Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
• вёхаць-хця, м.—пучок соломы для мойкй посуды, столов й пр., Ар.; Пустынкі Сян.(Ксл.); Шсл. мочалка для мытья посуды, стола, — ветошка. Гсл. Хіба вехцям трэба адшараваць гаршчок. Ст.
вёхцік-гка, м.—ветошка. мгсл.
•вэдзгаць-аю-аеіг/-ае, повел.-ай-айма, несо-верш.—грязннть, размазывая какук>-л. жндкость. Ар.; Шсл. Ня вэдзгай кашы па стале. Русаковічы Пух. (Шсл.). Соверш. завэдз-гаць, перех.—запачкать(чем-л. жйдкйм, клейкнм, С.) Ар.; Шсл. Умудрыўся завэдз-Гаць гэтак шапку. Ст. Прйч.' завэдзганы —запачканный(чем-л. жйдкйм, Ар.); Шсл.
Стол завэдзганы, як жа есьці. Ст. Соверш. развэдзгаць—размазать что-л. клейкое, жйдкое. Шсл.; Ар. Малы развэдзгаў усю кашу па лаўцы. Русаковічы Пух. (Шсл.). Прйч. развэдзганы. Шсл. Па ўсім стале развэдз-гана мачаньне. Русаковічы Пух. (Шсл.).
•вэдзгацца-аецца, несоверш.—грязйться, пачкаться чем-л. жйдкйм. Ар. Рукавы адкасаліся й вздзгаюцца. ЛужаснаКуз.(Ксл.). Соверш., возвр. завэдзгацца—запачкаться чем-л. ЖйДКйМ. Ар.; Шсл.
•вёдрышча-чй; мн. ч.-чы-чаў, ср.—остро-вок, заросшйй кустарнйком, образо-вавшнйся в устве рекн йлй перед запру-ДОЙ. Жучк.: Топоннмнка, 13. Брод каля ведрышча. Тм. 14. Будзем лавіць рыбу на ведрышчу. Жучк.: Топоннмнка. См. ведрыч.
•вёдрыч — ведрышча. Жучк.: Топоннмнка I. •ведзь-дз/, ж.—йзвестне, знанне чего-л.
бязь ведзі—вез ведома, без уведомлення йлй согласдя. Ар. Бязь ведзі мае нічога не рабі. Ар.
• вёя, вёі, дат., предл. вёі, ж.—метель, метель с ветром, Ксл.; Гсл. буря, метель. Нсл. У такую вею валей ня едзь. Азярэцк Сян. (Ксл.). Вея паднялася. Нсл. Як тыўвею паедзеш? Нсл. Прамётная вея. Нсл. 525( пад прамётны).
•вёялка-лкі-лцы, ж.—орудйе для веяння хлеба в зернах — легкая лопаточка, с загнутымй с трех сторон краямй й короткой ручкою. НК: Очеркн, 403; Ар.
•вёяць, вёю, вёеш, вёе, 1. веять, дуть. Ар. Вецер веяў. Кіт. 108аб. Соверш. абвеяць, перех. чым. Вецер... амагаю жыцьця абвеяў ЛІсты. Гарун; Белр. марш. Соверш. завеяць-вею-вееш, а) начать веять, завеять. Во адзін дзень узьнялася бура, завеяў вецер. Погар(Афанасьев, П, 1914, 195).
б) засыпать, заместй.
2. веять, провенвать. Ар. Бацька вее жыта. Ар. Соверш. зьвёяць, 1. сдуть, дуновендем заставдть упасть с чего-н., свеять. Ар. Ветрыкі павеюць — ня ЗЬвеюЦЬ. Север Сур.(Шэйн 1-2, 196).
2. провеять. Ар. Авес зьвеялі. Ар.
павеяць, соверш., 1. к веяць 1—начать веять, подуть, повеять, Ар. дунуть. Гсл. Ветрыкі павеюць — ня зьвеюць. Север Сур.ІШэйн, 1-2, 496).
2. перевеять зерна. Гсл.
