Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•трывала, нареч.—прочно. Ср. трывалы. Ср. cm. трывалей—прочнее. НК: Очеркн. НК: Очеркн, Но. 573.
•трывйласьць-гр, ж.—прочность. мгсл.
•трывалкі'-кая-кое, 1. пнтательный. Ар. Ha папару трава трывалкая; трава на папару каровам, як верашчака людзём. Ар.
2. прочный. Ск.; Ар. Трывалкі дом. Ск. Ср. трывалы, трываючы.
трывальшы, ср. cm. к трывалкі 1, 2. Застаюцца тыя трывалыйыя. Б. Ускалось, Ho. 11, стр. 1.
•трывальна, (Ск.), ТрЫвўлЬНа, (Ск.), нареч. 1. прочно. Ск.
2. стойко. Ск.
•трывальнасьць, (Ск.), трывўльнасьць, (Ск.) 1. прочность. Ск.
2. стойкость.
3. длнтельность.
•трывальны, област., трывўльны-ная-нае, 1. прочный.
2. стойкнй. Ск.
3. длнтельный.
•трывалы-лая-лае, НК: Очеркн, Но. 573. 1. прочный. Ксл. Таўстыя завесытрывалыя. Гравы Сян. (Ксл.). Ср. трываючы.
2. ВЫНОСЛНВЫЙ. Ксл.; Шсл.; Mix.; Дсл. Ён трывалы чалавек. Вішняк Лёз. (Ксл.). Яго конь добры, трывалы. Ст. Сяляне тры-валь народ. Mix. Мой конік надта трывалых што дзень у працы і ня худае. Mix. Гэты малец трывалы, а тый яшчэ трывальшы. Дсл.
3, пнтательный. Ксл.; Mix. Гарохавы альбо бабовы блін больш трывалы за аўсяны. Ганкавічы Беш. (Ксл.). Груца 3 бобам — трывалая ежа. Mix. Ср. трывалкі.
трывалыпы, ср. cm. ктрывалы 1, 2,3. Ёну рабоце трывальшы за брата. Дсл. Хлеб чорны трывальшы за белы. Тм. Заста-юцца трывальшыя. Б. Ускалось, Но. 11, стр. 1.
трываленькі-гага, уменьш. ктрывалы 1,2, 3. Быў р мяне трываленькі конік. Ст.
•трываць-аю-äeuz-äe, 1. пребывать, су-іцествовать(продолжаться, держаться, С.) Нсл. 639. У настакітрывае звычай. Нсл. На сушы яны трываць ня могуць, бо палурыбы. Смол. (Дсл.). Клаў мароз на балонкі вас(кветкі) у спляценызю хіт-рым, папараці! Вам трываць ня доўгі час — заўтра каплямі закапаеце. Крушына: Лебедзь 43.
2. держаться, быть в употребленнн, Нсл. 638. держаться, выдержнвать, Гсл. сохра-нять свою целость, быть прнгодным для нспользовання. Хамут гэты доўга ў цябе трываў.
3. терпеть(безропотно переноснть, сно-снть страданне, лншенне непрнятностн н Т.П., С.) НК: Очеркл, Но. 573; Ксл.; Mix.; Ар. Я больш трываць не магу. Гапкі Гар. (Ксл.); Mix. I вось, калі табе трываць ня стане змогі, ня трэ’, сыну, шукаць лягчэйшай дарогі. Гарун(ст. "Навука”). Отгл. чмя суіц. трываньне-ня, предл.-ню,—суіцествова-нне, пребыванне, терпенне. Ксл. На гэтв трэба трываньня. Дрыкольле Куз. (Ксл.). Соверш. стрываць, 1. выдержать. Нсл. 617. Вяроўка стрывала. Нсл. Цэлы дзень стрываў безь яды. Нсл. Ня стрываў Фэргат наапошку, каб баржджэй паз-быцца мукаў, да цара прышоў з прыз-наньням паручыць яму свой лёс. Круціына: Лебедзь, 53.
