Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•вёцер-отру, мн. ч. вятры-оў й т.д. 1. ветер. Ар.; ЗСД180; Нсл. Куды вецер, туды й я. Послов. Нсл. Перастань, ветру, дзьмуці. Гарун(Песьня). Адны вятры лятуць з гары. Гарун(ст. ”Навокал”). Ветру, ветру вольны, стой, зрабі паслугу. Тм.(ст. ’’Ветру”).
Прынёс вятроў каўкаскіх пявучасьць. Лойка: Л. песьня.
2. нспражненне.
3. непостоянство, ветреность. Нсл. Вецеру яго ў галаве. Нсл. Ветрам падшыты. Послов. Нсл.
4. непостоянный, ветреннк. Нсл. Ня слухай, што вецер гэты гавора. Нсл.
ветрык-ыку, уменьш. от вецер—ветерок. Ар.; Шсл. Трошкі ветрык якась пачаў тыкаЦЬ. Пісараўка Імгл.(Сержп.; Отчет, 9). Ветрыкі павеюць — ня зьвеюць. Север Сур.(Шэйн, 1-2, 496). Такі ж сягодня цёплы ветрык! Ст. Шумела так, якузьбярэжнае на ветрыку трысьцё. Крушына("3ьніч”, 1953, Но. 24). Уменьш. вётрык—ветерок. Гсл.
вётрычак—ветерочек. Гсл. Усхадзіўся такі магутны вятруга. Цэлеш(Ярылаў агонь).
•вёціць, вёчу, вёціш, вёце, несоверш.. каго-што. НК: Старцы, Но. 16,—прнветствовать. Соверш. прывёціць, прывёчу, прывёціш, прывёце, каго-што. НК: Старцы, Но. 16 — прнветствовать. Гадавала родная матуля дарагога свайго сына Янку. Гадавала, часта напявала пра лугі зялёныя і поле, і пад песьню абярнясь згадала: А якая ж будзе ў сына доля! Ці прывецяць дзетку-малалетку, ці памо-гуць яму ў гору людзі? С. Бандарэнка(Блр. Голас, жнівень 1962 г.).
прывячаць-аю-аей/-ае, повел.-ай-айма, нв.—прнветствовать. (Вокны ў мяцеліцу) клічуць, надзяць, сустракаюць, прывя-чаюць, запрашаюць. Гарун: Завіруха.
•вечая-і', ж.—дыра в верхнем жерновом камне. Mix.
•вёчар-ра, м.—вечер. кіт. 16617.
•вечарэць-эю-эг—наступать вечеру. Ар.; Шсл. Гані дамоў — ужо вечарэе. Ястрабы Куз. (Ксл.). На дварэ вечарэе. Ст.
•вечарўшкі-коў, мн. ч.—поснделкн вече-ром(вечерннка девушек для какой-л. совместной работы, С.) Гсл.; Ксл. Учора ў Пятрыка былі вечарушкі. Пустынкі Сян. (Ксл.).
•вечарўшніца-чы-цы, ж.—участннца по-снделок. Соверш. вечарьіцца, безлйч.—тем-неть. Нсл. 50. На дварэ ўжо вечарыцца. Нсл. Вечар, вечар, не вечарыся, едзь, Мікіпа-ру, не станавіся. Нз песнн, Нсл.
•вёчнасыіь-w, ж.—вечность.
у вечнасьць—в вечное владенне. НК: Под. пос., Но. 94.
•вечны-ная-нае—вечный. Кіт. 3568. Нареч. вечне—вечно. Кіт. 8а9.
• вёрткі-кая-кае,—(очень, С.), подвнж-ной. Шсл. Такая ж вёрткая баба! Ст. Вёрткі, ЯК уюн. Белае Пух. (Шсл.).
• вяерка-ркі-рцы, ж.—белка. Вяерка з галіны га галіну гоцае. Высокі Бор Краснап. (Бяльсл. под гоцаць).
•вяцзець-ею-ееш-ее, повел.-ей-ейма, несо-верш.—вянуть, сохнуть, Шсл. увядать. Вядзее дзеўка ў бацькоў. Ст.
