Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
2. одолеть в борьбе. Ар. Ён мяне не павале. Ст.
3. валять, Нсл. сбйвать. Ар.; Шсл.; Ксл. Нашы павезьлі валіць сукно. Ст. ІПапавалы будуць валенцы валіць. Амілянова Лёз. (Ксл.). Валіць сукно на вальні. Нсл. 43. Соверш. зваліць, перех.—свалять. Нсл. 198; Ар.
Зваліць на вальні сукно. Нсл. Шапавал зваліў харошую маргелку й брыль. Нсл.
вялйць-яю-яеш-яе, повел.-яй-яйма, 1. многократ. к валіць—валнть много раз ЙЛЙ многйх. Нашто было валяць лаўкі аўсу? 2. одолевать в борьбе. Ар. Хто каго валяе? Ар.
ядвялевяць-люю-люеш-люе; повел.-люй-люйма, несоверш., перех.—отпйрать запер-тое "завалаю”. Ар. Ня ўмею я гэтым ключом адвалеваць. Ст. Соверш. адвалідь —отпереть запертое ’’завалаю”. Ар. Хто адваліў дзьверы? Ар. Ці хто адваліў, ці самі адваліліся ночы дзьверы? Ст.
зявяжвяць-люю-люеш-люе; повел.-люй-люйма, несоверш., перех.—запйрать посред-ством(толстой й длйнной в роде полена, Ар.) задвнжкй("завалы, С.) Шсл.; Ар.
Нашто на дзень завалеваць сенцы? Ст. Соверш. заваліць, перех.—запереть "зава-лаю". Шсл.; Ар. He забудзься, завалі сенцы. Ст. Прйч. завалены—запертый "завалаю".
прываліла
1191
валында
Ар.; Шсл. Ток завалены. Ст.
прываліла, безлнч, 1. прнперло в множес-тве, прнлнло. Нсл. 496. Прываліла вады к млыну. Нсл. Каб табе прываліла скульле. Нсл.
2. посчастлнвнлось. Нсл. 496. Табе сядні прываліла. Нсл.
•валіцца-люся-лішся, несоверш. 1. падать (валнться, Ар.); МГсл.; Нсл.; Гсл.; Ксл. Як выйду за вароты, ад ветру валюся. Жыгалкі Стдуб.(Косіч 20). Соверш. завалІЦЦа, а) упасть, мгсл. завалнться, свалнться за что-л. Ар. Складанчык заваліўся за шахву. Ар.
б) обрушнться. Нсл. 161. Ток ад ветру заваліўся. Нсл.
в) запереться "завалаю”. Нсл. Заваліўся ў клеці дый сьпіць. Нсл. Соверш. зваліцца, ізваліцца з чаго—упасть, свалнться. Ар.; Ксл. Нап’ешся віна, звалішся з каня. Горц.(Кот. 204). Яблык Зваліўся. Баравыя Куз. (Ксл.). Зваліўся із страхі. Ст. Соверш.
паваліцца—упасть, повалнться. Ар. Дзя-цё павалілася. Ар. Ішоў ды паваліўся. Ст.
2. обрушнваться. Пуня ўжо пачала валіцца. Баравыя Куз. (Ксл.). Соверш. абваліц-ца—обрушнться. Шсл. У пуні абваліўся дзядок. Раўнапольле Сьміл. (Шсл.).
валяцца-яюся-яешся, многократ. к валіц-ца, 1. часто падать. Ар.; Нсл. П’яны, ідучы валяецца. Нсл. Валяецца ад ветру. Ст.
2. быть брошену, находнться в небре-женнн. Ар.; Нсл. Грошы не валяюцца. Шапка валяецца пад палом. Нсл. Боты валяюцца па хаце абы дзе. Ст. Соверш. зваляцца-яюся-яешся—чрез небреженне сделаться неспособным к употребленню. Нсл. Добрая рэч, ды звалялася. Нсл.
адвалевацца-лююся-люешся, несоверш. 1.—отпадать, отвалнваться. Ар.
