Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
• шырыцца-рыцца, несоверш. 1. стано-внться более шнрокнм, расшнряться. Нсл. 710. Хто сядзіць із наўчоным, шырыццаў ём іман (араб. вера). Кіт. 1464. Рака шырыцца. Нсл.
2. распространяться. Нсл. 710. Воспа шырыцца. Нсл. ПІкоднаму звычаю не хацелі дапусьціці большай шырыціся. Стг. 398. Многократ. пашырацца-йтося-аегдся —распространяться. Гсл. Соверш. пашьі-рыцца—нес коль ко распространнться.
3. прнсванвать себе более надлежаіцего, действовать превышая прва. Нсл. 710. Табе тут няма чаго шырыцца, ёсьць стар-шыя за цябе. Нслл. У чужым дабру няма чаго шырыцца. Тм.
расшырыцца, 1. стать более шнрокнм, расшнрнться. Нсл. 710. Рака расшырылася. Нсл.
2. распространнться. Расшырыцца вера мусульманская. Кіт. 97а2.
• шышкаць-аю-аеш, каг о-што—расто-чать. Нсл. 710. Так шышкаючы, борзда прашышкаеш бацькаўшчыну. Нсл. Соверш. прашышкаць. Былі грошыкі ды пра-шышкалі. Нсл.
вышышкаць, соверт.—расточнть, высы-пать, подобно древесной шншке, нз которой высыпаются семена. Нсл. юз. Грошы шышкаеш, а як вышышкаеш, ідзе тады возьмеш. Нсл.
вышышкацца—нстоіцнться, делаться пустым. Нсл. Цыбуля вышышкалася. Нсл. Калісь багатыя былі, а цяпер вышыш-каліся. Нсл. Прйч. вышышканы—вытря-сенный, нзрасходованный. Нсл. Грошы ўсі вышышканы. Нсл.
•шышланьне-ня, ср.—средство, состо-янне. Ксл. He зь яго шышланьням купіць гэтага каня. Сухарукава Аз. (Ксл.).
•шызтл-ная-ное—швейный (о ннтках). Ар. Шыюць шытнымі ніткамі. Ар. Кравец купіў шытную машыну.
•шытво-eä, ср.—шнтьё. Адкладзі сваё шытео назаўтрае. Карма Куз. (Ксл.).
•шыцік-іка, м. 1. ручейчнк, лнчннка веснянкн. Ксл. Ці ня шыцікі ў цябе завяліся, што ты не пасядзіш спакойна? Вішкавічы Чаш. (Ксл.).
2. шалун, увнваюіцнйся там, где не следует. Нсл. Чаго гэты шыцік тут бегае, шые? Нсл.
•шыць, шь'ію, ійыеш, шые; повел. шый, шыйма, несоверш., nepex. 1. ШНТЬ, НЗГОТОВ-лять(одежду, обувь), (скреплять частн швамн, С.) Ар.; Нсл. 710. Шыючы сарочку, скалола голкаю палец. Нсл. Соверш. па-шыць—сшнть(нзготовнть шнтьём, С.) Гсл.
2. перен.—увнваться, тереться. Досіць табе тут шыць каля гасьцей; ідзі ў сваё месца, ня шый тут. Нсл.
абшываць-аю-aetu-de, несоверш., каго —шнть всё необходнмое для кого-л., обыкновенно для своей семьн. Соверш. абшыць-шыю-шыеш-шые. Ар.
ашываць—называть, давать клнчку, ругать. Дсл. Дарма нас ашываеш зладзе-ЯМІ. Зьверавічы Красьн. (Дсл.). Соверш. ашЫЦЬ.
зашываць-дю-аеіч-ае, несоверш., перех. Соверш. зашыць.
ісшываць-аю-аеій-ае, несоверш.—сшн-вать. Соверш. ісшыць—соеднннть шнтьём, сшнть. Парвалася конская папруга — трэба ісшыць. Ст. Соверш. пасшываць —сшнть, соеднннть шнтьём многое. Пасшывалі лісьце фіговае і ўзлажылі сарочкі ізь лістоў райскіх. Кіт. 75аЗ.
перашываць, соверш. перашыць. прышываць, соверш. прышыць. ушываць-аю-аегд-ае, несоверш. к ушыць
1. —вшнвать. Ар. Соверш. ушыць, 1. прн-шнть что-л. внутрь, с внутренной сто-роны чего-л., вшнть. Ар. Ушыць кішэні. Ар. Ушый біробулку Ў сарочку. Гарнакі Сян. (Ксл. под біробулка).
2. соверш. к шыць 1—нзготовнть шнтьём, сшнть. Нсл. 672. Ушые кашулю, кабат. Нсл. Ніхто так ня ўшые, як твая дачка. Нсл. •шыцца, шыецца 1.—быть шнту. Ар. Штось сядні ня спорна шыецца. Ар.
2. пролазнть, проталкнваться в толпе. Шсл. Куды ты шыешся, тут і так цесна! Ст. Соверш. нашыцца—найтн, натолпнться такнм образом. Вось нашылася народу ў хату, аж не прабіцца! Ст.