•вядзецца, соверш., павялося, безлйч.—счас-тье служнт, Нсл. 48. везет, повезло. Калі вядзецца, двк і на шчэпку прадзецца. Послов. Нсл. Табе дужа сядні павялося. Нсл. Табе, братку, павялося, а мне гора прыплялося. Нз песнн, Нсл. 32.
•вядзьмак-ка, предл.-кў, зват.-ча; мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч.. предл.-КОХ—колдун, МГсл.; Шсл. мужчнна ведьма, Север(Косіч 76) волшебннк. мгсл. Цяпер ужо ведзьмакі вывяліся. Ст. См. вядзьмар.
•вядзьмар-ара, предл.-арў, зват.-äpy; мн. ч,-ры-роў-ром, мн. ч., предл.-pox, м.— КОЛДУН. Шсл.; НК: Под. пос., Но. 102. См. вядзьмак.
•вядзьмарства-ва, ср.—волшебство, МГсл. чародейство, колдовство. НК: Под. пос., Но. 102.
•вядзьмарыць—колдовать. НК: Под. пос., Но. 102.
вядзьмачка
1207
вялей
• вядзьмачка-чкг-чг^ы, мн. ч„ род.-чак(-чкаў), ж.—колдунья. Нсл. 105. Вядзьмачка адняла малако ў каровы. Нсл.
•вядзьмачыць — вядзьмарыць. НК: Под. пос., Ho. 102.
•вядзьмўга-гі, ж.—уннч. к ведзьма. Се-вершч.(Косіч 76). •
•вяз І-за—ВЯЗ. Ulmus. Ст.
•вяз ll-за, м.—перекладнна в санях, соеднняюіцая "капылы” полозьев. Мар-чонкі Сур. (Ксл.); Шсл. У санёх паламаўся вяз. Ст.
•вязанка-нкг-нцы, ж.—связка, вязанка.
•вязаць, вяжў, вяжаш, вяжа, несоверш., перех. 1. вязать(скреплять связывая, связывать кого-что-л.) Ар. Вязаць снапы. Соверш. нарвязаць-жу-жаш-жа, —прнвя-зать к чему-ннбудь что-л. одннаковое радн большее длнны; надвязать. Наша княгіня таўстая, палавіца пояса ня стала. Дайце лычачка надвязаць. Касьцю-кевіцкі р. Калінінскае акр.(Наш Край, 1928, Но. 6-7, 55). Ср. падтачыць.
2. плестн спнцамн. крючком нлн на машнне. Вязаць свэтру.
завязавазуь-зую-зуеш-зуе; повел.-зуй-зуйма, несоверш. к завязаць. Соверш. завя-заць-вяжу-вяжаш-вяжа, 1. завязать, соеднннть, закрепнть концы чего-л. узлом.; обернув чем-л., закрепнть концы, завязать. Завязаць вочы.
завязаць у што—уложнв во что-л., стянуть узлом концы, края; завязать, увязать.
2. (рану н под.) перевязать. Завязаў больку. Ар.
сьвет завязаць—не допустнть возмож-ностям в свете. Узялі мяне замуж далі, толькі сьвет завязалі. йз песнн.
ЗЬВЯЗацЬ, ІЗЬВЯЗацЬ, соверш., перех.—свя-зать. Тры нагі ізьвяжы. Кіт. 2668.
навязаваць-зую-зуеш-зуе, повел.-уй-уй-ма, несоверш., каго—прнвязывать кого-л. к чему-л.(обыкновенно собаку). Ар. Надабе сабаку навязаваць, бо кусаецца. Ар. Со-верш. навязаііь, навяжў-вяжаш-жа, каго —прнвязать кого-л. к чему-л. Ар. Яны сабаку навязалі. Ар.
