых—обгорелый конец палкд; ожег., Гсл.
•вожах-хд, м.—вертел. мгсл. Уменый. важашок-шк<і—вертел. МГсл.
•вожык-ка, м.—еж. Гсл.
•аожы-жаў, едйнств. ч. нет.—веревка, служаіцая для навязывання жнвотного (коровы, вола, козы, лоіцадй) на паст-бніце, для чего одйн конец "вожаў" прнвязывается к рогам йлй узде, a прйвязанный колйк к другому концу вбйвают в землю, Ар. спецйальная веревка с заостренным колйком на одном конце для навязыванйя домашнчх жйвотных на ограннченных пастбйіцах. Колйк вбнвают в землю, другой же конец веревкн прнвязывают к рогам жйвотного, чтобы оно паслось на месте без пастуха. Ар. Трэба купіць двое вожаў, еажаць каровы. Ар. Уменьш. вожкі-каў. Уменьш. вожачкі-каў. Сьеёкарка вожачкі бярэ, МЯНе б’е. Кажамякі 1мгл.(Косіч 27).
•вожык-ка, м.—ёж. Нсл.; Шсл.; МГсл. Надзьмуўся, як вожык. Нсл.
•вой, жждомет.—ОЙ. Шсл. Вой, BOÜ-BOÜ-вой, што ж гэта будзе! Ст. Вой — ахрак ты, адзін рады не дасі мяху. Ст. Вой, вой! што таго народу на месьце — бяшчур! Ст.(Шсл. под бяшчур). Вой, пашкадуй! He выдавай нас! Драбы, 91. Вой, цётухна... Гэта ж ішла з магазыну, пачула, яку вас хлеб пахне. Удаўся хлеб? Міско: Хлеб(Бела-рус, Но. 174).
•войкала-лы, обіц.—беспрестанно ойка-юіцйй. Нсл. 63. Во калі даў Бог войкалу. Нсл.
•войкаць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несо-верш.—прнговарйвать ”вой”, ойкать, (Шсл.) охать, стонать. Нсл. 63. Стагналі, войкалі курганы. Кавыль: Ростань, 40. Пачала баба войкаць, схапіўшыся за жывот. Ст.
Стогне, войкае нарокам. С. Музыка 80. Отгл. ймя суіц. войканьне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, 1. ойканде, оханйе. Нсл. 63. Войканьням не паможаш. Нсл.
2. вой, плач с воем. Нсл. 63. Войканьня было на ўсю хату. Нсл. Однкр. войкнуць-ну-неш-не, повел.-ні-німа—ойкнуть, ох-нуть. Разам войкнуў. Нсл. Ані войкнуў! Нсл. Соверш. завойкаць—начать стонать. пронзнося "вой-вой”. Бабка Агапа завой-кала. Дудзіцкі(Бацьк., Но. 49-50/435-436).
Завойкаў, што ў баку баліць. Ст. Як толькі звон зазвоніць, як завойкае ў вышы, — адгукнуцца, загамоняць стру-НЫ ўсе яго душы. С. Музыка 11. Соверш. павойкаць—поохать. Шсл. Павойкала яна, як схапіў жывот яе! Ст. Соверш. правойкаць—охать в теченйе какого-л. временй. Цэлую ноч войкаў, правойкаў! Нсл. 63. Соверш. развойкацца—разохаться с плачем(й без плача, С.) Нсл. Нешта хлапец наш развойкаўся.' Нсл. Развой-кацца жыватом. Нсл.
войска
1179
волак
•войска(войська, Шсл.)-ка, мн. ч.-кі-каў, ср.—ВОЙСКО. Ар.; Раст.: Северск., 137; Шсл. Шмат ідзе войська. Войстрава Сьміл. (Шсл.). Войскі йдуць. Нсл. 63. Войскаў шмат прайшло пераз наша сяло. Нсл. 63; кіт. 59аі7. •войскі-кага, в знач. суіц., устар.—полков-ннк. Гсл.; Нсл. 63. Пан нябожчык войскі Галынскі, хоць стар быў, а езьдзіў хораша конна. Нсл.
•войскі-квя-кае—воннскнй, Нсл. 63. войс-ковой. Вы войскія людзі. Нсл. Войская штука. Нсл.
•вайсковы-вая-вае—военный. Нсл. 63. Вайсковы чалавек, вайсковая пячаць, сьцяг. Нсл.
•войстраны, -с« под істрыць.
•войстраў-aey, предл. й зват.-aee, м. 1. не поросшее деревьямн пространство средн леса.
2. покрытое зеленью пространство в пустнне, оазнс.
