Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•важны-ная-нае—важный. Кіт. 4065.
• важынікцца-яюся-яешся, повел.-яйся-яймася, несоверш. 1. качаться, рнтмнческн колебаться нз стороны в сторону нлн сверху вннз. Ар. Дзеці важыняюцца на дошцы. Ар.
2. кататься в телеге нлн санях. Ар. Узялі каня й паехалі важыняцца. Ар. Отгл. ймя суіц. важыняньне-мл, ср. 1. качанне. Ар. Паложым дошку на плоце й будзем важыняцца. Ар.
2. катанне. Ар. До гзтага важыняньня, выпрагай каня! Ар.
•вАжыць-жу-жыш-жа; повел. важ, важ-ма, несоеерш. 1. веснть(нметь какой-л. вес, тяжесть). Ар.; Нсл. 42; Шсл.; МГсл.; Гсл. Нешта мала важа мой мех. Ст. Пянька важа 6 пудоў. Нсл.
2. нметь вес, значенне. Гсл.
3. каго-што—взвешнвать. Ар.; Нсл. 42; Шсл.; МГсл.; Растсл.; ПНЗ. Важ добра, бо другі раз будзеш важыць. Нсл. Тую ваду, стоюча, важыць аднае шалі на гэты
сьвет(даволі). кіт. 13465. Прйч. важаны —взвешенный. Ар.; Шсл.; Гсл. Гэта жыта ўжо важана. Ст.
заднаважыць—уравновеснть. Адзельск Ск.
заднаважаны—уравновешенный. Адзе-льск Ск. Соверш. заважыць—стать веснть. Шсл. Адзін мех заважыў пяць пудоў. Ст. 3. ценнть(относнться с должным вннма-ннем, уваженнем к кому-л.). Мне лепшую утсьцівасьць чынілі, лепей за цябе важылі мяне. Кіт. 62a2. Соверш. заняважыць —подорвать чей авторнтет, Смоленш. днскреднтнровать. Дсл. 245. Заняважылі дзеўку бабы. Дсл.
5. сметь. Нсл. 42. Як ты важыў сказаць гэта? Нсл.
6. определять, отделять, не желать расхода, рнсковать, Нсл. 42. решать. Важыш на рыбку, важ і на юшку. Послов. Нсл. Соверш. адважыць—решнться на выдачу чего, Нсл. 371. решнть. А! Раз адважыў на гэта рублі тры. Нсл. Адваж яшчэ адзін рубель, дык і твае. Нсл. Соверш. наважыць—решнть. Шсл. Як наважыў, так і зрабіў. Ст.
7. прнннмать в уваженне, Нсл. 42. счнтать. (Ня) будуць важыці. Скар. Ц. Важыш, паночку, што дорага; зваж жа й працу маю шчырую. Нсл.
абважаваць-жую-жуеш-жуе, повел-жуй-жуйма, соверш.—обвешнвать, обма-нывать в весе. Нсл. 344; Шсл.; Дсл. Якпачнець абважаваць кажнага па каплі, дык і то шмат зьбярэцца. Ст. Абважаваць — грэх. Дсл. Отгл. ймя суіц. абважаваньне-ня, предл,-ню—обвешнванне. Дсл. Абважаваньне — грэх. Дсл. Соверш. абважыць—обвеснть, обмануть В весе. Нсл. 344; Шсл.; Дсл.; Бяльсл. Мяне абважылі на хунт. Ст. Прйч.
абважаны. Калі ўжо раз быў абважаны, то болей ня пойдзеш да яго ў краму. Пірагова Імсьц.(Бяльсл.).
адважаць-яю-яеш-яе, повел.-ай-айма, не-соверш.(от вага — вес). Яны адважаюць поўнаю мераю. кіт. 6069. Соверш. адважыць —отвеснть. Нсл. 371; Шсл.; Ар. Адваж паў пуда рыбы. Нсл. Адважча солі хунтаў зь дзесяток. Ст. Прйч. адважаны—свешен-ный. Нсл. 371. Адважаную пяньку кладзіце на возы. Нсл. Што адважана, зьбірайце. Ст.
