Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•вухласты-тля-лгае—с большнмн уша-мн(ушастый, ушатый, С.) Гсл.; Нсл. 76. Вухластая кабыла. Нсл.
•вухлаты-тая-теае-снабженный ушамн. Нсл. 76. Вухлатая шапка. Нсл.
•вўда(вуда, ГсХ}-ды-дзе, ж.—удочка. НК: Очеркн, 507; Шсл.; Ксл.; Нсл. 76; Сакуны 78.
вўда акунёвая, (Ксл.).
вўда жывасьцёрная. НК: Очеркн, 508.
вўда жыўцовая. НК: Очеркн, 508.
вўда курмялёвая. Ксл.
вўда паддонная—з патапцом. НК: Очер-кн, 508.
вўда падўсьвінная. НК: Очеркя, 508.
вўда пГскашная. НК: Очеркн, 503.
вўда уклеічная. НК: Очеркн, 508.
нажывіць вўду—насаднть "жыўца" на крючок удочкн. НК: Очеркл, 510.
вылавіць вудамі—выуднть. Мгсл. На вуду ловяць рыбу. Ст. Уменьш. вўдка-дкі-дцы, ж.. НК: Очеркн, 507; Ар.; Нсл. Уменый. вўдачка-чкі-чцы—удочка. Ар.; Нсл.; Ксл. Во мае вудачкі: дзьве надонных, акунёвая, курмялёвая. Храпавічы Куз. (Ксл.).
•вўдаль-ля, предл. й зват.-лю; мн. ч., род.-ляў, м.—уднлыцнк, удяіцнй рыболов. Нсл. 76; Гсл. Сядзіць вудаль на ляду, падпер кіям бараду. Сілявачку сіляе, на вячэру зьбірае. Нз песнн, Нсл.
•вўдаль-лі, ж. 1. злая натура, Нсл. 76. натура вообіце. Во якая дурная ў ім вудаль. Нсл. Ня бачыў я гэткае вудалі. Нсл. Ср. удацца ў каго.
2. удалая голова. Нсл. Якая вудаль хлапец. Нсл.
•вудач-ч«, м.—УДНЛЫЦНК. Янкава(ПІакун). •вудыліцца-люся-лішся, несоверш.—пузы-рнться. Нсл. 76. Буракі вудыляцца. Нсл. Лужа ад дажджу вудыліцца. Нсл.
•вудьІЛЬ-ЫЛЯ, предл.-ЫЛЮ, зват.-ЫЛК>; мн. ч-лі-лёў-лём, м.—водяной(мыльный н т.п., С.) пузырь. Нсл. 16. Замлеўівудылі пусьціў. Нсл, Вудыль мыльны. Нсл. См. бурбалка. Уменьш. вудылёк-лька, предл.-лькў, зват. вудыльку, мн. ч.. дат.-ЛЬКОМ, мн. ч., предл.-лькох—пузырек(водляной, мыльный н т. п., С.) Нсл. 76. Вудылькі плаваюць па вадзе. Нсл.
•вудьір-ыра, предл.-ырў, зват.-ыру; мн. ч-ры-роў-ром, мн. ч.. предл.-pox, м.—гное-ватый нарыв, прыіц. Нсл. 76. Вудыры па целе. Нсл. Bid у вудырох. Нсл. См. вадыр. Уменьш. вудырок-рка, предл.-ркў, зват. вудырку, мн. ч., дат.-рком, мн. ч., предл.-ркох—водяной подкожный пузырек. Нсл. 76.
•вудырытуа-руся-рышся, несоверш.—по-крываться гноеватымн пузырямн. Нсл. 76. Цела вудырыцца, узувудырылася. Нсл. Соверш. узвудырыцца. Нсл. 76. См. вудырыц-ца.
•вудзільно—уднлніце. Гсл.
•ВуЗОр—уЗОр. МГсл.
•вуцзт,ь-джу-дзіш-дзе, несоверш., перех. —уднть. Нсл. 76. Вудзіць рыбу. Нсл.
•вўдзіцца—уднться, браться на удочку(о рыбе). Нсл. 76. Рыба ня вудзіцца. Нсл.
•вуза—воіцнна, соты. Гсл.
