Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
прытаргаць, 1. соверш. к таргаць 4. Прытаргаю цябе, калі ня скажаш, ідзе падзеў грошы. Нсл. 513.
2. соверш. к таргаць 5,—йзмучнть посыл-камн в разные места. Нсл. 513. Прытаргалі хлапца, пасылаючы ўсюдых. Нсл.
•торгацца, возвр.—дергаться. Ксл. А грай, дудка, ды ня торгайся, пап’ем, паямо і разойдземся. Запрудзьдзе Сян. (Ксл.).
•торп-wd, предл.-пё, зват. торпе; мн. ч.-пы-поў-пом-пы-памі-пох, м.—скнрда в гумне между двума столбамн "застаранка". Ар. Два тарпы наклалі канюшыны. Ар. См. тарпа.
•торпа-пы, ж. — тарпа. Смл. (Даль).
•торшы, ср. cm. к торны,—натершйй более(о дороге) Нсл. 637. Едзь торшаю дарогаю. Нсл.
•тошна, нареч.—тосклйво. Ксл. Тошна на сэрцу. Hob. Сяло Беш. (Ксл.). Ой саколка, OÜ галубка, ня пытайся, не, што мне тошна, мая любка, у чужой старане. Каратынскі. См. пгочна,—тяжело, скучно, невыноснмо. Гсл.
•тоўпіць-лглю-ш'гл-ле—наполннть. Цяпер месцкі пролетарыят тоўпіць кінома-тографы а тэатры. Дзьве Душы 149.
стоўпіць, соверш.—вместйть. Гсл. Гэ-тулькі людзёў хата ня стоўпіць. Гсл. Прйч. стоўплены. Каціўся вал дыму, стоўплены ў сабе... Тат.: Кво вадыс 287.
утоўпіць—вместйть. Mix.; Ар. У гэты стог утоўпіў пяць вазоў сена. Mix.
•тоўпіцца-плюся-пгшся, 1. вмеіцаться. Нсл. 635; Ар. Тут няма кудыўжо тоўпіцца. Нсл. Ледзь у галаве ў мяне ўсё гэта тоўпіцца. Кво вадыс, 260. Соверш. утоўпіцца — ВМесТЙТЬСЯ. Ар.; Ксл.; Нсл. 635. Усё збожжа ў гэтым мяху ня ўтоўпіцца. Калышкі Лёз. (Ксл.). Усё няўтоўпіцца сюды. Нсл.
2. тнскаться в толпу. Нсл. 635. Куды ты тоўпішся? бачыш, як тут натоўпілася народу. Нсл. Соверш. натоўпіцца—толпою набнться, набраться во множестве. Нсл. 321. Натоўпіліся людзі ў царкву. Нсл. Шмат народу натоўпілася ў хату. Нсл.
СТОўпІЦЦа, соверш. 1. ВМесТЙТЬСЯ, Гсл.; Mix.; Ар. поместнться, Нсл. 615; Ксл. совмес-тйться. Нсл. 615. Усё дабро наша стоўпі-лася ў яго руках. Нсл. Жыта ў ваднэй старане ня стоўпіцца. Нсл. Усё ня стоўпіцца ў гэтым мяху. Веляшковічы Лёз. (Ксл.). Стоўпіцца яшчэ тут напісаць. Асінаўка Беш. (Ксл.). Асьмёх чалавекаў на калёсах ня стоўпіцца. Mix.
2. собраться в одно место, столпнться. Нсл. 615. Усі ў карчму стоўпіліся, а двары пустыя кінулі. Нсл. Яны стоўпіліся (ехаць) на Сібір. Смл. Многократ. стаўпляц-ца-яюся-яешся; повел.-яйся-яймася, 1. —вмеіцаться. НК: Очеркн, Но. 422. У хлёве статак не стаўпляўся. НК: Очеркн, 208. См. ступляцца.
2. собнраться многократно йлй многйм в одно место. Яшчэ болей напяў нейкую брыдкую ўпорлівасьць, што міма волі стаўплялася ўнутры. ЗСД 157. Многократ. ступляцца—устанавлйваться, совмеіца-ТЬСЯ. НК: Под. пос., Но. 101.
