Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•васЬКІ-КДЯ-КДС, прйлаг. от местойм. ваш —свойственный вам: говорнтся ко мно-глм. Нсл. Васькая справа. Нсл.
• Ваша, (Ар.; Войш.; Нсл. 45), йз ваша міласьць, употребляется прн вежллвом-обраіценчл к одному мужчлне: ня было Вашы, прадам Вашу, з Вашам, пры Вашу — ТЫ, ТВОЯ МШІОСТЬ, Нсл. 45. — вы (по отношенню к одному мужчлне). Ар.; Гсл.; Войш.
Я Ваша і ты Вашсг. хто ж нам хлеба напаша. Послов. Войш. Каб ты, Ваша, быў ласкаў ды даўжонцы якога зельля. йз комеднн 1787 г. Сумляўся Ваша, што існуе На СЬвеце нейкі Эўрыц. Тат.: Кво вадыс, 119. Блага Ваша кажаш. Нсл. Гэта ня дзеля Вашы. Нсл. Вашу завуць да пакою. Нсл. •Вашаць, Ар.; Шсл.; Нсл. 45, (йз Ваша міласьці), Вашэці, аддам Вашэцю, з Вашэцям, пры Вашэцю—вы(к одному мужчлне), ваша МЛЛОСТЬ. Нсл. 45; Ар.; Гсл.; Вост., Смл. (Даль)—вы, уважаемый сударь. Шсл. Сядайце, Вашаць! Рудзенск Сьміл. (Шсл.). Я Вашаць і ты Вашаць, хто ж нам хлеба напашаць. Послое. Нсл. Аддаў бы Вашэцю, ды сабе трэба. Нсл. Вашэцю пан прасіў да сябе. Нсл.
Вашэця, (йз Ваша міласьцьУці, дам Вашэці, бачу Вашэцю, былі з Вашэцяй, пры Вашэці—вы(по отношенлл к одной женіцнне. Ар.; НК: Пособннкн, 128; МГсл. Выбачай, вашэця, болей няма ў клеці. Рапан.: Прык. 33. Як жа ў Вашэці ўнукі гадуюцца? Ар. Як там Вашэці жыцьцё? Блр. Голас, Но. 100.
Вашэць-ш — Вашаць. Вост., Смл. (Даль). Вашэці гатова жыта ў васеці. Смл. (Даль). Што ж мы вашэці(мужчыну) скажам? (Б. Студіс, II, I, 1969, стр. 70).
Вашзіп-цяў-цям-цяў-цьмі(цямі)-цях, мн. ч. от Ваша, Вашаць, Вашэця. Вашэцяў пан прасіў да сябе. Нсл. 45. Вашэцям прывёз па гасьцінцу. Нсл.
•ваш, ваша, местойм. прйнадл. — ваш. Ар.
вашы, вашая, мн. ч. вашыя, вашых—ваш. Ар. Мыйце твар вашы. Кіт. Т2аП. Жоны вашы — пашня вашая. Кіт. 962. За здаровейка вашае. НК: Пнт. 77. Вашая сястрыца. Нсл. 45. Вашыя коні. Нсл. 45. •вашапрўд-da, предл. й зват.-дзе, м. 1. дословно тот, который "прудзе" вшл, т. е. унлчтожает лх прл помоіцл высокой температуры; вшлвый. Ар.; Шсл. бранное слово, Гсл.; Ар. слово ругательное. Нсл. 67. Вось дзе вашапруд, мусіць ніколі ня чэшацца. Ст. Ах ты вашапруд! як ты мне важыўся гэта сказаць?
2. хвастун, чванллвый. Нсл. 67. Бачылі мы шмат такіх вашапрудаў. Нсл.
вашапрудзіна-ны, едйн. к вашапруд, 1. Шсл. Вашапрудзіна ты, надзень чыстую сарочку. Ст.
•вашапрудзіцца-джуся-дзішся, несоверш.
1. очліцать себя от вшей паром в бане.
2. чванлться. Нсл. 67. Мы цябе знаем, не вашапрудзься дужа. Нсл.
