Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•віроўнік-ка, м.—чорт, по поверню находяіцнйся в ’’віру ’(водовороте). НК: Очеркн 487.
•в\раварь-рўю-рўеш-рўе; повел.-руй-руй-ма, несоверш.—враіцательно двнгаться, течь. Нечыя ўжо хаты стаялі пры тым беразе, дзе некалі на згоне зімы віравала вада. Адамчык: Арж. Колас.
•вірацёрніца-цы-^ы, ж. — верацёрніца. Ар. •вірла, лаянкава,-лы~ле—глаз. Ксл. мн. ч. вірлы-лаў — буркалы.
•вірлатасьць-ф', мн. ч.. род.-цяў, ж.. мед. —пучеглазне.
•вірлаты-тяя-тае—остроглазый н пу-чеглазый. Шсл. Чорт ты вірлаты, чаго ты лезеш да міне! Ст. Зор вірлатых вечная туга. Кавыль: Думы, 5.
•вірлатая яечня,—см. под яечня.
*вірлавокі-кая-кае — вірлаты. Іг.
•вірлы,—см. под вірла.
•вірысзы-тая-тае—водоворотный. НК: Очеркн. НК: Очеркн, 489.
•віса.. Віса вісіць, хода ходзе, хто ні прыйдзе, той і дое (журавель ля студні). Рапан. 330.
•вісёць, вішў, вісіш-сіць, несоверш.—внсеть. Кіт. 118а8. Соверш. павісыр-сну-сьнеш-сьне,
1. повнснуть. Нсл. 427. Каб ты павіс за гэткую работу! Нсл.
2. обнять, вцепнться. Нсл. 427. Усі дзеці павісьлі імне на шыі. Нсл.
прывісаць-аю-аеіл-ое, несоверш.—прнвя-зываться, делаться безотвязным. Нсл. 497. Чаго ты прывісаеш, прывіс да мяне? Нсл. Соверш. прывісьці, прывіснуць-сну-сьнеш-сьне—прнвязаться, стать безотвязным. Нсл. 497.
•віск—ВНЗГ. Гсл.
•віскавіца-цы-ііб/, ж.—внсок. Вк.
•віскі-оў—волосы на внсках. Растсл.
•віскуцень-тня, м.— A то ж такі віскуцень падняўся быў тады, такі ніцы мароз! Душа застыгае, як падумаеш. Кулакоўскі: Дабраселцы.
•вісўчы-чяя-чяе—прнвесной, внсяіцнй (внсячнй, С.) Ксл. I нутраныя й вісучыя замкі былі, а ўсё ткі абабралі. Калышкі Лёз. (Ксл.).
•вісючы-чая-чае—внсячнй(внсяіцнй, С.) Нсл. 58. Вісючы замок. НК: Очеркн, 307.
•віш, вішы, ж.—осташая на корне на знму трава. Янк. I. Прыняў вішы. Янк. і. •вішар-рў, предл.-рў, зват. вішару, м.—сено, скошенное по льду. Шсл. Накасілі шмат вішару. Амельна Пух. (Шсл.).
•віпіаваць—оставаться на знму непо-кошенной(о луге, клевере). Янк. I. Вішу-юць сенажаці. Янк. і.
•вішка-шкі-шцы, ж.—веха для указыва-ння граннцы. Ксл. Паставіў вішку, добра відаць, а ён укасіўся ў маё. Стрэлкі Беш. (Ксл.).
• вішня-нг, ласкат. вішанька—вншня. Зялёная наша вішанька, туды-сюды нахілілася. Аляксандраўка Імгл.(Косіч 238).
• ВІШНЯК-ЯКЎ, предл.-якў, зват.-ЯЧй, собйр., м.—вншневый лнст. Шсл. У гуркі трэба палажыць вішняку. Ст.
• вішчэць-чў-чь'іш-чыць, 1. жалобно внз-жать, Гсл. внзжать. Нсл. 59. Сьвіньні вішчаць, дождж будзе. Нсл.
2. голоснть плача, пніцать. Нсл. 53. завішчэць, 1. завнзжать. Нсл. 162; Дсл. 232.