•тоушч-чы, ж.—толіцнна. Гсл.
•точна, нареч. 1. тошннт. Нсл. Точна на сэрцу ад глістоў. Нсл.
2. тоска берет. Нсл. Ой точна мне на чужой старане. Нз песнн, Нсл.
•точнаваць, -ную-нуеш-нуе—тосковать. Нсл. Ня точнуй па напрасну! Нсл.
•тоючыся—таясь, украдкой. Гсл.
табака
1147 тайка
•табака-кг, дат., предл. табаццы, ж. 1. табак. МГсл.; Гсл. Nicotiana rustica іДмахор-ка), N. Tabacum L. (табак настояіцнй). Ксл.; Нсл. Колькі плаціў за табаку? Навікі Віц. (Ксл.). У гародзе ў мяне расьцець табака. Лужасна Куз. (Ксл.).
2. нюхательный табак. Гсл.
3. колкнй упрек. Нсл. Даў яму табакі, аж нос завярнуў. Нсл.
смаліць табаку—знойно курнть, когда курнлыцнк курнт с увлеченнем н подол-гу. НК: Очеркн, Но. 410. Уменьш. табачка-ЧКІ-чцы—табачек. Нсл.
•забакерка-ркі-рцы, ж.—табакерка. Ар.; Павульле Чаш. (Ксл.).
•табакўр-ра, м.—куряіцнй, кто курнт. Гсл. •табар-ру, предл.-py, зват.-ру, м.—стан. Із сабачым хвастом у воўчы табар. Послов. Рапан.: Прык. 197.
•табацёр-ра, предл. й зват.-ру, м. 1. — табацёрная макітра. НК: Очеркн, Но. 660.
2. человек, труіднй табак. НК: Очеркн, Но. 660.
•табацёрная балдаўнй,—см. под балдаўня. •табацёрная макітра,—см. под макітра. •табацёрны-ная-нае, прйлаг. к табацёр.
•табачковы-вая-вае—табачный цветом. Нсл. Табачковы колер. Нсл.
•таган-на, м. 1. штатнв, треножннк нз трех палок-шестов, связанных концамн, за которые вешают колыбель. Ксл.
Марыля ўзяла Зоську, а Янка таган і калыбку І пашлі ЖОЦЬ. Сьвеча Беш. (Ксл.).
2. колыбель. Ксл. Кладзі дзяцё ў таган. Ножынкі Сян. (Ксл.).
3. четвероножная, продолговатая под-ставка под кухонную посуду. Нсл.
4. пытка, строгнй допрос. Нсл.
Вазьмі яго на таган, дык і прызнаецца. Нсл. Без тагана прызнаецца. Нсл.
•таганіць-ню-ніш-не, каго-што—тас-кать. Нсл. Соверш. затаганіць, каго-што. Нсл. Таганячы так хлапца, борзда затаганіш. Нсл.
•тагасьветны-ная-нае—загр об ный. мгсл. •іахха-ты-це, ж.—такт. НК: Дудар, Но. 43.
да тахты—в такт. нк: Дудар, Но. 43. Прутнком бьешь по басу н по терцнн "da тахты” нангрываемой пьесы. НК: Дудар, 193.
•тахтурыць—спешно нттн с небольшой ПОКЛажеЙ. НК: Дудар, Но. 43. Соверш.
адтахтурыць—быстро отнестн, отта-ІЦНТЬ. НК: Дудар, Но. 43.
•тадьі, нареч.—ТОГда. Ар.; Мазалава Куз. (Ксл.); Шсл.; Нсл.; МГсл.; Гсл.; Ржэўскі п.(Грннь-кова: Тудовляне, 325). Тады тое й будзе сьвята! Ст. Тады паглядзіш, што будзе. Нсл. Тады баба варажыць стала, як хлеба ня стала. Послов. Нсл.
•тадьі-сяды—кое-когда. Ар.; Ксл. Я ня мела павольнага часу, а тады-сяды прыскакам, так усі грады й выпалалі. Раманаўка Сян. (Ксл.).
•тадых, нареч.—тогда. Ксл. А тадых куды МЫ пойдзем? Макеенкі Аз. (Ксл.).
