Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
Прысудзілі ясьмо за трое коней конь за каня навязаці. РЦБ(Літ. Мэтрыка, Нарысы, 383). Толькі трое, а дзе рэшта? Два цыганы йдуць і жонка. Гарун: Кан. Паўлючонка. Прайшоў толькі трое гоні. Ельн. (Дсл.). Было нас дзяцей асьмёра, трое памерлі, а пяцера нас гадавалася. Б. Шляхам, Но. 2(113). Ласкат. троЙКЯ. Пінск.(Рэч.) пав. У дачкі мае тройка дзяцей. Рэч. пав. •троі, траіх, траім, чйсл., собйр. — трое. •тройні-няў, ж.—внлы с тремя зубцамн. Хмары Куз. (Ксл.).
•тронкі-кау—глйняные, йлй оловяные шарйкй велйчнною едва первышаюіцую ружейную круглую пулю; служат для йгры ” у тронкі”. НК: Очеркн, Но. 274.
•трошачны-ная-няе, 1. коротко продол-жаюіцнйся. Трошачнае досьвіцьце. НК: Очеркн, Но. 316. См. восьвіцьце.
2. состояіцнй нз малого колнчества чего-л.
•трабло-ла, ср.—жнвот(в уннжнтельном смысле). НК: Пасоб. 126, презр,-—ЖНВОТ обжоры. Ксл. Набіў жа ён сваё трабло! Высачаны (Ксл.).
•траха, нареч.—почтн. Ар. За Сорыкамі, траха на ліні далягляду, раськінулася СЯЛО Глінкі. Сіндрэвіч(Беларус, Но. 169).
траха не—едва не. Вось мой Андрэй ня ўступаў; ня любіў усялякай няпраўды, калаціўся ад яе. А траха не памер ад гэтага. Кулакоўскі: Дабраселцы. Дзед траха зь печы не зваліўся. Гсл.
•трахнуць—треснуть, удурнть. Гсл.
•траецкі-кая-кае—тронцкнй. НК: Очеркн, 58; Север(Косіч 79). ТраецкІЯ дзяды. НК: Очеркн, 58. Траецкія сьвяткі. Вел.: Куз. 181.
•траяк-ка, 1. давнншняя монета в Бело-русн — 11/2 коп.(3 гроша), Шсл. монета, грошам нлн 1 1/2 коп. сер., Нсл. 641. 1 1/2 коп.(3 гроша). Ксл. Даўней, мой бацька казаў, дык былі траякі. Ст. Траяка аддаў За ПІШЧЫК. Бешанковічы (Ксл.). За ўсё бяры траяк. чч.(Б. Студіс, п-і, 1969, 81). Даў бы траяка на малебен, ды сабе патрэбен. Послов. Рапан. 59.
2. трехсаженное бревно. Ксл. Паедзем траякі вазіць. Брыды Меж. (Ксл.).
траячок-чка, 1. уменьш. к траяк.
2. (бывшнх) медных 5 коп. нлн трн гроша. Нсл.
•траянка-нкі-нцы, ж.—нмеюіцая трое детей. Траянкаю яе дражнілі, мела трое дзяцей. Харобрычы (Курыла, 84).
трашь
1158
трапкач
•траіць, траю, троіш, трое—вспахй-вать третйй раз. Ар.; Шсл.; Вейна Сян. (Ксл.).; Нсл. 640. Паеду траіць на бульбу. Ст. Хто поле трое, той хлеб крое. Послов., Ар. Я яшчэ не траіў свае-пашні. Нсл.
•трайня-нг, мн. ч. тройні-няў, ж.—развй-лнна(балочка, Шсл.), соедлняюіцая пере-днюю й заднюю осй телегй, Ксл.; Шсл. перекладяна у телегй о трех конях, йз которых одйн укрепляется в переднюю тележную подушку, а два раздвоенные прнкрепляются к задней подушке с другой стороны, Нсл. йзгй6йстый само-род, стесанный в брус й туго заправлен-ный в телеге в нджнйе стороны подушек, на средвне нх; свойм тгнбом”трайня" доходйт до тележного помоста, а кон-цамн верш. 62(?) выступает спередй й сзадй подушек. НК: Очеркн, 365. У калёсах зламалася трайня. Кабыльніца Куз. (Ксл.). Прысадзіў трайню ў калёсы. Ст.
