Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
3. каму-чаму, безлйч. вредлт, вредно. Нсл. 48. Ня пі, калі табе еерадзіць. Нсл. Соверш. аверадзі'ць каго-што—нанестл вред кому-н. Нсл. 356. Аверадзіў ты мяне, зламіў касу добрую. Нсл. Соверш. завера-дзіць каму—повредлть. Нсл. 161.1 сабе не памог, і мне заверадзіў. Нсл.
4. раздражать больное место прлкос-новенлем; бередлть. Дачка, ты мне вярэдзіш раны. Кл.: Каліна, 103.
паверадзіць, соверш. 1. надорвать тяже-лой работой. Нсл. 48. См. верадзіць, 1.
2. каму-чаму,—нанестн вред, сделать подрыв, Нсл. 48. повреднть. См. верадзіць, 2.
3. раздражнть больное место. Соверш.. безлйч. паверадзіць каму-чаму—повре-длть. Нсл. 48. Марозам паверадзіла яблыкам.
*верадзйта-джўся-дзішся, несоверш.. возвр. 1. надсажлваться, подвергаться порче. Нсл. 48. He верадзіся, бяручы над сілу.
не верадзіцца—не будет тяжело. Пск. (йеропольскнй). Назаўтра грудзі аж вярэ-дзяцца ад працы. Крушына(3ьніч, 1952, Но. 20, 4).
2. вредлть себе. Верадзіўся ты бяз памяці, даўшы такую скаланду. Нсл. 48. Соеерш. абверадзіцца—повредлть себе, устать. Пск.(Неропольскнй). Соверш. авера-дзіцца—допустлть себя до вреда, до убытка. Нсл. Аверадзіўся ты, шмат дужа даў, што й глядзець няма на што. Нсл. Соверш. павераДЗІЦЦа, возвр., Нсл. 48 —повредлть себе, надсадлться. Паве-радзіўся падыймаючы. Нсл.
•веражля,—см. под вяржа.
•веранец-нца, м.—верую, кредо. Пан Бог расказаў з ласкі свае прароку яго міласьціР’Моў кажнаму мужчыне'. калі хто чаго спытае, а ён ня ўмее адказаць, калі скажуць ’вучыся’, а яны ня хочуць, то такія людзі, як быдла тых людзёў малітвы не даходны і веры пры іх нямаш і веранец іх ня важан. Кіт. 4065.
• вераніва-ны-не, ж.— кушанле-в влде густого теста прелмуіцественно лз ржа-ной мукл; едят его с салом ллл коровьлм маслом, Растсл. саламата(клсель ллл жлдкая каша лз мукл с маслом ллл салом, С.) Нсл. 49. См. лямеха, лямешка.
вёраньне
1200
верхаводка
•вёраньне-ня, ср.—дача товара в долг. Нсл. Усё на вераньне ды на вераньне, а вера гэта даўно зьверылася. Нсл.
•вёраС-Q', м.—вереск. Ар.; Ст.; Калышкі Лёз. (Ксл.); Нсл.; Гсл. Начавалі ў цёмным лесе, у зялёным верасе. Нсл.
•верасоч—верешатнлк, раст. Жучкевіч, 15. •вёрасень-сьня, м.—девятый месяц года, сентябрь.
•вераск-ску, м. 1. днкнй, пронзятельный крнк(внзг, С.); Гсл.; Нсл. 49. Якісь вераск у лесе. Нсл. Дзеці паднялі вераск у хаце. Нсл. Гаварыце бязь вераску, у чым тут справа. Нсл. I скогат, і скарга, ня ськеміць, што скуль — вялізманны восенскі вераск. Угрунь і угрунь, не для мэты пакуль, праз стромы, імшары, празь верас. Дуб.
2. шйпенне, жаряіцегося чего-л. на сковороде. Нсл. 49. Каўбасы паднялі вераск. Ср. верашчака.
