Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•варожа-лсы-жы, ж.—гаданне, ворожба. Нсл. 66; Вост. (Даль). Лепш старожа, як варожа. Послов.
•варожасьць-ці, ж.—вражда. МГсл. •варожы-жая-жае—враждебный. мгсл. •варона-ны-не, ж.—ворона. Ар.
вараньнё-ня, ср„ собйр. к варона. Север(Косіч 83).
варанё-Яір—воронёнок. Уменый., ласкат. варанётка, варанётачка, варанятка. Сызыя варанятачкі ўсё поле ўкрылі. Бернавічы Стдуб.(Косіч 45).
варопаўка
1193
варта
•варопаўка-ўкі'-ўцы, ж.—жаба. Ар. См. вярэпаўка.
•вароты-аў, едйнств. ч. нет. — ВОрота. Уменьш. варотцы, вароцечкі. У вароцеч-ках рэчачка. Манюкі НЗ.(Косіч 242); Раст.: Северск. 137; Сакуны 78; Ар. Вароты зачЫНІЦЬ кажу. Кіт. За8.
•варочаць,—слі. под вярнуць. •варочацца,—см. под вярнуцца.
•вйра-ры, дат., предл-ры, ж.—КушаНйе, НК: Очеркн, Но. 105. сваренный для еды продукт пнтання.
• варажьіць, -жў, варожыш-жжа—га дать. Ар.; мгсл.; Шсл.; Гсл. Я цябе варажыць навучу. Чартовічы Сур. Север(Шэйн, II, 417). Пайду да варажбіткі варажыць. Ст.
•варанёц-нцу, предл.-нцў, зват. варонча, мн. ч„ дат.-НЦОМ, мн. ч., предл.-НЦОХ. м. 1.—рас-тенйе, похожее на березу. Уселк>бН.(Демнд: Веров. II, 1896, 122).
2. вороная лошадь. Шсл. Запрэгліваранца. Ст.
•вараны-ная-ное,—черной шерстй, как ворон(о лошадн), вороной. Шсл.; Ар. Наш конь вараны. Ст. Увелйч. варанюсенькі —чернёхонькнй, говоря о лоіпадй. Нсл.66; Аш. Конь пад ім варанюсенькі. Нсл. 66.
•варавіты-даа.я-тае—дерзкйй. Янк. I. Нядобрая тая дзеўка — варавітая, няслўшная, сварыцца. Янк. I.
•варацакі-каў, едйнств. ч. нет.—блевота, блевотйна. Mix. Сабака паеў свае вара-цакі. Mix.
•варацаць-аю-аеш-ае, несоверш.—блевать. Mix. Ад даўгога калыханьня імне зрабі-лася блага, і я варацаў. Mix. Так варацае, што ня дай Божа! Стаішча Чаш. (Ксл.). выверне, вывярнула (міне, цібе, яго), безлйч.—(я, ты, он)сблевал. Яго вывяр-нула. Барс. (Цялеш.). Соверш. заварацаць —начать йзвергать рвоту. Дсл. 231. Дзеўка заварацала. Дсл.
наварачаць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несоверш., перех., чым да чаго, к чаму, 1. направлять(в какую-л. сторону), Шсл. обраіцать(в какую-л. сторону, в какое-л. направленне). Наварачайце твару ку кебэю, нэмаз пейце. Кіт. 7ба7.
2. накренять. Гсл. He наварочвай шмат у той бок шула. Ст. He наварачай стаўпца шмат налева.
3. каго, на што —направлять, убеждать к прннятню чего-н., Нсл. зоо. обраіцать. Наварачаць, навярнуць каго на сваю веру, на свой лад. Нсл. Енус прарок наварачаў на веру праўдзівую. Кіт, 78612.