цаважаваць-жую-жуеш-жуе, несоверш. —довешнвать. Нсл. 136. Даважуй, даваж, чаго не даходзе. Нсл. Отгл. ймя суіц. даважаваньне-нл, предл.-ню—довешн-ванне. Нсл. 136. Даважаваньне пянькі. Нсл. Соверш. раважыць-жу-жыш-жа—дове-снть. Нсл. 136; Дсл. 171. Даваж пянькі. Дсл; Прйч. даважаны—довешенный. Нсл. 136. Даважана, чаго не ставала. Нсл.
зважыць, 1. взвеснть. Шсл.; Ар.; Нсл. 197. Трэба зважыць, колькі тут будзе аўсу. Ст. Зваж гэта зялеза, колькі тут хунтаў. Нсл. 28. Прйч. зважаны —взве-
пераважаваць
1187
валодаць
шенный. Шсл.; Ар.; Нсл. 197. Адзін мех зважаны. Ст. Тавар зважаны кладзіце на вазы. Нсл.
2. прннять в уваженне. Ср. важыць 6.
перявяжявяць-жую-жуеш-жуе, несоверш.
1. перевешнвать, перетягнвать своей тяжестью. Ар.; Нсл. 399. Ты мяне перава-жаваеш, пераважыў. Нсл.
2. взвешнвать заново. Нсл. 399. He дзяржы maeapy, не пераважуючы, не перава-жыўшы. Нсл.
пераважаваньне-ня, предл.-ню, отгл. ймя суіц. к пераважаваць 1, 2—перевешнванне. Нсл. 399. Пераважаваньне maeapy. Нсл. Соверш. пераважыць. Ар.; Нсл. 399. Прйч. пераважаны—проверенный перевеской. Нсл. 399. Тавар увесь узноў пераважаны.
прывяжявяць-жую-жуеш-жуе, несоверш. —прнбавлять к весу . См. прыважыць. Соверш. прыважыць-жу-жыш-жа—прн-бавнть к весу. Нсл. 496. Прываж яму лішніх хунты два. Нсл. Прйч. прыважаны—прн-бавленный к весу.
разважаваць, -жую-жуеш-жуе—раз-вешнвать. Нсл. 546; Ар. Разважавай, разваж андынару на кажнага чалавека. Нсл. Соверш. разважыць—развеснть. Нсл.; Ар. См. разважаваць, разеажаць. Прйч. разважаны—развешенный. Нсл.; Ар. Ан-дынарыя на кажнага работніка разва-жана. Нсл.
вывяжавяць-жую-жуеш-жуе, повел.-жуй-жуйма, несоверш.—вывешнвать. Ар.; Шсл. Выважуе, каб якраз было тры хунты. Ст. Соверш. выважыць. Шсл.
•важыцца, возвр.-жуся-жышся, 1. веснть себя на весах. Ар.; Нсл. 42. Ці важыўся ты калі? Нсл.
2. осмелнваться. Нсл. 42. Як ты важыўся, адважыўся падняць руку на старшага брата? Нсл. См. важыць, 4. Л. яшчэ карцела аб нечым спытацца, але ня важыўся. ЗСД 268. А есьлі бы над сёе замераньне важыўся ўрад каго ўпорне судзіці, тады суд яго ня маець быці дзяржан. Стт. 203. Сваей ня важся воляй ЖЫЦЬ. Гарун: Белр. марш. Соверш. адважыцца —решнться, Шсл. осмелнться, Нсл. 42; Ксл. Я так і не адважыўся прасіць. Воўсішча Сян. (Ксл.). Хто зь ім адважыцца чапацца, з благім чалавекам. Ст.
3. решаться. Нсл. 42; Гсл. Калі важыўся, няхай так і будзе. Нсл. Соверш. наважыцца —решнться. Шсл. Наважыўся такі пас-тавіць на сваім. Ст. Соеерш. паважыцца, 1. осмелнться, решнться. Нсл. 424. Як ён паважыўся ночы адзін ісьці перазь лес! Нсл.