абшываоца-аюся-аешся, несоверш. к абшыцца—обшнваться. Соверш. абшыцца —сшнть себе всё необходнмое, запастясь одеждой.
адшывацца
1144
шыцюха
адшывацца, 1. оканчнвать шнтьё, (Дсл.) обувн нлн платья в каком-л. семейном доме. Нсл. 385. Кравец адшываецца ў Маркавых, хоча йсьці да Ірашовых.
2. отделяться. Дсл. Іраш адшываецца ад брата. Дсл.
3. перен.—нметь неудачу в своем предпрн-ятнн, оставаться с носом. Нсл. 385.
Адшывайся ты ад нас із сваім сватаўс-твом. Нсл.
4. получать отказ от места; оканчнвать службу. Нсл. 385. Аканом наш ад нас адшываецца, ужо адшыўся. Нсл. Соверш. адшыцца, 1. окончнть шнтьё. Дсл.; Нсл. 385.
2. соверш. к адшывацца 2—отделнться.
3. соверш. к адшывацца 3. Сватаўся да дзяўчыны нашае ды адшыўся. Нсл.
4. получнть отказ от места. Нсл. 385. Аканом наш ужо адшыўся. Нсл.
5. оставнть прнднркн свон к чему, отвязаться. Нсл. 385. 3 імною ня зыграейг. ад мяне борзда адшыешся. Нсл.
6. отделаться. Дсл. Дзякуй Богу, я ад яго адшыўся. Дсл.
адшыўся— сказал невпопад нлн полу-чнв непрнятный ответ, сконфужен н прннужден молчать нлн удалнться. Дсл. •іпыцюха-юхі-юсе, ж.—портннха. (Грннь-кова ІУ).
TO
1145
торбачка
•TO, союз разделйтельно-йсчйслйте.іьный. Употр. для соедйненйя предложенйй йлй однородных членов предложенйя, йсчйсляя повторяемые факты йлй явленйя: TO. Дождж МО дуЖЭў, ШО слабеў, то пераставаў. Хапаецца то за калёсы, то за каня. Купіна Віц. (Ксл.) 2. а) в соедйненййс частлцамй "ні", йлй "ці”: — ні то... ні то, ці то... ці то. Употребляются йсчйсляя факты йлй явлення неопределенные, неясные — не всегда действйтельные. Але людзі заха-целі, каб то буслы пераселі на другі бок саду. Дзель таго стоўп укапалі, барану прымацавалі, розную прыладу. Я. Лучына.
•тож—тоже. МГсл. Дома яго тож адразу не пазналі. ЗСД 392. Ён бачыў, як Васіль мучыўся, бачыў і сам тож мучыўся. Дзьве Душы, 164.
•тож-ба-то—в том то н дело; то-то. Ар.; іг. Бульба прыгарэла. — Паставіла гаршчок із бульбаю ў печ і мала вады наліла. — Тож-ба-то. Ар.
•тойма, нареч.—тайно, тайком, Нсл. 636. втайне, секретно. Тойма ад байькі жаніўся. Нсл. Тойма прадзець. Нсл. Тойма ўзяў. Нсл.
•ток, току(тока), м. 1. постройка на гумне с полом выбйтым глйною; пред-назначается для хранення хлеба в снопах й молотьбы его, Войстама Вял.; Шсл. рйга, овйн, Ксл. гумно. У таку ляжыць біч. Каверзіна Меж. (Ксл.). Бацька на таку жыта абівае. Ст. Авес злажылі ў таку каля жыта. Ст. Таненька было татачку майму ды гарэлачку піці: пойдзе на ток, возьме цапок, нё зь кім малаціці. Нз свад. песнн, Нсл. Будзем крыць ток. Ст.(Шсл. под крыць.у
2. област.—ГЛЙНЯНЫЙ ПОЛ. Сакуны, стр. III.
3. област.—место на гумне, на котором молотят. Ар.
•токавішча-ча, ср.—место, где нахо-днтся, был "ток". Ксл. На старым токавішчу пастаўлю пуню. Дабрамысьль Лёз. (Ксл.).
•толькі, нареч. 1. столько. Яна яму дасьць толькі грошай, колькі ён хоча. н.(Афана-сьев, I, 1913, 211). He даспаў я толькі ўжо начэй — хоць бы сьцішыцца мне на часінку. Сяднёў. Даў толькі збожжа, КОЛЬКІ мужык хацеў. Н.(Афанасьев, У, 1914,9). Маем даваці толька крат, колька будзець надабе. Прывілей Вял. Князя Казімера.
2. союз,—только. мгсл. Ён грошы ня хоча, толькі хоча — каб каралеўна дазволіла пераначавОЦЬ. Н.(Афанасьев, 1,1913, 211).
3. только. Гсл.
•ТОЛЬКІ-ЯК,(Севершч„ Раст.: Северск., 133) — толькі што-як. Тм.
•толькі што-як. Толькі што я ўстаў, як ён прыходзе й кажа. Севершч.(Раст.: Северск., 133).
•тольма, нареч.—только. Гсл. Ня тольма што. Гсл. ,
•томка-лл«-л<цы, ж. 1. пахучйй колосок. Гсл.