Сьвіньня завішчэла, знаць увязла.
2. завопнть. Нсл. 162. Ня бітая завішчэла. Нсл.
•вітаць-0Ю-аег«-ае,' поеел.-ай-айма, несо-верш., перех.—прнветствовать. Гсл. См. веціць. Вышла цешчухна вітаці. Косіч 240. Цешча зяця вітала, праўды ў яго пытала. Дсл. 240. Вышла Адаркавітаці, ён уперад канём ступаці. Косіч 241. Дзевя-рочкі-браточкі пачалі яевітаць. Кажамякі Імгл.(Косіч 28). Нашчадкі Гандзі чорную карэту вітаюць гойкам. Кавыль: Думы 35. Прырода, шчодрая на ласку, вітала птушняй песьняй бор. Крушына, 10. Дай рытм мне свой, вось гэты, незабыўны, якім вітаеш ты бацькаўскі дом. Лойка: Л. песьня. Прйч. вітаны—прнветствованный. Нсл. 58. Госьць вітаны. Нсл. Ня кажны тый званы, хто вітаны. Послов. Нсл. Отгл. ймя суіц. вітаньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-НІ-няў—прнветствованне, прнвет. Нсл. 58. Ня
павітаць
1218
вугол
надабе імне твайго вітаньня-. аддай мне грошы. Нсл. Соверш. павітаць—прйветст-вовать. Нсл. 427. Павітаць любых гасьцей. Нсл. Прйч. вітаны—прйветствованный. Нсл. 427. Госьці не павітаныя ў цябе стаяць. Отгл. ймя суц. павітаньне-ня, предл-ню—прйветствованйе. Нсл. 427.
Прыняў нас без павітаньня. Нсл. Соверш. прывітаць—прйветствовать. ПНЗ; Раст.: Северск, 149. Чаму ты гасьцей ня вітаеш, ня прывітаў? Нсл. 58. Прйч. прывітаны —прйветствованный, встреченный с прйветствйем. Нсл. 497.
завітаць, соверш.—зайтн, заехать, посе-тнть(пожаловать, С.) Нсл. 162, прйбыть, посетдтйь. Варсл. Да нас завітаў сын із войска. Варсл. Iдня янепражыўбы, кабня ведаў, што завітаць магу сюды. Лойка: л. песьня. Завітай ка мне, калі будзеш ехаць блізка. Нсл.
•вітацца-аюся-аешся; повел.-айся-аймася, несоверш. 36 КІМ. (Мал. Туд. Грннькова ІУ); Старнцк., Тверск.(Даль)—ЗДОроватЬСЯ, НК: Старцы, Но. 56; Шсл.; Ар.; Мгсл. КЛаНЯТЬСЯ, здороваться с кем, Нсл. 58. здороваться, раскланнваться. Гсл. Зь кім ты там вітаўся? Ст. Папрыяжджалі браты з паляваньня і зараз пабеглі вітацца ізь сястрою. Н.(Афанасьев, III, 1914, 105). Соверш. павітацца—поздороваться. Шсл.; Нсл. 58. Ня хоча ён і павітацца з імною, мусіць сярдзіты. Ст. 3 другімі вітаецца, а з імною ня хоча павітацца. Соверш. прыві-тацца зь кім—поздороваться, (Ар.; Шсл.) ПОКЛОНЙТЬСЯ. НК: Старцы, Но. 56; Нсл. 58. Каралевіч прывітаўся з каралём. Н.(Афа-насьев, 1,1913,212). Такі ж добры чалавек ён\ кажначасна, як абача, прывітаецца. Ст. Я прывітаўся із суседам. Мамойкі Беш. (Ксл.).
разьвітаньне-ня, предл.-ню; т. ч.-ні-няў, отгл. ймя суіц.—проіцанне. Ар.; МГсл. Неяк цесна робіцца ў грудзёх у часе разьві-таньня. Кавыль: Ростань 5. Бывайце! крык-нуў ён і не зацеміў, што той ня прыстоіў, каб падаць яму руку на разьвітаньне. Дзьве Душы 169.
