Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•валасьнГк-іка, предл.-ікў, зват.-іча; мн. ч„ дат.-ком, мн. ч„ предл.-кох, м. 1. заусеннца (на пальце). Гсл.
2. леса(на удочке). Гсл.; Ар.
•валашчанін-ша, предл.-іну, зват.-іне; мн. ч. валашчане—жнтель волостн, прннад-лежаіцей к одному какому-л. сельскому правленяю. Нсл. 65. Гэта наш Малькаўскі валашчанін, не чапай яго. Нсл. Каля таго места астрог, каторы робяць мяшчане й валашчане замку Сьвіслацкага. ’’Рэвізія Сьвіслацкага стараства 1560 г.”(Наш Край, 1928, Но. 6-7, стр. 33).
•валатоўка-^z-^b/, ж.—курган. Дзяміда-вічы Чаш. (Ксл.)
•валатоукі-каў—кладбніце. Ксл. Памі-раць зьбіраюся, ды баюся на валатоўках месца няма. Ходцы Сян. (Ксл.).
•валавод-Од, предл. й зват.-дзе, м.—воло-вый повод н вообіце повод для рогатого СКОТа. Ар.; Вост. (Даль).
•валаводзіць, -джу-дзіш-дзе, несоверш. —воднть за нос, тянуть каннтель, Гсл. каннтелнть. Шсл.; Ксл.; Кур. (Даль). Дарма валаводзяць чалавека дый толькі. Ст. Соверш. навалаводзіць. перех,—наводнть, навознться. Шсл. Навалаводзілі яны міне, пакуль я дабіўся свайго. Ст. Соверш.
павалаводзіць—поводнть за нос,(канн-телнть некоторое время, С.) Шсл. Ці мала ён яшчэ павалаводзіў, пакуль аддаў грошы? Ст.
валаводзіцца. несоверш. зь кім—каннте-лнться с кем-л. Mix. Няма чаго валаво-дзіцца зь ім. Ст. Соверш. навалаводзіцца —достаточно, много нметь с кем-л. медлення, ненужных проволочек. Малая навалаводзіўся зь імі? Ст.
•валацня-ні; мн. ч. валоцні-цэнь, ж.—стог, Ксл. небольшая копна сена, котроую на самом сенокосе без лошадн прнволакн-вают к скнрде. Нсл. Сто валацэнь наклалі ў стог. Нсл. Цэлую валацню нагроб сена. Ганкавічы Беш. (Ксл.). Уменьш. ВЯЛЯЦЭНЬКа-к/. Нсл. Награблі адну валацэньку. Ст.; Беліца Сян. (Ксл.). Чатыры валацэнькі ў вадзін воз зьмясьціў. Нсл.
•валацўга-гг, обіц.—бродяга. Растсл.; Ар.; Нсл. 65; Слабада Чаш. (Ксл.); Шсл.; БГсл.; Гсл.; Сакуны 74. Ах, ты валацуга, што ты сабе думаеш! Ст. Валацуга нікому не патрэб-ны. Нсл. Як валацугі, на чужыне стаім дарог на скрыжаваньні. Кавыль: Ростань зз.
валачобнае
1189
давалачыся
•валачобнае(валачэбнае), -нага—соб-ранное "валачэбнікамі” яйца, деньгн н проч. Нсл.; Шсл. Даўней зьбяруць вала-чобнага дзяцюкі ды давай гуляць. Ст.
•валачобнік — валачэбнік. Ксл.
•валачобніцкі(валачэбніцкі), -кая-кае —свойственный, прнлнчный "валачоб-ніку". Нсл. 65. Валачобніцкі хлеб. Нсл. Валачобніцкая хата. Нсл.
•валачашчы-чая-чае—бродячнй. Шсл. Прывыўся(?) да нас валачашчы кот. Ст. •валачэбнае,—см. под валачобнае.
