Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
Траціну свае зямлі за ёй даў. Лужасна Куз.(Ксл.). Яны сваю траціну ўжо падзя-лілі папалам. Ст.
•траці'ны[трацьціны, Нсл.]—трехнедель-ное помннованне по усопшем. Нсл. 639, помннованне н обед по покойннке через трн дня co дня смертн. Шсл. Трацьціны адправіў па жонцы, дый другуюўзяў. Нсл. Яшчэ траціны не адышлі па дзяцяці, a яна пяе! Ст. Траціны добрыя па ім згулялі. Сукрэмна Сян.(Ксл.).
•траціцца, возвр. 1. теряться. Нсл.; БНб. Пераз гэта час траціцца. Нсл.
2. обіц. гл.—нестй напрасные нздержкн. Нсл. Трацішся панапрасну. Нсл. Соверш. страціцца, 1. потеряться. Нсл.
2. —понестн напрасные нздержкн. Нсл., лстратйться. Шсл. Страціўся панапрасну. Нсл. За дарогу толькі страціўся чалавек. Ст.
•траціць-чу-ф'ш-це, каго-што, несоверш. 1. терять. Нсл.;БНб. Залаты час траціш. Нсл.; Кіт. 36а5,13767. Соверш. страцІЦЬ, 1. утратнть. Гсл.
2. нздержать. Гсл;
3. проматывать. Нсл.; БНб. Я сам тое бачу,' што худобу трачу. Нз песнн, Нсл.
4. утрачнвать. Траціць грошы. Нсл.
страціць
1160
атрэсьці
5. нздержнвать, употреблять на мало-важные предметы.
6. лншнть жнзнн. Нсл. Разбойнікі, не баючыся Бога, трацяць людзёў. Нсл. Соверш. сграціць, 1. ПОТерять. Нсл.; Ксл. Залаты час страціў. Нсл. Страціў ты сваё здароўе. Кузьміно Сян.(Ксл.).
2. нстратнть. Шсл., утратнть. Гсл., нметь убыткн. Грошаў страціў, а карысьці мала. Ст., потратнть. Дзмітр. п. Арл.(Жнв. Старнна, 1910, ІУ, 327, 328). Прйч. страчаны —потерянный, утраченный. Нсл. Стра-чанага часу ня вернеш. Нсл.
3. нздержать, употребнть на маловажные предметы. Нсл. Цяпер ты страціш грошы, а потым будзеш жалець. Нсл. 617.
4. лншнть жнзнн. Нсл. Ім(разбойнікам) страціць чалавека, як муху забіць. Нсл. Отгл. ймя суіц. страценьне-«я, 1. смертная казнь. Нсл. Асудзілі на страценьне. Нсл.
2. отсеченне. Нсл. Галаву, руку дам на страценьне, калі не дадзержу слова. Нсл. •трэ’, нареч., сокраіц. от трэба—НужНО, надо. Ксл.; Шсл.; Гсл. Цяпер яна ня трэ’ мне. Пісараўка Імгл. (Сержп.: Отчет. 7). Трэ’ купіць у ваптэццы рыцыны. Буй Сян. (Ксл.). Ня плюй уваду, бо самому напіцца трэ’ будзе. Послов. Самін Пук. (Шсл.). A тут багна, трэ ’ паўзьці, хворага цягнуць. Калосьсе, Но. 18, стр. 8.
•трэба, 1. в зн. безл.—нужно. Нсл. 638, надо. пнз, нужно, надо(требуется, Шсл.) Ар.; Пылькі Аз.(Ксл.); Шсл.; мгсл. Калі ізграшыў, трэба пакутаваць. Послов. Нсл. Трэба зрабіць, калі кажуць. Нсл. Трэба гэта, як сабаку пятая нага. Ст.
2. в знач. лйчного гл.—нужну быть. Нсл. Ты мне ня трэба. Нсл. Тут ня вожка трэба, а задоўга. Нсл.