•Вашаць,—nod Ваша.
•Вашэц-я-ід,—сл«. nod Ваша.
•Вашэцяў-ява-ява, прйлаг. к Ваша, Вашаць, Вашэць, — говорлтся к одному мужчлне: ваш. Ар.; Войш.
не). Ар.; Войш.
•вашЭЦІН-HÖ-Hö, мн. ч.-НЫ-НЫХ, прйлаг. к Вашэця — ваш, говоря к одному ляцу женского пола. Нсл. 45; Ар.; Войш. Вашэцін сын. Нсл. Дазволь на вашэціным полю зьвярынку злавіць. — Можна, бо з вашэцінага лесу забегла. Послов. Нсл.
•вашэцінскі-кяя-кяе, прйлаг. от местойм. —вам свойственный(говоря к одному ллцу женского пола, С.) Нсл. 45. Вашэцін-скі абычай я знаю. Нсл. He вашэцінскае мы натуры. Нсл. Вашэцінскую ласку буду помнець да секу. Нсл.
•Вашэць,—см. под Ваша.
•вашы, вашых—остальная чужая семья. Ар.; Ксл. Ішоў тота каля плоту, пыта-ецца ў Зосі, ці дома вашы? Алексінічы Сян. (Ксл.).
•вашчыла-лы, обіц. 1. собнратель воіцлн. Нсл. 68.
2. насмешллвое названле Крлчевца. Нсл. 68. Крычаўцы вашчылы. Нсл.
•вашчыньнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м.—особенно занпмаюіцлйся скупкою воіцлн. Нсл. 68.
•Вашы, вашыя, вашых, вашым, з вашымі, у вашых, едйнств. ч. нет.—члены семейства того лнца, к которому обрашаются с речью. Ар. Нашы едуць, вашы йдуць; нашы вашых падвязуць. Ар.
•ваховы-вая-вае, пршаг. к вата—ватный. Шсл.; Ксл. Ватовай коўдраю накрываўся. Лёзна (Ксл.). Купіў ватовую шапку. Ст.
ватоўка
1196
ве'даць
•ватоўка-ў’кі-ўііы, ж.—верхняя, короткая с рукавамв, женская одежда на вате. Ар.; Азёркі Беш. (Ксл.); Шсл. Насіў картовую ватоўку. Лось(Ускалось, Но. 7, 12). Апрані ватоўку, каб цяплей было. Крамяні Пух. (Шсл.).
•вата-ты, ж. 1. вата. Амельна Пух. (Шсл.).
2. таптун. Шсл. Возьмем вату ды пойдзем лавіць рыбу. Амельна Пух. (Шсл.).
•вавула-лы, м.—увалень. мг^л.
•вавёрка-ркг, дат., предл. вавёрцы, ж.. област.—белка. МГсл.; Ар.; Раіны Аз. (Ксл.). •ваўхвіць-вю—лечнть. пнз.
•ваўка-ў>кі, ж.—рана. пнз.
•ваўкалака-кі-ку-ку-кам, предл.-ку, м.
—оборотень, прйнявшйй вйд волка. Радзіла паня. Ваўкалака прышоў і ўкраў. Дзяніскавічы НЗ.(Шэйн, П, 162). Пан гэты быў ваўкалака. Тм. 163. Галасіста ж на сьвітаньню засьпяваюць пеўні, — ваў-калака аблятае неахвоча, гнеўны. Гарун. "Ваўкалака” — назоў казкі пра ваўка-лаку. Я. Г-кі: Казкі, Но. 2, стр. 14. Ляскаў зубамі, як галодны ваўкалака. Цэлеш: Ярылаў агонь. У цёмным лесе жывуць машэка а ваўкалака. Цэлеш: Ярылаў агонь. •ваўкарэз-за, предл. й зват.-зе, м.—огрызок волчнй, руг. на жнвотных, Нсл. 62. волчья сыть. Гсл.
