Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
Вятром душу сваю аддаў. Нсл.
•вяць-ну-неш-не, несоверш. 1. вянуть. НК: Очеркн, Но. 101; МГсл.
2. млеть, цепенеть. Нсл. 106. Ручанькэ мае вянуць, зьвялі. Нсл. Адзін вядзець пад ручаньку, другі — пад рукаўца, трэйці гляне — сэрца вяне: любіў, ды ня ўзяў. йз песнн, Віленшч. Соверш. ЗЬВЯЦЬ. Нсл. 201; 106; Ар.
вячорашні
1213
завіхнўцца
Як пачуў, і ногі мае зьвялі. Нсл. Соверш. прывяць—немного провянуть. НК: Очеркн, Но. 101.
•вячорашні-няя-няе, —вчерашне-вечер-нйй, Нсл. 50. бывшнй вчера вечером. Гсл. Вячорашнія госьці. Нсл.
•Вячорка-ркз-рііы, ж.—Вечерняя звезда. Красьневіч у’’Крывічу”, 1926 г„ Ho. 1—11, 112. См. Мілавіца.
вячорка-ркі-рцы, ж.—вечерннка. Ксл. У тую нядзелю будзе вячорка. Учанавічы Віц. (Ксл.).
•вячоркі-р ак(-ркаў), едйнств. ч. нет.—ПО-СйДелКй, Шсл.; ПНЗ.; Уселюб Н. (Демнд.: Веров. 108) собранне молодежн по вечерам, Гсл. вечерйнка йолодсжй для какой-л. сов-местной работы й развлеченйя. Ар. На вячоркі зьберлася шмат дзевак. Ст.
Андрэй любіў прыходзіць да Іванавага бацькі на вячоркі. Кулакоўскі: Дабраселцы. •вячэра-ры-ры, ж.—ужнн. НК: Очеркн, 58; Ар.; МГсл.; Шсл.; Санікі Беш. (Ксл.); Растсл.: Смоленск 150. На комінку варыцца вячэра. Ст.
•вячэраць-аю-аеід-ае—ужннать. Ар.; ПНЗ; Шсл.; Нсл.; Гсл.; Рудня Аз. (Ксл.). He вячэраў-шы, ня сьпіцца. Нсл. Ужо наша чэлядзь захацела вячэраць. Нсл. Пара ўжо вячэ-раць. Ст. He вячэраўшы ляглі спаць. Ст. Соверш. павячэраць—поужлнать. Ар.; Шсл.; Нсл.; Мішкава Куз. (Ксл.). He сварыся, мамачка, зы мною, сядзем, павячэраем з табою. Нсл. Павячэраем ды адразу спаць паляжам. Ст. Павячэраўшы прыду к вам. Ст. Соверш. давячэраць—доужннать. Шсл. Пастой, трэба давячэраць. Ст.
• вячэрнікі-каў[ одйн вячэрнік]—гостй невесты, едуіцне к женнху, вечерннй поезд гостей невесты. Ксл. Вячэрнікі ехалі Ü гойкалі. Асіпаўка Беш. (Ксл.).
•Вячэрніца-^ы-^ы, ж.—вечерняя звезда, Венера. Ксл. Вячэрніцаўжо паказаласяна небе. Вейна Сян. (Ксл.).
•вячэрны-мая-нае—вечерннй. Севершч. (Косіч 77).
•вячні'на-ны-не, ж. 1.—всякая недвнжн-мая собственность. НК: Под. пос., Но. 44. Уменьш. ВЯЧПНКа-НКІ-НЦЫ. НК: Под. пос., Но. 44.
2. недвнжнмое нмуіцество, вечное вла-денне. Вячніну прадаў і зьнік. Пустыр Сір. (Ксл.). См. лежачая маемасьць{ под мае-масьцьь).
3. долговечность. Ксл. Гэты дом — вячніна. Гарадок (Ксл.).
4. вячнінка-нкг-нцы, уменьш. к вячніна 1, 2. У лезьці ў сваю вячнінку—унаследовать недвнжнмость. НК: п. 151.