2. подождать прн нетерпеннн. Няхай адну гадзіну стрываю. Кіт. 9464. Соверш. вытрываць, 1.—выдержать, (Нсл. 98) вытерпеть. (НК: Очеркн, Но. 573); Гсл.; Mix.; Ар. Вяроўка ня вытрывала, покнула. Нсл. Гора вытрываеш, а раскошы не. Послов. Mix. Ня вытрываю, засьмяюся. Ар. Уціскі няшчысьлёныя мы вытрывалі. МГсл.; Перадмова III.
устрываць.
1167
тўхнуць I
2. устоять, выдержать напор чего-л., отстоять в борьбе свон позйцйй.
3. остаться стойкнм, не подпасть под влнянне чего-л. Соверш. устрываць—утер-петь. Ксл. Ён ня ўстрывае, каб не гаманіць. Бель Выс. (Ксл.). Соверш. утрываць —удержаться. Ксл. Ня ўтрываю'. усё СКажу. Навію Віц. (Ксл.).
•трываючы-чага—прочный. Нсл. 639. Трываючы рэмень. Нсл. Трываючая вя-роўка. Нсл.
•трывўльна, -см. под трывальна. •трывўльнасьць,—<«. под трывальнасьць. •трывўльны,—см. под трывальны.
•твор-ру, предл. й зват.-ру, м.—пройзве-денне. мгсл.
•твораг-гу, м.—творог. Севершч.(Раст.: Се-верск. 137); Нсл.; НК: Очеркц Но. 60. Прыгатуй творагу на сырнікі. Нсл.
•творагавы-вая-бае—нз творога сделан-ный. Нсл. Творагавыя скавароднікі, пірагі. Нсл.
•творчасьць-гд, ж.—творчество. мгсл.
•твань-нг, ж.—топкое место, мочажнна, мочага, Вят., Вост. (Даль) самый безнадеж-ный н ужасный вйд болот. Это бывшее некогда озеро, поверхность которого заросла не особенно толстым моховым слоем, но густого сплетення. Макснмов: Блр. Смолешцнна(Жнвоп. Россня, ІП, 444).—Тйна, грязь, топь, Гсл. болото нз озера, топкое болото. Смоленіц.(Соболевскнй). Лебедзь чорная лягла ў твань зялёную пад расквечаным кустом. Крушына: Лебедзь, 4. •тваркі-ркаў, тварак, одна тварка—уз-кне одннаковой толіцнны co стенкамй улья доскн, прйлаженные к отверстйю так, что прн затворе его онн не впадают внутрь й внешней окружностью слнва-ются с обіцнм округленнем судна. НК: Очеркн, 429.
•тварьіцель-ля, м.—творец. Нсл. 634. Тварыцелю мой, што я бачу! Нсл.
• тварьіць-ру, творыш-ра, каго-што —творнть, создавать. Шсл.; Ар.; Гсл.
тварыць вулей—прнготовйть к рою. Бобр. Многократ. ствараць-шо-агш-де. Бог ствараць пачаў сьвет. Кіт. 97а5. Хацелася б ахарактррызаваць адну зьявуў нашым літаратурным жыцьцю, якая стварае нутраную небясьпечнасьць літаратур-най ГПворчасЬЦІ. В. Кавален ка. Соверш.
стварьіць, каго-што—сотворнть. Шсл.; Ар. I стварыў жа Бог гэт’кую дрэнь! Ст. Кіт. Юаб. Отгл. ймя суц. СТВарэНЬНв, 1. сотворенне. Стварэньне сьвету. Ар.
2. тварь, всё жнвое. Ар.; ПІсл. Усякае стварэньне есьці хоча. Ст.
3. в бранном смысле. Шсл.; Ар.; Ксл. Ну й яно, ну й стварэньне — хай ты дохні гзт'кае дзяцятка! Ст. Якое ж абрыдлае стварэньне! Бешанковічы (Ксл.).
вытвараць, -йю-аеш-ае—выделывать, выходнть йз гранйц в поступках свонх. Шсл. Чаго ён толькі не вытвараў падпіў-шы! Ст.