•вераскаваты-тая-тле—немного внзг-лнвый. Вераскаватая гаворка ягоная. Нсл. 49.
•верасклівы-вая-вае—нмеюіцнй прон-знтельный голос, Нсл. 49. внзглйвый. Верасклівы крык жанчыны ў варваўся ў мой пакой, Крушына: Лебедзь 18. Верасклівае дзяцё. Нсл. Верасклівы голас, аж у вушшу сьвідруе. Нсл. Нареч. вераскліва—пронзн-тельно, мгсл. внзглнво.
•верашчака-акг-аг^цы, ж.—особое куша-нне нз кусочков жареного мяса, сала, колбасы н т.п., Гсл.—нацнональное велйколнтовское(белорусское) блюдо; прйготовляется такнм образом, что в горшок с рассолом бросают кускн сала, мяса, колбасы н варят. В горячнй жндкнй жлр в верхней частн блюда мокают блнны. Ар. Другой род "верашчакі” отлнчается от опнсанного тем, что добавляют еіце мукн, н получается как бы колотуша, прн чем сала й мяса бросают мелкне кусочкн. Ар.; Шсл. Гась-цей частавалі верашчакаю. Ст.
• верашчэць-ч^-чыш-чыць, несоверш. 1. внзжать, МГсл. нспускать дйкйй, пронзн-тельный для слуха крнк, Нсл. 49. крнчать. Боўдзіна(Ч. 178, 316). Нешта верашчыць, заверашчэла ў лесе. Нсл. Косы чыркалі здалеку квола, прыглушана, і здавалася, што гэта нейдзе зусім блізка верашчаць скачкі. зсд 172.
2. треіцать в разговоре, терзать ушн, йлй резкнм голосом, нлн азартным крнком, плачем н пр. Нсл. 49. He верашчы дужа, заглушыш сваім крыкам. Нсл. Соверш. заверашчэць, а)—завйзжать. См. вераш-чэць, 1.
б) соверш. к верашчэць, 2., бранйть с крнком. Нсл. 49. Заверашчэла ізноў, бы нажом рэжуць. Нсл. 49.
3. шнпеть прн жаренйй колбасы нлн сала. Нсл. 49. Каўбасы верашчаць. Нсл. Отгл. ймя суіц. верашчаньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў—верезжанне, пронзводнмое нлн детскнм крнком, нлн крнком жнвотных, нлй пнсклнвым плачем, нлн шнпеннем жаряіцегося чего-л. Нсл. 49.
• вератнік, -ка, предл.-Ікў, зват.-Іча, м. —часть пола в длнну, пахаемая отдельно от другйх частей, чтобы была возмож-ность лошадн передохнуть на поворотах. Ксл. Вератнікоў зь дзесяць прабег, а яго няма. Лятоўшчына Куз. (Ксл.). Вератнік ягоны меншы за мой. Тм. Вератнік аўсу прыбіў. С. Музыка21.
•вераўчаны-ная-нае—нз веревкн. Янк. I. Вераўчаны гуж. Янк. 1.
•верацёя-ёі, ж.—холм средя болота. Ксл. На тэй самай верацеі аддыхалі. Дубавое Беш. (Ксл.).
•верацёльніца-цы-цы, ж.—длннный реч-ной червяк, употребляемый для ловлй рыбы. Шсл. Хадзілі капаць верацёльніцы, каб лавІЦЬ рыбу. Дукора Сьміл. (Шсл.). См. вірацерніца ?.
•вёрба-бы, ж.—нва ломкая, белая. Гсл.
•вербалоз-зу, м.—ЙВНЯК, МГсл.; Пустынкі Сян. (Ксл.). нва бредана, Гсл. нва. Растсл. Хадзіла каза па ніцых лозах, па вербало-ХЗах. Красновічы Сураск.(Сержп.: Отчет, 12).