•вўзгал-лу, м.—нзголовье. Павесь кулёк на вузгаль. Рулёўшчына Сян. (Ксл.).
• вуздэчка-чкі-чцы, ж.—узда, Нсл.; Ар. уздечка. Ксл. Вуздэчка абшыта гузікамі. Гарывецк Сян. (Ксл.). Надзень вуздэчку на каня. Нсл.
•вўздыхна, нареч.—часто вздыхается, Смоленш. частые вздохн. Тм.
•вузёл-зла, предл.-зьле; мн. ч. вузлы-оў-ом-амі-ох, м.—узел. МГсл.; Сураск. у.; Ар.
•вузіня-м-нг, ж.—узкость, узость. Ар.
вузіць
1220
вўсны
•вузі'ць, вужў, вўзіш, вўжа; повел-зі-зіма, несоверш., перех.—сужать. Ар. Соверш. ЗВуЗІЦЬ, перех.—сузнть. Прйч. звужаны—сьужен-ный. Нсл. Звужаная пад канец паласа. Нсл. звужаць-дю-аегд-ае, каго-што—сьужн-вать. Нсл. Глядзі ня звужай, а шый як паказана. Нсл.
звужацца, возвр.—сьужнваться. Нсл. Паласа пад канец звужаецца, звузілася. Нсл.
надвўзіць—сделать несколько уже. Надвузіла рукаво адно. Нсл. Прйч. надвў-жаны—сделанный несколько уже. Мя-шок троху надвужаны. Нсл.
•вузкі-кая-кое—узкнй. Ар.
•вуж, вужа, м. 1. уж, Шсл. уж, змей. Нсл. У хлеве завяліся вужы. Ст.
2. перен.—злый, коварный мужчнна. Нсл. Падкалодны вуж. Нсл.
• вужака-акі-аццы, ж. 1. уж(безвредная ЗМ6Я, Будде: Т. Орел) Шсл.; Нсл. 76. На СОНЦа выпаўзла вужака. Ст. Вужакаўкусіла. Нсл. 2. перен.—злая, лукавая женіцйна. Нсл. 76. Вужака гэта сіпіць ды сіпіць. Нсл. Уменьш. вужачка-wz. Нсл.. 2. обіц.,—ругат. слово на злого нлн пронырлнвого мальчнка йлй девочку. Нсл. Вужачка гэты ўсюдых падгледзіць. Нсл.
•вужачкі, мн. ч„ раст. — сьвіныя гурочкі. Гсл.
•вужэлак—маленькая собачка. Гсл.
• вужышча-ча, ср.—длннная толстая веревка для увязыванйя возов сена нлн снопов. Ксл. Зьвілі новае вужышча ўвяза-ваць снапы.
•вужлак (хрыбетны)—позвонок. мгсл.
•вуй, междомет. Вуй!... якое брыдкое дзецянё. Ст.( под брыдкі).
•вукругня-ні — акруцень. Ар.
•вулёй(вўлей, Растсл.), вульля, предл.-лю; мн. ч. вўльлі-ляў, м.—улей. МГсл.; Ар.; Растсл. См. бульляк.
тварыць вулей—прнготовнть к рою. Бабр.
•вўліца-^ьг-цьг, ж.—улйца. Ар.; Шсл. Уменьш. вўлка-лкі. Нсл.; Ст.; Смл. (Даль)—улнчка, Ар. переулок. Машчоны Сян. (Ксл.). Едзь гэтай вулкаю. Нсл. Выскачыў на вулку дый хоп за булку. Поелов. Нсл. Купала Нвана на вулку звала. Горц.(Кот. 212). На вулцы мяне чакаюць два таварышы. Машара; Хлеб (Калосьсе, кн. 2, 1935 г., стр. 77).
вўлачка-wz, уменый. Квулка—улнчка. Ар.; Нсл. Ах выйду я на вулачку. Нсл.
•вульляк-кй, м.—улей. Север(Косіч87);Растсл. •вульі, междомет.—подражательное меж-дометне для прнманнвання голубей. Шсл.; Ар. Трэба галубкі пакарміць'. вуль! вуль! Ст.