•ваўкарэзіна-ны, обш,., едйнств.—бранное на лошадь й рогатый скот; годный только на зарез волку, Ар. жйвотнос, заслужйваюіцее быть сьеденным вол-ком. Нсл. 62. Гэта ня конь, а ваўкарэзіна нейкая. Ст. Ня ўвернеш ніяк гэтага(гэту) ваўкарэзіну. Нсл.62. Тпру, ваўкарэзінаІГсл. •ваўкаўня-ні-ні, ж.—яма, прнспособлен-ная для ловлй волков. Ар. Сьцюдзена, яку ваўкаўні. Ар.
•вaўнянaчкa-ч^z-чцьz, ж.—какой-то грнб. Аш.; Ск.
•варэнікі( одйн варэнік)-коў—грнбы, употребляемые в пніцу вареннымн.
•ваўняны-ная-нде—шерстяной. Гсл. •ваўчўг—стальннк полевой, раст. Гсл.
•ваўчыны-ная-нае—волчдй. Шукайце ваўчынага шчасьця. Лынькоў: Воўчы лог (Калосьсе, Но. 2, 1935, стр. 98). См. ваўчы.
•ваўчыца-цы-цы, ж.—самка волка, вол-чдца.
•ваўчавы-вая-вое—глазной. мгсл.
• ваюн-юна, предл.-юнў, зват.-юне; мн. ч„ дат.-НОХ, мн. ч., предл-НОХ, м.—ВОЙН, боец. Ну, мароз аддзяржаў — ваюн гэткі. Дсл.( под адзяржаць).
•вэн! междомет. — вон. Я на яго: вэн! уцякай з мае хаты. Дзьве Душы 153.
•віра-ды-дзе, ж. 1,—знанйе(постйгаемое нашнм умом, наука, С.); мгсл. Гэтыя кнігі апрацаваны зь вялікай ведаю справы. Геомсл. 3. Веда надзімае, а любоў будуе. Луцк.: I ліст да Карынцян, 8:1. Вучыце народ, аддавайце яму свае веды. ЗСД 43. 2. наука.
•вёдама, нареч. 1. взнач, безл. глагола—йзвес-тно. мгсл.; Нсл. 105. Табе ведама, што я гэтага ня люблю. Нсл. I без nana ведама, што ў нядзелю сьвята. Послов. Войш.
2. вестнмо(само собою разумеется, С,), йзвестно. Нсл. 105. Ведама, хітры чалавек. Нсл.
3. конечно. Ар.; Войш. Ці любіш ты верашчаку? — Ведама люблю. Ар.
•ведамасьць-ці, ж.—йзвестйе. Кіт. 25аіі, 65615.
•ведаме, нареч.—заведомо. Калі б хто злодзея прылічнага ведаме ў доме сваём хаваў, усю шкоду, каторая бы ся чараз таго злодзея стала, будзець павінен плаціці. Стт. 491.
•вёдамец-лдіа, предл.-мцу, зват.-мча, м. —знаток, эксперт. Значенйе слова ’’веда-мец” стойт в тесной связхн co значеннем слова "ведаць”. Пры гранічэньню маюць быці ведамцы тых граніц. Мен. Акты. См. зналец.
•вірамка-мкі-мцы, ж.—нзвестне. Дз. 3 нашых ведамак, зыбраных у Браслаўскім пав. ’’Крывіч”, Но. 11, 1926 г., стр. 116.
•ведамы, ср. cm. ведамшы—знакомый. Кіт. 5а14, 7а5, Ібаіб, 26а5, 75б9г5а12, 13.
•вёдамны-няя-кяе—нзвестный. НК: Очер-кн, 74, Но. 163; Ксл. Ён у нас ведамны гіцаль. Лужасна Куз. (Ксл.).