•валачэбнік-іка, предл.-іку, зват.-іча, м. —пасхальный славельіцнк-певец, пою-іцнй с прочнмн под окнамн ночью на понедельннк Светлого Воскресення. Вост. (Даль); Ксл. Увечары хадзілі валачэбнікі. Асінаўка Беш. (Ксл.). Валачэбнікі вызвычаі-ліся ў нашым баку. Нсл. 82( под вызвыча-евацца).
•валачэбніцкі-кая-кае,—сл. под валачоб-ніцкі.
•валачонае-нага, « см. суіц.—яйцо, данное пасхальным славлыцн км-певцам( "вала-чэбнікам”). Вк.; Аш.
•валачоньнік — валачэбнік.
•валачы, -акў-ачэш-ачэць-ачэм-ачыцё -акуць; прош. вр. валок, еалакла-кло-клі, несоверш., nepex. 1.—таіЦНТЬ, МГсл. ВЛВЧЬ, таіцнть, тянуть(не отрывая от поверх-ностн чего-л., волочнть, С.) Нсл. 64; Гсл. Ледзь валачэць ношку сена. Ст. Ср.
цягнуць. Соверш. павалачы, nepex. Нсл. 64. Апошнюю адзежу павалок на гарэлку. Нсл. Ср. пацягнуць.
2. промедлнвать(медлнть, С.) Нсл. 64. Ср. цягнуць. Тут няма чаго валачы пераз даўгі час, толькі маладых сушыце. Нсл. Соверш. правалачы, 1. промедлнть, прош. вр. правалок-лакла-лакло-лаклі. Нсл. 64.
2. протянуть что-л. в пеннн, песне. ’Та" правалачэць. Кіт. 9іаб.
адвалакаць-аю-деді-ае, повел.-ай-айма, несоверш., nepex. 1. ОТВОЛакНВаТЬ. Нсл. 372. Адвалакай гэта адсюль. Нсл.
2. проволакнвать, промедлять. Дсл.; Нсл. Доўг свой адвалакаеш, калі б не аддаць, a скруціць. Нсл. He адвалакай касьбы — пойдуць дажджы. Дсл.
адвалачы, -акў-ачэш-ачэць-ачэм-ачы-цё-акўць, соверш. к адеалакаць 1, 2. Нсл. 372.
давалакаць-аю-аеш-ае, несоверш. 1. дово-лакнвать, дотаскнвать, Нсл. 136. тянуть что-л. к чему-л.(напр. бредень). Дсл. Як мага давалакай яго да двору. Нсл. Давалакаюць блізка да берагу. Дсл.
2. оканчнвать бороннть засеянное поле. Дсл.; Нсл. 136. Засеялі — давалакаюць. Красн. (Дсл.).
3. неперех— доезжать с тяжестью, дохо-днть с трудом. Нсл. 136. Будзем давалакаць да начулішча: ня тут жа ў полю начаваць. Нсл. Соверш. давалачы-акў-ачэш-ачэць—доволочнть. Нсл. 136. He давалаку да двору, конь прыстаў.
завалакіць-аю-аеш-ае, несоверш. 1. зазы-вать, увлекать. Нсл. 163. Завалакаць, заеалачы каго ў карчму. Нсл.
2. затемнять. Нсл. 163. Хмары завала-каюць, завалаклі неба. Нсл.
3. покрывать. Нсл. 163. Бросьнь завалакла сыровадку. Нсл.
навалакаць-Дю-йеш-йе, повел.-ай-айма, несоверш., nepex. 1. навлекать. Нсл. 300. Навалакаць, навалачы на сябе бяду, гнеў панскі. Нсл. зоо.
2. прнтворно прнпнсывать себе какую-л. слабость нлн недостаток. Нсл. 300. He навалакай на сябе дураты! Нсл.
навалачы, -аку-ачэш-ачэць-ачэм-ачыцё, навалакуць, соверш. к навалакаць 1. 1. навлечь. Нсл. зоо.
