Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•тыфус, м.—тнф. МГсл.
•ТЫЦ, междомет., означаюіцее. 1. НбОЖНДаН-ную встречу. Нсл. Тыц мне на вочы. Нсл.
2. неожвданное появленне. Нсл. Тыц із за вугла. Нсл.
3. сунь! Шсл. Тыц яму дулю(хвігу) пад нос! Ст.
•тыцкаць-аю-аеш-ае, несоверш., чым, 1. совать, Шсл. быстро нчасто прнкасаться к чему-л., особенно рылом(о свнньях). Ар. Парсюк ня есьць цеста, а толькі тыцкае лычам. Ст.
2. давать что кому, особенно скоро. Шсл.; Ар. А яна яму тое й гэта — усё тыцкае ды тыцкае. Ст.
•тыцкацца-аюся-аешся, возвр.—соваться в чужое дело. Шсл.; Ар.; Ксл. Хаця ты ня тыцкайся сюды із сваім носам! Ст. Чаго ты тут тыцкаешся, што табе рабіць няма чаго? Навасёлкі Сян. (Ксл.).
•тычаны-ноў, едйнств. ч. нет.—ШТаТЙВ, треножннк для подвешнвання колыбелн на полевых работах. Ксл. Папраў ты мне тычаны. Вяжышча Беш. (Ксл.). См. таган.
•ТЫЧКОМ, нареч. 1. СТОЙКОМ. Нсл. ТыЧКОМ сядзіць. Нсл. Каб ён тычком стаў, якусё стаіць за нашаю работаю. Нсл.
2. прямо ходя. Нсл. Туды тычком, a адтуль рачком—на пнршество прямо, a с него возвраіцаясь на четвереньках. Нсл. •тычка-чкг, ж. 1. тычннка, кнй с пучком соломы вверху, воткнутый в землю на знак, что на данном поле нлн луге запреіцено пасть нлн проезжать. Ар. Тут
забаронена пасьвіць — тычка стаіць. Ар. За Сьвіслаччу жэрдка ад стога, як тычка, стаіць сіратой. Купала(Адплата).
2. садовая н огородная подпорка. Ксл.; Шсл. Стелюіднйся по земле огуречннк требует легкой теневой заіцнты, капуста н брюква дадут таковую свонмн высо-кнмн люстьямн, черенкн которых в то жё время заменяют "тычкі”, дает драго-ценную СКВОЗНуЮ тень. НК: Очеркн, 417. Надабе паставіць к гароху тычкі. Пус-тынкіСян. (Ксл.). На пасолю трэба нарабіць тычак. Нсл.
3. палка с прнвязанною вверху соломою, веха. Гсл. Сядзіць, як тычка, адзін, ні зь кім не гаворачы. Нсл. Утыкні тычку на зацемку. Нсл.
4. прнспособленне нз шеста н шнура с крючком для ловлн рыбы; шест вбнвает-ся в реке в землю. післ. Паставілі ў раццэ тычку на рыбу. Жораўкі Сьміл. (Шсл.).
5. упрек, колкостн. Нсл. He na праўдзе ты мне тычкі робіш. Нсл.
6. уткнуць каму тычку—прнчнннть непрнятность. Я табе ўтыкну тычку. Нсл.
•тычка-чкі-чцы, ж.—хворостнна с прнвя-занной вверху тряпкой н т.п.; воткнутая в землю, означает, что запреіцено там пасть нлн езднть. Ар.
•тьічма, нареч. 1. не отходя, всегда на лнцо. Нсл. Тычма сядзіць пры ім. Нсл. Тычма тырчыш тут. Нсл.
2. беспрестанно упрекая, коля. Нсл. Тычма тыкае мяне. Нсл. Тычма стыкаў бы мяне, калі б прымеў. Нсл.
•тычына(тычына, Ар.)—заостренный шестнк. Гсл.
BO
1176
вобмацкам
в
•BO, частйца, 1. указательная—вот(когда ”вот” употребляется прн указаннн на кого-что-л., находяіцееся йлй проясхо-дяіцее в непосредственной блдзостй, С.) Нсл. 62; Ар.; Гсл. Во што яны тут робяць. Нсл. Бабы, ці не пара ж нам спаць класьціся: стажар'я ўжо к паўднём пасунулася. — Ну што ж будзем вячэраць: во мычку дапраду". Дсл. 164. 3-пад раскопаў зямлі цені шпарка ішлі, — во адзін зь іх к крыжу прысланіўся. Буйла: Дзень сканаў. Во й у нас такі гулявы ёсьцьх калі трэба, дык змаўляй з Богам. НК: Пасоб., ізз. Надзень во хоць гэту капоту. Ст.(Шсл. под капота). Я во на печы нават у кажусе днюю-начую. Вышынскі: Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155). Во да чаго дайшоў, — агледзеў ён Гаршка згары да зямлі. Дзьве Душы 73. Во й лес. Сьцень і халадок. Гарэцкі: Песьні, 55. Ну, дык во, — замітусіўся гарадовьг. — мая рука лягкая, будзеш мець на дарогу, і сунуў Гаршку беленькі паўрубель, — ідзі сабе. Дзьве Душы 74. Збутаралі-збутаралі каровы, во набега-ЛІСЯ. Юрсл.