перавязаваць, несоверш. к перавязаць. Соверш. перавязаць—завязать нлн связать заново, нначе. Тыя вазы паехалі ўперад, a мой разьвязаўся, пачаў я яго перавяза-ваць ды астаўся ад іх. Пірагова Імсьц. (Бясл.). разьвязаваць-зую-зуеш-зуе; поеел.-зуй-зуйма, несоверш. к разьвязаць, перех. 1. развязывать.
2. перен. пытаньне—разрешать(вопрос). Зьберлася шмат балючых спраў, a разьвязаць іх вельмі цяжка. Наш сьцяг, Но. 12, стр. 1. Ен разьвяжа й гэтае пытаньне. Цэлеш: Ярылаў агонь.
3. соверш. кразьвязаць 3—решнть (задачу). разьвязаньне-ня, предл-НЮ, Отгл. ймя суіц.
к разьвязаць 1, 2, 3. Прйч. разьвязаны,— развязанный. Шмат якія спадзяюцца,
што іхная справа будзе разьвязана, дзеля дабра абедзьвіх старон. Наш сьцяг, Но. 12, 1.
увязаваць-зую-зуеш-зуе, несоверш. к увязаць, каго-што ў што. Соверш. увя-заць, увяжу, увяжаш-жа—вложнв в какую-л. ткань, завязать. Увязала грошы ў насатку. Ар.
•вязеня-ні-ні, ж.—полувоз(нсключнтель-НО сена). НК: Очеркн, Но. 890. Уменьш.
вязтька-нькі. НК: Очеркн, Но. 890.
•вязень-зьня, предл. й зват-ЗЬНЮ; мн. ч.. род-няў, м.—узннк, колодннк(заключенный, С.) Гсл.; Нсл. 106. Вязьняў павялі. Нсл.
•вязеньне-ня, ср.—заточенне. Гсл. •вязёнка-нкі-нцы, ж.—вязанный платок. Ксл. Надзень вязёнку, бо сягодня вецер вЯЛІКІ. Забор’е Сян. (Ксл.).
•вязка-зкі-зцы, ж.—связка соломы, сена нлн травы, Шсл. связка. Ня даў маці павезьці гэтую вязку(сена). Капыловіч: Хлеб(Беларус, Но. 157). Укінуў у хлеў вЯЗКІ тры саломы. Ст. Я начысьціла пяць вязак лёну. Бабінічы Віц. (Ксл.).
•вязь-зі; мн. ч., род.-зяў, ж. 1. дзеяньне подле дзеяслова вязаць,—вязка, способ связывання, Ар. вязанне. Нсл. 106. Колькі пудоў з капы? — Як якая вязь; бывае вязь, што з аднаго снапа можна зрабіць два. Ар. Снапы мае вязі крэпкія. Лужасна Куз. (Ксл.) Вязь снапоў, кулёў. Нсл.
2. то, чем что-л. связывают. НК: Очеркн,375. У калёсах вязь парвалася. Нсл. 106. Слабая вязь у снапох. Ст.
3. болото, топь. Нсл. 106. У вязь заехаў. Нсл. •вязьмо-л/ä; мн. ч. вязьмы, ср.—завнток нз горстн того хлеба, который жнут, служаіцнй для связывання снопа — сноповая опояска, НК: Очеркн, Но. 588. жнут нз соломы для связкн снопов н др. предметов, Ксл. перевязь снопа, Гсл. перевясло. Вязьмо парвалася і сноп рассыпаўся. Аляксандрава Гар. (Ксл.). ВЯЗЬМО разьехалася, парвалася. Нсл. Ценкія рукі (жнеяў) круцяць вязьмо. Гарэцкі: Песьні, 55. См. перавесла.
•вязьмін-нр, м.—жасмнн. Гсл. См. зясьмін. •вякаць-аю-аеш-ае, несоверш.—болтать. Нсл. 106.
•вякаць-аю —надоедлнво проснть, пнз. медленно растягнвая слова говорнть, Ар. надоедать словамн, мгсл. надокучать словамн. Гсл.
•вякнуць—громко н неожнданно крнк-нуть. Гсл. Соверш. завякаць—начать бол-тать. Нсл. 106.