2. соверш. к навалакаць, 2. Нсл. зоо. Навалок на сябе глухату, а ён усё чуе. Нсл.
прывалакйць-Дю-аег«-ае, несоверш.—с трудом нлн наснльно прнтаскнвать, прнволакнвать. Нсл. 497. Сілком прыва-лакаюць да прысягі. Нсл. Соверш. прыва-лачы, nepex.—прнтаіцнть. Шсл. Калі сам ня хоча іці, то прывалачыце яго. Нсл. Ледзь прывалок мех. Тм. Ледзь прывалок із току куль саломы. Тм.
вьшалакаць-аю-аег«-ае, несоверш.—выта-скнвать. Соверш. вывалачы—вытаіцнть. Яны вывалаклі на цьвярдое санкі. Вышынс-кі: Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155).
•валачыся, валакўся, валачэшся-чэцца-чэмся-чыцёся, валакуцца; прош. вр. валок-ся, валаклася-клося-кліся, 1. волочься (волочнться, С.) Нсл. 64. Вяроўка валачэц-ца. Нсл.
2. медленно ндтн нлн ехать, таіцнться (плестнсь, С.) Нсл. 64. I ён за намі валачэцца. Нсл. Валачэцца ззаду. Cm. Соверш. навалачыся, ед. ч. нет, навалачэмся, навалачыцёся, навалакуцца, возвр.—прн-брестн во множестве. Нсл. У царкву навалачыліся ўбогія. Нсл. Соверш. пава-лачыся, 1.—потаіцнться. Шсл. Вэнь кабы-ла павалаклася ў шкоду. Ст.
2. пойтн броднть. Павалокся няма ведама куды.
адвалакацца, 1. отходнть медленным шагом. Нсл. 372. Адвалакайся паціхеньку да двара. Нсл.
2. медлнться, замедляться. Стт. Отгл. ймя суіц. адвалаканьне-мя, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў—медленне.
адвалачыся-акўся, соеерш. к адвалакацца 1, 2. Нсл. 372, отойтн с трудом. Дсл. Воўк крыху адвалокся ад месца й выцягнуўся — здох. Дсл.
давалакацца, несоеерш.—дотаскнваться. Нсл. 136. Давалакаўся да двору, але ня мог давалачыся. Нсл. Соверш. давалачыся —дотаіцнться. Нсл. 136. Як лень давала-чэмся. Нсл.
завалакацца
1190
завалены
завалакацца, -аюся-аешся—заходять далеко. Нсл. 162. Чаго табе завалакаццана чужую старану? Часам завалачэшся дый памрэш там. Нсл. Соверш. завалачыцца.
прывалакацца, -аюся-аешся, несоверш. —прйволакйваться. Як колечы прыва-лакайцеся туды на нач. Нсл. 497. Соверш. прывалачыся—прйтаіцйться, Шсл. прне-хать, двягаясь медленно, с трудом. Прывалокся да нас нейчы кот. Ст. Ледзь прывалакліся да сяла. Нсл. 497.
рязвялякяцця-аюся-аешся, 1. расхо-длться в разные стороны. Нсл. Бацька памер, а дзеці развалакаюцца, развалак-ліся па старцох. Нсл.
2. расшевелвваться, начянать двнгаться после болезнн. Нсл. Тата развалакацца пачаў; як развалокся, дык і паправіўся. Нсл.
развалачыся, соверш. к развалакацца 1. 2. Нсл.
•вялэндяцця-аюся-аешся, повел.-айся-аймася, несоверш.—таскаться без дела, Ар.; Шсл. шляться. Ар. См. валындацца. Няма чаго табе валэндацца зь ім. Ст. Соверш. навалэндацца—нашляться. Шсл. Нава-лэндаўся за дзень усюдых. Ст.
павалэндацца, соверш. 1. пошляться, потаскаться.
2. поканятеляться, потягаться. Шсл. Ці мала я павалэндаўся з гэтым судам? хай яго параду.(?).