•віхор-хр«, предл.-xpy, зват. віхру; мн. ч,-хры-хроў-ром, мн. ч., предл.-pox, м. 1. —ВНХрь. Гсл.; Ар.; Бабінічы Віц. (Ксл.); Пск. (Неропольскнй). Бараніў хату ад восенскіх еіхроў. Шакун: Сьлед, II.
2. чуб. Ар.; Гіл. У Макара на галаве віхор. Белае Пух. (Шсл.).
•віханьне-ня-ню, отгл. ймя суш,. к віхаць, віхацца—колебанне, (Гсл.) шатанне. Нсл. 59. Віханьне зуба. Нсл.
•віхаць-аю-аега-ае; повел.-ай-айма, несо-верш. 1. кнвать, давая знать. Нсл. 59. Віхаць палкаю, рукою. Нсл.
2. перен— уклоняться от целн с намере-ннем, бросаться в сторону. Нсл. 59. Куды ты віхаешся? Нсл.
3. перех.—шатать, колебать. Нсл. 59. Віхаць шулу, звон. Нсл.
віхнуць-ну-неш-нець-нем-ніце, однкр. к віхаць, 1, 3. Нсл. 59. Віхнуць галавою. Нсл. Віхнуць зуб. Нсл. Соверш. зьвіхнўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё, соверш., перех. 1. вывнх-нуть член тела. Шсл.; Гсл.; Ар.; Ксл. Зьвіхнуў я сабе сядні ножаньку. Сьліжыкі Куз. (Ксл.). Зьвіхнуў нагу. Ар. Зьвіхнуў руку. Ст.
2. уклоннться в сторону. Нсл. 59. Гаварыў адно, а цяпер зьвіхнуў. Нсл.
завіхаць—замахать чем. Нсл. 162, соверш. к віхаць 1, 2, 3. Завіхаць палкаю, дубцом. Нсл.
завіхнуць, однкр. к завіхаць—замахнуть-ся. Завіхнуў судзіною, але ня выцяў. Нсл. 162.
9віхвцца-аюся-аешся, несоверш., возвр. 1. колебаться, (Гсл.) шататься, дремля. Нсл. 59. Досіць табе віхацца, ляж валей спаць. Нсл. Соверш. віхнўіуца-нўся-нёшся-нёцца-нёмся-ніцёся. Нсл. 59. Глядзі, дзяцё віхаецца, калі б ня віхнулася ды ня клюкнулася носам аб стол. Нсл. Соверш. абвіхнўцца—оступнться. Ножанька аб-віхнулася. Дсл.
2. работать стоя, с частым нагнбаннем, как то: молотнть, дрова рубнть н проч. Нсл. 59. Ня борзда ты віхаешся. Нсл. Соверш. навіхацца, Нсл. 59. наработаться такнм образом. Навіхаўся за дзень. Нсл.
3. ходйть, двнгаться. Нсл. 59. Тата яшчэ віхаецца патроху. Нсл.
4. перен.—сомневаться, быть нерешйтель-ным. Нсл. 59. Тут няма чаго віхацца, садзіся й едзь. Нсл.
завіхацца-аюся-аешся, 1. соверш.,—на-чать "віхацца”, заколебаться. Нсл. 162. Завіхаліся дзервы. Нсл.
2. переп., несоверш.—стараться, усердство-вать в работеўв каком-л. деле, С.) Шсл.; Ар.; Гсл., хлопотать. Робе, завіхаецца, ажпот ільлецца. Ст. Пад сьмех спарней ідзе работа, шчырэй завіхаюцца рукі. ЗСД 139. Завіхаецца, якпоп у талаццэ. Послов. Рапан. 119. Завіхаецца, як цыган на кірмашу. Вост. (Даль). Міхалка дачку завіхаецца адда-ваць. Войш. Отгл. ймя суіц. завіханьне-ня, предл.-ню. 1. усердное нсполненне чего-л. Мужчыны падсьміхаліся з бабаў з драбнога іхнага, няспорнага завіханьня. зсд 146. Соверш. завіхвуцца-нўся-нёшся-нёцца-нёмся-ніцёся, 1. старательно на-мернться ударнть, Шсл. замахнуться. Нсл. 162. Ня ёмка завіхнуўсярукою. Нсл. Ужо й завіхнуўся, за малым ня выцяў. Ст.