3. в знач. нескл. суіц.—нужда, необходн-мость. Нсл. Трэба кажа ехаць, a то не паехаў бы. Нсл. Трэ’бала — трэба было. Шсл. Трэ’бала папытацца ў людзёў. Ст. •трэйцаты-тная-тпае—трндцатый. На трэйцатым годзе. Сакуны 42.
•трэйцяе,—ся. под першае. шае.
•трэйці-цяя-цяе—третнй. Рэч.(Пет. II, стр. 3); Чарнегаўшчына(Курнлло: Матеріялн); Сакуны 41. Пашоў ён у трэйцяе сяло. Дзяніскавічы нз(Шэйн іі, 182). 3 гэтымі дзеўкамі цяпер адна распуста'. на сяле ўжо трэйцяя ходзе з пузам. Ст.( под распуста). Трэйці быў дробненькі. Цэлеш: Ярылаў агонь. Аб трэйцяй, дзяўчынка, скажу, што яна — другое ня знойдзеш — на сьвеце адна. Гарун:ст. ’’Ноктурно”.. Грыневіч Ішоў ужо трэйці дзень. Гарун: Пан Шаб. На двары ўжо трэйці дзень, як кажа маці, шале-ЮЦЬ. чэрці. Вышынскі: Хата пад ліпою(Беларус, Но. 155). А трэйці(кажа): "Змогся? Супачынь!" Салавей: Сіла, 78. Пішу табе ўжо трэйці ліст. Пушча(Калосьсе, Но. 18,1939, стр. 17). Трэйці горад да іс аратымі. П. Бярэзнаена Чарнегаўшчыне(Курйло: Матеріялн). У
трэйцюю трубу заграю. п. Стольнае, тм. Трэйцюю часьць. Вюнішча, тм. Трэйцяга, трэйцяму зьметняў. Тм. Да трэйцяе хаты. Казылеўка, тм. Трэйці дзен6. Шабеліняў, тм.
•трэйчы, нареч.—троекратно. Шсл., трыж-ДЫ. Вішнева Вал.; Ашмяна. Трэйчы пера-хрысьціўся. Ст. Трэйчыперабіралаз рукіў руку. Дудзіцкі(Бацькаўшчына, Но. 376-377). Рымарыха трэйчы пацалавала ягонае целца. Тм. Трэйчы пераказаць. Харобрычы (Курнло 88).
•трэска-кі-цы, ж — іцепа(іцепка, Ар.; Ксл.) Шсл.; Нсл. 639; Гсл. Трэска зырка гарыць. Пятніцкая Беш.Ксл. Падлажы трэску на комінак. Ст. Падбяры трэскі. Нсл. Дзе сякуць, а дзе трэскі лятуць. Гсл. Уменьш. трэсачка-чкг—іцепочка. Ар.; Нсл. Зьмяці з лаўкі гэтыя трэсачкі. Нсл. Собйр. трэс-куньне-ня, предл.-НЮ. Сакуны41.
•трэскат-wiy, м.—треск. Яцкава(Шакун).
•трэскацца—лопаться. Гсл.
•трэскавы-вая-вае—от іцепы пронсхо-дяіцнй. Нсл. Трэскавая топля ня цёпла. Нсл. Трэскавы жар. Нсл.
•трэсьнік-іка, предл.-іку, собйр.—куча "трэсакіцепок. Сахорам ускопуюць перагнілы трэсьнік. Сакуны, 27.
•трэсьці, Ар.; Шсл., трэсьць. Нсл„ трасў-сёш-сёць-сём-сіцё; прош вр. трос, трэсла, шрэсьлі, несоверш., nepex. 1. трястн(деревья, обыкновено фруктовые, С.) Шсл.; Нсл. 639-, Ар.; Гсл. Пайду трэсьці ігрушы. Ст. Няруш бабіных ігруш; свае трасі ды бабе нясі. Послов. Нсл. Однкр. трасануць-нў-нгёш-нёць-нём, каго-што—тряхнуть. Нсл.
Трасануць яблыну. Нсл. Трасані ты сваю машонку, можа й вытрасеш што! Нсл. Соверш. затрэсьці—затрястн. Ар. Нешта цябе цяцюха затрэсла. Пацкава імсьц.(Бясл^. Соверш. патрэсьці( патрэсьць, Нсл ).