2. ослабевать(о морозе). Шсл. He адваль-ваецца, ліха наяго, мароз-.ужо з тыдзень дзяржыць. Ст.
3. досыта наевшнсь, отстраняться, ото-двнгаться от еды; отказаться от корма. Дсл.
4. страд.,—быть отпнраему н заваленому "завалаю". Лёгка адвалююцца сенцы. Ст. Соверш. адваліцца, 1. отпасть, отвалнться. Ар. Ад прыпечку адвалілася цагліна. Ст.
2. ослабеть(о морозе). Шсл. Каб хаця троха адваліўся мароз, а із хаты ня вылезьці. Ст.
3. досыта наевшнсь, отодвннуться от еды, корма. Коні адваліліся ад корму. Дсл.
4. отпереться, заваленому "завалаю Ар. Ці хто адваліў, ці самы адваліліся ночы дзьверы? Ст.
навалевацца-лююся-люешся, повел.-люй-ся-люймася. несоверш,—набрасываться на кого с бранью, с крнком нлн co смехом. Шсл. Няма чаго навалевацца на дзяцё, яно й так баіцца. Ст. Hi за тое, ні за сёе навалеваешся, наваліўся ты на мяне. Нсл. Соверш. наваліцца. Усе як наваліліся на
яго, дык аж ня ведае, куды дзявацца. Ст. •валхўзть-ўжу-ўзІШ-узе, несоверш.. перех.
1. тормошнть. Шсл. Вунь парсюк валту-зіць пасьцелку. Ст. Соверш. звалтўзіць, перех.—нстормошнть, НЗМЯТЬ. Шсл. Сьві-ньні звалтузілі ўсе сарочкі. Ст.
павалтўзіць, соверш., перех.—потаскать что. Шсл. Парсюк павалтузіў пасьцелку. Ст.
2. блть, тузнть по чем бы то нн было. Кур.(Даль 581).
•валтўзіцца, -ўжуся-ўзішся—вознться, таскаться. Mix. Што гэта ў вас вясельле доўга цягнецца? — Цэлы дзень валтузі-ліся: Тодар кажа, каб da nana ехаць, a Гануля — да ксяндза. Mix. Соверш. павал тўзіцца—потаскать с кем в драке. Шсл. Мужчыны павалтузіліся загрудкі. Ст.
•валуй—грнб-маслянка. Гсл.
•вальлё-ля, предл.-лю, мн. ч. вольлі-ляў, ср.—зоб. Ксл.; Смл. (Даль); Бр.(С. Ш. у ”Крывічу”, 1926 г., Но. 11, 116). Во набіла сваё вальлё! Асіпова Аз. (Ксл.). См. вйЛЬЛЯК.
•вальляк-яка-якў, зват.-яча; мн. ч.-кі-коў-КОМ, мн. ч., предл.-КОХ, м.—ЗОб. Ар.; Шсл. Курыца добра набіла вальляк. Ст. Гусіны вальляк не накорміш, а панскую кішэнь не напоўніш. Послов. Рапан.: Прык. 14.
•вальляваты-тлйя-іэтае, 1. с большнм зобом, говор. о птнцах. Нсл. 64.
2. нмеюіцнй на шее зоб, зобастый. Ксл. Вунь тый вальляваты чалавек будзе зараз малОЦЬ. Лужасна Куз. (Ксл.).
®вальнёць-ёю-ееш-ёе, повел.-ей-ейма, несо-верш.—делаться свободнее. Нсл. 65. Час вальнее. Нсл. Соверш. павальнець—сде-латься свободнее. Нсл. 65. Тады пагаво-рым, калі час паеальнее. Нсл.
•вальня-ні-ні, ж.—водяная валяльня, Нсл. 43. валяльня вообіце. Валіць сукно на вальні. Нсл. 43( под ваіць).
•вальц-г^а, предл.-цу, м.—вальс. Дзеўкі панавучаваліся скакаць вальца. Ст.
