Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
восець
1182
воўк
Быў бязуважны да ўсёга пад такім няпрасемным гэтага дня восенскім небам. Вышынскі; Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155). Я пад ягоную іскрыпку ў кунежнай восенскай журбе... на ліры выславіў цябе. Крушына: Эрот. іскрыпка.
•восець-сеці, ж. 1. зданне, помеіценне в овнне для сушкн снопов. Ксл. Надабе вазІЦЬ ЖЫта ў восець. Мікалаёва Куз. (Ксл.). 2. та часть банн, в котрой моются н сушат лён н пеньку.
•восець-еці, мн. ч„ род.-цяў, ж.—овнн. Ар. См. асець.
• восіл-яа, м.—веревка с подвнжной петлей на конце, аркан. Слсовр.
• воспа-пы-пе, ж.—оспа. МГсл.; Ар.; Шсл.; Дсл. У дзяцей воспа. Ст. У нашым сяле воспа ходзе. Дсл.
•воступ воўчы—место, где жнвут, водят-ся волкн. Ксл. Забілі ваўка ў самым воўЧЫМ воступе. Дубавое Беш. (Ксл.). •воступіца-і(ы-цді, ж.—окруженне.
•воступіцай, нареч. 1. став вокруг кого-л. Як пачалі на мяне княгаць усі воступі-цай Войш.
2. сообіца. Хіба, прыехаўшы, будзеце ўсе воступіцай пацеры гаварыць. Войш.
•вось І-СІ, ж.—ОСЬ. Нсл. 67; Ар.; Ксл.; Косіч 81; Дсл. У калёсах паламалася вось. Хацімш-чына Куз. (Ксл.).
•вось II, частйца, употребляется:
1. прн обобіценнн, заключеннн нз чего-л. — вот(когда это не нмеет указательного значення, С.) мгсл. Вось прыляцела мушанька. Красновічы Сураск (Скржп.: Отчет, Ю).
2. употребляется для прнвлечення внн-мання собеседннка. Вось жа п’ю, пяю. Гарун (ст. "Вясельле”). Вось бачыце, што яны нарабілі.
3. употребляется в звательных предло-женнях, для уснлення чувствня — вот. Гсл.; Шсл. Вось дзе ліха! Ст. Вось я цябе! Нсл. Вось як! Нсл. Вось лупцану цябе важкамі. Ст.( под лупцаваць).
4. в соеднненннс частнцею ”жл”создает составную частнцу, которая подчер-кнвает чувственную сторону речн, усн-ляет ясность, понятность. Вось жа было гэтак. Ар.
•восьбы, междомет.—вот бы, напрнмер. Нсл. 67. Восьбы ты паказаў дзіва! Нсл. Восьбы я войтава сьвіньня! Послов. Нсл.
•восьмі, чйсл.—восемь. Осьмі разоў табе абяцую. Кіт. 4а1. Калі спытаюць: "Эбдэсу (араб. умываньне) колька прэшкод ня-гожых ест?", ты кажы "осьмі ест. ”Тм„ ЗаіЗ. Я тут у Вільні ўжо восьмі год праўлюся. Суд. Акты 1546 г.(Барысёнак Адвака-тура, 127). Зрй за осьмй лйстов. Зборнік Сынод. бібл. 53(255), Карынскі III.
•восьмы-мая-мае—осьмой. Ар.; Кіт. 25а12.
•восьвіны-ная-мае—оснный. Дсл.( под осйный).
•ВОСЬЦІ-Цяў, едйнств. ч. нет.—ОСТрога, НК: Очеркн, 5056 Ксл.; Дсл.; Нсл. 370. ВШІЫ в 3-4 зубца для бнтья рыбы. Восьцямі шчупака вялікага забіў. Нсл. Восьці забыўся ў трысьніку. Дсл. Сома забілі восьцьмі. Ст. Я дык восьцьмі набіў рыбы. Спаская Сір. (Ксл.). Ср. асьцюк. Прароцтвы — калючыя вОСЬЦІ. Салавей: Сіла, 85.