Трэсьць, патрэсьць яблыну. Нсл. Трэсьці, патрэсьці каго за валасы. Нсл., дёргать, дернуть за волосы. Патрэсьці кішаню. Нсл.—дать, выдать деньгн.
2. трэсьці гной—разбрасывать равно-мерно по полю кучн навоза. Ар. Бабы пайшлі гной трэсьці. Ар.
3. вызывать дрожь. Яго трасець трасца. Вейна Сян.(Ксл„ под трасца).
4. пронзводнть обыск. Ар.; Шсл.; Гсл. Міліца прыехала ў сяло трэсьці, каб знайсьці саматужку. Ст. Соверш. абтрэсьці—обыс-кать. Дсл. Абтрэсьлі малцам пастаньня і знайшлі яблыка. Дсл.
атрасаць-аю-аеш-йе, несоверш.—отря-хнвать. Увосень вецер атрасаў зь яблыны пачарнелае лісьце. Полымя, 1967, Но. 8, 244. Соверш. атрэсьці—отряхнуть.
атрэсьці—отряхнуть, атрасаць(атрэсь-ці, С.) рукі—отказываться от забот н попечення о ком. Дсл. Ацец-маці рукі атрасае ад свайго дзіцяці. Дсл.
ператрасаць
1161
трўхаць
ператрасаць-аю-аеід-ае, каго-што, несо-верш. — перасыпаць 2, Ксл. Будзем ператрасаць старую хату. Воўсішча(Ксл.). Соверш. ператрэсьці, 1. перасыпаць 2.
2. обыскать. Ператрэсьці яго, — даў ён зьлёгку высьпяткам у бок Карповічу. Дзьве Душы 92.
растрасаць-аю-аеш-ае, каго-што—рас-трясывать, терять дорогою от тряскй: сено солому. Шсл. Ня ўціснуў добра воза ды растрасаеш сена дарогаю. Ст. Соверш. растрэсьці[растрэсьць, Нсл. ]. Нсл., 1. Па гэтай грудзе едучы, я растрос свае косьці. Нсл.
2. —растрясывать, терять дорогою от тряскй. Шсл. Трошка ўськінуў саломы на воз і тую хочарастрэсьці, гэтак борзда едучы. Ст.
3. соверш.ктрэсьці. Бабы гнойрастрэсьлі. Ар. Прйч. растрэсены—растрясённый. Ар.; Нсл. Гной растрэсены. Ар.
страсаць, каго-што, несоверш.—стря-сать. Нсл.; Ар. Соверш. стрэсьці(стрэсьць, Нсл.), каго-што—стрястй. Нсл.: Ар. Стра-саць, стрэсьць яблыкі зь яблыны, пыл, сьнег з адзежы. Нсл. Прйч. стрэсены —стрясенный, снятый посредством тря-сенйя. Нсл. Яблыкі стрэсеныя зь яблыны. Нсл.
•трэсьціся(трэсцца, Нсл.), 1. трястясь, Шсл. трястнсь, дрожать от холода йлй страха. Ар.; Нсл. Досіць табе трэсцца, стоючы на сьцюжы. Нсл. Так спалохаўся, аж тра-сецца ўвесь. Кіт 94а8. Соверш. затрэсьціся-трасўся—задрожать. Ар. Затрэслася, як асінавы лісток. Каласкі, 1955, Но. 29-30, 16.
2. дрожать над кем йлй чем. Нсл. Had капейкаю трасецца. Нсл. Так і трасецца над сваёю дачкою. Нсл.
3. скупчться. Калі стане трэсца, дык і хлеб болей есца. Послов. Нсл.
атрасацца, несоверш.—отряхнваться. Со-верш. атрэсьціся—отряхнуться.
•трэтар-ру, м.—треск. Ксл. Як даў, аж трэтар пайшоў. Лублева Аз. (Ксл.).
•трубй-бы, ж. 1. труба как музыкальный йнструмент. Ар.; Ксл. Пастух трубе ў новую трубу. Зачэняя Лёз. (Ксл.).