•вун, частйца,—употребляется для ука-зання предмета на расстояннн: вон. Ар.; Нсл. 76; Гсл.; Ар. Вун ён. Ар. В соеднненйй с местонменнямй указательнымй н отно-снтельнымн нмеет значенне уточненйя: вон. Вун тамака яны. Ар. В соеднненнй с
наречнямн й местойменйямн размера йлй степенн качества — ймеет значенйе уснленйя. Вун які ён нягодны! Ар. Вун дзе войт ідзець! НК. 55.
•вўнака, частйца, — вун. Ар.
•вунацька — вун. Гсл.
•вунках, частнца,—вон там. Нсл. 76. Вунках ляжыць. Нсл.
•вунь, нареч.—вон. Гсл. Вунь дзе... Бачыш, якія пухіры вісяцьунебе. Дудзіцкі(Бацьк„ Но. 49-50/435-436). Вунь заяц прабег. Лынькоў: Воўчы лог(Калосьсе 2, 1935 г., 96).
•вўпар-ара, предл.-apy, м.—вампйр. Зеленнн. •вупраж-жы-жы, ж.—.....Вупраж парваў і панарад паламаны. Дудзіцю(”Бацьк.”, Ho. 1-2/437-439).
•вурган-на, предл-анё, зват.-ане; мн. ч.-ны-ноў-ном, мн. ч„ предл.-нох, м. 1. варган, небольшой(прнмйтнвный, С.) музы-кальный ннструмент. Нсл. 76. Грае хораша на вургане. Нсл.
2. област.—бугор. Гсл.
•вургашць-ню-ніш-не, несоверш.. област. 1. валнть одно на другое.
2. делать что-л. кое-как. Нсл. 76. Вурганіць, звурганіць хатку. Нсл. См. варганіць. Соверш. звурганіць. Нсл. 76.
3. пйсать, сочннять нескладно. Нсл. 76. Вурганіў доўга, а вышла блага. Нсл. Соверш. абвурганіць, област.—обыграть. Нсл. 345. Абвурганіў усіх да косьці. Нсл. Соверш. абвурганіцца, област.—пронграться. Нсл. 345. Я сядні абвурганіўся. Нсл.
•вўрзнуць-ну’-неді-не—быстро нскольз-нуть йз рук(пронзвестн звук вурз!). Шсл. Рыба вўрзнула пераз шнюр(у крызе). ЛадноПух. (Шсл.).
•вўрзнуцца-нуся-нешся, соверш., звукоподр. —броснться, пасть й т.п. co звуком вурз. I вурзнулася аб зямлю падбітая кабыла. Гарэцкі: Песьні 59.
•вус-сбі, предл. й зват.-се; мн. ч. вўсы-саў, м.—ус. Ар.; Шсл.; Машкі Сян. (Ксл.).; Косіч 81. У Ахрэма ужо вусы парасьлі. Ст. Бяз вусоў, без барады, як чорт малады. Послов. Войш. 2. перен.—речной порог. Калупайла.
•вўсень-ні, ж.—гусеннца. Шсл.; Лсл. Вусень паела капусту. Ст.
• вусёнак-нка—часть "жака", т.е. рукав, по которому рыба входнт в "жак” йлй "нерат Ксл. У тваім жаку вусёнак дужа кароценькі. Спаская Сір. (Ксл.).
•вўсны( одна вусна)-нау—губы, уста. Ксл. Цалаваць у вусны ня ўсіх можна: у каго яны хворыя. Ліпна Сян. (Ксл.). Баляць салодкім болям на вуснах тыя гарачыя цалаваньні. ЗСД 161. Стараецца ўдзяр-жаць каля вуснаў кубак. Гарун: Сьвята. На вуснах мёд, а на сэрцу лёд, Послов.—мягко стелеш, да жестко спать. Іг. У вусны ўпілася. Гарун: Казка. Кратае песьня вусны. Кавыль: Думы 6. Пасінелыя вусны дрыжэлі. Шакун: Сьлед 18. Едйнств. ч. вусьціна-НЫ—губа. Ксл. Вусьціна сьвярбіць. Кураеды Беш. (Ксл.).
вўстаўка
1221
навучаць
•вўсны-ная-нае—устный. мгсл.
•вўстаўка-ўкл-ўцы, ж.—вставка для над-точкн рубашкн на плечах, — вдет по ключнце. Шсл. Пашыла сарочку з вустаў-камі. Ст.