ператварэньне, -ня—преобразованне. МГсл.
•ту—тьфу(презренйе) Гсл.
•тубьілец-лца, м.—здешнйй. мгсл.
•туга—скорбь, Гсл. тоска, туга, (Нсл.) глубокая печаль. (Нсл. 643); мгсл. Мучаюць мяне розныя пачуцьці: чорнае безна-дзееньне, няўзьдзержлівы жаль; бязь-межная туга па жонцы й дзяцёх. Сіндрэ-віч(Беларус, Но. 169). Дзетачкі й жоначка бяз хлеба ў тузе, волікі й конікі топяцца ў лузе. чч.(Б. Стадіс, п-і. 1969,78). He задавай сэрцу тугі, ня возьмеш ты, возьме другі. Кажамякі імгл.(Косіч 58). Задаваньне сэрцу тугі. Нсл. 166. Тугу вялікую маю. Нсл. Тўга на сэрцу ляжыць. Нсл. Чужая старана тугаю арана, сьлязьмі засявана.
•х^хлёць-ёе-ёюць, 1. тухнуть. Ср. патухлець. 2. вонять. МГсл. Соверш. патўхлець—сде-латься тухлым(протухнуть, С.) Шсл. Патўхлелі яйца, ведама доўга ляжаць. Ст.
•тўхлік-гка, предл.-ку, м.—тухлый. Ксл. Ня гуркі ўжо, а тухлікі. Бягуны Гар. (Ксл.).
•тухліЦЬ-ЛЮ, несоверш. 1. перех.—ДОВОДЙТЬ до порчн й гннення. Нсл. 645. Тухліць мяса, яйцы, тварог. Нсл. Соверш. стухлГць—до-пустнть до тухлостн. Нсл. 620. Благая гаспадыня стухліла мяса, парасё. Нсл. Прйч. стўхлены—протухлый. Нсл. 620. Стухленыя яйцы прадаеш. Нсл. Ідзі вон, ты тут тухліш, патухліўрэдзькаю. Нсл. 2. вонять, делать вонь. Нсл. 645. Соверш. патухлГць. Нсл. 645.
ПрытуХЛЯЦЬ-ЯЮ-Я£Ш-Л£, несоверш., перех. —допускать что-л. чрез небреженне до(некоторой, С.) протухлостн. Нсл. 514. Прытухляць, прытухліць малако, мяса. Нсл. Соверш. прытухліць. Нсл. 514. Прйч. прытухлены—немного протухлый. Нсл. 514. Прытухленае яйцо ўбіла гаспадыня ў пірагі. Нсл.
•тухліцца, тўхліцца, несоверш. к стух-ліцца. Соверш. стухліцца—прнйтн в сос-тоянне тухлостй, нспортнться. Нсл. 620. Мяса не пасоленае за дзень стухлілася, стоячы ў цёплым месцу. Нсл.
прытухляцца, -яецца, несоверш.—(нес-колько, С.) протухать. Нсл. 514. У благой гаспадыні заўсёды прытухляецца сыра-вадка. Нсл. Соверш. прытухлі’цца-ліцца —(несколько, С.) протухнуть. Нсл. 514. Гаршкі прытухліліся ня мытыя. Нсл. •тўхнуць І(тўхці), несоверш.—гаснуть, (Нсл. 645; Ксл.) тухнуть. Лянпа тухне — газы няма. Вышадкі Меж. (Ксл.). Соверш. патухнуць (патухці)—потухнуть, погаснуть. Нсл. 645. Цяпло тухне, патухла.
2. презр—спать. Нсл. 645. Упіўся дый тухне цэлы дзень. Нсл. Паратабеўжо тухнуць. Тм.
стухаць
1168
тўкала
стухаць-ае, несоверш.—угасать. Нсл. 620. Агонь стухае. Нсл. Соверш. стўхці-хну-хнеш-хне; прошл. вр. стух-хла—угаснуть. Нсл. 20. Агонь стух. Нсл.
