Вялікалітоўска - расійскі слоўнік
Ян Станкевіч
Выдавец: Lew Sapieha Greatlitvan (Byelorussian) Foundation
Памер: 1329с.
Нью Йорк
•шчокат—стрекотаняе сорокя.
•шчабоўкнуць-ну-неш-не, повел.-ні-німа, соверш.. однкр.—упасть с шумом в воду, проязвестя звук "шчабоўк", Гсл. упасть с шумом, бултыхнуться в воду. БНсл. См. шчубоўкнуць.
шчубоўкаць-аю-аеш-ае—падать в воду С шумом. Растсл.; ПНЗ. Однкр. ШЧубоўкнуЦЬ-ну-неш-не—упасть с шумом, бултых-нуться в воду. БНсл. См. шчабоўкнуць. Шчубоўкне ў ваду. зсд 63.
•шчагаць-шо-веш-ае—язнуряться. Нсл. 720. 3 голаду шчагаем за табою. Нсл. Соверш. зашчогнуць. Нсл. 720. Статак шчагне, зашчох без вады ўполю. Нсл.
•шчахлы-лая-лае—несколько подсох-шяй(о белье, платье). йз "шчахлага" някогда не каплет, но влажным оно остается. Ар.
•шчйдасьць-цг, ж.—поіцада. Нсл. 720. Бяз шчадасьці б’ець жонку. Нсл.
•шчаджаць-аю-аегд-ае; повел.-ай-айма, несоверш., перех.— ІцадНТЬ, жалеть. Нсл. 720. He шчаджай хлапца, сьцёбай добранька. Нсл. Соверш. пашчаджаць—поіцадять. Нсл. 720. Мы шчаджалі сабе дзеля сьмерці капейку, а нехта пабраў наша дабро. Нсл. Прйч. шчаджоны—любнмый, бережен-ный. Нсл. 720. Гэта маё шчаджонае дзяцё. Нсл.
•шчадна, нареч. 1. бережлнво. Ксл. Шчадна абыходзься ізь сенам. Мішкава Куз. (Ксл.).
2. бережлнво, нерасточнтельно. Нсл. 720. Жывець шчадна, не раськінецца. Нсл., —бережно. бережлнво. Гсл.
•шчадроўны-ная-нве—относяіцнйся к "шчадроўнай куцьці", которая бывает наконуне Нового Года. "Водзяць казу" пад Новы Год ”на шчадроўную куцьцю Старадуб(Жнв. Старнна, 1909, I, 88).
•шчадраваць-р^ю-р^еіг/, соверш. пашчад-раваць,—ходнть в Рождественское вре-мя с песнямн "шчадроўкамі”. Шчадрую, шчадрую, дайце каўбасу, я ў двор панясу, дайце другую, я пашчадрую. Росуха імгл. (Косіч 56).
•шчаджоны,—см. под шчаджаць.
• шчака-акі-аццэ; мн. ч. шчокі-каў, ж. —іцека. Ар.; Ксл.
•шчакаліць-лю-лгйлле—іцекотать. Ксл. Хадзі, я ня буду шчакаліць. Стаішча Чаш. (Ксл.).
•шчакатаць, шчакоча—стрекотать по-сорочьн. Гсл. Соверш. зашчакатаць. БНсл.
•шЧЙКІ-Кйў, едйнств. ч. нет.—моча. Ар. См. моч.
•вышчаляць—.... Дзеўкі сталі вышча-ляць зубы. Дсл. 284.
•шчамёль-ліяля, предл.-мялю, зват.-мёлю; мн. ч.. -мялі-лёў-лём-лі-лямі-лёх, м.
—шмель. Гсл.; Растсл.; Ксл. Знайшлі шмат шчамялёў. Нов. Сяло Беш. (Ксл.). На краскі буркліва прымошчаваліся вечныя пор-калы-шчамялі. зсд 172. Горш за ўсіх шчамялём. зсд 140.
•шчамілка-лкі-лцы, ж.—расіцепленная с одного конца палочка употребляемая для своеобразного наказання собак н кошек. НК: Под. пос., Но. 58.
шчаміць
1137
шчарбацік
•шчаміць-лглю, шчэміш-ме, каго-што 1. шемять, сжнмать, увязнв в чем- Ар. Шчаміць, зашчаміць рукі. Нсл.