2. прожора. Нсл. Труба ты чартова, калі ты нажарэшся? Нсл.
•трубка,—см. под труба.
•трўбка-бкг, ж. 1. рожок. Ксл. У паляўні-чага за плячыма вісела трубка. Гарывецк Сян. (Ксл.).
2. втулка, Ксл. спйца в колесе, Нсл.
машйнная деталь йлй деталь какого-л. устройства, нмеюіцая осевое отверстйе, в которое входйт другая деталь. Ісьпіцы ў трубцы крэпка сядзяць. Улянавічы Сян. (Ксл.). Балота па трубкі. Нсл. У панскіх вялікіх колах а маленькія трубкі. Нсл.
трўбачка-wi, 1. уменьш. к трубка, 1.
2. узкая рыбачья лодочка. Ксл. Мы ў трубачцы ўлетку плавалі. Шарыпіна Беш. (Ксл.)
•трўб-ачка-ка,— см. под труба.
•трубёль-бяяя, м.—трубач. Вал.; Ар.
•трубіла-лы, обіц. 1. докучлдвый-вая говорун-нья. Нсл. Трубіла гэты гатоў цэлую ноч трубіць. Нсл.
2. прожора. Нсл. Трубіла гэта адна ўсё патрубіла. Нсл. Уме^ьш. трубілка-лкі, обш,.
1. небольшой-шая плакса, просяідйй-іцая чего-н. Нсл. Уймі ты гэтага трубілку, ён вушы ператрубіў канькаючы.. Нсл.
2. много едяіцйй ребенок. Нсл. Трубілка наш усё ходзе ды есьць. Нсл.
•трубілка,—см. под трубіла.
•зруб'ічь-блю-біш-бе ў што, 1. трубйть чем. Ар.; Вал. Трубель трубе ў новую трубу. Вал. Чы ўжо трубіў у трубу Ісрафіл? Кіт. 109а4.
2. говорйть без умолка, надоедать разговором. Нсл. Досіць табе трубіць, пара спаць. Нсл. Соверш. атрубіць—оглу-шнть, надоесть повторенйем чего-л, Нсл. 379. Галаву імне атрубіў сваею дакучлі-ваю просьбаю. Нсл. Прйч. атрўблены —оглушенный. Mae вушы каньканьням тваім атрублены. Нсл.
3. каго-што,—настоятельно твердйть, напомйнать. Нсл. Усёадно ды адно трубе мне ў вушы. Нсл.
4. жадно есть нлн пнть. Нсл. Ці няў трубу ты трубіш? Нсл. Другую бутлю гарэлкі трубяць. Нсл. Соверш. затрубшь—начать трубнть.
затрубіць сваё — упорно проводнть свое мненне, хотеть поставнть на своем. Дсл. 256. Ты ўжо затрубіў сваё: цяпер цябе не перапрэш. Дсл. Соверш. струбіць, каго-што. Нсл. У дваіх паў букаткі хлеба струбілі. Нсл. Соверш. вытрубіць—жадно н много сьесть. Ксл. Два гарлачы малака вытрубіў. Марчонкі Сур. (Ксл.).
трубёньне, трублёньне-ня, предл.-ню, —действне по гл. трубіць 1, 2, 3. Адчапіся ты із сваім трубленьням. Нсл. •трўхам, трушком (Ксл.)—рысью, Ксл. рысцой. Шсл. Паганяй каня трухам. Ст. Конь бег трухам. Н. Сяло Беш. (Ксл.). Халіма хацеў уцячы ад Лясьніцкага або падражніцца, прымусіць прабегчы тру-шком. зсд 20. Уменьш. трушком—мелкой рысью, труся. Гсл.
трушком, нареч.—мелкой рысцой. Шсл. Дзе троха і трушком пад ’едзе. Ст.
•трўхаць-дю—бежать трусцой, Шсл. ехать мелкой рысью. Вят., Вост. (Даль). Хай конь трухае памаленьку. Ст. Соверш. пратрў-хаць-аю-аеш-ае. НК: Очеркн, 352.
КНІГІ ОНЛАЙН