•валёй, частйца, Ксл. (Даль)—употребляется для подчеркяваняя предпочнтельностн какого-л. действня; лучше, скорее, НК: Старцы, Но. 55. лучше, желательнее, пред-почтнтельнее. Гсл.; Ар. переводнтся словом ’’лучше”. Валей бы ты гэтага не рабіў. Луб'ева Аз. (Ксл.). Чаму ты ня здыхаеш валей. НК: Старцы, 84. Ці мне цябе гадаваць, ці ў жаўнеры аддаць. Сьвіслач Ваўк.(Л. Б., Но. 1851). Каб тое веданьне, дзе павалішся, валей бы там сеў. Послов. Валей бы я не хадзіў к яму. Кал. (Даль). Валей я адзін пацярплю. Нсл. Валей табе пакаруся. Нсл. Валей я адзін пайду. Нсл. Валей перастань! Нсл. Валей бы ты не даждаў. Нсл. 45. Плаціць пакорай і цярпеньням дань? Валей на штых рас-хрыстаныя грудзі. Кавыль: Думы, 16.
Сумленьне мераць на стаяны аршын? Валей Сібір, Гольгота катаваных/Чм.зо. Валей няхай будзе так, як я казаў. Нсл. Валей бы ты прапаў ад маей галавы! Нсл. Нашто яму малако, валей сьмятаны крыху! Войш. Што маю каго вучыць, валей сам навучуся. Войш. Употребляется также "ляпей" в значенйн ’’лучше”. "Ляпей” употребляется только прй сравненйях. Во всех остальных случаях употребляется "валей", выражая пред-почтенне. Напр. Ён ляпей вучыцца за мяне. Ар. Яны добра жнуць, а мы яшчэ ляпей. Войш. Вы ня добра косіце, касіце ляпей. Але: замест гуляць, валей навучуся.
Валей жабрачы лёс, у рукі кій, за плечы торба; валей страха нябёс, бясконцы шлях і ліры корба; валей чужыны золь, сьцякаць ад чорнай працы потам; валей ня змогшы боль, сканаць самотнаму пад плотам, але ня лёс раба. Жылка, 42.
2. хорошо, соответственно желаняю. Нсл. 65. Валей табе, як ты багаты, а мне якаво! Нсл.
• вяленкя-нкі-нцы, ж.—валеная белая шапка веляколятвннов(Крявячей, бело-руссов) с загнутымн краямн, в роде шляпной тулы. Віц. (Даль). См. магерка.
•валенцы-г^аў, мн. ч.( одйн валенец). НК: Очеркн, 125; Ксл.; Твер.(Даль). ВалвНЦЫ мае разваліліся. Зямковічы Сян. (Ксл.). См. вайлакі.
каляныя валенцы—туго свойлоченные валенкй. НК: Очеркн, 267.
•валёшай, нареч., област. — валей. Сяс-рыца наша подружка! Валешай нам было ня знацца, як цяпер з табой расстацца. Север Сур.(Шэйн, 1-2, 496).
•валец-лг^а, м.—валнк. мгсл.
•валёк-лька, предл.-ЛЬКу, зват. вольку, мн. ч„ дат.-ЛЬКОМ, мн. ч„ предл.-ЛЬКОХ, м. — вальлё. Ксл. Поўны валёк набіў. Машчоны Сян. (Ксл.). •валіх, валік, отгл. междомет., от валЮХОЦЬ —едва шатнться, двйгаться. НК: Под. пос., Но. 26.
•валІЦЬ-ЛЮ, валІШ-ле, несоверш., перех. 1. опрокйдывать(валйть, Ар.) Нсл. 42; Ар. Валі воз із снапамі на бок. Нсл. Сьмех бабу валіць. Послов. Нсл. Валі яго далоў з каня! Нсл. Соверш. адваліць—обрушнть. Соверш. паваліць, перех. 1. опрокйнуть. Нсл. 42; Ар. Вецер хлапца паваліў. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