•таемна-патрэбная каморка—клозет. У каморцы таемна-патрэбнай стрэльбаю пастрэліў або з ручнаю броньню якою забіў. Стт. 402.
•таёмнасьць-ір', ж.—таннственность. МГсл. У таемнасьці ад суседзяў пасва-талі. Нсл. 632.
•таёмнік-ка, м.—тайное место, тайннк. Нсл. У таемніку ў цябе шмат грошай. Нсл.
•тае'мна, нареч.—тайно. Нсл. 632. Таемна ад усіх зрабіў. Нсл. Гэта не таемна зроб-лена, усі былі сьветкамі. Нсл. 337. Я не таемна, а перад усімі табе кажу. Тм.
•таёмны-ная-нае—тайный. Нсл. 632. Гэта справа не таемная, усі чулі й бачылі. Нсл. 337. Таемны ход. Нсл. Таемны вораг. Нсл. Таемныя маюць мяжсобку перамовы. Тм. •таяць-ю-еш-е—таять. Нсл.; Ар. Сьнег тае. Нсл. Соверш. пахаць-тае—потаять. Ар. архаваць-аёць-аюць; повел. admaeäü-айма, несоверш.—оттанвать. Шсл. Адлега, дык і вокны адтаюць. Ст. Соверш. адтйць, адтану-неш-не—оттаять. Шсл. Хай тро-ха адтане квашаніна. Ст.
раставаць-агцб, несоверш.—растанвать. Соверш. растаць—постепенно нсчезнуть, стать незаметным, неслышным, неоіцу-тнмым; растаять. Соверш. растйць-агць; прош. вр. растаў-ала-ала—растаять. Ля дрывотні яшчэ не растаў халадок ліпнёвага раньня. Гарэцкі: Песьні 68.
®ташь, таю, тоіш, тое, тоім, несоверш., перех.—утанвать, Нсл. 632. танть. Таяць належнасьць. Кіт. 13а4. Нічога ня той ад мяне. Нсл. Соверш. затаіць-таю-тоіш-тое, каго-што—утанть. Шсл. Затаіў мае грошы і не прызнаецца. Ст. Соверш.
стаіць—утанть. Нсл. 632. Стоіш, гарэй будзе. Нсл.
•таіцца, таюся, тоішся, возвр. 1. утан-вать, Ксл.; Шсл. танться. Яму ня можна было гэтак таіцца. Сянно (Ксл.). He таіся, аддавай мае грошы! Ст. Яшчэ ён тоіцца! Ст.
2. скрываться. Нсл. 632. У гэтым лесе разбойнікі тояцца. Нсл. Соверш. прытаГцца —прнтанться. Шсл. У баразну ўскочыў, прытаіўся — і ніхто яго не зацеміў. Ст. 3. запнраться. Нсл. 632. Ня тойся, ты гэта зрабіў? Нсл.
•зайба-бы, ж. 1. содержанне чего-н. в тайне. тайна. Нсл. Няхай бы ад чужога, a то ад свайго тайбу робіш. Нсл.
2. утайка. Нсл. Тайба грошай. Нсл.
•тайка-йкг, ж.—сердечная подруга. Еўлічы; Магілеўшч. Хіба ж тайка і мілка можа прочкі паІІСЬЦІ? Крушына: Творы 171. Уменьш. таечка-чкі-чцы. Ну, таечкі, у луку гуляць! Косіч 257.
тайнік
1148
талань
•тайнік-к«, м.—агент тайной полйцйй, СЫІЦНК. Віленшч.
•тайнік-ка, м.—падучая болезнь. Ксл. Муча ён, гэты пракляты тайнік у СЯрэдзІНв. Санікі Беш. (Ксл.).
•тайны-ная-нае—тайный. Што ест яўнага й тайнага ў Пана Бога, за яго лепшага нямаш. Кіт. 1162.
•тайстра-ры-ры, ж.—кошомка, мешочек. Гсл. См. кайстра.
•так, нареч. 1. так, такнм образом. Ар. Запяяў так, як пяюць у нас салаўі. Ю, ЖывіцаС’Прыйсьце”, Ho. 1).