увіхацца
1214
віжовае
2. старательно прдняться за работу. Шсл. увіхінца-аюся-аешся, несоверш. — заві-хацца, 2. Бача баба, што ейныўнук каля п’яных усе ўвіхаецца: таго ўшчыпне, таго ірване, таго пацягне — усе, каб 6ІЛІСЯ. Дубровічы Н.(Демнд.: Веров., 102). Што ты, унучку, тут так увіхаешся? Тм. Марта ж увіхалася каля рознае паслугі. Тат.: Ванэлі, .298. Вышаў адзін чалавек на двор, дык бача ён, што на пругмені каля кабылы ўвіхаецца воўк. Крывічы Уселюбск. в. Н.(Демнд.: Bep, II, 1896, 144). Соверш. увіхнўцца — завіхнуцца, завіхацца 2,—быть в заблужденйй. Ср. віхацца, завіхацца( под віхаць).
•віхляцца—йдтй неуверенно, шататься. Гсл.
•віхнўць,—см. под віхаць.
•віхнўцца,—см. под віхацца.
•ВІД-Др, предл. й зват.-дзе, м.—ЛЙЦО. Імсьц.; Гсл.; Янк. I; МГсл.; Нсл. 57. ВІд нейкі, ЯК 3 воску. Янк. I. Кідай снапы на тарпу добра, a то лучыш мне ў самы від, паколеш вочы. Гсл. Сеайго віду няма на ім. Ст. Умый свой від. Нсл. Выцяў па відзе. Нсл.
• відомы-лшя-жае—вйдомый, вйдный (доступный зренйю, С.), Нсл. 57.
•відаль-лі; мн. ч„ род.-ляў, ж. 1. веіць необыкновенная, дйковянная, заманчй-вая, чтобы вйдеть. Нсл. 56. He вялікая відаль твой хвалены конь. Нсл.
2. перспектйва, вйд, Нсл. 56. вйд. МГсл. Якая далёкая відаль. Нсл.
3. зренйе. За прыгожыя відалі ўпадабаў Абдзіраловіч новае места. Дзьве Душы 106. Упадабаў любавацца на прыгожыя відалі іх. Пазірае... на вясёлую харошую вясноўскую відаль палёў, лагоў і лесу. Гарэцкі: Песьні, 59.
•відавок-ку, м.—кругозор. Гсл.
•відома, нареч.—очевндно, Нсл. 57. ВЙДЙМО, заметно, явно.
•відошча, нареч.—вйдомо, заметно. Нсл. 57. Відошча худае конь. Нсл.
•віда-віда, (Калюга), нареч.—как взвйдеть, быстро. Шсл. Віда-віда растае сьнег. Ст. •відаць, нареч. 1. ВЙДНО. МГсл.; Ар.; Шсл. Відаць, але далёка дыбаць. Послов. Ар. Ці відаць што праз гэтыя акуляры? Ст. Гдзе людзём відаць, там не садзіся на вецер. Кіт. 73а17. Калі намаз(араб., малітва) кланяецеся, няхай там жанок ня будзе відаць: то нямаз няпрыняты будзе. кіт. 7ба2. У жылах відаць кроў іх. Тм. 1226.
ня відаць—не вндно. Ар.; Нсл. 238. Ня відаць адсюль. Нсл. Ня відаць было яго тут. Нсл. Даўно ня відаць іх тут. Тм. 2. вйдймо, вероятно, повйДймому.
•відавочны-ная-нае, 1. очевйдный. Нареч. відавочна—очевйдно. Яна відавочна ўзрадавалася. ЗСД. 205.
2. находяіцййся на вяду, вблйЗй. Шсл. Тут поле відавочнае. Слопішча Шацк. (Шсл.).
•відно: зь відна да цямна. Зь відна да цямна гарыць У печы. Вышынскі: Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155).
