Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
3. устремнть взор. Нсл. Куды ты нашчэліў свае вочы? Нсл. Прйч. нашчэлены, 1. получнвшнй треіцнну, іцель. Нсл. Купіў нашчэленае карыта. Нсл.
2. перен. высмотренный. Нсл. Нашчэленая дзеўка. Нсл. расшчэліць, каго-што—ра-сшнбнть, расколоть(настолько, что бы получнлась іцель, С.) Нсл. 746. Лоб табе расшчэлю кучулкаю, не чапай мяне. Нсл. вышчаліць, соверш., каго-што, 1. выта-раіцнть, как бы высунуть нз глазных іцелей. Нсл. 104. Чаго ты вышчаліў на мяне вочы? Нсл.
2. высмотреть, подсмотреть. Нсл. 194. Ты хочаш вышчаліць, што ў нас дзеецца. Нсл. Прйч. вышчалены—вытараіценный. Нсл. 104. Вышчаленыя вочы. Нсл.
•шчэліцца, возвр. 1. трескать, получать іцель, Нсл. 720. Дошкі, на сонцу лежачы, шчэляцца. Нсл. Соверш. расшчэліцца — соверш. кшчэліцца 7,—получнть іцель. Нсл. 720. Начоўкі шчэляцца, расшчэліліся. Нсл. 2. всматрнваться, как бы прліцурнваясь. Нсл. 720. Шчэлішся, ды не прызнаеш, хто я. Нсл. Соверш. прышчэліцця-люся-лішся —прнсмотреться, пршцурнв глаза. Нсл. 518. Прышчэліўся дый падгледзеў. Нсл.
3. бросать косвенный взгляд. Нсл. 720. Ня шчэлься, рэдчас вочы скасавурыш. Нсл.
нашчэлевацца, еозвр. 1. накалываться, получать треіцнну. Нсл. Ночвы нашчэлю-юцца. Нсл.
2. перен.—устранваться, нметь прнзнакн, что дело начннается. Нсл. У суседа вясельле нашчэлюецца. Нсл. Соверш. наш-чэліцца, возвр. 1. получнть треіцнну. Нсл. Зуб нашчэліўся. Нсл.
2. показать знак, что дело начннается. Нсл. У суседа вясельле нашчэлілася. Нсл.
шчэлка
1139
шчуп
вышчэлевацца, -лююся-люешся-люец-ца. Несоверш., возвр.—высовываться. пок-ваться. Нсл. 104. Зоркі вышчэлююцца, вышчаліліся на мароз. Нсл. Соверш. выш-чаліцца, возер.—высунуться, показаться. Нсл. 104. Зоркі вышчаліліся на мароз. Нсл. •ШЧЭЛКа-ЛКІ, ж.—ІЦель, пархв.; Ксл.; Нсл. іцёлка. Нехта ў шчэлку глядзіць на нас. Нсл. Із шчэлак тырчыць мох. Чарніца Лёз. (Ксл.).
•шчэлкі-ак, 1. мн. ч. к шчэлка.
2. перен.—глаза. Нсл. Толькі шчэлкі пралупіў, а ўжо дай яму есьці. Нсл. Шчэлкі мае ўжо ня бачаць. Нсл.
•шчэнь-ш, ж.—іценок. Знайшлі тую шчэнь на паравіку. ЗСД 44.
•шчэпа-ды-пе, мн. ч„ род.-паў, ж.—прн-внвка, Гсл. пршцеп(прнвнтое растенне). Ярыла, добры, у цёплыя полкі атуліў ШЧЭПЫ маладыя. Кавыль: Думы 24.
•шчэпены,—см. под шчапіць.
•шчэрба-бы-бе, ж. 1. нзьян, іцербнна. Гаршчок із шчэрбаю. Нсл.
2. зазубрнна, (Гсл.) в чем-л. остром. Нсл. Шчэрба ў касе, сякіры, зубе. Нсл. Уметш. шчэрбачка-чкг, 1. іцербннка. Нсл. Гарш-чэчак кіпіць, у шчэрбачку льлецца. йз песнн. Нсл.
2. зазубрннка.