наварочаць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, соверш., чаго—набросать, наноснть, Шсл. наложйть в беспорядке(громоздкйе йлй тяжелые веідн); навалйть кучей в боль-шом колнчестве; наворотйть. Наваро-чалі цэлы панадворак карчоў. Ст. Вуй, колькі яны шмат наварочалі сена! Ст.
навярнула, безлйч.—подвернуло. Ліха цябе навярнула сюды. Нсл.
вавярнўрь-ну-неш-не, соверш. 1. напра-внть, обратйть в какую-л. сторону.
2. накрепйть, наклонйть. Гсл. На мяне навярні рашэціну. Ст.
3. навесть кого-л. под удар. Нсл. зоо. Ліха цябе навярнула сюды. Нсл.
4. склонйть кого-л. на что, обратать, убедйть, до йзвестной степенй сделать свойм еднномышленнйком, Гсл. обра-тйть. Енус прарок наварачаў на веру праўдзівую, ня мог навярнуць. Кіт. 78612. Будзе прарок апошні, каторы ўвесь сьвет наверне ку Пану Богу. Кіт. 103617. Паўла мяне пераканаў і навярнуў, ды ці накш магло быць. Тат.: Кво вадыс, 260.
5. соверш. к вярнуць 3, — наговорнть на кого-л., взвалнть на кого вйну. Гсл. Прйч. навёрнены, 1. направленный, обраіцен-ный (в какую-л. сторону, в каком-л. направленнй).
2. накренённый. Ня ў той бок стаўпец навернены. Отгл. ймя тц. навярне'ньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў—обраіценне (в веру). Калі б Бог -даў яму добрае навярненьне. Нсл. Прйч. навёрнены, навер-нуты—обраіценный. Ар. Навернены на хрысьцянства.
Прйч. прывёрнуты—прйсоедйнённый, возвраіцённый.
•варэнік-ка, м.—пельмень. мгсл.
• варэньне-ня, предл.-ню, ср.—варка. Ар. Мусіць не дачакацца твайго варэньня. Ст., стряпня. Гсл. Якое ж варэньне, такое ж ядзеньне. Гсл.
•варэньнік-іка, м.—пельмень.
•варэўніца-і^ы-^ы, ж.—нмеюіцая дело co страпней. НК.: Под. пос. 42.
•варэўны-ная-нае—посуда, в которой варят. НК.: Очеркн, 66.
варэўны чыгўн—горшок для варенйя. НК.: Очеркн, 293.
9варганІЦЬ-НЮ-НІШ-не, несоверш., област. —делать что кое-как. Кур. (Даль). См. вурганіць.
•вархоўшчы-чая-чае—караульный. Нсл. 44. Вартоўнічая плата. Нсл. Вартоўнічая будка. Тм.
•вартоўнасьць-ф, ж.—ценность.
•вартоўны-ная-нйе—дорого стояіцйй, ценный. Нсл. 447. Вартоўны тавар, вартоўная хустка, адзежа. Нсл.
вартоўныя лісты—ценные бумагй.
•варта-рты-рце, ж. 1. стража. Гсл. Bapma на начлезе паснула, дык усе коні былі ў шкодзе. Ст. Паставіць на нач варту. Нсл. 44. Пашоў на варту. Тм. Варта палявая, садовая. Тм.
2. караул. Ар.; МГсл.; Гсл.
3. патруль. Ар. Па сяле ходзе варта. Ст.
вартасьць
1194
завараваць
• вартасьць-ф'; мн. ч., род.-цяў, ж. 1. стонмость (, выраженная в деньгах ценность чего-л. нлн велнчнна затрат на ЧТО-Л., С.) Нсл. 44; Гсл.; МГсл. Подле вартасьці работы заплачу табе. Нсл. Вартасьць каня. Нсл.
ценность, мгсл. соотношенне по курсу(о деньгах, ценных бумагах).
3. цена, ценность, значнмость, достонн-ство кого, чего-л. Гэта ня мае ніякае вартасьці. Ст.