2. употребляется прн указанйй на после-довательность действйй, на смену явле-нлй, пройсходяіцйх как бы перед гла-замн, — вот. Ар. Во яны й паехалі, едуць яны едуць, во перад імі зялёны луг. Погар(Афанасьев: Нар. рус. сказкн, I, 1953).
3. употребляется с местойменйямй прнчнны н указательнымй, й тоже с наречяямй временй, прдчйны й под. для уснленйя й уточненяя йх смысла: вот.
3 гэтых во самых узгоркаў яны проектавалі сабе дарогу на Польш-чу. Корзюк. Во які арэд быў у іху хаце. Дсл.( под арэд). Во як ён распусьціў лыч свой. Нсл. 274( под лыч). Во дзе людзкуецца чалавек! Ст.(Шсл. под людзкавацца). Во гэта дык пральля — дзьве шпулі за вечар! Ст.(Шсл. под пральля). "Як ідуцьужытады пяюць гэту сьвятую песьню гурбай, дык во як хораша, такі голас жаласны ды харошы". Стдуб.(Косіч 13). Во нехта прыгожа загаласіў на могілках. Дсл.( под загаласіць). Дык во ж бачыце. Дзьве Душы 115. А галоўнае дык во што, — dadav ён у канцы: на вашае імя вўчанік наш прынёс ліст ізь Вільні. Тм. Дык во ж, дзядзька, мы прышлі ад усіх сяброў, каб яшчэ ляпей абмеркаваць гэтую справу. Тм. 117. '4. употребляют перед словом, логйческй выделяемым, подчеркйваемым — вот. Розна жывуць людзі. Во Качаніха.
Учора а поўначы мужыка ў лячэльню выправіла. Вышынскі: Хата пад ліпою(Беларус,
Но. 155). Аа, во штука! Дсл.; Ар. Розна жывуць людзі, у кажнага сваё: во ў Мялешкі — ведаеце таго, што на паплавох? — хрэсьбіны сядні. Вышынскі: Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155). Ня ГПОЛЬКІ блага робе бацька: к вясьне кабылу во купіў. Гарэцкі: Песьні 59. А Я вО гарую тутака. Дзьве Душы 18. А Божа мой, Божа мой! — затужыла ўзноў хворая. Памру во і ня пабачу яго. Дзьве Душы 98. Любе дзед... успамінаць, як быў маладым хлапцом(як ЦЯПер во ўнукі). Гарэцкі: Песьні, 13. Я старога ейнага знаў. Галаву меў чалавек, ня тое, што ў некаторых... A во памер нейк падурному. Вышынскі: Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155). Ды ў лесе вО зблудзіў. Гарун: Шчасьце М. Во табе загваздка, і стой на дарозе. Нсл. 164( под загваздка).
5. употребляется для выраження неудо-вольствня на что-л. неожнданное, неп-рнятное. Ар. Гэта твой ручнік? — Ня ведаю. — Во! Ар.
6. на. Нсл. 62. Во табе! Нсл. Ср. вось.
•во-во, нареч.—вот-вот. Штосьці во-во парвецца. Гарэцкі: Песьні 59. Япасылаў сына, дык ён быў на хронце, разгультаіўся, ня йдзець... А другі пытаецца\”На якім хронце? - У нейкіх Карпатах. — Во, во, eo! I мой жа такі”. Дзьве Душы 152.
•вобад-da; мн. ч. абады-доў—обод. Ар.; Лужасна Куз. (Ксл.).; Шсл. Трэба нацягнуць вобад—зн. оковать обод шнною. Ст. См. абод.
•вобарак-ака, м.—верёвка, раздвоенная по среднне, куда вкладывают камень н пускают. Аш.
•вобзем, нареч.—об землю. Дсл. Як узяўся сабачка ў паляўнічага, такі злы: як уздўжаў, нападзець на ваўка, удырыць вобзем — у ваўка дух вон. Ельн. (Дсл.). Кінуў вобзем раськірэку-мяліцу, рынуўся кабылу лавіць. Гарэцкі: Песьні, 59.
• вобжа-жы-жы, ж.—брус у сохн на лнцевой стороне "дзерава”, в отступена 1 верш. от "калоды”, выходяіцнй концамн по ту н другую сторону "дзерава”, НК: Очеркн, 368, — абжа. Ляхава Віц. (Ксл.).
•воблівак, вобліўка, предл.-ўку, зват.-ўча, м.—ЯЙЦО С ТОНКОЙ скорлупой. Шсл. Курыца зьнесла воблівак. Ст.
•вобліў-гву, зват. й предл.-ee, м.—ГОЛОЛ6-днца. Гсл.; МГсл.
•вобмаль, нареч.—в обрез. Янк. I; Ар. Валей вячэраць вобмаль, здаравей. Янк. I. Корму сёлета вобмаль. Ст.