• вуступнасьць-ці, ж.—уступчнвость. МГсл.
•вўсьціш-шы-іды, ж.—жуть. Іг. Позным вечарам, ведаю, у селавой глушы разрас-таецца вусьціш. Крушына: Творы 37. Вкчар восенскі трывожна вяжа сны, і нясуць на крылах вусьціш кажаны. Крушына(Конадні, у, Уі, 43). Дзе джунгляў вусьціш, пнуўся чалавек. Кавыль(Конадні, Но. 5-6, 10).
•вўсьцішны-ная-нае—жуткнй. Іг. Ты памятуеш, Марыля, той вусьцішны КІрмаш. Рамановіч(Конадні, Но. 2, 21). Нареч. вўсьцішна—жутко. Іг. На мору вусьціш-на. Салавей.
•вушак-кв, предл.-кў; мн. ч.-кі-коў-ком, мн. ч., предл.-кох, м. 1. косяк(каждая нз боковых частей дверной нлн оконной рамы, стесанная нанскось, С.) Ар.; мГсл.; Шсл.; Ксл.; Гсл. Рэзнуўся галавою аб вушак. Ст. У вОКНЫ ўставілі вушакі. Сухарукава Аз. (Ксл.).
2. прятолока(прнтолка), боковой брус дверной рамы. Ар.
•вушак—верхняя перкладнна в дверном отверстнн. НК: Очеркн, Но. 442.
•вўшнікі—наушннкн. Гсл.
• вутка-кг, дат.. предл. вутцы, ж — утка. МГсл.; Шсл.; Семяшкова Стдуб.(Косіч 234). Паляцелі дзікія вуткі. Ст. Коні езныя, рабочыя, сьвіньні, гусі, вуткі на іспашы маюць быць займаны. Стт. 467. Уменьш. вўтачка-ЧКІ. Семяшкова Стдуб.(Косіч 234).
вуцянё, -няці; мн. ч.-няты—утёнок. Уменьш вуцянётка, вуцянятка. Шсл. Злавіў адно вуцянё. Ст. Mae вуцяняткі табе шкоды ды не нарабілі. Барадзінка Імгл.(Косіч 13).
•вўтлы-лая-лае—ХНЛЫЙ. Купала: Раськ. Гняздо.
•вуцяк-ка, м.—селезень. Ксл. Вуцяка зьеў сабака, засталася адна вутка. Гравы Сян. (Ксл.). См. качар.
•вўчанік-іка, предл.-іку, зват.-іча, м.—уче-ННК. Дубіна Вал.
•вўчашца-цы-цы, ж.—ученнца. Дубіна Вал. •вучыцеляваць—учнтельствовать. Янк. I. •вучыцелка-лкг-лцы, ж.—учнтельннца. Пц.; Лепле; Ксл. Дарагая наша вучыцелка, пазыч мне рубель! Жукоўшчьша Куз. (Ксл.). •вучыцель-яя, предл. ы звпт.-лю; мн. ч. вучыцелі-ляў, м.—учнтель. Ар.; Вал.; Вял.; Дз.; Пц.; ЛПЛ; Лепле; МГсл. Вялася праца сярод народных вучыцялёў. Бурбіс(Беларус, 180). Вучыцелю добры! Што мне зарбіць добрага, каб мець жыцьцё вечнае? Тат.: Ванэлі, 106.
•вучыцельскі, -кая-кае—учнтельскнй. Організуецца Беларускі Вучыцельскі ЗьвЯЗ. (Беларусь, 180).
•вучыць-чў-чыш-ча, несоверш., чаго або зь неазн. 1. уЧНТЬ чему. Ар.; Шсл.; Нсл. 77. Вучыцель еучыў дзеці гісторыі, а вучы-целка — пісаць. Ар. Дурнога колькі ня вучы, усяроўна нічога ня будзе. Ст. Вучыць арытмэтыкі, фізыкі. Ар.
2. каго, што на памяць—прннуждая повторять, учнть кого-л. запомннать, усванвать что-л. Татулька вуча дзеці малітвы Спадаровае. Хто каго вучыць каран і хто вучыцца, абодвым спасеньне роўнае. Кіт. 1367.
КНІГІ ОНЛАЙН