•вартавое-ога, ср.—платеж за стражу. Нсл. 44. Вартавога яму не аддана. Нсл.
•вартаваць,—тўю-тўеш-тўе, несоверш.
—стеречь, караулнть, Гсл.; Ар.; мгсл. сторожнть. Шсл. Паслаў той гаспадар сына вартаваць. Н. (Афанасьев: Сказкн, I, 1913, 209). Сядні мой pad вартаваць. Ст. Соверш. прывартавйць—подстеречь, подкарау-лнть. Нсл. 497. Прйч. прывартаваны—под-карауленный. Нсл. 496. Злодзеі прывар-таваны. Нсл. Рой не прывартаваны. Нсл. «вартаўнік-іка, предл.-ікў, зват.-іча, мн. ч., дат.-КОМ, мн. ч., предл.-КОХ, м.—СТОроЖ, Гсл. караульіцнк, Шсл.; Ар.; Зямкевічы Сян. (Ксл.). караульный, часовой. Гсл.; Ар. Вось вартаўнік'. сам сьпіць, а коні нейдзе ходзяць. Ст. Паставіць вартаўнікоў навокал двара. Нсл. 44.
•вартаўнічы-чага, в знач. суіц.—начальннк над стражей. Нсл. 44. Няхай вартаўнічы рассудзе. Нсл. Стары вартаўнічы ходзе з клякоткаю. Гарун: Варажба. (Думкі) паля-целі ў даль, дзе няма гэтых гор — вартаўнічых НЯвОЛІ. Гарун(ст. ”Мае Думкі”). •варты-тая-тае—достойный, стоюіцнй. Нсл. 44. Варты чалавек. Нсл. Усіх роўна дзеле, вартага й ня вартага. Нсл.
варты ганеньня—предосуднтельный. •варушыцца, -шўся-шышся, несоверш. —шевелнться, двнгаться. Шсл. Варушыся ты барзьдзей. Ст.
•варушыцца-ыцца—быть трогану, пере-вёртываему. НК.: Очеркн, 279. Однкрат.
зварухнуцца —пошевельнуться. Шсл. Ляжыць і не зварухнецца. Ст. Соверш. заварушыцца—зашевелнться. Шсл. Дзяцё заварушылася ды ськінулася з лаўкі. Ст. Соверш. разварушьіцца—расшевелнться. Шсл. Пакуль разварушыўся, — а тады, як бачыш, работа пашла!. Ст.
•варушыць-шў-шыш-ша, несоверш.—во-ротнть, шевелнть, Шсл.; Растсл. трогать, перевёртывать. нк.: Очеркн, Но. 589. На гумнішчу варушаць сена. Ст. Малацьбіты варушаць снапы. НК.: Очеркн, 279. У нэмазе тзкруг (арабізмы) то ест: рукамі бяз прычыны варушыць. Кіт, 83611. Однкрат. зварухнўць—пошевельнуть. Шсл. Соверш. зварушыць, 1. сдвннуть с места, Гсл. тронуть. Шсл. Зварушыў гадзіньнік, дык цяпер ня хоча йсьці. Ст.
2. взволновать, тронуть, растрогать. Гсл. Соверш. паварушыць-шу—пошевелнть. Палцам у пуп паварушыць. Кіт. 71614. Яна ня можа паварушыць ні рукамі, ні нагамі. Соверш. разварушыць—расшеве-лнть. Шсл. Разварушы яго, хай прачыха-ецца ды ўстаець. Ст.
•варчак-ка, м.—прнстяжная лошадь, Нсл. прнстяжка. Гсл. Падгані варчака. Нсл.
варчаковая—прнстяжная. Гсл.; мгсл.
•варых, междомет.—выражаюіцее быст-рое раскачнванне. Гсл. Варых, варых! ды з човена ў ваду. Гсл.
•варыхаць—раскачнвать, колебать. Гсл. •варыхацца—раскачнваться. Гсл.