2. дерзнуть, Нсл. 424. посметь. Як ён паважыўся сказаць гэта супроць мяне. Нсл. Як паважыўся падданік праказаць такія СЛОвЫ? Крушына: Лебедзь, 55.
•вайлакі-коў-кол«, мн. ч.,предл.-КОХ, едйнств. вайлак-ка—валенкн. Ар. См. валенцы.
•вайна-ньі, ж.—война. Ай едзе к табе вайна на двор. Тая цябе военка разваюе. Касьцюковіцкі р. Калінінскае акр.(Наш рай, 1928 г., Но. 6-7, стр. 51). Уменьш. военка-нкі-нцы, ж. См. вайна.
•вайстрак-ка—острне. Ксл. He сячы там — патупІШ вайстрак. Макаравічы Беш. (Ксл.).
•вайвода-ды, мн. ч„ род.-даў, м.—воевода. Немеж Віл. Ёсаф у яго вайводай быў. Кіт. 19613.
•вайводзтва-ea, ср.—воеводство.
•вайцяць-яю-ягш-яе, несоверш.—браннть. Ар.; Ксл. Думка гэта ўзбудзіла ў ім злосьць: "Ну і што-ж за навіну пачуў я", вайцяў сябе. Тат.: Кво вадыс, 143. Што ты ўсё вайцяеш за разьбітую судзіну? Гравы Сян. (Ксл.). Трэба доўг аддаць: хай чалавек не вайцяе. Ст. Отгл. ймя суіц. вайцяньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў—брань, осужденне, порнцанне, упрекн. Ня ведаў бы аб ягоным вайцяньню. Кво вадыс, 118. •вакаём-л/у, м.—кругозор. мгсл.
•вакацы-цаў, мн. ч.—каннкулы. МГсл.
• вал-ла—волна (мелкая, небольшая). МГсл.
•вал-ла, м.—пряжа нз хлопьев. пнз. Чаго яго ня любіць, што ён ходзе панам, абуецца ў пасталы, падвяжыцца валам. Крапіўнае(ПНЗ, 43).
•валога-гі, дат., предл. валозе, ж. 1. обіцее названне жндкой еды, служаіцей для заправкн. Віцебшч. Ср. валога—жндкнй жнр, масло скоромное н постное, сало, молоко нз толченой коноплн, смешана для удобрення густых, по преймуіцеству, кушанйй: кашй, кнселя, клецок, кулешай Др. НК: Очеркн, 35.
2. сырое топкое место. Жучкевіч, 14.
•вялоравяць-дую-дуеш-дуе чым, 1. вла-деть какой-л. частью своего органнзма (рукой, ногой, языком н т.п.). Як пачалі біцца, дык зьбіў начыста, сусім ня можа НІЧЫМ валодаваць. Чыгірьшка Бых.(Романов, I—3, 96). Хлопчык гукі ловіць хціва, ім валодуЮЦЬ ЯНЫ. С. Музыка 203.
2. владеть чьей-л. речью, языком. Ён валодуе нашай моваю.
3. владеть чем-л. двнжнмым.
•валояяць-аю-аеш-ае, повел.-ай-айма, несо-верш. — валодаваць. Шсл. Ён не валодае ні рукамі, ні нагамі, — усё адабрала яму. Ст. He валодаеш рукамі? Кавыль: Пад зорамі 16. (Рукі) валодалі добра касою і цэпам у пуні. Швэд; Сьцежкі, 14. Калі ласка, не парушайцеся — ня сусім валодаючы сабою, адным дыхам прамовіла Валя Камоцкая. Корзюк(Конадні, У-УІ, 36). Ён сядзіць, а ў ім штось грае, нейкіх сьпеваў шум дзіўны, і няма ім канца-краю, ім валодаюць ЯНЫ. С. Музыка 66. Соеерш.