•шчэрыць-ру-рыш-ра, несоверш., каго-што, 1. выставлять наружу, скалнть, говорнтся о зубах. Нсл. 721. Сабака ШЧЭрЫЦЬ Зубы, Каб НЯ ўкуСІў. Нсл. Соверш. ашчэрыць—оскалнть. Ксл. А ён зубы як ашчэрыць, ды хвігу імне пад нос! Пятніцкая Беш. (Ксл.). Прйч. ашчэраны—осколенный. Зірнуўшы на падвязаныя матузамі ашчэраныя падошвы безхалявак, зжа-ліўся. Дудзіцкі(„Бацькаўшчына”, Но. 45-46/431-432).
2. выпучнвать, тараіцнть. Нсл. Чаго ты шчэрыш, вышчарыў на мяне вочы? Нсл.
вьішчарыць-ру-рыг«-ра, 1. (выставнть наружу, Нсл.), оскалнть. МГсл.;Нсл. 104; 721. Вышчарыць зубы. Нсл. Сабака зубы вышчарыў, каб ня ўкусіў. Нсл. Воўк вышчарыў зубы. Ст.
2. вытараіцнть. Нсл. Вышчарыў на мяне вочы. Нсл. Ср. яшчарыць.
• шчэрыцца, возвр.—оскалнваться, Нсл. скалнть зубы. Сабака шчэрыцца, кусіць хоча. Нсл. Шчэрыцца хіжа мінуласьці сьцень. Дуб.: Наля 22.
2. злнться, ярнться. Ён даўно шчэрыцца на мяне. Нсл. Мароз шчэрыцца. Нсл.
ашчэрыцца, соверш. 1. оскалнться, оска-лнть зубы. Гсл.; Нсл. 721; Ксл. Як ашчэрыцца ён на мяне, аж я спалохаўся. Азярэцк Сян. (Ксл.). Прйч. прош. вр. ашчэрыўшыся.
2. обозлнться. Нсл. Няма ведама, за што ён ашчэрыўся. Нсл. Мароз ашчэрыўся. Нсл.
ашчырацца -аюся-аешся, 1. оскалн-вать зубы. Нсл. 389. Сабака ашчыраецца, каб ня ўкусіў.
2. злнться, говорнтся о человеке. Нсл. Чаго ты ашчыраешся на мяне? Нсл.
3. становнться жестокнм. Нсл. Мароз ашчыраецца. Нсл.
Соверш. ашчырыцца, обш. 1. оскалнть зубы (оскалнться, Гсл.) Нсл. Сабака ашчырыўся, каб ня ўкусіў. Нсл.
2. обозлнться(о человеке). Нсл. Чаго ты ашчырыўся на мяне, як бы ўкусіць хочаш? Нсл.
3. стать жестокнм. Нсл. Мароз ашчырыў-СЯ. Нсл.
вышчарацца(вышчырацца, Ар.ўаюся-аешся; повел.-айся-аймася, несоеерш.—ос-калнвать зубы, (Гсл.) смеяться. Ар. Чаго ты вышчыраешся? Ар.
2. балазурнть. МГсл. Соверш. вьішчарыцца (вьішчырыцца, АрУруся-рышся, 1. оска-лнться. МГсл.
2. устремнть, напялнть глаза. Шсл. Чаго ты вышчарыўся, ня бачыў, ці што? Ст.
3. гневно отозваться, с гневом обра-тнться на кого-л. Вышчырыцца яна на яго, а ён толькі ліпае ачыма, трымціць, ЯК асІНавЫ ліст. Лынькоў: Воўчы лог(Калосьсе, 1935 г„ Но. 2, стр. 97).
•шчэтка-mw, ж.—конусообразная іцетка нз іцетнны для чесання волос, льна, Ксл. іцетка для чесання волос. Добра выча-салася шчэткаю. Ст. Пачашы галаву шчэткаю. Гарадзец Сян. (Ксл.).
2. іцётка для расчесывання волос, льна, пенькн. НК: Очеркн, 129.
•шчэць-гр, прйлаг.-цяў, ср.—іцетнна. Гсл. •шчуняць, -яю-яеш-яе, несоверш., перех. —делать выговор за проступок, журнть. Нсл. 722. Я часта яго шчуняю за гэта, але ніяк ня ўшчуніш яго. Соверш. прышчўнуць -ну-неш-не—дать нагоняй. Шсл. Прыш-чунуў дзеці, дык ціхенька сядзяць! Ст.