•трайні'к-кй, м.—трехпудовая гнря, Ксл. трехпудовый вес, трехпудовлк. Нсл. 640. Трайнік аднэй рукой падымаю. Сітна Лёз. (Ксл.). Камень трайнік. Нсл.
•трайстка-к;, ж.—сума. Ксл. Пакладзі свае рэчы ў трайстку. Гунчанкі Сур. (Ксл.).
•трам-лм, м.—балка под потолком. Гсл. — трама.
•трАма-мы-ме, ж.—балка в йзбе. Шсл. нязкая балка, положенная для поддер-жання остальных балок, на которые ложйтся потолок, й пересекаюіцая ос-тальные балкй по средлне йзбы. Пруткі ўткнула пад траму. Ст. На траме ляжаць абцугі. Закур’е Чаш. (Ксл.).
•трапалка-лкі—доіцечка(с рукояткой, С.), которою треплют волокно льна. Ксл. Трапалка мая шчапаецца. Любашкова Выс. (Ксл.). См. трапачка.
• трапаньнік-гка, предл.-іку, зват.-іча, м. —работнйк, треплюіцйй лён йлй пеньку. НК: Под. пос. 34.
•трапанўць,—см. под трапаць.
•трапйць-аю-йеш-ае(Нсл.), -плю-плеш-пле-плем-плеце-плюць (Шсл.), -плю-пеш-ne. (Ар.) 1. трепать(очйіцать волокна, размйная, разрыхляя й раздерглвая его, С.) Нсл. 639; Ар., трепать лён. Шсл.; Любічы Беш. (Ксл.). Трапачы трапаюць пянку. Нсл. Нашы бабы трэплюць лён. Ст. Прйч. трапаны, трэпаны. Шсл.; Ар. Нашто ж ты памятаў трэпаны й ня трэпаны лён? Ст. Соверш. патрапаць, 1. трепать(лён, пеньку) некоторое время.
2. окончйть трепать, трепля много раз. Ар. Патрапала ўвесь лён свой. Ст.
2. бйть кйстью рукч. Нсл. 639. Трапай яго па шчаках. Нсл. Однкр. трапануць-нў-кёш-нёць-нем-ніцё—ударйть неожнданно. Нсл. 639. Конь трапануў нагою. Нсл. Трапані яго па шчаццэ. Нсл. Однкр. трапнўць-нў-нёш-нёць-нём-ніцё, 1. тряхнуть. А йнаша каза з русымі касьмі, касамі трапнёць, рожкамі збадзець. Красновічы Сур.(Сержп.:
Отчет, 13).
2. ударнть.
3. быстро йдтй. Шсл. Трэпле, аж пыл курыць! Ст.
4. болтать вздор, Шсл. говорнть зря, без толку, несерьезно; болтать. Слухай ты, што ён трэпле языком! Ст. Ср. брахаць.
абтрапаць, (Нсл.), атрапаць, (Шсл.; Ар.) 1. окончйть трепать (лён, пеньку). Ар.
Трапачы абтрапалі пяньку. Нсл. 639. Атрапала дзьве куклы лёну. Ст. Прйч. атрапаны, Ар., абтрэпаны. Шсл. Мой атрэпаны ўвесь лён.
2. соверш. к трапаць 2,—побйть кйстью рукй. Нсл. 639. Шчокі абтрапаю за гэта. Нсл. Област. абтропаць—побнть, отхлес-тать. Дсл. Я яго па шчаках абтропаў. Дсл. •трапацца, трэпецца, неіоверш., страд. к трапаць.