•тўхнуць ІІ(тухці), несоверш.—заражаться порчей, йздавать вонь(о рыбе, говядане й проч.), Нсл. 645. тухнуть. Нешта ў судніку тухне. Нсл. Мяса ўжо тухне. Сураж (Ксл.). См. пгухлець. Соверш. прытухнуць, пры-тухці—немного протухнуть. Шсл. Мука прытухла, хлеба нельга пячы. Ст. Соверш. стухці(стухнуць)—протухнуть, йспор-тнться. Ксл. Мяса можа стухнуць. Сянно (Ксл.).
•тухталь-ля—тумак. Ксл. Надаваў ёй тухталёў. Мокавічы Чаш. (Ксл.).
•тудою, нареч.—по тому месту, по той дороге.
•тудой, нареч.— тудэй. Ксл. Ты йдзі тудой, а я пайду сюдой. Нсл.
•тудэй, тудэю, нареч.—ТОЙ ДОрОГОЙ. Нсл.; Шсл. Тудэй паедзеш, ды назад ня вернеш-ся- бо тудэй з вазамі ніхто ня езьдзе. Нсл. Ня тудэю ты пайшоў, чалавеча! Ст.
•тудэма, нареч.—туда. МГсл.
•тудьі, нареч.—Туда. Ар.; Шсл.; Яноўшчына Беш. (Ксл.); Нсл.; МГсл.; Гсл. Куды людзі, туды й я. Поговор. Ст. Ня туды ты залез. Нсл. Гулі, гулі, гулі я, куды дзеўкі, туды й Я. Поговор. Нсл. Радйрйфмы ударенйе бываетйна первом слоге. Hi тўды, ні сюды, мае мілыя дуды. Послов. Нсл. 643.
•туды-сюдьі, нареч. 1. кое-куда. Ар.
Прайдзіся туды-сюды. Нсл. Па ўзгорку туды-сюды праедзеш, а нізам ніяк за балотам. Нсл.
2. там й сям. Нсл. Я туды-сюды шукаць! a яго нійдзе няма. Нсл.
•тудыж-тыкі, нареч.—туда же. Нсл. Куды я, і ён тудыж-тыкі. Нсл. Сем пол на перадзе, і ў тры палы тудыж-тыкі. йз песнн, Нсл.
•тудый-дая-дэя, прйлаг.—там пролега-юіцйй, говордтся о дороге. Нсл. Тудая дарога калюгвістая. Нсл. Тудэй дарогі я ня знаю. Нсл. Тудэй і тудою дарогаю дальшы, ды лепі ехаць. Нсл.
•тузанўць,—см. под тузаць.
•тузаць-аю-аеш-ае, 1. ворошйть, не давать покоя. Гсл.
2. тўзаць каго-што—тормошйть, Ар.; Ксл. дергать(особенно в борьбе во время дракй). Шсл. Наш сабака любе тузаць дзеці. Рудня Аз. (Ксл.). Шліп упіўся ды давай тузаць сваю жонку за валасы. Ст.
3. ругать непотребнымн(?) словамн. Гсл. Однкр. тузанўць-нў-нёш-нёць-нём каго-што—дернуть. Шсл. Тузануў яго за сьвіту. Ст. Соверш. затўзаць—затормо-шнть. Шсл.; Ар. Чыста затузалі сабакі сьвіньню нашу. Ст.
•тўзацца, взаймн.—тормошйться, Ар.; Ксл. дергаться(особенно в борьбе во время дракй). Шсл. Цётка, глянь, хлопцы тузаюцца. Доўжа Куз. (Ксл.). Мужчыны
тузаюцца загрудкі. Ст.
•тўзацца, 1.—бороться, возйться, тол-каться. Гсл.
2. ругаться, ругаться по-русскн. Гсл.
•тузаць-аю-<гейі-ае, каго-што—йсте-зать, тузнть. Нсл. Однкр. тузанўць. Нсл. Соверш. натузаць. Нсл. Добранька яго тузай, натузай, тузані за гэта дзела. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