разьвітавацца-т^юся-тхшся, несоверш. зь кім—проіцаться. мгсл. He хацеў разьвітавацца дзяцюк. Макаль(Б. Ускалось, 1954, Но. п, 28). Соверш. разьвітацца-аюся-аешся, повел.-айся-аймася зь кім—прос-тйться. Гсл. / цябе там, мой любы, няма: разьвітаўся з імною на век. Кавыль: Ростань 15. Н-ну, — разьвітаемся... Сзрца ба-ліць... дай жа абнімемся зноў... Гарун: Праводзіны. Алечцы прыкра тое, што Ігналік паехаў не разьвітаўшыся. Дзьве Душы 80. Разьвітаўшыся з Вандай, не застаўся адзін. Шакун; Сьлед, 14. Змушалі паны разьвітацца. г. Новік. Разьвітаў-шыся б зь небам, зь зямлёю, з гарыні, з вышыні паляцеў бы за сьмерцяй сваёю. Гарун: ст. ”Ноч”. Мар’яна, разьвітайся ізь СЯЛОМ. Дудзіцкі(”Бацьк.”, Но. 49-50/435-436).
Разьвітаўся бацька зь імі і паплыў дамоў. Іванова Куз. (Ксл.).
•вітка-ткі-тцы, ж. 1. крученный прут, которым связывают колья в заборе. Ар.; Ксл. Накруці вітак ды зьвяжы калы. Асінаўка Беш. (Ксл.),—свернутая, свнтая ветка, хворостдна, служаіцая вехою, отметкой. Гсл.
2. веха, Ксл. ветка для показандя Зймней дорогн. Нсл. Паставіў вітку. Стралкі Беш. (Ксл.). Па дарозе яловыя віткі патырканы. Нсл.
3. ветка йлй деревцо с завнтымн пруть-ямй, воткнутое прй дороге на краю луга, в предостереженне, чтобы не портдлн сенокоса лошадьмн. Нсл. За вітку ня пушчай коней. Нсл.
•впуха-ухі-усе, ж.—прйспособленне для свйванйя ннток. Шсл. Ніткі зьвілі на вітуху. Рудзенск Сьміл. (Шсл.). Уменьш. ызушка-шкі-шцы, ж. Ар.
2. веревка(веревочка, С.) сватая нз 2 частей. Ксл. Вітушка сусім ня крэпкая, надабе дратаванка. Лужасна Куз. (Ксл.). Абуў лапці зь вітушкамі. Ст.
•віціна-нбі-не, ж.—трость; большое суд-но; плот. Гсл. На хурманках, на віціне, твая чэсьць, Шчарсавяніне! чч., Б. Студіс, ІІ-І, 1969, 77).
• ВІЦЬ-Ш, ж— болото С окнамн. Жучкеіч, 24. •віць, ўю, уёш, уёць, уём, уіцё, уюць, несоверш., перех.; прошл. вр. віў, вІЛй, вІЛО, вІЛІ, повел. ві, віма—внть(веревку, кнут, венок). Мне ў бацькі ня жыці і вяночкаў ня віці. Семяшкова Стдуб.(Косіч 238). ДзевйЧКІ йдуць, вяночкі уюць. Гараны Імгл.(Косіч 235). КлёнІК віў пугі, плёў КОШЫКІ. Я. Г-кі: Казкі, Но. 2, стр. 14. Вянкі віла з красак. Ускалось, Но. 7,23. Ві пугу. Гсл. Соверш. зьвіць, ізьвіць, заўю, заўёш, заўёць; прошл. вр. зьвіў(ізьвіў)-віла-віло-вілі; повел. ві, перех.—СВЙТЬ. ІЗЬвІў ценкую пужку. Ст. Хай сабе заўе вяроўку. Ст. Мы заўём вяночкі. Косіч 13.
завіваць—завнвать, заматывать. Мгсл. Отгл ймя суіц. завіван.
навіваць-аю-äetu-de; повел.-ай-айма, несо-верш. к навІЦЬ, перех.
навіць, наўю, наўёш-ёць-ём-іцё, соверш.. nepex. 1. навнть, намотать. Навіць нітак на вітушку. Ар.