•ВЗЛЧЫЦЬ, -чу-ЧЫШ-ЧСІ, несоверш., перех. —одолевать в борьбе, валнть с ног. Нсл. 43. Ен кажнага валча, звалча. Нсл. Соверш. звалчыць, перех.—одолеть в борьбе, свалнть с ног. Нсл. 43.
•вілчыцца-чуся-чышся, несоверш. 1. бо-роться, мераться снламн, валнть друг друга. Нсл. 43. Няма чага валчыцца з дужшым. Нсл. Што дзень валчацца мяжсобку. Нсл.
2. тягаться, суднться. Нсл. 43. He і з сваім братам ты валчышся. Нсл. Отгл. ймя суіц. валчаньне-ня, предл.-ню; мн. ч.-ні-няў —борьба, драка. Нсл. 43. Бяз валчаньня ў вас ні на гадзіну. Нсл. Соеерш. павалчыцца зь кім—побороться, помернться снламн. Нсл. 43. За што вы павалчыліся мяжсобку? Нсл.
• валында-ды, обіц.—праздно шатаю-гцнйся-іцаяся; любяіцнй-шаяся шляться. Нсл. 43. Валында наш ужо некуды ўцёк ад
вальіндаць
1192
зарона
работы. Нсл. Уменьш. валындзік-йся, предл-іку, зват.-іча, м.—мальчлк не сйдяіцйй дома. Нсл. 43. Трэба прывязаць гэтага валындзіка, каб двара пілнаваў. Нсл.
•валындаць-<ію-аегд-ае, повел.-ай-айма, несоверш.—праздношататься, шляться. Нсл. 43. Валындаеш, а ні за што ня возьмешся. Нсл. Соверш. абвальіндаць, каго-што—обойтн таскаясь. Нсл. 344. Увесь сьвет абвалындаў, а нічога ня прынёс. Нсл.
•валындацца-аюся-аешся, повел.-айся-аймася, несоверш.—таскаться везде, ша-таться по разным местам по своей воле. Нсл. 43. См. валэндацца. Нічога не папра-віўся, хоць і валындаўся па сьвеце. Нсл. Соверш. навалындацца—натаскаться вдо-воль. Нсл. 43. Навалындаўся ўсюдых за свой век. Нсл.
абвалындацца, соверш., возвр.—оборвать-ся, обносйться, шляясь по сторонам. Нсл. 345. Абвалындаўшыся ходзе ў расьсю. Нсл. звальіндацца—везде шатаясь, упасть нравственно йлй фнзнческй. Хлапец звалындаўся, да нічога ня годзен. Нсл. 196. •валюг!—междометде от "валюгаць". Вял.; Тросьнікі.
•валюгадь-аю-аеш-ае, несоверш.—йттй раскачдваясь, подобно утке. Mix. Тодара Карэнскага ўся сям 'я валюгае. Mix.
•валюгацца-аюся-аешся, повел.-айся-аймася, несоверш.—йттй раскачйваясь. Шсл. Валюгаецца, як мядзьведзь. Скрыль Пух. (Шсл.).
•валюх!, междомет.—выражает походку раскачйваюіцегося с боку на бок. Ідзець валюх, валюх. Віл.
•валюхаты, -тая-тае—раскачйваюіцйй-ся с боку на бок. Хада ягоная была валюхатая. Сяднёў: Р. Корзюк.
•валюхацца — валюгацца. Шсл. Валюха-ецца, як вутка. Ст.
•валюжэўнік-ка, м.—валежндк. Юхнавец.
•валюш-ша, предл.-шў, зват. валюшу; мн. ч,-шы-шоў-шом, мн. ч„ предл.-шох, м.—валя-евная(мастерская). Ар.
•вапёйніца-цы-ды, ж.—горн, обжнгальня нзвестн; нзвестковый завод. Ксл. На беразе Дзьвіны стаяць вапейніцы. Астроў-на Віц. (Ксл.). См. вапельня, вапеньніца.
•вапёльня-w-Hi, ж.—печь, в которой жгут лзвесть. Нсл. 43.
•вапённы-ная-нае—йзвестковый. Нсл. 43. Вапенны камень. Нсл.