ушчўневаць-нюю-нюейі-нюе; повел-нюй-нюйма, несоверш., перех.—строгнм взыска-ннем прнводнть в раскаянне. Нсл. 672. Колькі разоў ушчуневалі яго, ніяк ня ўшчунілі нягоднага. Нсл.
ушчўнІЦЬ-НЮ-НІІЫ-не. Нсл. 672; Сц.(Кавыль). Цяпер сябе ўшчуню постам шчырым. Кавыль: Думы 20. Прйч. ушчўнены—нака-занный. Кавыль,—пряведенный в чувство раскаяння строгнм взысканнем. Нсл. 672. Тады адскочыш толькі ў неўздаўменьні, бы трапкачом строгім ушчунены ласун. Кавылы Думы 60. Ня быў бы ён ушчунены, калі б не задалі добра. Нсл.
•ушчўневацца-нююся-нюешся, повел,-нюйся-нюймася, несоверш., возвр. —ЙСП-равляться от взыскання, прнходнть в чувство раскаяння Нсл. 672.
ушчўшцца-нюся-нішся, соверш. к ушчу-невацца. Нсл. 672. Ужо якую гонку яму далі, аённяўшчуніўся, няўшчуніўся, каб паправіцца. Нсл.
•шчуп-яа, м.—лом. Ксл.; Войш. Прынясі свой шчуп падважыць камень. Вяжышча Беш. (Ксл.).
шчупак
1140
шчырак
•шчупак-ла, предл.-кў, зват. ШЧупача; мн.ч., дат.-КОМ, мн. ч., предл.-КОХ, м. 1. ЕЦука. Вейна Сян. (Ксл.); Шсл.; Ар.; НК: Очеркн, 493; Гсл. Лыткі загаліў, а шчупака не злавіў. Послов. Рапан. 201.
2. іцука самец. Алтуш, Лукава Маларыцк.; Сварынь Дарагіч.; Альтуны Стол.; Канатоп Нараўл. (Крывіцкі: Полесье 174). Злавіў пару ШЧупа-коў. Ст. Шчупака злавіў. Нсл. Уменьш., ласкат. шчупачок-чка. Ар.; Шсл. Во гэта дык шчупачок: адзін заважыў хунтаў дзесяць! Ст.
•шчупКОМ, нареч.—Оіцупью. МГсл.
•шчўпаць, -аю-аеш-ае, несоверш., перех-іцупать. Соверш. пашчўпаць—поіцупать. Соверш. ашчўпаць—оіцупать. Соверш. дашчупацца, 1. узнать что-л. іцупая.
2. узнать о чем посредством осторожных распросов. Дсл. 184. Дашчупалася я, што імне будзе ліха. Дсл.
•шчупішуцца-нўся-нёшся, соверш.—спох-ватнться. Гсл. Я за еайну так атупеу, што да ўсякай хвальшы прызвычаіўся, — сказаў Абдзіраловіч і шчупянуўся, што пачуў сябе атупелым(дый то ня надта) толькі цяпер, сказаўшы гэтыя няшчы-рыя СЛОвЫ. Дзьве Душы 190.
•шчуплы-лая-лде—тіцедушный. мГсл.
•шчыгла-лы-ле, ж.—іцегол. Ар.
шчыглянё-нягр, тв.-нём; мн. ч.-няты, ср.—птннец іцегла, іцеглёнок. Ар.
•шчык, отгл. частйца—мгновенное уіцнп-ленне, іднп. Нсл. Мурашка шчык, я яе й злавіў. Нсл.
•шчыкалатка-пжі-піцы, ж. 1. сустав на пальце с внешней стороны, мыіцелок. Mix. anat. malleolus, Каваль паЗьбіваў шчыка-латкі на руццэ. Mix.
2. лодыжка, іцеколотка, іцнколка. Ар. Сукрэмна Сян. (Ксл.).
•шчыкаць-аю-аеш-ае; повел.-ай-айма, несо-верш., nepex. 1, іцнпать, Гсл. стаскнвать тело ногтямн до болн, Нсл. 721.