вытрэпавацца-луеччя—отпадать кос-трой прн трёпке льна. Ар. Жыцьвіна ня вытрэпуецца. Ар. Соверш. вытрапацца. •трапач-ча, предл.-ачў, зват.-ачу: мн. ч.-чы-чоў-чом, мн. ч„ предл.-чох, м.—работнйк, занймаюіцййся трепанйем пенькй(льна, С.) Нсл. Ідзе трапачы трапалі, там і грошыкі прапалі. Послов. Нсл. Уменьш. трапачЫК-ЫКЙ. НК: Очеркя, 406.
•трапачка-чкг-ч^ы, ж. 1. орудня для трепання льна йлй пенькн—легкая верш. 12 в длйну й свыше 2 верш. в шйрнну лопаточка с короткой рукоятью й острымд ребрамй, НК: Очеркн, 406; Ар. трепаЛо, трепалка.
2. брусок, доіцечка с каменйстым слоем с двух сторон для точення кос. Ксл. Даймне трапачку касу пайстрыць. Друкава Выс. (Ксл.). См. мянташка, мянтушка.
•трапятацца-чўся, трапечашся, 1. тре-петать(в смысле фйзнческом), Ксл.; Ар. бйться, трястнсь. Нсл. 639. Зьела рыбінку жывую, трапечацца ў жываце. Запрудзьдзе Сян. (Ксл.). Рыба трапечацца. Нсл. Зала-тымі рыбкамі трапечацца ў ім(мору) СОНЦа. Ільляшэвіч: Сон.
2. жйть кое-как, йзворачйваться. Нсл. Як вы тут жывіцё? — Am, трапечамся патроху. Нсл.
•трапяткГ, -кая-кое,—колеблюіднйся, легко пряходяіцйй в дввженйе; трепет-ный; мерцаюіцйй, дрожаіцйй(о свете), трепетный. Сьвятло такое трапяткое, як яна сама. Сяднёў; Корзюк. Трапяткія СІНІЦЫ шчабяталі. Крушына: Лебедзь, 35.
•трапкач-öi/ö, предл.-ачў, зват.-ачу; мн. ч.-чы-чоў-чом-чоў-чамі-чох, м.—полотенце с мохрамн(бахромой, С.), полотенце с длйннымй махрамй(бахромой, С.) Шсл. Тады адскочыш толькіў неўздаўменьню, бы трапкачом ушчунены ласун. Кавыль: Думы 20. Падай трапкач уцерціся. Ст. Пашукай імне трапкач — надабе несьці касцом есьці. Беліца Сян. (Ксл.).
1159 траціць
трапло
•трапло-ла; мн. ч. троплы-лаў, ср. — трапачка. НК: Очеркн, 406,—трепало(тре-палка, С.) Шсл.; Ксл. Надта войстрае трапло, аж лён сячэць. Ст. Дай мне трапло. Гушчары Сір. (Ксл.).
2. перен, обіц.—пустомеля, Ар. болтун-нья. Ксл. Трапло ты, чаго ты ўсё трэпеш безь перастанку! Ар. Ну ці баба ж яна?! — трапло! Пушкары Сян. (Ксл.).
•трапляць-яю—как раз попадать. пнз. •трапнўць,—сл. под трапаць.
•трасанўць,—см. под трэсьці.
•трасца-uw-, дат., предл.-цы, ж.—лйхорад-ка. Гсл.; Ар.; Шсл.; Ксл.; Нсл. 642. Трасца яго схапіла ўжо. Ст. Яго трасець трасца. Вейна Сян. (Ксл.). Трасца замучыла. Нсл.
2. дрожь, трясенне от досады йлй от чего-л. подобного. Нсл. Як пабачыў мяне, дыкі трасца яго затрэсла, за дзьверы пабег. Нсл.
3. ннчего — как обозначенйе отсутствдя. Ар.; Шсл. Трасца ў яго якая ё, а ня грошы. Ст.
4. употребляется, как суровый отказ в просьбе. Нсл. Трасцу табе куплю, а ня йстужку. Нсл. Трасцу зьясі, а не пірага. Нсл. Трасцу возьмеш, а ня грошы. Тм. Трасцу табе дам! Ст.