• вапёньнік-іка, предл.-іку, зват.-іча, м. —человек, йзготовляюіцйй нзвесть, НК: Под. пос. 46, Но. 50. рабочнй, пережнгаюіцйй нзвесть, НК: Очеркн, Но. 518. заннмаюіцййся обжйгандем йзвеств. Нсл. 43. Вапеньнікаў не знайсьці. Мамойкі Беш. (Ксл ).
•вапёньніца-цы-цы, ж. 1. горн, где пере-жнгается йзвесть, НК: Очеркн, Но. 518. горн, обжйгальня нзвестй, йзвестковый завод. Ксл.
2. сарай для ссыпкй йзвсстй. Нсл.
•вапёньнішча-чд, предл.-чу; мн. ч.-чы-чаў, ср.—место складкн нзвесткового камня йлй где очйіцают гашенную йзвесть. Нсл. 43.
•вапёр-пра-прў, зват. вёпру; мн. ч.-ры-роў-ром, вапры-рамі-рох, м.—кастрнрован-НЫЙ самец СВЙНЬЙ, боров, НК: Очеркн, 359, Но. 358. боров. Ксл. У камуні добры вапёр ёсьць.. Рыбчына Сір. (Ксл.),—Кабан. Гсл.;МГсл. Уменьш. вапрўк-ука-у'кў, зват.-ўча; мн. ч.-КІ-коў-ком-кі-камі-кох, м. НК: Очеркн, Но. 538,—боров. Ксл. Заганіце вапрукі, каб ня зьбеглі. Азярышча Аз. (Ксл.). Уменьш. вапру-чок-чка. НК: Очеркн, Но. 538,—кабанчйк. Гсл. Уменый., ласкат. ВЭПрыК-ЫКа, предл.-ЫКу, зват.-ЫЧа. НК: Очеркн, Но. 538.
•вапіць-плю-піш-пе, несоверш., перех.—бе-ЛйТЬ йзвестью. НК: Очеркн, Но. 518; Ксл. Узяўся хату вапіць, Аы толькі мажа. Навікі Віц. (Ксл.).
•ваплены-ная-нае—по крытый дзвестью. Нсл. 43; Ксл. Вапленая сьцяна. Нсл. У іхдоме СЬЦенЫ вапленыя. Лужасна Куз. (Ксл.). Соверш. авёпіць—покрыть йзвестью. Прйч. авап-лены—облепленный глйною с йзвестью, оштукатуренный. Нсл. 355. Авапленыя сьцены. Нсл.
•вапна-ны-не, ж.—йзвестка(йзвесть, С.); НК; Очеркн, Но. 518, йЗвесть. Ар.; Гсл.; Нсл. 43; Шсл.; Ксл.; НК: Под. пос, Но. 51; Ар. ВйПНйЮ заліць бут. Нсл. Надабе пабяліць столь вапнаю. Навікі Віц. (Ксл.).
•вапняк-кб;-кІ-коў-ком, мн. ч„ предл.-кох, м.—нзвестняк. мгсл.; Ксл. У гэтай гары ўжо няма вапняку. Стрэлка Беш. (Ксл.).
•вапнішча-ча, ср.—копь йзвесткового камня. Нсл. 43. Гэта дарога на вапнішча. Нсл.
• вар, вару, предл. й зват. вару, м. 1. КЙПЯТОК. Гсл.; Ар.; Шсл.; Ксл.; Нсл. 44; Раст.: Смоленск 149. Маўчы, a то варам абальлю, як сабаку. Ст. Уменьш. варётак-пгку, предл. й зват,-тку—кйпяток. Ар.
2. зной, Гсл. солнечный зной. Нсл.44. Плача кнігаўка і стогне, а зь нябёсаў — вар. Хмара. Дзень згараў, і вечар плыў ляны ў цуркох сонечнага вару. Крушына: Лебедзь,21. У самы вар, у летні час народу цьма ідзець І едзе. Гарун: Каму што.
•варохаць—ворочать с шорохом. Гсл. Возвр. варохацца—ворочаться с шоро-хом. Гсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