авалодаць
1188
валацўга
авалодаць-я/о-яей/-яе, кім-чым—овла-деть чем-н. двнжнмым( но не жнвотным). (Мастакі) авалодалі тэхнікаю музыч-нага мастацтва. Глыбінны(Прыйсьце, Но. 1). Ср. дзяржаць. Соверш. павалодаць, перех. —оснлнть(что-л. двнжнмое, С.) Шсл. Вось дзе калода: удвух яе не павалодаць, каб палажыць на калёсы! Ст.
•валожаны-ная-нае—заправленный ”ва-логаю”. НК: Очеркн, 75. Валожаная каша. НК: Очеркн, 75.
•валока-кг, ж.—мера землн от 18 до 30 десятнн, в завлснмостн от качества, Ар.; Пустынкі Сян. (Ксл.); Шсл. нзвестная мера пахотной(всякой, С.) землн. Гсл. Вінцэсь мае валоку зямлі. Ст.
•Валоскі-коу—Плеяды. Ксл. Валоскі ў зары — КОНЬ у сасе. Бікложа Беш. (Ксл.). См. валосны.
•валоскі-кая-кае—валахскнй, пронзрас-таюіднй в Валахнн. Нсл. 65; Ар. Валоскія арэхі. Нсл.
•Валосны-ноў—Плеяды. Ксл. Валосны паказаліся на небе. Бабінічы Віц. (Ксл.).
•валошка-кз, ж.—васнлёк. Гсл.; Ксл.; Вілен-шч., Горадзенш.(Нсл. 65); Мгсл. У ЖЫЦе расьцець валошка. Заронва Куз. (Ксл.).
•валовік-ка, м.—грнб волнушка. Шсл. Цэлы кошык назьбіраў адных валовікаў. Ст.
•валочнік, -іка, предл.-іку, зват.-іча, м.
—владетель "валокі" землн. Шсл. Няма чаго раўняцца табе да валочніка. Ст.
•валахаты-ая-ае—мохнатый, косматый. Растсл.
•валадар-ру, м.—владыка, властелнн. МГсл.
•валак-лка, предл. й зват.-лку, м.—снаряд, служаіднй для катання "качалкаю” высушенного белья; кроме ручкн он нмеет еіце с ннжней стороны, во всю длнну, поперечные вырезные грядкн. Ар. См. пранік із качалкаю.
•валакно-на, мн. ч. валокны, ср.—волокно. Ар.; Шсл. Ізь зялёнага лёну, кажуць, будзе крапчэйшае валакно. Ст.
•валакня-ні-ні, ж. 1. медленное действне в чем, замедленне. Нсл. 64. Калі б не твая валакня, даўно б былі мы ў двары. Нсл.
2. тяганне по судам, по тяжебным делам. Нсл. 64, волокнта(в суде, учрежденнях). Замарылі сусім валакнёю. Нсл. Гэта валакня да старцоў яго давяла. Нсл.
•валакніцца—.... Пянка цяжэй валак-НІЦЦа. НК: Очеркн, Но. 306.
•Валасажйр-ра, м.—созвездне Плеяд. Растсл.
•валасёнь-сьня, предл.-сьню; мн. ч.-сьні-сьнёў-сьнём, мн. ч„ предл-сьнёх, м— гной-ный нарыв в роде прозрачного пузыря на пальцах рукн ЙЛЙ НОГй, Шсл.; Нсл. 65; Растсл. гнойный нарыв, пробка нз гноя. Гсл. У Map ’і на палцах валасень. Ст.
•валасянка: граць на валасянцы, презр., upon.—развратнйчать. Ар.; Вк.
•валаская-ае, « см. суіу.—зданне волост-ного правлення, волостная. нк: Старцы, Но. 86.
•валаскі-кая -кое—волостной. (Напісалі ў губэрню). А губэрня ў павет, апавет на разьбірацьце ў валаскі суд. Пшчолка ("Бацьк.”, Но. 51-52/333-334). Прыдзем у валаскую, паплачам, пакланяемся. Ды што плакам возьмеш? Тм.
КНІГІ ОНЛАЙН