•вялей, нареч.—лучше, (Дсл.) желательнее, предпочтнтельнее, как н "валей” в 1-ом зн. Вялей бы я сам пашоў. Кранавічы Сураск.(Сержп.: Отчет, 10). Вялей перастань. Нсл. 48. Вялей бы зрабіў што, чымся гультаваць. Нсл. Вялей маўчаць. Нсл. Вялей бы змоўчыць! Дсл. Усі добрыя дзеўкі замуж пабралі — табе засталіся адны аборышы — вялей куды далі праедзь. Дсл.( под аборыш).
вяле'ць
1208
вялікшы
•вялёць-дю, соверш., устар.—велеть, прй-казать. Выпіс із кніг ім даці вялеў. Гордз. Ак. хуіі, з.
•вяліза-зы-зе; мн. ч„ род.-заў, ж. 1. грома-днна. Узрос на ёй вялізаў хвой, туману з мыглой прытулак, лес стары. Гарун: Матчын дар (ст. ’’Навокал”).
2. верзйла. Увелйч. вялізішча.
• вялізазны-ны-нае—громадный, гро-маднейшнй. Гсл. Вялізазны камень, аж не пакаціць. Войстрава Сьміл. (Шсл.).
•вялізарнасьць-чг', ж.—громадность.
•вялізарны-ная-нае — вялізазны. Гсл.; Ар. Вялізарны дом. Забалоцьце Сьміл. (Шсл.).
•вялізманасьць-ф', ж.—грандйозность. Зь вялізманасьці царквы трэба думаць, што яна й каштавала шмат. Нсл. 48.
•вялГзманы-ная-нае—грандйозный, Гсл. гйгантскйй. У змроку здаваліся з клёну лісты вялізманым войскам кажанным. Дуб.: Трысьце. Жыцьцё маё — ці васілёк, ці рожа: вялізманая кветка дыядэмай. Дуб.: Наля. Вялізманая скрыня. Нсл. 48. Вяліз-маных каштуе грошай. Тм. ГІа адным баку Сьвіслачы сяло Дразды, а на другім — луг вялізманы. Рамановіч(Конадні, Но. 2,18). Нареч. вялізманна. Нсл. 48. Вялізманна паднялі царкву. Нсл.
• вялі’зны-ная-нае—огромный, Гсл.; Ар. большуіцйй. Шсл.; Ар. Які байбус вялізны вырас. Ст. Вялізны гаршчок кашы паелі. Нсл. 48. Вялізны камень. Тм.
• Вялікадне-ня, ср.—Пасха. мгсл.; ПНЗ; Растсл.; Гсл.
•вялікадны-ная-нае—пасхальный, Мат. Блр. Н„ 14; Брс., Но. 18 Віц., Но. 29, Н.(Карскі 1,397). • вялі'касьць-ф, ж. 1. велйчество. МГсл. Шляхта... сабралася на зьезд, маючы на мэце ўзлажыць да пасаду яго імпэра-тарскае вялікасьці палітычны адрыс. У. Ігнатоўскі(Полымя, 1927, Но. 3, 191). (Беларус-кая Рада) просе ў Вашай Імпэратарскай Вялікасьці абароны ў яе кіраваньнях. 3 тэлеграмы колькі сяброў БНР да Вільгельма(3юз-каў: Крыв. шлях блр. нацдэмократыі, 21). Яго Апостальскай Вялікасьці Імпэратару Аўстра-Вугорскай Імпэрыі. 3 мэморыялу ўраду БНР(там жа, 6. 22).
2. велвчйе. Бог вялікі, Бог вялікі ў вялікасьці, над Яго і мацней Яго нікога нямаш. Кіт. 89а14. Пан Бог, у вялікасьці Боства сваяго чуючы ўсяго, моцу сваею куран учыніў. Кіт. Іба9. Чысты мой Божа, хвалю Цябе, сьвято імя Твае, высокая вялікасьць Твая. Кіт. 83а8. Пан Бог ціможа такую моц вялікасьць учыніць, як сам ест? Кіт. 136а15.
КНІГІ ОНЛАЙН