•вёзьці, вязў-зёш-зёць-зём-зіцё, несоверш., перех.—везтй(передвйгать, перемеіцать, доставлять кого-что-л. прн ПОМОІЦЙ средств передвнженйя, Ар.).
Многократ. вазІЦЬ.
адвозіць, адвожу, адвозіш-зе, несоверш. —отвознть обратно прйвезенное. Соверш. з.^ёзь^-вязў-зёш-зёць-зём-зіцё; прош. вр. адвёз, адвёзла, адвёзьлі, перех.—отвезтй обратно прнвезенное.
завозіць, несоверш.—завОЗЙТЬ. Соверш. завёзьці—завезта.
•В&КВ-ЖЫ-ЖЫ, ж. 1. башНЯ. Гсл.; МГсл.; Кіт. 63617.
вейкі
1198 вельмі
2. каланча. Гсл.
3. шатер. Гсл.
4. кнбнтка. Гсл.
морская вежа—маяк. мгсл.
•’вейкі-йкаў, едйнств. ч. нет.— Адчыніш вейкі. Салавей: Сіла 47. Агнём твае мігалі вейкі. Сяднёў(”Бацьк.”, Но. 46-47/530-531). Вейкі зьлёгку жмурыш ты. Крушына: Творы, 152. •век, вёку, предл.-ку, зват. веча; мн. ч. вякі-коў-ком, мн. ч., предл.-кох, м. 1. возраст. мгсл. мгсл.; Ар.; післ. На яго век розум дык вельма вялікі. Забалацьце Сьміл. (Шсл.).
2. время жнзнн человека шшбытня веіцн. Нсл. 105. Пан Бог дае доўгі век. Кіт. Паіб. Давялося чарвяку на вяку. Нсл. Мой дзень — век: зн. мала засталося жыць — прыказь старых. Ар.
3. кончнна. Нсл. 105. Як трэсну, тут табе й век. Нсл. Яму й веку няма. Нсл.
век-вяком, Нсл. 105; Шсл., век-вякамі. Нсл. 105,—нензменно, бесконечно, Гсл. от века. Век вяком нічога яны ня мелі й мець ня будуць. Ст. Век-вяком гэта было й будзе. Нсл. Пражыў век як чалавек: век-вяком быў батраком. Гсл.
на векі—вечно. На векіў пекле застане. Кіт. 13764. Пан Бог астанецца на еек. Кіт 127аЗ.
век-векаваць — векаваць. Век векаваць тут ня будзем. Ар.
•в ёка-ка,. предл. на вёку; мн. ч.-кі-каў, ср. 1. крышка(гроба, Нсл. 105, квашнн, кадкн н т.п.) Гсл.; Ар.; Шсл. Уменьш. вёчка-чка, на вечку; мн. ч. вечкі-чак(чкаў). Ар.
• 2. веко глазное, вежда. Шсл.; Ар.; Нсл.
•векапомны-ная-нае—незабвенный во-векн. Гсл.
•векаваць-кўю-куеш-куе, 1. жнть "век”— всю жнзнь. Ар. Век векаваць тут ня будзем. Ар. Ня зьбіраецца векаваць тут. Ст.
2. постоянно где быть. Ён і вякуе ў карчме. Нсл. 105. Прйч. векаваны—веко-вечный, долгое время сохраняемый, нздавна прнобретенный. Нсл. 115. Века-ваны мой пояс адабраў. Нсл. Гэта векаванае маё. Нсл. Соверш. зьвекаваць —провестн всю жнзнь. Гсл.; Ар. I зьвека-вала вось Гануткаю. Марціновіч(Беларус, Но. 159). Тут мой бацька век зьвекаваў. Ст. Зьвекавала ў дзеўках. Гсл.
•векавёчна, нареч.—вечно, во векн веков. Гсл.
•век-вечны-ная-чае, 1. вековечный. Шсл. 2. очень прочный, очень продолжн-тельный. Крэпка зроблена хата будзе век-вечная. Ст.
•векавіта, нареч. 1. постоянно, продол-жнтельно(как будто вечно, С.). Нсл. 105, очень продолжнтельно. Гсл. Ён векавіта тут жывець. Нсл.