•верх I, вёрху, на вёрсе, зват. верша; мн. ч-хі-хоў-хом-хі-хамі-хох, м.—верх. Уменьш. вяршок-шка, вяршэчак-чка. Але тыя (арэхі) на вяршэчку найсмачнейшыя. Гілевіч: Здарэньне ў варэхах.
дзяржаць вярхі—петь, нграть высокйм голосом. Два музыкі стараюцца скупіц-ца, стаць да парьг. адзін ізь іх лепшым навытыраньням дзяржыць вярхі, a пачынаючы толькі басуе. НК: Дудар, 191. •верх II, предлог.—ВЫШе, над. Гсл.; Нсл. 49. Ляцелі верх лесу. Гсл. Верх дзярэўя ходзе. Нсл. Верх лесу лётаюць. Нсл. Яня сонейка, верх лесу сушыць. йз песнн, Нсл.
верх менаваны—выше упомянутый.
верху пісаны—выше упомянутый. Пе-рад тымі верху пісанымі паны жалаваў калесьнік Мікула Пацуніч. Гордз. Ак. ХУП, 5.
•верхалаз-за, предл.-зу, зват.-зе, м. 1. слово прнменяется к мальчнку, лезаюіцему по деревьям, с оттенком руганн н насмеш-кй. Шсл. ІІІто гэта зь цібе будзе, верхалаз ты! Ст.
2. ветренный человек. Войш.
•верхавод-да, 1. голова в деле, предво-днтель. Гсл.
2. вожак, зачйніцйк. Гсл.
•верхаводка-дкг-дды, ж. 1. вода по льду,(Гсл.) на поверхностн землй нлн в земле, ноблнзко ея поверхностй. Ар.; Вільня; Шсл.; Вял.; Ксл. На возеру вялікая верхаводка. Сянно (Ксл.).
верхавёц
1201
верч
2. уклея, [Aburnus L.] нлн вообіце неболь-шая рыбка, держаяіцаяся верхнего слоя ВОДЫ. Харомск Давідгорадзк.(Крнв. Полесье 166). •верхавёц-jW, м.—верхушка. Расуха Імгл. (Косіч 242).
•верхавГна-ны-не, ж. 1.—вершяна. Гсл.
2. верхушка. мгсл.
•верхаўё-ря, собйр. 1. вершыны деревьев. Шсл. Нацерабіў вазоў пяць верхаўя на дровы. Ст. Верхаўе й карэньне аставіці ў пушчы таму пану, чыя пушча будзець. Стт. 377.
2. сено с вершнны стога; обыкновенно бывает почерневшнм от дождя. Шсл. Я добра падзяліў сена'. у саўгас аддаў усё верхаўё. Амельна Пух. (Шсл.).
•верх менаваны,—см под менаваць. •вёрзыц-зў-зёш-зёць; прош. ер. верз-ла-лі, несоверш., перех, й без дополненйя—плестй, молоть, нестн околеснцу, Гсл. врать, говорнть непрнстойностн. Нсл. 49. Вяр-зець, аж няма чаго слухаць. Нсл. Дзіўны зьвярнуўся — ні слова ад яго не пачулі людзі разумнага, такое верз — няма ведама што. Лынькоў: Воўчы лоДКалосьсе, Но. 2, 1935, стр. 98). Вярзець ігрушу на вярбе. Послов. Рапан. 149. Носіш у запазусе нейкі каменьчык і вярзеш такую цяруху. Цэлеш: Ярылаў агонь.
вёрзьці лухту—МОЛОТЬ ВЗДОр. Гсл. Co-верш. завёрзьці—начать врать. Нсл. Ён сваё завёрз. Нсл. Соверш. навёрзьці, каго-чаго. Гсл.
навёрзьці лухты—намолоть вздора. Наверз лухты. Нсл. 49.
вярзёцца, вярзлося, безлйч.—мереіцнтся, (Гсл.) представляется, Нсл. 49. грезнться. Шсл. У сьне вярзецца Бог ведае што. Нсл. Гэта табе сп’яна вярзлося. Нсл. Усю ноч верзлася пра нябошчыцу матку. Ст.