а) в сравннтельных предложенйях н обраіценйях с союзом ”як". Хавай так, як я хаваю. б) так как русск. ”так же как н”. Як яны заклалі кніжню, так закла-дзем і мы. Як іншых (вучанікаў) пакідалі на другі год у другім аддзеле, так пакінулі й нас. Ар. в) — с отрнцаннем: как надо, как следует. Ня так ты габлюеш, гэтак надабе. Ар.
2. нареч.—в таком вйде, положенйй, как есть(без дополнйтельных средств, усй-лнй, платы, без последствнй н т.п.). Жывем: тры дні бяз хлеба, а два дні так. Послов. Рапан.: Прык. 37. He ўрадзіў мак — перабудзем і так. Послов. Дз. Брат, прышоўшы, не знашоў сястры і застаўся так. Погар(Афанасьев ІУ, 1914, 122)
3. нареч.—без прнчнны, без нужды, без целй. Сц„ Ар„ Вал. Чаго ты прышоў? — Я прышоў так. Бакшты Вал.
4. нареч.—употребляют перед наречнем йлй глаголом для указання высшей меры, сйльного выраженйя какого-л. качества, действня, состоянйя. Пяюльля так хораша пяяла, ажно, здаецца, слухаў бы а слухаў бы. Замечанйе: перед пршіагательнымн в такнх случаях употр. местонм. "такі”: такі харошы.
так званы—так называемый. Гсл.
•таковішча-ча, предл.-чу; мн. ч.-чы-чаў, ср.—место, где был ”лгок”(гумно). нк: Очеркн, 208.
•такоўня-нг — такаўня. Ксл. Кладзі снапы на такоўні ды малаці. Бабінічы Віц. (Ксл.).
•такар—токарь. мгсл.
•такаўнй-нг-чг, ж.—плоіцадка для мо-лотьбы В ОВйне. Войстама Вял.; Дзяды Сір. (Ксл.).
•такГ, союз.—всё такй, ведь. Север(Раст.: Северск. 133). Я такі казаў яму. Север(Раст.: Северск. 133). Ён такі ўбачыў. Тм.
•такі-сякі, местойм.—кое-какой. Нсл. 631( под сякі). Такія-сякія прыдуць людзі на талаку. Нсл.
такой бяды—не важно. Ар. Такой бяды, што яго няма. Ар. Такой бяды, што масла нямашака, абы хлеб быў. Ар. См. малой бяды. Нногда вместо ожндаемого уснлйваюіцего местонменного наречня находнм местонменне: Яна ўжо такая рада! Федер. I, 139, Слон.(Карскі ІІ-З, 204).
•таксама, нареч.—также. Мгсл.; НК: Очеркн, перадмова,—тоже. МГсл. Як маешся, чор-цюхна? — Нішто, Госпадзі, як-ніяк мадзееш... таксама й наша жыцьцё: як-ніяк мадзееш!
•тал—проталнна. Гсл.
•тало-.м, ср.—полынья, богатая рыбой. Ксл. На тым возеру ё тало. Балдыкова Аз. (Ксл.).
•талОЧНІК-ІА'й, предл.-Іку, зват.-іча, м.—уча-стннк "талакі”. Аш. См. талачанін.
•талочніца-цы-цы, ж.—участннца "тала-кі”. См. талачанка.
•талакі-акі-аццэ, ж. 1.—рабочая артель йз прлглашенных соседей, Шсл.; Ксл.
сельская полевая работа с прйглашен-нымй на помоіць соседямн. "Талакою” вывозят навоз, косят, жнут, пашут й проч.; угоіценйе есть необходнмое усло-вне "талакі”. Нсл. 636, работа мнром за угоіденне. Гсл. Прасіў пан на талаку, а ня пойдзеш, і за лаб павалаку. Послов. Нсл. Даўней, дык талакою хадзілі жаць і малаціць. Ст. Каб не вясельлі ды не талакі, жыў бы конь два вякі. Послов. Копцевічы Чаш. (Ксл.). Завіхаецца, як non у талаццэ. Послов. Рапан. 119.
КНІГІ ОНЛАЙН