•войстры-рая-рае—острый. МГсл.; Вял.; Нсл. 63; Яноўшчына Беш. (Ксл.).; Лсл. 423; БНсл. Войстры нож. Нсл. Абачыў войстрыя, як голкі, вочы Рыгоравы. ЗСД 94. Бяры войстру шаблю. Плашкова Стдуб.(Косіч 41). За Глінкамі можна пабачыць... войст-рыя вежы касьцёла. Сіндрэвіч(Беларус, Но. 169). (Кукабара) войстрым позіркам соча за кажным рухам асобы. Сьцяблевіч ("Бацьк." Но. 1-2/437-438). А штосьці далёкае й нявыразьлівае, штосьці войстрае, як боль, разрасталася ў душы. Вышынскі: Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155). Тхнець трошку чутным войстрым пахам поту. Гарэцкі: Песьні, 26. I войстры пах травы і цьвілі паветра вогкае паілі. Крушына; Творы, 16. Уменьш., ласкат. ВОЙСТранЬКІ. Увелйч. аЙСТ-рўсенькі. Нареч. войстра—остро. Нсл. 63. Войстра дужа адказаваў. Нсл. Нёс ён шаблю, тачыў войстра. Клівды Сур.(Косіч 63).
•войчанька-кі, предл.-ньку—ласкат. наз-ванне свяіценннка. Нсл. 64. Прасі войчань-ку дабраславіць ежу. Нсл.
•войчым-лга, предл.-му, зват.-ме, м.—от-ЧНМ Гсл.; Нсл. 64.
•вока-ка, на воку; мн. ч. вочы, ачэй, ачмі, на ачох, у вачох, ачыма, у ваччу (еслй >■ одного человека)—глаз. Ар.; МГсл.; ПНЗ; Ксл.; Нсл. 64. Вока на вока зыйдземся. Нсл. 64. Бачылі вочы, што куплялі(бралі). ЛБ 8823.
у ваччу,(Сакуны 87)—в глазах(одного человека). Толькі ж надзеі ня маю чым зрадаваць сэрца і сьлёзы ссушыць у ваччу. Гарун; Думы ў чужыне. Зелена ў ваччу. Шапачка імгл.(Косіч 59). У ваччу(Сымонкі) ўсё тыя ноты. С. Музыка 185. Сонца, колькі чалавеку трэба на яснасьць у ваччу. Гарун: Пан Шаб. Яхачу весялосьціў ваччу. Гарун(ст. ”Вясна”). Безь цябе ў ваччу мыгла. Салавей: Сіла, 59. He гарэлі іскры шчасьця у Фэргата Ў ваччу. Крушына; Лебедзь 59. Калі перад пачатным а няма прыймені у або ў, тады ё хорма бяз в на пачатку: у
ягоным аччу ня зьзяў бліск цікаеасьці. Шакун: Сьлед 1. У лупатым аччу. Гарэцкі: Песьні 6. Нашы брацьце... паляглі.. з выпалёнымі ачыма. Гарун: Зь песьняў няволі. I плямы ў вачох ад белых, чырвоных агнёў сэмафораў. Танк(Калосьсе, Но. 18, 1939 г„ стр. 28).
вочы адбірае—чрезвычайно нравнтся, Гсл. прнковывает, пленнт вннманне(своей красотой).
галіць вочы, 1. нзнурнтельно бегать во время ПОНСКОВ. НК. Очеркн, Но. 428.
2. забывая нлн не взнрая на стыд, проснть О одолженнн. НК: Очеркн, Но. 428. Галіць вочы пазыкай. НК; Очеркн, 210.
лезьці ў вочы—надоедать. Ар. Ня лезь ты мне ў вочы. Ар.
сьвяціць, пасьвяціць ачыма,—см. под сьвяціць.
ісьці ў сьвет за ачыма—нттн в свет, куда глаза глядят. Пайду за ачыма. Ск. Уменьш. вочка-ка, на вочку, 1. глазок. Ар.; Нсл. 67. Вочка баліць. Нсл. 67. Вочкі свае прапла-кала. Тм. Ласкат. вочухна-нд. Нсл. 67. Вочухна маё не дабача. Нсл. Сваім вочухнам бачыў. Нсл. Собйр. вочча-ча—глаза. Нсл. 67. Вочча ягона па кольлю ходзе. Нсл. Воччам сьвяціць будзеш. Нсл. 2. мн. ч. вокі—отверстня в сетн н т.п. АбарэЧНЫЯ ВОКІ. НК: Очеркн, 500.
•вокал, ср. 1. кругом, около. Гсл.
2. блнз. мгсл.
3. окрестность. Гсл.
•вокамер-ру—глазомер. МГсл. •вокладка-ІЭкг-дцы, ж.—обложка. Гсл.
•вокліп, нареч.—верхом без седла. Нсл. 64. Вокліп едучы, сусім зьбіўся. Нсл. Едучы вокліп, наёрзаў сабе задніцу. Нсл.( под наёрзаць').
•вокліч — кліч. Гсл.
*вокнішча-ча; мн. ч.-шчы-шчаў, ср. 1. род самородного, в малом обьёме, глубо-кого н даже бездонного грудка, Нсл. 64. дыра в чем-л., отверстне, Дсл. большое "акно". Загрымела за ім булава, і сталася на тым месцу вокнішча. Красн. (Дсл.). Вокнішча сьцюдзёнае, бяздоннае. Нсл. Ср. акно 2.
КНІГІ ОНЛАЙН