•вобмацкам, нареч.—оіцупно. МГсл.; Гсл.; Ар.
вобмешка
1177
водпуск
•вобмешка-ш№-діг<ы, ж.—всё, чем за-правляется рубленная трава нлн тесто свнньям нлн же резка скоту. "Вобмеш-каю” может служнть толчённый карто-фель, мука, сыворотка н т.п. Ар. Што яму(парсюку) давалі сядні? Вобмешка была? Я магу трохі мукі вам выпісаць. Кулакоўскі: Дабрасельцы. Млынар стараецца змалоць мякчэй, а ня проста перадзерці, як на вобмешку сьвіньням. Міско: Хлеб (Беларус, Но. 174).
•вобмеці-ііяў — амеці. Янк: I. Мяшок вобмецяў прывёз. Янк. I.
•вобрацьш — аброць 1, 2. Ар.; Растсл.
•вобру(ы)ць-гр — аброць. Шсл. Вазьмі вобруць ды зьбегай па каня. Крамяні Пух. (Шсл.). Надзень каню сырамятную еоб-рыць. Ст.
•вобуй-ую, предл. йзват.~ую, м.—обувь. Гсл.; Ар.;Дсл. Бяры вобуй, абувайся! Дсл. Вышаў з вады, і вобуй сух—об уменье оправды-ваться. Тм. См. абутак.
• вогкасьць-цг, ж. 1влажность. A другое(зярнё) ўпала на скалу і ўзышоўшы ссохла, бо ня мела вогкасьці. Бібля Татар., 280. Занямелі ў садзе апусьцелым вогкась-ЦЮ набраклыя кусты. Крушына: Лебедзь, 25. См. вагкосьць. Вогкасьць ночная на Сукрах. Крушына: Творы, 126.
2. влага(сырость).
•вогкі-кая-кае—влажный. Растсл. 3 вог-кай цемрадзі цераз муць, ці ня белыя гусі-лебедзі плывуць? Крушына: Лебедзь, 3. См. вагкі. Сусім сьвітае... На вокны вогкі золак лёг. Крушына: Творы, 149. I войстры пах травы і цьвілі паветра вогкае паілі. Тм. 16.
•вогнік-гка, предл.-іку., м. 1. нечто в роде лншая у детей на подбородке, Демнд.; Веров, 1896, II, 131. болезнь, на лнце струпья, Косіч, 81; Mix. струп, мокнуіцнй лшпай; простудные прыіцн около губ, Шсл.; Ксл.; Тмб. (Даль) болезнь; прыіцн гноевые на подбородку н выше верхней губы, Дсл. струп на руке нлн на лнце, Нсл. 63. сыпь на руках Н лнце. Раст.: Смоленск 151. Вогнік бывае ў дзяцей. Кузьміно Сян. (Ксл.). Вогнік прыкінуўся. Нсл. 63. Вогнік надабе адся-каць. Дсл.
2. сушеннца лесная нлн змневнк, порош-ком нз лнстьев н цветов которого прнсыпают мокнуіцнй лншай.
3. воспаленне глаз. Сьп. Вогнік у ваччу. Сьп.
•вогнішча-ча, предл.-чу, мн. ч.-чы-чаў, ср. 1. костер. Ксл.; МГсл.; Гсл. Вось якое вогнішча распаліў! Канавалава Куз. (Ксл.).
2. попелніце, Нсл. 63; Ар.; Ксл. пожаршце, Шсл. место, где был костер нлн пожар. Раскладзі агонь на старым вогнішчу. Нсл. Я пасеяў ячмень на вогнішчу. Запрудзьдзе Куз. (Ксл.). На вогнішчу засталіся адны галавешкі. Войстрава Сьміл. (Шсл.).
3. очап(устройство для разведенйя й поддержанйя в нем огня, С.) мгсл.
•вогрубя, нареч.—толстовато. Шсл. Па-латно выткала троха вогрубя. Ст.
•вогур, -ра, м.—ЛОДЫрЬ. Мікалаеўшчына Стоўп.
•box, междомет.—ох. Нсл. Голенькі eox, a за ім Бог. Послов. Нсл. — Падвязі, памей к нам ласку. — Box, разумны йдзе знай-шоўся! Гарун: Кан. Паўлючонка. — Я, папраўдзе, ня зьбіраўся быці нейкім кармазынам... Ён ня думаў, — вох прастота! Гарун: Кан. Паўлючонка.
•вох-крох, воху-кроху—оханье н крях-тенье недужнх. НК; Очеркн, Но. 317.
•вохаць-аю-аеш-ае—охать. Нсл. Вохае, ды ня здыхае. Нсл. Будзеш усю ночку на марозе вохаць! Колас: У начы. Жонка мая нездаравяка, часта вохае. Нсл. Однкр. вохнуць-ну-неш-не. Нсл. Ані вохнуў па ёй. Нсл.
воханьне-ня—оханье, вздохн. Нсл. Во-ханьням душу выймае. Нсл. Соверш.
развохацца—расстогнаться. Нсл. 746. Старая развохалася разам; знаць ёй дужа цяжка. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