•вош, вошы; мн. ч. вошы-шаў, ж.—вошь. Ар.; Шсл.; Нсл.; мгсл. Бяз снадзі і вошы не заб’еш. Послов. Вял. Вошы поўзаюць. Нсл. Ваійамі закарміў усіх. Нсл. Ні’днае вошы не знайшоў у сарочцы. Ст. Грошы, як вошы: тут няма, тут ёсьць. Послое. Рапан.: Прык. 35. Едйнств. ч. ВОШЫНа-НЫ-не, ж. Гсл.; МГсл.
•вошва-вы-ee, ж.—лоскуток дорогой тканн, вшнтый в другую ткань, Гсл. обшнвка, оторочка. Дсл. Панёва адбілася — надабе абшыць вошваю. Дсл.
• вошчупкам, в см. нареч.—оіцупью, с помоідью осязання. Вошчупкам нявісны знаходзе сабе дарогу. Дсл.
•вошчына-ны-не, ж.—кусочек воска. НК: Очеркн, 181.
•воталапень-мня, предл. й зват.-ПНЮ—ос-толоп. Войш. Чаго ты ўталопіўся? воталапень ты! Войш.
•вотаўсьця, нареч.—толстовато. Шсл. Сукно вышла вотаўсьця. Ст.
•ВОТрубы-О<гў, едйнств. ч. нет.—ОТрубн. Ар. Собйр. вотруб’е-б’я, предл.-б ’ю, ср. 1. отрубн. Ксл. Вотруб’ям яе кормім. Гара-док (Ксл.).
2. грубое льняное волокно, получаемое после первой обработкн льна. Ксл.
Надабе скруціць вотруб'я. Вяжышча Беш. (Ксл.).
•вотрына-ны-не, ж.(от церці) 1.—пустые колосья н маленькне кускн соломы, остаюіцнеся после молотьбы н собнра-емые отдельно от мякнны, для коров. НК: Старцы, Но. 4. Крупная мякйна йз колосков, соломйнок й т.п. Ксл. Запар карове вотрыны. Сьвярдлы Беш. (Ксл.).
2. грубая мякнна, получаемая прн веяннн хлеба. НК: Очеркн, Но. 556.
•вова-вы, м., детск.—ВОЛК. Ар.; Шсл. Ня плач, бо вова йзьесьць! Ст.
•воўк, ваўка, предл.-кў, зват. воўча; мн. ч. ваўкі-коў-ком-кі-камі-кох, м. 1. волк. МГсл.; Ар.; Шсл. Як ваўка ні кармі. ён усё ў лес глядзіць. Послов. Рапан.: Прык. 29. Да трох раз, бо воўк зьесьць, поювор.—Бог тройцу любнт. Ваўка ногі кормяць. Послов. Рапан., 190. Бягучага ваўка цяжка за хвост злавіць. Послов. Рапан. 138. Лезь ты, воўча. M3 сказкн(Белр. моладзь, Но. 3, 1959, стр. 13). Куды, воўча, бяжыш? — Па апошняе. Послов. Летніца Сян. (Ксл.). Па што, воўча, ідзеш? — Па апошняе. Рапан: Прык. 23. Ваўкі б’юцца за КОСЬЦІ. Погар(Афанасьев, II, 19114, 198). Няхай тага вала ваўкі зьядуць, каторага каровы бадуць. Послов. Рапан; Прык. 84. Чаму цябе там ваўкі ня зьелі? —
воўна
1183
вага
He баюся я ні ў лесе ваўкоў, ні ў полю стралцоў. Красновічы Сураск.(Сержп.: Отчет,
12) . Бягуць ваўкі шэрыя. Кажамяю Імгл. (Косіч 23). Ваўкоў баяцца у лес не хадзіць. Тм.
ваўчанё-няці, дат., предл.-НЯЦІ; мн. ч-няты, ср.—волченок. Ар.; післ. Што робе воўк, тое й ваўчаняты. Послов. Рапан. 29. У лесе злавілі ваўчанё.