5. неведомая злая свла. Нсл.; Шсл. Трасца яго ведае, дзе ён дзеўся, гэты тапор! Ст. Трасца яго ведае, куды ён пашоў. Нсл. •трасянка-нкз-н^ы, ж.—корм скоту, состояіднй йз перемешанных соломы н сена. Ар. Укінуў каровам трасянкі. Ст. См. трушанка.
•трасўха-хг-се, ж. 1. вйд танца полькй. Ксл. Калі пойдуць трасуху, дык не малы пыл падымуць. Ходцы Сян. (Ксл.).
2. лйхорадка. Нсл. 642. Трасуха кажан дзень трасець. Нсл.
•трасўчкя-чкі-чцы, ж.—лдхорадка. Ксл.; Нсл. 642.Ягоўсётрасучкатрасець, дыкён такі худы стаў. Навасёлкі Сян. (Ксл.). Каб цябе трасучка трэсла! Нсл.
•трашчэць—треіцать. Гсл.
•тратаваць—растаптывать. Гсл. См. дра-таваць.
•трава-»ы-ве, ж.—трава. Уменый. траві'ца —травка. Гсл.
траўё-ўя, предл.-ўю, собйр.ктрава. Дсл.( под баба). У траўю. Дсл. 18.
•травёць-ёю-ееш-ге—зарастать травою. Ксл. Бульбу трэба абганяць, каб яна не травела. Купіна Віц. (Ксл.). Соверш. утравёць —зарастд травой. Смл. (Дсл.). Утравела зямля — цяжка яе араць. Дсл. Лён утравеў. Доры. Грады ўтравелі. Доры.
•травіць, траўлю, травіш-ве, несоверш., nepex., фйзйол.—варйть(о пйідевареннй в желудке), Нсл. 638. переварйвать(о пшце). Гсл.; Ар. Жывот ягоны ўсё травіць, стравіць. Нсл. Отгл. ймя cytp. травёньне-ня, предл.-ню—пшцеваренне. Гсл. Соверш.
датравіць—окончйть переварнвать. Без-лйч. датравіла—переварйло. Нсл. 143.
Датравіла ў жываце. Нсл. Соверш. стравіць —переварнть. Ар.; Нсл. 638.
•траўё,—см. под трава.
•тряўтвы-вая-вае—травяннстый, обй-льный травой. Ар.
•траўнік-ка, м.—однолетнйй теленок-самец. Ксл. Я прадаў свайго траўніка. Хабаты Куз. (Ксл.).
•траўніца-цы-цы, ж.—однолетная телка. Ксл. Я бачыў на полю траўніцу, вельмі добрую. Косы Віц. (Ксл.).
•траўны-ная-ное, пршаг. к трава—травя-ной. Адпосьцікаліся траўным карэнь-ням. Кіт. 94а2. Па карэньне траўное пашоў. Тм. 94а4.
•трацяк(трацьцяк, Нсл.)-к<і, 1.—бык йлй жеребенок на третьем году, Ар.; Шсл.; Ксл. трехлетнее жйвотное. Нсл. 639. Прадаў быка трацяка. Ст. Трацяк згубіўся ў лесе. Макаравічы Беш. (Ксл.). Конь трацЬЦЯК. Нсл. 2. третья часть. Н. Рудня Вял.; Шсл. Сена парабіў на трацяк. Ст. Ро$ім гэтую зямлю на трацяк., Н. Рудня Вял. Уменый. трацячок-чка, Нсл.; Ар.; Шсл. Маю дзьве карове й бычка трацячка. Ст.
•трацячка-чкі-чды, ж.—лошадь-самка по третьему году. НК: Очеркн, 355, телка трехлетнего возраста. Шсл., телка нлн жеребнца на третьем году. Ар.; Узнор Гар.(Ксл.). У пасагу дачцэ даў цялушачку трацячку. Ст.
•траціна, Ксл.; Шсл. траціна, Ар., трацьціна, Нсл.—треть надела землн. Шсл., третья доля, часть. Нсл. 639; Ксл.; Ар. 3 трацьціны засяваю суседнюю зямлю. Нсл. Пан наш трацьціну лесу свайго прадаў. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