•віднёць-ёе, безлйч.—светлець, светать. Шсл. Устаў, ледзь пачало віднець. Ст. На дварэ ўжо віднее. Ст. Соверш. павіднець-ее—посветлеть. Шсл. На дварэ троха павіднела. Ст. Павіднелі ночы. Ст. Соверш. разьвіднець—рассвестн. Шсл. На дварэ ўжо разьвіднелася. Ст.
•відны-ная-нае—светлый. Шсл. Відная ноч. Ст. Відна стала сярод ночы, хоць ты голкі зьбірай. Ст. Уеелйч. віднюсенькі. Нсл. 57. Віднюсенькая ноч. Нсл. 57. Царква віднюсенька ад нас. Тм.
•відўчы-чая-чае—зрячйй. Нсл. 57; іг. Здаровы й відучы, a na хадзьбе ходзе. Нсл. Часам і відучы ня відзе. Нсл.
•відзёлка, (Растсл.), відзёлка, (Полсл.) —Вйлка. Растсл.; Полсл.; Сакуны 76. Вазьмі ў палцы відзёлку, калупай мяса дый сіліся. Сакуны 76.
•відзёльны-ная-н^—зрнтельный.
відзельны нэр[нэрва?]—зрйтельный нерв.
•відзень-нг; мн. ч.-ні-няў, ж„ неол.—вйде-нне(рел.).
•відзёньне-ня, предл.-ню, ср. 1. зренйе(одно йз пятй внешнйх чувств). Нсл. 57. Відзень-ня бедны ня мае. Нсл. Хворая ледзь кратала перасохлымі вуснамі, пазірала з глыбокіх ачавых ямін тужлівым і трудлівым відзеньням("зрокам”). Дзьве Душы 98.
2. лйцо, глаза. Нсл. 57; Ксл. Ліцо або відзеньне на зраст песі. 65 36., ХУ стг., Публ. 6., Но. 391(Карскі 11-3, 182). Выцяў па самым відзеньню. Нсл. Шайтане, цябе хто б’е па відзеньні? — Мяне тыя людзі б’юць па відзеньні, каторыя на грэшную рэч не глядзяць. Кіт. 59610. Па відзеньню дзей мяне два разы ўдарыў і грудзі кулаком адбіў. Квятк. 155.
•відзёньнік-і\а, м.—прозорлйвый(рел.). *вўі,зыуь-джу-дзіш-дзе, несоверш.—вндеть. Соверш. завідзець—увндеть co стороны(нз далека, С.), как бы нечаянно. Нсл„ доп. 5. (Дом) быў відзён. Лойка: Л. песня.
•віж, віжа, предл.-жу, зват. віжу; мн. ч.-ЖЫ-жоў-жом, мн. ч„ предл.-ЖОХ, м.—судебный йсполнйтель, судебный прйстав. іг.;Цішка-вічы Сц. (Ад.). Віжу, на кажную рэч узятаму і агляданага бітых і ранных на месцу-----грош адзін, а есьлі дзе віж паедзець за колька міль, — тагды яму памільнага на мілю па грошу; ад выдань-ня роты-прысягі духоўным асобам грош, а віжу, на то прыданаму, — грош. Стт. 183.
•віж, віжа, м.—шпйон. Янк. I. О-о! ён віж. Янк. 1. Віж той пракляты. Тм.
•віжовае-вага, в зн. суіц.—плата внжам за йсполненне ймй свойх обязанностей. Стт. 1529.
віжаванае
1215
вінаваць
• віжаванае-нага, в зн. суіц.—вознаграж-денне "віжу”— судебному нсполннтелю за его труд. Віжаванага ня маець быці большай брана, толька подле сяеуставы нашае, ніжэй апісана, то ёсьць. Стт. 183. •віжаваць-жую-жуеш-жуе, нетрех.—вы-сматрнвать. Хітрая такая, усе віжуе. Янк. I—шпегаваць.
•віжджолка іскрыпкі. НК: Дудар, 190.
КНІГІ ОНЛАЙН