2. навнть, йзготовйть внтнем в каком-л. колнчестве. Ар. Наталя навіла шмат вянкоў. Ар. Навіў пугаў. Ар.
3. (кросны), навйть, намотать основу ткацкого станка на столбнк(навой). Ар.; Шсл. Зараз наўем ды ткаць будзем. Ст.
увіваць, 1. зворачнвать, обвйвать. Гсл.
2. свнвать, сплетать, заплетать. Гсл. См. увінаць, увіваць. У тым бізуне скураты ўвіты. НК:.., Но. 67, стр. 55.
•віцца—нзвйваться. мгсл. Дым віецца аж да хмар. Грахоўскі: Лясная казка.
•вугол-гла, м.—угол. Ар.; Север(Косіч 85).
вугол нямецкі—гладкнй угол в дере-вянной постройке. Mix.
вугорач
12І9 вузіня
•вугорач-чд, предл. й зват.-чу, м.—уГОрЬ (рыба). Дз.
•вугаЛБ-ЛЯ, предл.-ЛЮ, зват.-лю; мн. ч.-лі-лёў-лём-лі-лямі-лёх, м.—уголь. МГсл.; Север(Косіч 74); Нсл. 76; Гсл. Гарачы вугаль. Нсл. Вугалём зацем. Нсл. Собйр. вугальле-ЛЯ—углн. Міхалі Куз. (Ксл.).; Шсл.; Гсл.; Нсл. 76. У кузьню прывезьлі вугальле. Ст. У печы шмат вугальля. Турэц Сьміл. (Шсл.). Маюць есьць вугальле. Кіт. Юбіз. Вугальле ўгарэ-лася. Нсл. Аддам на тым сьвеце вугаль-лям. Дсл.( под Адам).
• вугальны-ная-нае, прйлаг. к вугаль —угольный(прнм. к уголь). Нсл. 76.
• вугналь-ля, м.—подковный гвоздь. Ар.
• вуграва-ea, ср. 1. время, когда греет солнце. Абчышчаюцца пшчолы ўвясну ў першыя вугравы. Дсл.( под абчышчаццаУ На вуграве яго ягады баржджэй сьпе-юць. Нсл.
2. возвышенное место, где солнце греет целый день. Нсл. 650.
•вўгрыі-яў, мн. ч.—теплые весенные днн, когда начннает порядочно греть солнце. Пайшлі вўгрыі — ручаі з гор цякуць. Дсл. Ср. угрэў.
•вугрьіца-г^ы, дат., предл.-цы, ж.—самка угра. Мянтуз за вугрыцаю пад карчом ЦІкуе. Калачынскі: Лясная казка.
•вўха-ха, мн. ч. вушы, вушыма, у вушшў, ср.—ухо. Шсл.; Ар.; Рудня Аз. (Ксл.).; Нсл. 76. У вушшў. Сакуны 87. Вуха за гэта выдзеру. Нсл. Ды ўзноў дакучлівая песьня, гармо-ніка ПІСК У вушшу. Танк(Калосьсе, Но. 18, 1939 г., стр. 28). Хтось душыў мяне за горла, аж пачуў Я Ў вушшу звоны. Гарун: К. Паўлю-чонка. Матчына выцьцё гучэла Хомцы ў вушшу. Гарэцкі: Песьні, 83. Яму нешта звоне ў вушшу. Мікольск М.(Демнд.: Веров. II, 1896, 119). Пераз вушы вужы, гады ўходзяць і выходзяць. Кіт. іЗОаЗ. У яго еялікія вушы. Ст. Собйр. вушша-ша. Нсл. 77. Уменый. вўшка-шка, у вушку; мн. ч.-шкі-шак(-шкаў) —ушко(у человека, в ведре, лапте н т.п.). Шсл.; Ар.; Нсл. 77. Выламілася ў цабру вушка. Ст. За вушка падзер. Нсл.
•вухарэз-за, предл.-зу, зват.-зе, м.—голо-ВОрез. Смоленш.
КНІГІ ОНЛАЙН