2. верхнее ребро, стык двух наклонных плоскостей двускатной крышн; гребень крышн. На самым версе ўздоўж усяе страхі ляжыць "воўк", зьбіты зь дзьвюх даўгіх дашчок. Сакуны, 11.
•воўна-ны-не, ж.—овечья шерсть, Шсл.; НК: Пасоб., Но. 75; Ксл. ІІіерсТЬ, Север(Косіч 84); пнз; мгсл. шерсть, нмеюшая свойство волокна. Ар. Воўну чэшуць і прадуць і, адзеўшы, у людзі йдуць. Сухарукава Аз. (Ксл.). Будзем часаць воўну. Ст. Мокрую воўну. Пск. Эрмаллогнов 1344 г. Уменьш.
вовенка-нкі-нцы, ж. НК: Пасоб., 135.
•воўчы мак—белена. Демвд: Веров. П, 1896, 130.
воўча ступа—журавленннк кроваво-красный, раст. Гсл.
•воцат, воцту, предл. у, на воцце, м.—ук-сус. Мгсл.; Ар.; Гсл.; Шсл.; Чашнікі (Ксл.).
•вочап-пу, м.—колодезный журавль. Ксл.; Ст. Вочапам дастаюць ваду із студні. Дубавое Беш. (Ксл.).
•вочка-ка; мн. ч.-кі, ср. 1. петля в чулочной (н кружевной, Ар.) работе. Нсл. 67; Ар.; Шсл. Вочка спусьціла. Нсл. Спадарычна еочка спусьціла. Аш. Спусьціла цэлых тры вочкі, робячы панчоху ў пацёмку. Ст.
2. место сюждення ребер у корзнны, короба. Еўлічы.
3. очко в карточной нгре.
4. —см. под вока.
•ВОЧНІК-wa, предл.-іку, зват.-іча, м.—наоч-ный свндетель(очевндец, С.) Нсл. 67. Я табе вочнікаў на гэта пастаўлю. Нсл.
•вочны-ная-нае, 1. глазной. Нсл. 67. Вочная хвароба. Нсл.
2. очевндный. Нсл. 67. Вочны сьветка. Нсл. •вабік-ка, м. 1. свнсток для прнманкн днчн звукоподражаннем. Ксл. Я купіў сабе вабік. Сяркуці Сян. (Ксл.).
2. прелыценне. Гсл.
3. оболыценне. мгсл.
*вабшь-блю-біш-бе, несоверш. 1. заманн-вать, прнвлекать, Гсл.—(маннть, прнма-ннвать, С.). Бліск у вокнах — сьмех хеальшывы, ён ня вабіць, ён ня грэе. с. Музыка, 172. Сьніўся родны дом хлапчыне, вабіў моцна, бы сьвятло. С. Музыка, 139. Прйч. наст. вр. вабячы. Браты, — гўкаў ён ня раз сваім прыемным голасам, у якім чулася вабячая да сябе бесьпярэчнасьць. Васілёк(Калосьсе, Но. 3-16, 1938 г., стр. 130). Отгл. ймя cyuf. вабеньне-ня, предл.-ню—прнма-ннванне, прнвлеченне. Гсл. Соверш. зава-біць—завлечь, заманнть. Нсл. 161. Завабіла к сабе малайца. Нсл. Соверш. прывабіць —прнманнть, прнвлечь. Ня цікаецца
зара, як калісь — самі яе прывабім. А. Іверс(Калосьсе, Но. 18, стр. 46).
2. прелыцать. Гсл.
•вабіцца-блюся-бішся, несоверш.—вдтн на прнманку; прельіцаться. Гсл. Ах, як гэтыя думкі й гэтая прынадная ноч сярод палёў... ах, як ізноў захвалявалі яны сэрца, што ўзята ад зямлі й вечна туды да яе цягнецца, ёю вабіцца.
•вабка-бкі-бцы, ж.—прелестннца. Гсл. •вабкі-кая-гае—легко прнманнваемый; склонный прельіцаться. Гсл.
•ваблівы-вая-вае, 1. заманчнвый. Гсл.