2. Срывать. Нсл. 721; Mix.; Барс.; Лепл. Ня шчыкай яблыкаў, яшчэ яны зялёныя. Нсл. Однкр. шчыкнуць-нў-нёш-нёць каго-што. Нсл. Шчыкаць, шчыкнуць каго да крыві. Нсл. Однкр. адшчыкнуць-нў-нёш-нёць-нём, каго-што—отіцнпнуть, сорвать, Ксл.; Нсл. 385; Mix.; Барс., Лепл. (Юхн.). оторвать ПЛОД, лнст. Шсл. Адшчыкні яблыкаў пяток. Нсл. Адшчыкні яблык. Ст. Адшчыкні цыбулі. Барс., Лепл. (Юхн.). Адшчыкні галоўку гвазда! Барс., Лепл. Адшчыкнуў ты вух-нель?(пытаўся каваль, куючы каня). Тм. Адшчыкні ветачку мяты. Нсл. 721.
Адшчыкні дуліну. Навікі віц. (Ксл.). Зьбегай гароху адшчыкнуць. Тм. Прйч. адшчык-нуты—отіцнпнутый, сорванный. Нсл. 385. Гзта ня падаліцы, а адшчыкнутыя яблыкі. Нсл.
•шчыкацца, —нметь прнвычку
нлн способность гцнпать другнх. Нсл. 721. Мурашкі шчыкаюцца. Нсл.
зашчыкаць каго-што—нсіцшіать, нс-кусать. Нсл. Мурашкі зашчыкалі ўсё цела. Нсл. Прйч. зашчыканы—нсіцнпленный, нскусанный(насекомымн, С.). Нсл. Цела сашчыканае мурашкамі. Нсл.
нашчыкаць, каго-што, соверш. к шчы-каць—снять, нарвать рукою, говорлтся о плодах. Нсл. 326. Нашчыкаць сьпелых яблыкаў. Нсл. Прйч. нашчыканы—соіцн-панный, сорванный рукою, снятый, говорнтся о древесных плодах. Нсл. 326. Яблыкі ня падаліцы, а нашчыканыя зь дзерва. Нсл.
нашчыкаць, каго-што, 1. наіцнпать. Нсл. Нашчыкалі кіпцямі цела. Нсл.
2. накусать(насекомым, С.) Нсл. Мурашкі нашчыкалі руку. Нсл. Прйч. нашчыканы, 1. наіцнпанный.
2. накусанный какнм-л. насекомым. Нсл. Нашрыканая мурашкамі рука распухла. Нсл. Соверш. ушчыкнўць, каго-што —уіднпнуть. Нсл. 721. Рак ушчыкнуў. Нсл. •шчыкнўць,—cm. nod шчыкаць.
•шчыкрьіжыць,с«. под чыкрыжыць.
•шчыліна (шчыліна, Нсл.), -ны-не, ж.
—іцель(трешнна, Ксл.); Шсл.; Ксл. Во шчыліна ў гэтым бярне! Кляшчына Беш. (Ксл.). Вось шчыліна ў хаце — па кулаку. Ст.
•шчыльна, нареч.—ПЛОТНО. Ксл.; Шсл.; МГсл. Шчыльна дзьверы прыстаюць. Ст. Шчы-льна прыбіты дзьверы. Дзямідавічы Чаш. (Ксл.).
•шчьільны-ная-нае—плотный. Ар.; Ксл. Шчыльныя дзьверы зрабіў. Ксл.
•шчымёць-млю-міш-міць—болеть, бо-лезненно ныть, Растсл. ідемнть. Ар. Цар здрыгануўся. Сэрца млосна зашчымела. Крушына: Лебедзь, 60. Соверш. зашчымвЦЬ-млю, 1. чувствовать начннаюіцую боль, занывать, вдемнть. Нсл. 721; Ар. Зубы шчымяць. Нсл. 721. Сэрца шчыміць, зашчымела. Тм. Дзеля таго й шчыміць у такое надвор’е чалавечае сэрца ціхім смуткам. зсд 107.
2. жужжать. Нсл. 721. Пшчолы шчымяць, зашчымелі. Тм.
•шчымлівы-вая-вае—начннаюіцнй бо-леть, занываюіцнй, іцемяіцяй. Шчымлі-ва-радасны. ЗСД 131.
• ШЧЫНЦалЬ, -ЛЯ—КарНйЗ. Каралёва Куз. (Ксл.).
• шчыпаць-паю-лаеш, несоверш.. што —срывать(фрукты, С.) Ар.; Ксл. Будзеце яблыкі шчыпаць. Стасева Выс. (Ксл.). Соверш. абшчыпаць што—оборвать(фрукты). Абшчыпалі да аднае вішанькі. Ст.
КНІГІ ОНЛАЙН