2. крепко, прочно(как бы на век, С.) Нсл. 105. Векавіта зроблена. Нсл.
• векавіты-тая-nwe, 1. постоянный, всегдашннй(вечный, С.). Нсл. 105. Векаві-ты туташні Жыхар. Нсл. Сьвятар не векавіты наш, а заступае месца. Нсл. .
2. крепкнй, прочный(как бы вековой, С.) Нсл. 105. Векавітая рэч. Нсл. Векавітыя боты ня борзда зносяцца. Нсл.
•векавуха-ухі-усе, ж.—старая дева. Растт.: Смоленск, 150; Цс. Шэптава Бельск. у.(Тм. 143).
•вэксаль-лю, предл. й зват.-лю; мн. ч. вэксалі-ляў. Шсл.; Ар.—вексель. Пазычыў грошы пад вэксаль. Ст.
•векша-шы-шы, ж.—белка. Гсл. •велягўр-ра, обш. — велягура.
•велягўра-ры, обш.—велнковозрастный, велнкан. Нсл. 48. Які ж ён велягура вырас. Нсл. Дзеўка велягура. Нсл.
•велягўрны-ная-нае, 1. велнчественный, огромный. Нсл. 48. Велягурныя палацы. Нсл.
2. (велнколепный, С.), пышный, богатый. Нсл. 48. Нареч. велягурна, 1. надменно. Нсл. 48.
2. велнчаво, пышно. Нсл. 48.
• велягўрысты-тая-тйе, 1. высокого роста. Нсл. 48. Велягурысты мужчына. Нсл. Велягурыстая баба. Нсл.
2. высокопарный. Нсл. 48. Велягурыстую сказаў пану мову. Нсл.
3. надменный, гордый. Нсл. 48. Як ты стаў велягурысты, як пабагацеў! Нсл.
4. пышный, богатый. Нсл. 48. Велягу-рысты пан. Нсл. Нареч. велягўрыста, 1. высокопарно. Нсл. 48. Велягурыста гаво-ра. Нсл. 48. Велягурыста гавора. Нсл.
2. надменно. Нсл. 48.
3. велнчаво, пышно. Нсл. 48. Велягурыста выставіў х'аромы. Нсл. Велягурыста жывець. Нсл.
• велягўрыцца, -руся-рышся, несоверш. —мечтать о себе много, кнчнться. Нсл. 48. Велягурыцца, як бы што добрае. Нсл. Соверш. узьвелягурыцца—возгорднться о себе много. Нсл. 48. Мы яго, як аблупле-нага, знаем, дарма што ўзьвелягурыўся. Нсл.
•Велісазар-ра—созвездне(Плеяд, С.); Ксл. Велісазар ужо на паўдні — пара йсьці малаціць. Вейна Сян. (Ксл.).
• вёліч-чы, ж. 1.—огромная велнчнна (громаднна, Гсл.); Шсл.
2. велнчне. Вось дзе веліч вырасла, дык веліч.(о дереве). Ст.
•велічыня-ні-нг, мн. ч. вялічыні, ж.—ве-лнчнна. мгсл.; Ар.; Шсл. Вось дзе дом — гэткая велічыня! Ст. Майстат велічыні як гэты сьвет будзе. Кіт. 18а6. Ад зямлі да неба аперлася велічыня яго. Тм. 10867.
•вёльма, нареч.—очень, весьма. Шсл. Вельма ты разумны, братка. Ст. См. вельмі.
•вельмі, (Нсл.; Гсл.), вяльмі, (Сьпягліца; Гсл.)—весьма, очень. Нсл. 48; Войш.; Гсл.; МГсл.; ПНЗ; Кіт. 1263. Табе вельмі хочацца.
вёна
1199
вераніна
Нсл. Вельмі харошы. Нсл. Вельмі хварэе. Нсл. См. вельма. Кароль вельмі быў рады, што тры вайны скончыў шчасьліва. Н.(Афанасьев, I, 1913, 211).