•вёданьне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, 1. состоянне по глаг. "ведаць’ў обладанне какнмн-л. сведеннямн, С.), знанне чего-л. Мл.; Шсл.; Ксл. Мы вялікі князь Вітаўт даем веданьне ўсім, хто на сей ліст узозрыць. Ліст Вял. кн. вітаўта. Каб веданьне, што так будзе — не рабіў бы. Латоўшчына Куз. (Ксл.). Каб веданьне, ідзе -павалішся, валей бы там сеў. Кур. Каб веданьне, ніхто б так не рабіў. Ст. Калі б веданызе, ня рушыўся б з двара. Нсл. 104.
да веданьня—к осведомленню, что бы знать, Гсл. к сведенню. Гэтыя паперы толькі да веданьня. Гсл.
2. нзвестйе. Нсл. 104. Веданьня ніякага няма аб ім. Нсл. Веданьня не далі, што mama хворы. Нсл.
• вёдаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш.. nepex. 1. (постнгать нашйм умом, С.) знать(йметь сведенйя о ком-чем-л., С'.) Ар.; Шсл.; Кіт. 9613, 76614, 109а5. НІХШО НЯ ведае, як хто абедае. Послов. НК: Очеркя, 194; Ар. Калі ня ведаеш, дык валей маўчы. Нсл. 127. Ведае ён толькі з носу ды ў рот. Ст. Каб яно сьвету ня ведала. Ар.
2. знать, поннмать, сознавать, отдавать себе отчет в чем-л. Ведаю, чаго вы хочаце. Ар. Ён сам ня ведае, куды падацца. Ведай, як пытаць, так і адказаць. Кіт. 3769. Барысе! даведайся свае кумы, бо яна сягодні памрэць. Сакуны, 46.
давёдавацца
1197
вёжа
3. ведаеш, ведаеце: употребляется, чтобы обратйть внйманйе на предмет речй — знаешь, знаете. А, ведаеш то, чалавеча, можа памяняемся з табою на таба-керкі? Мікольск. М. (Демнд.: Веров. III).
Ведаеш, што я зраблю? Ён, ведаеш, быўу мяне. Ар.
ня ведаць, куды дзецца—не знать, куда деваться.
ня ведаць, куды вочы дзець—не знать, куда глаза деть.
ня ведаць, куды рукі дзець—не знать, куда рукй деть.
Бог ведае што( што, які, куды...)—Бог знает й т.д.
чорт ведае хто(што, які, куды...)—чорт знает...
хто яго ведае—кто его знает. Ар.
давёрвваццв-дуюся-дуешся, повел.-дуй-ся-дуймася, несоверш., што, г каго (праз каго, што) —получнть сведенйя, йзвес-тне о ком, чем-л., узнавать. Ар.; Ксл.
узнавать. Ар.; Ксл. Соверш. давёдацца-аюся-аешся; повел.-айся-аймася, што, праз што—получйть сведенйя, нзвестне о ком-чем-л., узнать Гсл.; Ар. Даведаўся й я, аб чым дзейкаюць людзі. Гсл. У дома даведаўся, што будзе выходзіць кара-леўна замуж. Н.(Афанасьев, II, 1914, 292). Я хачу ў яго даведацца аб гэтым. Бараўляны Куз. (Ксл.),—узнать, осведомнться. Трэба самому даведацца, ці правільныя падачкі. Ст.,—узнать, обнаружчть, раскрыть. Баяўся, каб паліца не даведалася, што ён гоне саматужку. Ар. Ср. даведаньне, даведаньнік...
вывёравач,ь-дую-дуеш-дуе, повел.-дуй-дуйма, неюверш.—разузнавать йз под рукй о чем, Нсл. 79. разузнавать что-л. тайное, скрываемое от другдх, расследовать. Выведуй, выведай, што яны мысьляць аба мне. Нсл. Соверш. выведаць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма. Нсл. 79,—расследовать. См. выведаваць. Отгл. ймя пш. выведаньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў—расследованйе. Урад для лепшае пэўнасьці й дазнаньня справядлівасьці сьвятое маець на выве-даньне тае рэчы там да тога месца сам выехаці або выслаці. Стт. 405. He на голую павесьць і абмову, але за агляданьням і выведаньням. Стт. 85.
КНІГІ ОНЛАЙН