2. торговое названйе доннлка.
•томна, нареч.—дурно. Ёй стала томна. Нов. Сяло Беш. (Ксл.).
•тоня-ні-ні, ж., рыб.—тоня. У возера ўвязаньне давана быці маець подле ведамасьці, ад сусед аколічных асягне-нае, яка многа тонь у каторам возеру будзець, кажную тоню становячы за 24 грошы. Стт. 277. Тоні Нарачча, Хмара.
•тоншы, ср. cm. к тонкі. Нсл. 636. Тоншае палатно. Нсл.
• топоніма-ліы-ліе, ж. 1. топонймнка, совокупность географнческйх названйй какой-л. местностн.
2. лйнгв.—раздел лексйкологнн, нзуча-юіцнй географнческйе названля, топо-нймйя, топонймйка.
•топонімны-ная-нае—топонймнческйй.
•топонімы( одйн топонім)—ТОПОНЙМ.
• топела-ла, ср.—грязкое место, где лошадн завалйваются.
•топель-лля, м.—ТОПОЛЬ. Populus L.] Шсл. У двары топлямі высаджана прысада. Ст. Засох топель. Ст. Бубышкі топеля раськідаюцца. Навію Віц. (Ксл.).
•топлены—топленный. Бульба топленая ІЗ салам. Пісараўка Імгл.(Сержп.: Отчет, 9).
• тор-ру-ру, предл. й зват.-ру, м.—ТОрф. Гародзькі Вал. На санажаці капаюць тор. Гародзькі Вал.
•торба-бы-бе, ж. 1. сумка, котомка, Растсл.; Нсл. Сума. Шсл.; Ксл. Улажыў у торбу хлеба й сала. Ст. Настрашыў мех, дык і торба страшна. Послов. Нсл. Маўчы, a то старац у торбу возьме. Нсл.
2. кожанная сума, обыкновенно употреб-ляемая сватамй прн сватовстве. Нсл. Сваце! кажуць твая торба пуста. Нсл.
3. перен.—неповоротлнвая от тучностн женіцйна, Нсл. неуклюжая толстая жен-іцйна. Шсл. Торба наша пакуль павер-нецца. Нсл. I торба павернецца, калі дубец завернецца. Послов. Нсл. Торба гэта зробе табе што! Ст.
•торбачка-чкі-чі^ы, ж.. уменьш. к торба 1, 2. Ар.; Нсл.; Шсл. Улажы кусок сала ў торбачку. Нсл. Нехта палудзень забраў із торбачкаю. Ст.
торг
1146
тоючыся
•торг-гр, на таргу; мн. ч.-гі-гоў-гом-гамі-гох, м. 1. торговля. Ар.; Ксл.; Гсл.
2. рынок. Гсл.
3. рынок(место), торжяіце, БГсл.; мгсл. базар. мгсл.
4. ярмарка, Нсл. небольшая ярмарка. Ар. Сядні на месьце ня было вялікага торгу. Ст. 3 благога торгу добра із сваім двору. Послов. Нсл.
•торгаць,(Ар.; Шсл.), таргаць, (Нсл.)-аю-аеш-ае, несоверш., nepex. 1. дергать(о болн, Шсл.), трогать, Нсл. 637. дергать. Гсл.
Нарывае палец, дык аж торгае. Ст. Таргай каняпамаленьку. Нсл. Отгл. ймясуіц. таргйньне-ня, ср.—дерганне, мученйе. Аддалі хлапца не на ўчзньне, а на тарганьне. Нсл. Однкр. тарганўць-нў-неш-нёць-нём. Ар.; Шсл.; Нсл. 636. Аж у руку тарганула. Ст. Наклалі воз, як каню таргануць. Нсл.
2. таскать, волочйть, ворочать в разные стороны. Нсл. I туды і сюды таргаюць яго, не ачуцілі. Нсл. Соверш. натаргаць, каго-што. Нсл. 637. Ня ведаю, за што мяне таргаюць, усюдых натаргалі. Нсл.
3. таскать по судам. Нсл. 637. Няведаю, за што мяне торгаюць, паторгалі. Нсл.
4. за что теребйть(насйльно дергать, трястн, С.) Нсл. 637; Гсл. За што ты мяне торгаеш? Нсл.
5. нзмучнвать посылкамй. Нсл. 637. Што дзень торгаюць беднага, сусім затор-галі. Нсл.
заторгаць, 1. соверш. к торгаць 1. —задергать. Ксл.; Шсл. Нешта палец заторгаў — нарывае мусіць. Безлйч.
Нешта заторгала ў руку мне. Ст.
2. соверш. к торгаць 4. Нсл. 637.
3. соверш. к торгаць 5. Нсл. 637. каго-што—затаскать в разных значеннях этого слова. Нсл. 189. Затаргалі хлапца, усюдых яго піхаючы. Нсл. Затаргалі коні арбою. Нсл. Прйч. затарганы—йзмучен-ный разнымй работамй йлй посылкамй. Нсл. Як ехаць у дарогу на затарганых конях? Нсл. Сусім затарганы работаю. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