2. прнвлекательный. Гсл.
•вабнасьць-чг, ж. 1. мнловндность. Гсл.
2. прелесть. Гсл.
•вабны-ная-нае—маняіцнй, прнвлека-тельный. Гсл.
•ваг, вагу^предл. вазе, зеат -вйжа, м. 1. вес. Нсл. 42.
2. вес, значенне, влнятельность. Яго слова мае вялікі ваг. Нсл.
3. равновесне, равномерность, Нсл. 42. рнтм. Ваг страціў. Нсл. Рабіце адным вагам. Нсл. Лучына гарыць сваім вагам. Гарэцкі: Песьні, 33.
4. ловкость. Нсл. 42.
5. рычаг для подьёма телег прн смазке колес. Сеўск.(Преобр. 61).
•в ага, вагі, вазе, ж. 1. значенне, Растсл. важность(большое значенне, С.) Нсл., авторнтет, Ксл. вес, значенне, уваженне. Гсл. Ен у нашай аколіцы ніякае вагі ня мае. Сянно (Ксл.). У вусіх мае вагу. Нсл. Чалавек бяз вагі, няма чаго яго баяцца. Нсл. У чым тут вага яго? Нсл. Вусатыя, чырвоныя гарадавікі баяліся гэтага кандыдата за япіскапа, добра ведаючы яго вагу сярод паноў. Дзьве Душы 73.
2. коромысло, палка с тремя железнымн крюкамн(два на концах, однн посре-дане), служаіцая для запряження двух лошадей в борону ллн в плуг. Ксл. Дай мне Пятрусь на адзін дзень вагі. Косы віц. (Ксл.)
•вага(вага, Ар.; ПНЗ; Растсл.; Гсл.), вагі, вазё, ж. 1. вес. Нсл.; ПІсл.; Ксл.; Ар.; ПНЗ; Растсл. Усякае цялё мае вагў. Бабішчы Віц. (Ксл.). Слабая яго вага. Ст. Вагою бярэш, вагою й аддай. Нсл.
2. весы. Ксл.; мгсл. Бацька паехаў на вагў — будзем дабро важыць. Пятніцкая Беш. (Ксл.). У крамах кажная вага пячатаная. Вульлянавічы Чаш. (Ксл.). Паправе еагі стаяць. Кіт. 13464.
3. гнря, Ксл.; Гсл. гнря часовая. Нсл.
4. рычаг. Гсл.; Ксл. Падкладай вагў пад вугол. Азярэцк Сян. (Ксл.). Давай, дзяцюкі, паможам на гэту вагў падняць вугол. Ст.
5. журавль прн колодце, Шсл. колодезный журавль. Гсл.( под коварат). Трэба да вагі прычапіць палена, каб лягчэй цягаць ваду. Матарова Сьміл. (Шсл.). Доўга баўта-ецц просьле іх ля студні вага. Гарэцкі: Песьні 66. См. сьвіршня.
вагам
1184
разваяваць
6. небольшне, хорошо тонуіцйе в воде спецйальные предметы, прйкрепляемые к нвжней частн рыболовных снастей для улучшенвя йх погруження прн рыбной ловле. Альманы Стол.(Крыв., Полесье, 166).
7. ловкость. Нсл. 42. Вагў ў руках мае. Нсл. поўнае вап—полновесный. МГсл.
•вагам, нареч. 1. медленно, пнз. медленно, неспеша, Растсл. не спеша н не медля, шаг за шаг, Нсл. 42. равномерно, с выдержкой. Вагам ідуць. Нсл.
2. на вес, по весу. Нсл.
•вагкосьць-ш, ж.—влага, сырость, влаж-ность. Ср. вагкі.
•вагкі-кая-кае—тяжкйй, увеснстый, Нсл. 42. весскяй. Лоск. Вагкая пянька. Нсл. Вагкія довады. Лоск.; Нсл.
вагка—увесясто, Нсл. 42. весско. •вагкі-кая-кое—влажный. Вял.
КНІГІ ОНЛАЙН