•вена-на; мн. ч. вены-наў, ср„ йст.—заплсь, ллчно обезпечлваюіцая невесту. Такую заплсь делал женлх лз частл своего нмуіцества, в большлнстве случаев отвечаюіцей прлданому невесты.
• вёпер-пра, м.—кабан. Шсл. Закалолі вепра. Запярыньне Пух. (Шсл.). Уменьш. ВЯПрўк. Павёзшы быў да раёну вяпрука на продаж. Вышынскі: Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155). Уменьш. вёпрык-ыка. Шсл. Сыты наш вепрык. Запярыньне Пух. (Шсл.). См. вапер, вяпер.
•вера-ры-ры, мн. ч„ род.-раў, ж. 1. вера. Ар. 2. веролсповеданле. Нсл. 105; Шсл.; Ар. Калі б ацец, матка ад веры мусульманськай адводзілі, то бы іхслухаць ня трэба. Кіт. 1165. Перайшоў у турэцкую веру. Ст. На каталіцкую веру перавярнуўся. Нсл.
3. доверле. Нсл. 105. Hi ў чым нашаму брату веры няма. Нсл.
4. кредлт. Войш. Вазьмі на веру, калі грошай няма. Нсл. 105. Ты яшчэ веры не аддаў. Тм. См. павер.
няць веру—вернть кому ллл чему. Ніхто веры ня йме яму. Ст.
ці дасі веры?—поверлшь лл? Ар.
• верабёй-б’я, предл.-б’ю; мн. ч.-бЗ-б’ёў-б’ём-б'і-б’ямі-б’ёх, м.—воробей. Ар.; Гсл.; Водзьвінка Імгл.(Косіч 254,74); Шсл.; Нсл. 48. БылІ рублі, ды перавярнуліся ў вераб’і. Послов. Рапан. 32. Вераб’і зьвілі гняздо пад страхою. Ар. Ласкат. верабейка-кг—во-робышек. Шсл.; Нсл. 48. На вішні шчабеча верабейка. Ст. Маладыя верабейкі ня лётаюць, а толькі пырхаюць. Нсл. 541( под пырхаць). Уменьш., ласкат. верабёйчык-ка—воробышек. Шсл.; Гсл. 3 гнязда пабралі верабейчыкаў. Ст. Увелт. вераб’-ішча-ча, м. Шсл. Вераб’ішча — дурнішча. Ст.
•верад-др, предл.-дзе, м.—гнойный нарыв, члрей. На шчаццэ сеў верад. Ст.
•верадаваты, -тая-тае—страдаюіцнй нарывамн, чнрьямл. Верадаватае дзяцё. Нсл. 48.
•верадаваць-дўю-дўеш-дуе, несоверш. 1. страдать нарывамн, чнрьямн. Малады конь верадуе. Нсл. 48.
2. прлвереднлчать. Гсл.
• верая-аг; мн. ч. вярэі, ж.—столб, на который навешлвается створка ворот, дверей. Ар. См. бягун.
•верадзіць-джў, верадзіш-дзіць, несоверш.. nepex. 1. надрывать, надсажлвать тяжелой работой. Нсл. 48. Даючы цяжкую работу, хлапца верадзіш, можа й паверадзіў. Нсл. Верадзіць, паверадзіць храсткі, сьпіну. Нсл. Безлйч. верадзіць, верадзіла,— подвергать порче. Каб цябе верадзіла! Нсл. 48. Верадзіла цябе, як ты шмат даў! Нсл. Соверш. наверадзіць, каго-што—нес-
колько надорвать, надсадлть. Ар. Наве-радзіла руку жнучы. Ар. Соверш. прыве-радзіць-джў-дзіш-дзе—немного надор-вать, надсадлть. Прыверадзіла руку жнучы. Ст. Прйч. прывярэджаны—немно-го надорванный, надсаженный. Прывя-рэджана троха сьпіна мая. Ст.
2. каму-чаму,—нанослть вред, делать подрыв, Нсл. 48. вредлть. Марозверадзіць, паверадзіў пшаніцу. Нсл. Ты мне й сабе верадзіш, паверадзіў сваім словам. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