2. складывать плотно. Нсл. 720.
3. жать в руках. Нсл. 720. Што ты чужы пірог шчэміш у сваіх руках?
4. перен.—впрягать. Нсл. 720. Нашто ты шчэміш сваю кабылку? з імною сядзеш і паедзем. Нсл.
5. перен.—протягнвать(всовывать, С.) Нсл. У нашу дзялёнку й ты шчэміш сваю руку? Нсл. Соаерш. сушчаміць, 1. сложнть плотно(сжать, Гсл.) Нсл. Што ж ты, мая дзетка, губкі сашчаміла? Гсл. Як на лаўцы лягу, рукі сашчаміўшы, тады воля ваша, хоця на галаве хадзеце, мае дзеткі. Гсл.
2. [зашчаміць]—пршцемнть. Шсл. Як зашчаміў нагу ў зялезы, дык ледзь вырваў. Ст. Прйч. зашчэмлены. Шсл. Палец зашчэмлены ў дзьверы. Ст. падшчаміць .—поджать. МГсл.
3. сжать в руках. Нсл. 720. Пірог сашчаміўу сваіх руках. Нсл. Соверш. ушчаміць, каго-што, 1. впрячь. Нсл. Ужо я ўшчаміў яе(кабылку). Нсл. Сошку з вышак сьцяг-нуў, кабыліцу ўшчаміў. Купала: Спад. 8.
2, протянуть(всунуть). Нсл. У нашу дзялёнку й ты ўшчаміў сваю руку. Нсл.
3. ушчаміць язык—вмешаться в сплетнн, в ссору н непрнятный разговор. Нсл. I ты тут ушчаміла язык свой. Нсл.
4. ушчаміць хвост —а)стать хвост в тнсках. Ар. Хлапцы ўшчамілі кату хвост. Ар. б) перен. подвергнуться ответствен-ностн. I табе хочацца ўшчаміць тут хвост свой: адлезь валей ад іх. Нсл.
5. ужалнть. Нсл. Пшчала ўшчаміла від. Нсл. Лрйч. ушчэмлены, 1. уіцемленный. Ар.
2. запряженный наскоро. Нсл. Шаўлюжка ўшчэмлена ў калёсы. Нсл.
•шчаміцца, несоверш., возвр. 1. жаться, прнсоеднняться. Нсл. 720. Шчаміся бліжэй да нас. Нсл. Шчэміцца(сабака) пераз няшчытна зачыненыя дзьверы. Гарэцкі: Песьні 67. Соверш. прышчамГцца—прнжать-ся. Нсл. 720. Прышчаміся бліжэй да нас, так каб не зваліцца з возу. Нсл.
2. (жаться, Гсл.), лезть в тесноту. Гсл.; Нсл. 720. Куды ты шчэмішся? Як ушчэмішся меж народу, то заціснуць. Нсл. Соверш. ушчаміцца—влезть в тесноту. Гсл.; Нсл. Як ушчэмішся між народу, то й заціснуць. Нсл.
3. соеднняться плотно. Нсл. 720. Дошкі косыя на дзьверы ня шчэмяцца шчытна. Нсл.
4. склеіцнваться. Нсл. 720. Казяўкі шчэ-мяцца, сашчаміўшыся лётаюць. Нсл.
СУШЧЯМІЦЦЯ-МЛЮСЯ-МІШСЯ, 1. соверш. к шчаміцца 3,—соеднняться плотно. Нсл. 720. Дошкі косыя, на дзьверы ніяк ня сушчэмяцца. Нсл.
2. соверш. к шчаміцца 4. Нсл. 720. Казяўкі сушчаміўшыся лётаюць. Нсл.
•шчанё-нягр; мн. ч.-няты, ср.—іценок. Ар.; МГсл.
•шчанюк-юка, предл.-юкў, зват.-юча; мн. ч-кі-коў-ком-кі-камі-кох, м. 1. іценок (самец С.) Гсл.; Ар.
2. бранн.—іценок(о мальчнке). Ар. •шчапляць,—сл«. под шчапіць.