•варыйнт-my, м.—варнант. Шчакаціхін, 35. •варызГаць-аю-аегл-ае—говорнть ерун-ду, бессмыслнцу. Mix. П’яны варызгае, разьбярэш яго там. Mix. Сьцяпан варыз-гаў, што вайна будзе. Mix. Ср. чаўпсьці. •варыстая хата—нзба, в которой варят, КуХНЯ. Пархв.
•варыва-ва, предл.-ee, ср. 1. кнслые буракн в рассоле, Растсл. овоіцн вообіце, как в огороде, так н в погребе. Ар. Пудоў з дваццаць варыва зыбралі. АзярэцкСян. (Ксл.). Сяголета ў нас свайго будзе на зіму варыва. Ст.
2. ботва огородных овоіцей. Ксл. Надабе назьбіраць варыва сьвіньням. Рыбчына Сір. (Ксл.).
• варыўня-ні, ж.—холодная летом н теплая знмою кладовка для овоіцей ("варыва”), клубневых плодов н т.п. Войш. Трэба агледзіць на зіму варыўню. Ст. Схадзі ў варыўню па буракі. Кузьміно Сян. (Ксл.). Чакаў раніцы ў сваёй варыўні й ЛявОН Гужэвіч. Дудзіцкі (Бацьк., Но. 49-50/435-436) 3 цеснай варыўні выносяць жорны. Танк (Калосьсе, Но. 3, стр. 130). Уменьш.
варывёнька-кі'-^ы. Ст. Увесь будынак пагарэў, толькі адна варывёнька заста-лася. Ст.
•варыць-рў-рыій-рв; повел.-ры-рыма, несо-верш., перех.—варнть. Ар. Матуля вара буракі. Ар. Отгл. ймя суіц. варэньне-нл, предл.-ню—варка пніцн. Ар. Мусіць не дачакацца твайго варэньня. Ст. Соверш. зварьіць чаго—сварнть. Ар.; Шсл. Мужык, узяўшы тыя рыбкі, аддаў жонцы, каб Зварыла. Н. (Афанасьев, У, 1914, 9). ЗварыЛІ булёну. Ст. Соверш. наварыць чаго—сва-рнть много, наварнть. Дурань кашы навара, калі крупы ёсьць. Послов. Северіц. (Косіч 53).
паварыць, соверш. 1. варнть некоторое время, поварнть. Ар. Паварыла крыху ды кінула.
2. перен.—сварнть всё. Ар. Паварыла ўсю гародніну.
завараваіуь-рую-руеш-руе, несоверш. 1. к заварыць,—заварнвать.
2. к заварыць 2—закалнвать что-л. железное. Нсл. 161. Завараваць, заварыць сякіру. Нсл.
заварыць
1195
ватовы
заварэньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў, 1. заварлванле. Заварэньне малін.
2. закалка чего-л. железного. Соверш. заварыць, 1. чаго—заллть клпятком для полученля настоя, заварнть. Ар.; БНсл. Завары ліповага квету. Ар.
2. перех., перен.—закаллть. Ксл.; БНсл. Заварыў сякіру Ў кузьні. Лужасна Куз. (Ксл.). •васілёк-лбка, м.—васллёк. мгсл.; Ар.
•васілька—кі, м.—васллёк. Ксл. Ужо вырасла ў жыце васілька. Красьніца Чаш. (Ксл.).
•Васільле-дя, ср.—празднлк св. Васллля; Новый Год; Нсл. день св. Васллня (1-го января). Гсл. На Васільле дамовіў работ-ніка. Нсл. Ад Васільля да Васільля наняўся. Нсл.
наваскаваны (-кованы, МГсл.)—наво-іценный. мгсл.
•васкавіца-цы-цы, ж.—наплток, прлго-товленный лз воска. Шсл. Выпі васкавіцы, дык і жывот перастане балець. Амельна Пух. (Шсл.).
КНІГІ ОНЛАЙН