вярзьціся, 1 і 2 лйца Him, вярзецца —мереіцнтся. МГсл. У сьне ей вярзлося нешта нязвычайнае. Сяднёў: Р. Корзюк. Сьпіць хлопчык як забіты, і кашляць перастаў. Вярзуцца яму сны ўсякія. Гарэцкі: Песьні, 32. Соверш. ЗЬвёрзЬЦІСЯ, зьвярзёцца—прнмереіцнться. Шсл. Hemma мне ў сьне зьверзлася, ды забыўся. Ст. Мала што зьвярзецца ў сьне. Кавалеўшчына Н.(Демвд.: Веров. 105).
•верлавокі-кая-кае, (Нсл. 49) 1. лупогла-зый(с глазамн на выкате, С.) Гсл.; Ксл. Прышоў нейкі верлавокі, страшна гля-дзець на яго. Нсл.
2. враідаюіднй во все стороны глазамн. Нсл. 49. Верлавокі гэты ўсюдых выгля-дзіць. Нсл.
• верлык-ыка, предл.-ыку, зват.-ыча, м. —белок глаза. Ксл.
•вернасьць-ш, ж.—верность. Кіт. 58612.
• вёрнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. 1, прннадлежаіцнй к нзвестному веронс-поведанню.
2. веруюіцнй. Прарокі былі Твае вернікі. Кіт. 467.1 вернікі Божыя мусулмане, ідзіце да аддаваньня хвалы Богу. Кіт. 28а14.
3. тот, кому поверяют какне-л, секреты, тайны, поверенный; поверенный в делах; вернтель. Гсл. 4. вернтель. Нсл. Самага верніка майго прасі аб гэтым. Нсл.
Добрага верніка маеш, а мой зьверыўся. Нсл.
5. поверенный(лнцо, офнцнально упол-номоченное действовать от чьего-л. нменн, С.) Нсл. 105.
•вёрніца-цы-г^г, ж. 1. жен. к вернік, 1.
2. веруюіцая.
3. вернтельннца. Нсл. Папытай аб гэтым у самай верніцы. Нсл.
4. поверенная, жен. к вернік, 4.
5. женіцнна верная кому-н. Ці я ў цябе, мой татухна, ня верніца была, ці ня верна служыла? Семашкова Стдуб.(Косіч 238), перен.—жена. Нсл. Узяў сабе верніцу. Нсл. Глядзі, што твая верніца вырабляе. Нсл. •вёрны-ная-нае—верный. Кіт. 20аЗ.
• верш-ша, предл. й зват.-шу; мн. ч. вершы-шаў, м.—стнх, стнхотворенне. Гсл.; Нсл. 49. Усе вершамі складна гавора. Нсл.
•вёршнік-гга, предл.-іку, зват.-іча, м.—ра-ботннк, оканчнваюіднй верх стога, "азярода" н т.п. НК: Очеркн, 797.
•вёршыць-шў-шыш-шыць—делать, за-канчнвать верх, верхнюю часть чего-л.(стога, скнрда, постройкн н т.п.). Вось — ён вершыць стог. Лойка: Л. песьня.
завяршаць-аю-ггггя-ае, многократ.—де-лать верх в чем-л. Нсл. 161. Завяршаць, завяршыць хату. Нсл.
завярпіьіць, 1. соверш. к завяршаць, вершыць. Завяршылі стог ды пашлі дамоў. Ст.
2. сказать в заключенне что-л. непрнят-ное, Нсл. 161. вообіце сказать что-л. в заключенне. Казаў хораша а завяршыў яшчэ лепей. Нсл.
завяршацца, несоверш.—быть оканчн-ваемому положеннем верха. Нсл. 161. Царква завяршаецца, ужо завяршылася. Нсл. Соверш. завяршыцца. Нсл. 161.
КНІГІ ОНЛАЙН