•шчапіць-плк), шчэпіш-пе, несоверш., каго-што, 1. прнвнвать(делать прнвнвку, Шсл.) Нсл. 721; Ар.; Ксл. Гароднік дулю шчэпе. Бор Сьміл. (Шсл.). Увясну шчэпяць яблыны й дулі. Гравы Сян. (Ксл.). Пайду да хвельчара воспу шчапіць. Аўдаевічы Беш. (Ксл.). Шча-піць дзічку. Нсл. Асьпянік прыехаў шчапіць дзяцём воспу. Нсл. Прйч. шчэпены —прнвнтый. Нсл. 721. Ня ўсі шчэпеныя дзічкі прыняліся. Нсл. Воспа яму шчэ-пена. Нсл. Мноюкрат. шчапляць-я-яеш-яе каго-што—прнвнвать. Нсл. 721. Ты яшчэ ня ўмееш шчапляць прышчэпы, дзічкі. Нсл. Отгл. ймя суш. шчапляньне-ня, предл.-ню—прнвнванне. Нсл. 721. Хвельчара прывезьлі да шчапляньня воспы. Нсл. Соверш.. многократ. нашчапляць каго-чаго—прнвнть во множестве. Нашчап-ляць дзічак, прышчэпак. Нсл. Многократ. прыпічапляць—прнвнвать. Гсл.; Нсл. 518. ПрЫШЧаПЛЯЮЦЬ яблЫНКІ. Нсл. Соверш. прышчапіць-лмю, прышчэпіш-пе, перех. —прнвмть. НК.: Очеркн, 401; Ар.; Нсл. 518; Ксл.; Шсл. 233; МГсл. Прышчапіць дзічку. Нсл. 721. Прышчапіў воспу. Нсл. 518. Малога трэба везьці да лячэлызі воспу прышчапіць. Ст. Прйч. прышчэплены—прнвнтый. Нсл. 518. Яблынку прышчэпленую зламіў. Нсл. Воспа прышчэпленая прынялася. Нсл.
2. складывать(о руках, С.) Нсл. 720. На грудзёх рукі шчапі. Кіт. 83аіз. Рукі шчэплячы, плача. Нсл. Соверш. ашчапшь-плю, ашчэпіш-пе—охватнть. Янк. I. Аш-чапіў за шыю і не адарвець(празь дзяцё). Янк. I. См. ашчаперыць, Соверш. сушчашць, каго-што—сложнть(рукн, С.) Нсл. Рукі сашчаміўшы маліся Богу. Нсл.
•шчапле'ньне,—см. под шчапіць. •шчарбатні', -нёў-нём-ні-нямі-нёх—лап-тн с открытой головкой. Патаптаў свае ШЧарбатнІ. Веляшковічы Лёз. (Ксл.).
•шчярбаты-тая-тае, — не нмеюіцнй зуба, выіцербленный, Гсл. нмеюіцнй трешнну(іцербнну, С.), зазубрнну. Нсл. 721. Шчарбаты гаршчок. Нсл. Шчарбаты зуб. Нсл. Ой гора таму дый не жанатаму, як таму гаршчэчку дый шчарбатаму. Нз песнн, Нсл. I мая капейка не шчарбатая. Послов. Рапан.: Прык. 39.
•шчарбацік-ка, м.—глнняный сосуд с треіцнною нлн выбнтым краем. Нсл. Гаршчэчкаў табе ня было, што ты шчарбацік купіў. Нсл.
лічарбіць
1138
•шчарбіць-блю, шчэрбіш-бе, несоверш., каго-што—зазубрнвать Нсл. 726. He шчарбі, ня вышчарбі касы, каля кустоў косячы. Нсл. Соверш. нашчэрбіць—полу-чнть(маленькую, С.) треіцнну. Прйч. нашчэрблены(немного, С.) треснувшнй, нмеюіцнй(маленькую, С.) треіцнну, Нсл. 326. надтреснутый. Нашчэрблены зуб баліць. Нсл. Нашчэрбленая латка, міска цячэць. Нсл. Соверш. вышчарбіць, каго-што—зазубрнть. Нсл.
•шчарбіцца, 3-ее лйцо шчэрбіцца, несоверш.
—зазубрнваться. Нсл. 721. Каса на пяш-чаным лузе шчэрбіцца. Нсл.
нашчэрбівацца, несоверш.—получать треіцнну, іцербнну(о глнняных, камен-ных н костяных предметах) Нсл. 326. Зуб нашчэрбуецца. Нсл. Соверш. нашчэрбіцца. Нсл. 326. Гаршчок нашчэрбіўся. Нсл. Соверш. вышчарбіцца—зазубрнться. Нсл. 721.
Тапор вышчарбіўся, лучыў на гвозд. Нсл. •шчарнёлы-лая-лае—почерневшнй.
•шчарнёць,—под чарнець.
•шчяты-ная-нае—счастлнвый. Ар.; Войш.; Нсл.; Алексінічы Сян. (Ксл.). He радзІСЯ краснай, а шчаснай. Послов. Войш. У шчасны сас выехаў. Нсл. He радзіся красны, а радзіся шчасны. Послов. Нсл. Нареч. шчасна—счастлнво. Гсл.
•шчасьлі"вы-вая-вае—счастлнвый. Нсл. Доля яе шчасьлівая. Севершч.(Косіч 241). Будзь здароў а шчасьліў(прыгаворка пры расстаньню). Нсл. Шчасьлівы будзь. кіт. 11765. Ср. cm. шчасьліўшы. Будзь здарова, маці міла! Каб ты мяне не радзіла, каб ты мяне не карміла, шчасьліўшая ты бы была. П. Бахрым. Прев. cm. найшчасьліўшы —самый счастлнвый.
•шчасьце-ця, предл.-цю, ср.—счастье. Ар. •шчасьціць, шчашчу, шчасьціш-це, сяр. —служнть к счастью. благопрнятство-вать. Нсл. Ігра табе сядні шчасьце. Нсл.
шчасьць, повел. от шчасьціць-благопрн-ятствуй, дай счастья. Нсл.
шчасьць, Божа, па дарозе!—желанне отьезжаюіцему. Нсл. Соверш. пашчасьціць —послужнть к счастью. Нсл. Дарога мне пашчасьціла. Нсл. Пашчасьце ў нечым. ЗСД 125.
шчасьце, соверш. пашчасьціла, безлйч. —счастлнвнться, Нсл. благопрнятствует счастье, удача, везёт. Табе ў усім шчась-це, а мне ў гэтым не пашчасьціла. Нсл. Пашчасьціла неяк табе. Нсл. 343( под неік). •шчаўе(шчаўё, Хр.ўўя, предл.-ўю, ср.—іца-вель, Ар.; Лужасна Куз. (Ксл.); Шсл.; Гсл. ідавельннк. Наварылі маладзенькага шчаўя. Ст.
2. іцн нз іцавеля.
•шчяўёвы-вая-вае—іцавельный. Ар. •шчаўлюк-юкў, предл.-юкў, зват.-юча, м. 1. іцавель. Ксл.
2. іцн нз іцавеля. Ксл. Посны шчаўлюк. Бараўляны Куз. (Ксл.).
нашчэліцца
•шчаўраць, шчаўрэць,—с« под чаўрэць. •шчэзнуць,—см. под чэзнуць.
•шчэляна-ны-не, ж.—челюсть. Ар.
•шчэліна-ны-не, ж.—іцель, Ар. треіцнна. Ар. См. шчэлка.
•шчэліць-лю-ліш-ле, 1. расіцелять, іце-лнть, колоть, образуя іцель.
2. подсматрнвать, смотреть чрез ограду. Нсл. 720. Ня ўчыся шчэліць на чужы двор; падумаюць, што ты ўкрасьці што выглядаеш. Нсл.Соверш. зашчэліць, каго-што—подсмотреть. Нсл. 194,720. Калі б ён не зашчэліў, ніхто б таго ня ведаў. Нсл. 194. Зашчэліў сабе дзеўку. Нсл. 720.
нашчэлеваць, -люю-люеш-люе каго-што, 1. надкалывать. Нсл. 326. He нашчэ-левай дошкі. Нсл.
2. перен.—высматрнвать(как бы сквозь іцель). Нсл. Нашчэлеваць сабежонку. Нсл. нашчэліць, каго-што, соверш. 1. нако-лоть. Нсл. 326. Неасьцярожна цюкнуў і нашчэліў дошку. Нсл.
2. высмотреть(как бы сквозь іцель). Нашчэліў сабе дзеўку. Нсл.
КНІГІ ОНЛАЙН
